Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 czerwca 2013r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2013r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa J. P., A. P. (1) i A. P. (2)

przeciwko S. D., W. K. i K. O.(O.)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Okręgowego w Gliwicach

z dnia 7 listopada 2012 r., sygn. akt X GC 244/10

1.  zmienia zaskarżony wyrok:

- w punkcie 1 w ten sposób, że powództwo oddala i zasądza od każdego z powodów kwotę po 1.205,70 (jeden tysiąc dwieście pięć 70/100) złotych na rzecz pozwanych tytułem kosztów procesu,

- w punkcie 3 w ten sposób, że nakazuje pobrać od każdego z powodów po 1.116,84 (jeden tysiąc sto szesnaście 84/100) złotych na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w (...)) tytułem kosztów sądowych;

2.  zasądza od każdego z powodów po 900 (dziewięćset) złotych na rzecz pozwanych tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

3.  zasądza od każdego z powodów po 333,33 (trzysta trzydzieści trzy 33/100) złotych na rzecz pozwanego W. K. tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

4.  zasądza od każdego z powodów po 50 (pięćdziesiąt) złotych na rzecz pozwanego K. O. tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

5.  zasądza od każdego z powodów po 50 (pięćdziesiąt) złotych na rzecz pozwanego S. D. tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

6.  nakazuje pobrać od każdego z powodów po 1.572,66 (jeden tysiąc pięćset siedemdziesiąt dwa 66/100) złotych na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Okręgowego w (...)) tytułem nieuiszczonej przez pozwanych części opłaty od apelacji.

Sygn. akt V ACa 181/13

UZASADNIENIE

Powód P. P., a następnie jego spadkobiercy J. P., A. P. (2) i A. P. (1) domagali się zasądzenia od pozwanych S. D., W. K. i K. O. kwoty 120357,31 zł z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu. Na uzasadnienie żądania pozwu podane zostało, że pozwani są członkami zarządu spółki Przedsiębiorstwo (...)sp. z o o w G. , przeciwko której powodowie dysponują tytułem wykonawczym, a prowadzona na jego podstawie egzekucja okazała się bezskuteczna. Jako podstawa prawna roszczenia wskazany został art. 299 k.s.h.

Pozwani domagali się oddalenia powództwa i zasądzenia na ich rzecz kosztów procesu podnosząc zarzut przedawnienia, a ponadto twierdzili, że we właściwym czasie złożony został wniosek o wszczęcie postępowania upadłościowego spółki, co stanowi przesłankę zwalniającą pozwanych z odpowiedzialności .

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Gliwicach orzekł zgodnie z żądaniem pozwu oddalając powództwo jedynie co do części odsetek .

Z ustaleń tego Sądu przytaczanych poniżej w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy wynika następujący stan faktyczny.

Od maja 2001r. do dnia ogłoszenia upadłości dłużnej spółki tj.do dnia 22.01.2004r. pozwani pełnili w tej spółce funkcje członków zarządu. Pozwani posiadali nieograniczony dostęp do dokumentów finansowych spółki. Na dzień 31.12.2001r. w spółce zaistniały przesłanki niewypłacalności , w postaci niewykonywania wymagalnych zobowiązań ,opóźnień w zapłacie ponad trzy miesiące, przekroczenia sumy zobowiązań powyżej 10% wartości bilansowej. Z upływem czasu stan niewypłacalności pogłębiał się. W okresie od stycznia 2002r. do lipca 2003r. spółka mogła zapłacić należności powodowi ,jednakże po dokonaniu wyboru ekonomicznego w zakresie spłaty tych konkretnych zobowiązań. Spółka dokonywała spłaty zobowiązań , lecz nie w stosunku do powoda. W dniu 17.07.2003r. pozwani złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości spółki. Nakazem zapłaty z dnia 26.08.2003r. Sąd Okręgowy w Krakowie nakazał dłużnej spółce zapłatę dochodzonych pozwem należności na rzecz powoda. Postanowieniem z dnia 22.01.2004r. Sąd Rejonowy w Gliwicach ogłosił upadłość spółki obejmującą likwidację jej majątku . W dniu 19.03.2004r. powód zgłosił swoją wierzytelność do masy upadłości. Postanowieniem z dnia 3.02.2004r. Komornik Sądowy Rewiru IV przy Sądzie Rejonowym w Gliwicach umorzył postępowanie egzekucyjne wskutek prawomocnego ogłoszenia upadłości dłużnika. Dochodzona należność została wciągnięta na listę wierzytelności ale przewidziano jedynie zaspokojenie wierzycieli kategorii I. Postanowieniem z dnia 13.09.2007r. sąd stwierdził zakończenie postępowania upadłościowego.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Instancji wskazał na bezsporność faktów istnienia wierzytelności powodów przeciwko spółce stwierdzonej tytułem wykonawczym, sprawowania przez pozwanych funkcji członków zarządu i bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce. Sąd przyjął, że powodowie udowodnili, iż egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna ostatecznie z dniem zakończenia postepowania upadłościowego. Wskazując na ustawowe przesłanki egzoneracyjne Sąd I instancji stwierdził, że pozwani nie wykazali żadnej z nich. Posiłkując się opinią biegłego Sąd I instancji ustalił , że pozwani powinni złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości spółki najpóźniej 14.01.2002r. a zatem składając wniosek 17.07.2003r. złożyli go nie we właściwym czasie i nie mogą uwolnić się od odpowiedzialności . Odnośnie podniesionego przez pozwanych zarzutu przedawnienia Wskazał Sąd, że bieg trzyletniego terminu przedawnienia należy liczyć od dnia postanowienia o zakończeniu postępowania upadłościowego , gdyż dopiero wtedy powodowie uzyskali pewność co do tego, że nie uzyskają zaspokojenia. Nie podzielił Sąd poglądu Pozwanych , że bieg terminu przedawnienia należy liczyć od dnia umorzenia postępowania egzekucyjnego. Skoro powód złożył pozew 28.05.2010r. , uczynił to przed upływem trzyletniego terminu.

W apelacji od tego wyroku pozwani domagali się zmiany wyroku poprzez oddalenie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Wyrokowi zarzucili;

- błędną wykładnię art.299 k.s.h polegającą na przyjęciu , że pozwani ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania spółki jako członkowie zarządu , mimo że w przypisanym w prawie terminie złożyli wniosek o ogłoszenie upadłości,

- błędną wykładnię art. 11 ust. 1 p.u.n przy ocenie niewypłacalności dłużnika,

- błędną wykładnię art. 11 ust. 1 p.u.n i art.12 ust.1 p.u.n gdyż do oceny czasu właściwego do złożenia wniosku o upadłość sąd powinien stosować art. 5 prawa upadłościowego z 24.10.1934r.

- błędną wykładnię art. 118 k.c , a mianowicie nieuwzględnienie trzyletniego terminu przedawnienia , pomimo że wierzyciel już od 2004r. wiedział, że egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna ,

- wadliwość podstawy faktycznej art. 368 1 pkt 2 k.p.c. będącą wynikiem naruszenia art. 217 1 k.p.c., art. 227 k.p.c. i art. 232 k.p.c. polegającego na pominięciu wyjaśnienia i ustalenia istotnej dla sprawy okoliczności , czyli nieprzeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego rewidenta , czyli nierozpoznaniu istoty sprawy.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania .

Sąd Okręgowy zważył co następuje .

Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za swoje wszystkie ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji , w tym zwłaszcza ustalenia co do niewypłacalności reprezentowanej przez pozwanych spółki. Sąd podziela również dokonaną w motywach zaskarżonego wyroku ocenę materiału dowodowego i ostateczny wniosek, że pozwani nie zdołali wykazać żadnej z przesłanek ekskulpacyjnych z art.299 § 2 k.s.h. Apelacja zasługuje jednak na uwzględnienie wobec trafności zarzutu naruszenia art. 118 k.c przy ocenie zasadności podniesionego przez pozwanych zarzutu przedawnienia. Gdyby przyjąć , jak to uczynił Sąd I instancji, że bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się dopiero po zakończeniu postępowania upadłościowego, w związku z istnieniem w tej dacie pewności co do braku zaspokojenia wierzytelności, to należałoby przyjąć nie wyartykułowaną w żadnym z przepisów prawa zasadę, że bieg terminu przedawnienia roszczeń z art. 299 § 1 k.s.h. ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania upadłościowego. Tymczasem regułą wynikającą z art. 442 ¹ k.c. jest, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Nie budzi już bowiem kontrowersji w orzecznictwie pogląd, według którego art. 299 k.s.h. ma charakter odszkodowawczy, co uzasadnia stosowanie do roszczeń opartych na tym przepisie art. 442 ¹ § 1 k.c.( np. wyrok Sądu Najwyższego z 2.10.2008r. II CK 183/08). Dowiedzenie się o szkodzie w rozumieniu tego przepisu oznacza zdawanie sobie sprawy przez poszkodowanego z ujemnych następstw zdarzenia, które wskazują na powstanie szkody. Szkodą jaką wyrządza wierzycielom zarząd spółki poprzez zaniechanie zgłoszenia we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości, jest obniżenie potencjału majątkowego spółki tj. pogorszenie możliwości zaspokojenia wierzyciela. Wiedza wierzyciela na ten temat nie musi być w jakiś sposób sformalizowana i poparta rozstrzygnięciem sądu. W orzecznictwie wyrażono wprawdzie pogląd, że bieg terminu przedawnienia roszczenia wynikającego z art. 299 § 1 k.s.h. należy liczyć od dnia dowiedzenia się przez powoda o wydaniu postanowienia o umorzeniu postępowania upadłościowego, o ile z treści tego postanowienia wynika oczywisty brak majątku spółki na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego. (wyrok Sądu Najwyższego z 14.07.2010r. V CSK 30/10 ). Nie oznacza to jednak, że nie jest dopuszczalne ustalenie wcześniejszego terminu powzięcia przez wierzyciela wiedzy o niemożliwości zaspokojenia jego roszczeń. W tym znaczeniu umorzenie czy zakończenie postępowania upadłościowego stanowią zdarzenia, których terminy są najpóźniejszymi terminami dowiedzenia się o szkodzie. Słusznie wskazywali pozwani, że strona powodowa brała czynny udział w postępowaniu upadłościowym i już na podstawie pisma syndyka z dnia 22.12.2004r. powinna była mieć pełną świadomość, że nie uzyska zaspokojenia swoich roszczeń przynajmniej częściowo. Całkowita pewność wierzyciela w tym zakresie nie jest w ocenie Sądu Apelacyjnego konieczna. Syndyk bowiem napisał, że nie przewiduje zaspokojenia kategorii III i IV, zatem wierzyciel powinien już nabrać przekonania, że zaspokojenia nieuzyska. Mają również rację pozwani wskazując, że pełną świadomość niezaspokojenia roszczeń strona powodowa miała w dniu 13.09.2007r. tj. w dniu złożenia wniosku do sądu o zakazanie pozwanym prowadzenia działalności gospodarczej. Nic nie stało na przeszkodzie w wytoczeniu przez powoda powództwa w toku postępowania upadłościowego. Istotą przedawnienia jest bowiem to ,że ma ono mobilizować wierzyciela, by wykonywał swoje prawo podmiotowe przez realizację przysługującego mu roszczenia . Nie zasługuje na aprobatę argument powodów, według którego wniesienie aktu oskarżenia z żądaniem naprawienia szkody spowodowało przerwę biegu przedawnienia. W tym zakresie Sąd Apelacyjny podzielił pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28.01.2009r. sygn. IV CSK 386/08, z którego wynika, „wniesienie aktu oskarżenia, a także wniosku o zastosowanie środka karnego przewidzianego w art. 46 § 1 k.k. nie przerywa biegu przedawnienia roszczenia o naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem”.

Z przytoczonych powodów apelacja podlegała uwzględnieniu na podstawie art.386 §1 k.p.c przez oddalenie przedawnionego roszczenia.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. wyrażającego zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Zgodnie z treścią art. 105 §1 k.p.c współuczestnicy sporu zwracają koszty procesu w częściach równych i skoro nie było podstaw do przyjęcia ich solidarnej odpowiedzialności co do istoty sprawy , koszty procesu należne stronie przeciwnej i Skarbowi Państwa zostały podzielone każdorazowo na trzy równe części i powodowie są zobowiązani do zapłaty zasądzonych od nich kwot rzecz pozwanych łącznie.