Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 71/06
POSTANOWIENIE
Dnia 24 listopada 2006 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący)
SSN Iwona Koper
SSN Krzysztof Pietrzykowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D.K.
przeciwko „A.”. sp. z o.o.
o ustalenie,
po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu niejawnym
w dniu 24 listopada 2006 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 14 lipca 2006 r., sygn. akt [...],
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 14 lipca 2006 r., odrzucił apelację
powódki od wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia 24 maja 2006 r. W uzasadnieniu
podkreślił, że dnia 26 czerwca 2006 r. powódka, reprezentowana przez fachowego
pełnomocnika - radcę prawnego, wniosła apelację od wyroku Sądu Okręgowego w
L. z dnia 24 maja 2006 r. Powódka, w całości zwolniona od kosztów sądowych,
przy wnoszeniu apelacji nie uiściła opłaty podstawowej w kwocie 30 zł. Uczyniła to
dopiero w wykonaniu zarządzenia przewodniczącego wydziału z dnia 27 czerwca
2006 r., wzywającego do uzupełnienia braków formalnych przez uiszczenie
wymaganej opłaty. Sąd Apelacyjny stwierdził, iż apelacja, wniesiona dnia 29 maja
2006 r., jest pismem procesowym (czynnością procesową) wszczynającym
postępowanie w drugiej instancji, tak więc w sprawie znajdują zastosowanie
przepisy ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych, mianowicie art. 14 ust. 2 i 3 i art. 100 ust. 2 (Dz. U. Nr 167, poz. 1398),
jak również art. 1302
§ 3 k.p.c. Według art. 14 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych, opłatę podstawową pobiera się od podlegających opłacie
pism, o których mowa w art. 3 ust. 2, a więc, m. in., od apelacji, wnoszonych przez
stronę zwolnioną od kosztów sądowych przez sąd, chyba że ustawa stanowi
inaczej. Ustęp 3 tego artykułu stanowi, iż opłata podstawowa wynosi 30 zł i stanowi
minimalną opłatę, którą strona jest obowiązana uiścić od pisma podlegającego
opłacie, chyba że ustawa stanowi inaczej. Zgodnie zaś z art. 1302
§ 3 k.p.c. sąd
odrzuca, bez wzywania o uiszczenie opłaty, apelację wniesioną przez radcę
prawnego podlegającą opłacie w wysokości stałej. Taką opłatą jest również opłata
podstawowa w wysokości 30 zł, którą ma obowiązek uiścić strona zwolniona od
kosztów sądowych w całości (art. 100 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych). Uiszczenie wymaganej opłaty, w wykonaniu
pozbawionego podstawy prawnej wezwania przewodniczącego wydziału Sądu
I instancji, nie może sanować tego braku i tym samym powodować przyjęcia
apelacji do rozpoznania.
3
Pełnomocnik powódki w zażaleniu na postanowienie Sądu Okręgowego
w L. zarzucił rażące naruszenie postanowień art. 11 w związku z art. 14 ust. 2
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych przez błędne przyjęcie, że
w zakresie opłaty podstawowej obowiązują reguły określone w art. 13 § 3 k.p.c.
W uzasadnieniu stwierdził, że Sąd Apelacyjny dokonał zwrotu apelacji mając na
uwadze art. 13 § 3 k.p.c. mimo, że powódka nie była zobowiązana do wniesienia,
ani opłaty stałej, ani opłaty stosunkowej, ponieważ była zwolniona od kosztów
sądowych, a tylko w wypadku nie wniesienia opłaty stałej lub stosunkowej istnieje
podstawa do odrzucenia apelacji. Jednocześnie jest bezsporne, że opłata
podstawowa jest całkowicie odrębną opłatą tak od opłaty stałej, jak też od opłaty
stosunkowej, co jednoznacznie wynika z art. 11 ustawy o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych. Pełnomocnik powódki w piśmie procesowym z dnia
17 października 2006 r. dodatkowo wyjaśnił, że w niniejszej sprawie, po złożeniu
apelacji, sąd pierwszej instancji wezwał powódkę do wniesienia opłaty dodatkowej,
co zostało dokonane w terminie i co spowodowało, że w chwili rozpatrywania
apelacji przez Sąd Apelacyjny nie występował brak w zakresie uzupełnienia
apelacji. Podkreślił ponadto, że ustawa o kosztach sądowych w sprawach
cywilnych nie definiuje odrębnie terminu „opłaty w wysokości stałej”
w przeciwieństwie do innych opłat, a ponadto, wyróżniając w ustawie opłatę
stosunkową, opłatę stałą i opłatę podstawową, traktuje te opłaty jako odrębne
i autonomiczne, a w związku z tym nie jest właściwe legislacyjnie, jeżeli bez
zdefiniowania terminu opłaty w wysokości stałej ustawodawca w sposób
nieoczekiwany wprowadza nową opłatę w sposób nie w pełni zdefiniowany.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie wniesione przez uczestnika postępowania zasługuje na
uwzględnienie, jednakże z innych powodów niż wskazane w zażaleniu.
Z przepisów art. 14 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
wynika, że opłatę podstawową pobiera się w sprawach, w których przepisy nie
przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej. Opłatę podstawową pobiera
się także od podlegających opłacie pism wnoszonych przez stronę zwolnioną od
kosztów sądowych przez sąd. Opłata podstawowa wynosi 30 złotych i stanowi
4
minimalną opłatę, którą strona jest obowiązana uiścić od pisma podlegającego
opłacie. Zgodnie z art. 3 ust. 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych
takimi pismami są także apelacja i zażalenie.
Według art. 1302
§ 3 k.p.c., dodanego przez ustawę o kosztach sądowych
w sprawach cywilnych, sąd odrzuca bez wezwania o uiszczenie opłaty wniesione
przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego środki odwoławcze
lub środki zaskarżenia (w tym m. in. apelację) podlegające opłacie w wysokości
stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu
zaskarżenia. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2006 r.,
III CZP 109/06, opłata podstawowa jest opłatą w wysokości stałej w rozumieniu
wymienionego przepisu. Opłata podstawowa powinna więc być uiszczona także
w wypadku całkowitego zwolnienia od kosztów, a profesjonalny pełnomocnik nie
jest wzywany do usunięcia braku formalnego zażalenia w tym zakresie.
Pełnomocnik był więc obowiązany bez wezwania uiścić opłatę podstawową
pomimo zwolnienia powódki od kosztów sądowych.
W okolicznościach niniejszej sprawy powódka, która została w całości
zwolniona od kosztów sądowych, przy wnoszeniu apelacji nie uiściła opłaty
podstawowej w kwocie 30 zł, uczyniła to zaś dopiero w wykonaniu zarządzenia
przewodniczącego wydziału. Powstaje w związku z tym problem ewentualnego
sanowania skutków błędnego działania sądu niższej instancji w zakresie kosztów
sądowych. W postanowieniu z dnia 19 lipca 2006 r., I CZ 34/06, Sąd Najwyższy
podkreślił, że błędne działanie sądu, polegające na wezwaniu do uiszczenia opłaty,
zamiast zastosowania sankcji w postaci odrzucenia środka zaskarżenia, nie mogło
sanować uchybienia skarżącego w zakresie opłacenia zażalenia i wyłączać
zastosowania sankcji przewidzianej w art. 1302
§ 3 k.p.c. Natomiast
w postanowieniu z dnia 15 listopada 2006 r., V CZ 84/06, Sąd Najwyższy
stwierdził, że błędne od strony formalnej działanie Sądu Okręgowego, polegające
na stosowaniu dotychczasowych przepisów w zakresie kosztów, wezwaniu
pełnomocnika do uiszczenia opłaty od apelacji, a następnie na zwolnieniu
pozwanego „od wpisu od apelacji”, spowodowało, iż Sąd Apelacyjny nie mógł
pominąć tego zwolnienia przy rozpoznawania apelacji i w konsekwencji nie mógł
odrzucić apelacji z powodu jej nie opłacenia.
5
Sąd Najwyższy w niniejszym składzie, podzielając drugie z wymienionych
rozstrzygnięć, jest zdania, że w demokratycznym państwie prawnym (art. 2
Konstytucji), w którym organy władzy publicznej, w tym sądy, działają na podstawie
i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji), obywatel nie powinien ponosić ujemnych
konsekwencji błędnych czynności dokonywanych przez te organy. Z wymienionych
zasad podstawowych wynika bowiem, m. in., zasada zaufania obywatela do
państwa i stanowionego przez nie prawa oraz do legalności działań
podejmowanych przez organy władzy publicznej, a także zasada ponoszenia przez
państwo odpowiedzialności za szkodę, jaka została wyrządzona obywatelowi przez
niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej (art. 77 ust. 1 Konstytucji).
W konkluzji należy zatem stwierdzić, iż z konstytucyjnych zasad
demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) oraz działania organów
władzy publicznej na podstawie i w granicach prawa (art. 7 Konstytucji) wynika, że
strona, w całości zwolniona od kosztów sądowych, która wnosi opłatę podstawową
od apelacji dopiero w wykonaniu zarządzenia przewodniczącego wydziału Sądu
Okręgowego wzywającego do uiszczenia tej opłaty, nie może ponosić ujemnych
konsekwencji takiego błędnego wezwania.
Zaskarżone postanowienie podlegało więc uchyleniu na podstawie art. 39815
§ 1 zdanie pierwsze w zw. z art. 3941
§ 2 i 3 k.p.c.