Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 271/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. S.
przeciwko M. Centrum Polityki Społecznej w W.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 20 maja 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w P.
z dnia 27 czerwca 2013 r.
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu - Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w P. do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
UZASADNIENIE
Powódka J. S. wniosła o przywrócenie jej do pracy w M. Centrum Polityki
Społecznej w W. (MCPS) oraz zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz kosztów
2
procesu według norm przepisanych, a w razie nieuwzględnienia żądania
przywrócenia do pracy o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz odprawy
pieniężnej w wysokości 3-krotnego miesięcznego wynagrodzenia tj. 4.313,76 zł
wraz z ustawowymi odsetkami, na podstawie art. 8 ustawy z dnia 13 marca 2003 r.
o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników.
Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki
na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według
norm przepisanych.
Wyrokiem z dnia 22 lutego 2013 r. Sąd Rejonowy w C. przywrócił powódkę
do pracy u pozwanego na dotychczasowych warunkach pracy i płacy oraz nakazał
pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa 1.318 zł tytułem opłaty od pozwu,
od uiszczenia, której powódka była zwolniona.
Sąd pierwszej ustalił, że J. S. od 2 sierpnia 2004 r. była zatrudniona w
Ośrodku Adopcyjno-Opiekuńczym w C. na stanowisku referenta, a od 1 maja 2010
r. zajmowała stanowisko specjalisty. Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi ustawą
z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Dz.U. z
2011 r. Nr 149, poz. 887, powoływaną dalej jako ustawa z 2011 r., zadania z
zakresu procedury adopcji zostały przekazane ośrodkom adopcyjnym, których
prowadzenie zlecono samorządowi wojewódzkiemu, nakazując jednocześnie
powołanie tych ośrodków do 31 grudnia 2011 r. Istniejące w dniu wejścia w życie
ustawy ośrodki adopcyjno-opiekuńcze podlegały likwidacji z mocy prawa z dniem
wejścia w życie ustawy tj. 1 stycznia 2012 r. W ustawie tej uregulowano również
kwestie stosunków pracy pracowników zlikwidowanych placówek, przewidując co
do zasady, że stają się oni pracownikami starostwa powiatowego, jednakże w
przypadku prowadzących postępowanie adopcyjne pracowników publicznych
ośrodków adopcyjno - opiekuńczych, w których w 2010 r. przeprowadzono, co
najmniej 10 procedur adopcyjnych zakończonych przysposobieniem dziecka oraz
prowadzących postępowania adopcyjne pracowników publicznych ośrodków
adopcyjno-opiekuńczych prowadzących do wejścia w życie ustawy wojewódzki
bank danych, stali się oni 1 stycznia 2012 r. pracownikami urzędu
marszałkowskiego, a w przypadku wyznaczenia ośrodka adopcyjnego,
3
pracownikami tego ośrodka. Ośrodek Adopcyjno - Opiekuńczy w C. przeprowadził
w 2010 r. ponad 10 skutecznych procedur adopcyjnych i w związku z powyższym
jego pracownicy winni stać się pracownikami urzędu marszałkowskiego bądź też
nowo utworzonego ośrodka adopcyjnego. Na terenie województwa [...] zadania
związane z organizacją ośrodka adopcyjnego powierzono MCPS, w ramach,
którego zamierzano utworzyć Wojewódzki Ośrodek Adopcyjny. We wrześniu 2011
r. MCPS zdecydowało się po korespondencji i konsultacji z Wojewodą [...] na
przejęcie wszystkich pracowników wskazanych mu przez Starostę C., w tym
również J. S. Zarządzeniem nr 97/2011 dyrektor MCPS wprowadził 27 grudnia
2011 r. nowy Regulamin Organizacyjny MCPS. Zgodnie z tym regulaminem w skład
Centrum wchodzą między innymi wydziały oraz nowo utworzony Wojewódzki
Ośrodek Adopcyjny z Oddziałami Zamiejscowymi w C., O., P., R. i S.
Zarządzeniem numer 8/2012 dyrektor Centrum Polityki Społecznej wprowadził 1
lutego 2012 r. Regulamin Organizacyjny Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego. W
regulaminie tym wydzielono ze składu Ośrodka Dział Adopcyjny oraz Dział
Administracyjny i Wydziały Zamiejscowe wskazane wyżej. Pismem z 28 listopada
2011 r., doręczonym powódce 1 grudnia 2011 r., dyrektor Ośrodka Adopcyjno -
Opiekuńczego w C. poinformował ją, że z dniem 1 stycznia 2012 r. w oparciu o art.
231
§ 1 k.p. w związku z art. 244 ust 4 oraz art. 185 ustawy z 2011 r. stanie się
pracownikiem MCPS na dotychczasowych warunkach pracy i płacy. Dnia 30
grudnia 2011 r. J. S. podpisała porozumienie z dyrektorem MCPS o przeniesieniu
jej do pracy u pozwanego z dniem 1 stycznia 2012 r. na ustalonych warunkach
pracy i płacy. Jednocześnie została ona tego dnia poinformowana o tym, że będzie
zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, na stanowisku
inspektora w Wojewódzkim Ośrodku Adopcyjnym MCPS - Oddział w C. w pełnym
wymiarze czasu pracy. Po przejęciu przez MCPS pracowników dawnego Ośrodka
Adopcyjno - Opiekuńczego w C. zastępca dyrektora L. U., odpowiedzialna za ten
pion działania MCPS, w pierwszej kolejności zajęła się siedzibami oddziałów
zamiejscowych, ich wyposażeniem, a przed wakacjami 2012 r. dokonała przeglądu
kadr i zdecydowała się na wypowiedzenie umów o pracę dwóm pracownikom
ośrodka w W. oraz jednemu pracownikowi w C. tj. J. S. W wypadku powódki
okolicznością uzasadniającą ten ruch w jej ocenie było to, że nie powinna zostać w
4
ogóle przejęta przez MCPS. W pozostałych oddziałach zamiejscowych
Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w W. nie ma pracowników
administracyjnych i nie było ich w momencie przejmowania tych ośrodków, a
czynności administracyjne wykonują zatrudnieni w nich pracownicy merytoryczni tj.
psychologowie, pedagodzy. Taka koncepcja dotyczy również oddziału w C. Od
początku tworzenia Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w założeniach MCPS
było, że w subregionach nie będzie w ogóle stanowisk obsługi. Trzy takie
stanowiska znajdują się jedynie w Wojewódzkim Ośrodku Adopcyjnym w W. i
związane są z obsługą wojewódzkiego banku dzieci oczekujących na
przysposobienie. Pismem z 7 sierpnia 2012 r. dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka
Adopcyjnego w W. zwrócił się do dyrektora MCPS o dokonanie zmian w strukturze
organizacyjnej Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w W. Oddział Zamiejscowy w
C. przez likwidację stanowiska inspektora. Dyrektor MCPS wyraził na to zgodę 8
sierpnia 2012 r. W dniu 23 sierpnia 2012 r. J. S. otrzymała na piśmie
wypowiedzenie umowy o pracę zawartej 1 lutego 2005 r., w którym pracodawca
jako przyczynę wskazał likwidację stanowiska inspektora, na którym jest
zatrudniona w Wojewódzkim Ośrodku Adopcyjnym w Oddziale Zamiejscowym w
C., spowodowaną zmianami organizacyjnymi w MCPS. W MCPS na stanowisku
inspektora zatrudnionych jest aktualnie osiem osób, przy czym pracują w
poszczególnych wydziałach. Zbliżony zakres czynności do tego, jaki miała J. S. w
okresie zatrudnienia u pozwanego mają trzy osoby zatrudnione na stanowiskach
referentów w wydziale do spraw organizacyjno - administracyjnych i są to A. K., M.
K., A. M. Z kolei pracownikami administracyjnymi zatrudnionymi na stanowiskach
referentów w Wojewódzkim Ośrodku Adopcyjnym w W. są A. Z., K. O. i B. C. Po
rozwiązaniu umowy o pracę z J. S. pracodawca zmienił zakresy obowiązków
pozostałym pracownicom zatrudnionym w Oddziale Zamiejscowym w C. tj. E. L., I.
Z. oraz I. Z., rozdzielając pomiędzy nie dotychczasowe obowiązki powódki. Decyzja
o wypowiedzeniu umowy o pracę powódce została podjęta w związku z tym, że
stanowisko, które zajmowała, usytuowane w Oddziale Zamiejscowym w C. było
zbędne. Przy podejmowaniu tej decyzji pracodawca nie porównywał osoby i pracy
powódki z pracą innych pracowników wykonujących zbliżone zadania, w tym w W.
J. S. ur. 21 lipca 1957 r., ma wykształcenie średnie i tytuł technika ekonomisty. Nie
5
ma kwalifikacji do wykonywania czynności merytorycznych w ramach
Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w W., albowiem nie jest psychologiem,
pedagogiem, prawnikiem, ani nie ma wyższego wykształcenia z zakresu wspierania
rodziny. Średnie wynagrodzenie miesięczne powódki w okresie zatrudnienia u
pozwanego wynosiło brutto 1.957,20 zł.
Uwzględniając powództwo J. S., Sąd Rejonowy za podstawę rozstrzygnięcia
przyjął art. 30 § 4 k.p. i art. 45 § 1 k.p. Zdaniem Sądu, podana przez pozwanego
przyczyna wypowiedzenia była nierzeczywista i niekonkretna. Pracodawca nie
udowodnił, że efektem wystąpienia zmian organizacyjnych była likwidacja
stanowiska pracy powódki. Zmiana ta nastąpiła 27 grudnia 2011 r., a zatem
przeszło 8 miesięcy przed wypowiedzeniem umowy o pracę powódce i to jeszcze
przed tym zanim powódka została przez niego przejęta. Sąd pierwszej instancji
wskazał, że w istocie pozwany powołał się na likwidację stanowiska pracy, które
nigdy w jego strukturach nie istniało, bowiem przed 1 stycznia 2012 r. nie było w
jego strukturze Oddziału Zamiejscowego w C. Wojewódzkiego Ośrodka
Adopcyjnego w W., a od tego dnia nie utworzono stanowiska Inspektora w tym
Oddziale. Zdaniem Sądu pierwszej instancji rzeczywistą przyczyną wypowiedzenia
powódce umowy o pracę było przejęcie części zakładu pracy, które w świetle art.
231
§ 6 k.p. nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez
pracodawcę stosunku pracy. Stąd też w ocenie Sądu Rejonowego, przyczyna
wskazana w wypowiedzeniu umowy o pracę nie była rzeczywista i prawdziwa. Nie
można bowiem likwidować czegoś, co nie istnieje i powoływać się na zmiany
organizacyjne, które miały nastąpić jeszcze przed przejęciem powódki. Poza tym,
gdyby nawet przyjąć, że ta przyczyna jest prawdziwa i rzeczywista, to pozwany nie
zastosował obiektywnego kryterium doboru powódki do zwolnienia. W jego
strukturze byli zatrudnieni pracownicy mający prawie identyczny, a wręcz mniejszy
zakres obowiązków od powódki. W konkluzji Sąd pierwszej instancji wskazał, że
wskazana przez pozwanego przyczyna wypowiedzenia była wadliwa, co
uzasadniało roszczenie powódki o przywrócenie do pracy. Sąd nie uwzględnił
zarzutu pozwanego o niecelowości przywrócenia powódki o pracy, uznając że
pozwany ma możliwość dokonania ponownej zmiany zakresów obowiązków
6
pracowników zatrudnionych w Oddziale Zamiejscowym w C. Ma możliwość
przesunięcia powódki, na co ona wyrażała zgodę.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skargą kasacyjną Sąd Okręgowy
oddalił apelację pozwanego na opisany wyżej wyrok sądu pierwszej instancji. Za
bezzasadne Sąd uznał zarzuty naruszenia art. 233 § 1 i 328 § 2 k.p.c., uznając
ustalenia faktyczne sądu rejonowego za własne.
Dokonując materialnoprawnej oceny zarzutów apelacji pozwanego i
roszczeń powódki, Sąd Okręgowy uznał odmiennie niż Sąd pierwszej instancji, że
powódka nie stała się stroną w stosunku pracy z pozwanym „w wyniku przejęcia
zadań z zakresu przez pozwanego na podstawie art. 231
§ 1 k.p.” Zdaniem Sądu
odwoławczego, nie miał do niej zastosowania także art. 244 ustawy z 2011 r.,
określającego zasady dalszego zatrudnienia pracowników likwidowanych ośrodków
adopcyjno-opiekuńczych. Sąd uznał natomiast, że została ona zatrudniona przez
pozwanego z dniem 1 stycznia 2012 r. na podstawie porozumienia z 30 grudnia
2011 r., które nie zostało, wbrew brzmieniu § 1 tego dokumentu, zawarte w trybie
art. 22 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. z
2008 r. Nr 223, poz. 1458), lecz było w istocie rzeczy umową nawiązującą stosunek
pracy między powódką i pozwanym, określającą elementarne warunki zatrudnienia:
czas trwania umowy o pracę - nieokreślony, wymiar czasu pracy - pełen etat, rodzaj
umówionej pracy - inspektor, miejsce pracy - oddział w C., wysokość
wynagrodzenia - zasadnicze 1.631 zł plus dodatek za wieloletnią pracę 326,10 zł.
Sąd Okręgowy ustalił, że po zawarciu tej umowy powódka została poddana
badaniom lekarskim, w wyniku, których dopuszczono ją do pracy oraz doręczono
zakres obowiązków. Ponadto świadczyła pracę na ustalonych warunkach, a
pozwany to świadczenie przyjmował. Sąd podkreślił, że jakkolwiek w regulaminach
organizacyjnych pozwanego z 27 grudnia 2011 r. i 1 lutego 2012 r., w Oddziale
Zamiejscowym w C., w którym powódka świadczyła pracę nie przewidziano
stanowiska inspektora, to jej zatrudnienie nie miało charakteru fikcyjnego, bowiem
świadczyła pracę a pozwany tę sytuację akceptował. Za trafną Sąd drugiej instancji
uznał ocenę Sądu Rejonowego dotyczącą zasadności dokonanego powódce
wypowiedzenia umowy o pracę. W szczególności Sąd stwierdził, że z oświadczenia
pozwanego wynika, że powódka została zwolniona w wyniku likwidacji stanowiska
7
inspektora w Wojewódzkim Ośrodku Adopcyjnym w Oddziale Zamiejscowym w C.,
spowodowanej zmianami organizacyjnymi w MCPS, które nastąpiły 27 grudnia
2011 r. Sąd odwoławczy nie przyjął natomiast twierdzeń pozwanego pracodawcy,
że rozwiązanie z powódką umowy o pracę nastąpiło wskutek zmiany organizacyjnej
zainicjowanej pismem z 7 sierpnia 2012 r., w którym dyrektor Wojewódzkiego
Ośrodka Adopcyjnego w W. zwrócił się do dyrektora MCPS o dokonanie zmian w
strukturze organizacyjnej Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w W. Oddział
Zamiejscowy w C. przez likwidację stanowiska inspektora, na co miałaby zostać
wyrażona przez dyrektora MCPS zgoda. Sąd Okręgowy stwierdził, że zarzut ten
pojawił się dopiero na etapie postępowania apelacyjnego i jako sprekludowany nie
podlega uwzględnieniu. W rezultacie Sąd drugiej instancji uznał, że podana przez
pozwanego przyczyna wypowiedzenia umowy o pracę powódce jest w istocie
nierzeczywista. Zmiana organizacyjna w wyniku, której doszło do likwidacji
stanowiska powódki miała bowiem miejsce przed jej zatrudnieniem u pozwanego.
Na skutek tej zmiany nie mogło więc dojść do likwidacji stanowiska powódki u
pozwanego. Stanowisko inspektora stworzył on dla pozwanej 1 stycznia 2012 r. z
chwilą jej zatrudnienia. W tej sytuacji wypowiedzenie umowy o pracę powódce było
niezasadne. Powódce przysługiwały zatem roszczenia z tytułu nieuzasadnionego w
rozumieniu art. 45 § 1 k.p. wypowiedzenia umowy o pracę. W związku z tym nie ma
znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy kwestia, czy pozwany zastosował obiektywne
kryterium doboru powódki do zwolnienia, a rozstrzyganie o zarzutach apelacji
odnoszących się do tej materii Sąd uznał za zbędne. Za nietrafny Sąd Okręgowy
uznał zarzut apelacji zmierzający do wykazania niecelowości lub niemożliwości
przywrócenia powódki do pracy. Skoro bowiem pozwany wskazał nierzeczywistą
przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, to nie może powoływać się na
powyższą okoliczność. O niemożliwości przywrócenia nie może stanowić również
fakt rozdzielenia zadań wykonywanych przez powódkę pomiędzy innych
pracowników pozwanego ani brak środków w budżecie na pokrycie kosztów
zatrudnienia powódki. Pozwany z chwilą wejścia w życie ustawy z 2011 r. zdawał
sobie sprawę ze zmian, jakie wywoła. Pomimo takiego stanu rzeczy podjął decyzję
o nawiązaniu z powódką stosunku pracy. Powoływanie się zatem na okoliczność,
która potencjalnie była mu znana w chwili zawarcia z powódką stosunku pracy, po
8
blisko 8 miesiącach zatrudnienia powódki budzi poważne wątpliwości również
punktu widzenia art. 8 k.p.
Strona pozwana zaskarżyła powyższy wyrok Sądu Okręgowego w całości,
wnosząc o jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji
do ponownego rozpoznania - przy uwzględnieniu kosztów postępowania
kasacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem
przepisanych.
W zakresie podstawy naruszenia prawa materialnego skarżący zarzucił
wyrokowi Sądu Okręgowego niewłaściwe zastosowanie:
(-) art. 30 § 4 k.p., polegające na przyjęciu, że przyczyna, wskazana
powódce w pisemnym oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę
jest nierzeczywista, podczas gdy pozwany, jak wynika z zebranego w niniejszej
sprawie materiału dowodowego i ustalonego przez Sąd Okręgowy stanu
faktycznego, decyzją dyrektora MCPS z 8 sierpnia 2013 r. w sposób formalno-
prawny zlikwidował stanowisko inspektora w Oddziale Zamiejscowym
Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w C., na którym zatrudniona była powódka i
tym samym faktycznie/rzeczywiście zmniejszył stan zatrudnienia w tym Oddziale
upływu okresu wypowiedzenia umowy o pracę powódki, a jej obowiązki rozdzielił
pomiędzy dotychczasowych pracowników tegoż Oddziału;
(-) art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 1 ust. 1 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 13
marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, przez przyjęcie, że przyczyna,
wskazana powódce jest nierzeczywista i tym samym nie uzasadnia rozwiązania
umowy z zachowaniem okresu wypowiedzenia i w efekcie oddalenie apelacji
pozwanego, podczas gdy pozwany, jak wynika z zebranego w niniejszej sprawie
materiału dowodowego i ustalonego przez Sąd Okręgowy stanu faktycznego,
decyzją dyrektora MCPS z 8 sierpnia 2013 r. w sposób formalno-prawny
zlikwidował stanowisko inspektora w Oddziale Zamiejscowym Wojewódzkiego
Ośrodka Adopcyjnego w C., na którym zatrudniona była powódka i tym samym
faktycznie/rzeczywiście zmniejszył stan zatrudnienia w tym Oddziale z dniem
upływu okresu wypowiedzenia umowy o pracę powódki, a jej obowiązki rozdzielił
pomiędzy dotychczasowych pracowników tegoż Oddziału;
9
(-) art. 45 § 2 k.p., przez przyjęcie, że w stanie faktycznym niniejszej sprawy
brak jest podstaw do uznania, że przywrócenie powódki do pracy jest niemożliwe
lub, co najmniej, niecelowe, podczas gdy z treści pisma z 7 sierpnia 2012 r., w
którym dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w W. zwrócił się do
dyrektora MCPS o dokonanie zmian w strukturze organizacyjnej Wojewódzkiego
Ośrodka Adopcyjnego w W. Oddział Zamiejscowy w C. przez likwidację stanowiska
inspektora, wynika jednoznacznie, że: - 8 sierpnia 2012 r. dyrektor MCPS wyraził
zgodę na dokonanie w/w zmian (jedno z ustaleń faktycznych poczynionych przez
Sąd Okręgowy) i tym samym w sposób formalno-prawny dokonał likwidacji
stanowiska pracy powódki oraz faktycznie/rzeczywiście zmniejszył stan
zatrudnienia w tym Oddziale w dniu upływu okresu wypowiedzenia umowy o pracę
powódki; - obowiązki powódki zostały rozdzielone pomiędzy dotychczasowych
pracowników tego Oddziału i nikt nie został zatrudniony na miejsce powódki z takim
samym lub innym zakresem obowiązków, a w miejsce stanowiska powódki nie
zostało stworzone jakiekolwiek inne i tym samym doszło do faktycznego
zmniejszenia zatrudnienia.
Skarżący zarzucił również naruszenie przepisów postępowania, które mogło
mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 381 k.p.c., przez pominięcie
twierdzeń apelacji odnoszących się do treści wymienionego wyżej pisma z 7
sierpnia 2012 r., podczas gdy, pismo to zostało złożone przez pozwanego w toku
postępowania przed Sądem pierwszej instancji, przy odpowiedzi na pozew, a
twierdzenia apelacji, że „likwidacja stanowiska powódki nastąpiła wskutek
reorganizacji Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego Oddziału Zamiejscowego w C.,
o której decyzja została podjęta właśnie w sierpniu 2012 r., a która polegała na
likwidacji stanowiska administracyjnego w przedmiotowym Oddziale i rozdzieleniu
zadań powódki pomiędzy pozostałych pracowników tego Oddziału (pracowników
merytorycznych, tj. pedagogów i psychologów)”, nie stanowią nowych faktów w
rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, a jedynie zwracają
szczególną uwagę Sądu Okręgowego na treść pisma z 7 sierpnia 2012 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
10
Zarzuty skargi kasacyjnej zostały oparte na obydwu podstawach
wynikających z art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. W pierwszej kolejności rozważenia
wymaga zatem podstawa naruszenia przepisów postępowania, jako zmierzająca do
zakwestionowania prawidłowości dokonania ustaleń faktycznych przyjętych za
podstawę zaskarżonego wyroku. W zakresie tej podstawy trafny okazał się zarzut
naruszenia art. 381 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem, sąd drugiej instancji może
pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu
przed sądem pierwszej instancji, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła
później. Sąd Okręgowy, w nawiązaniu do tej regulacji, jakkolwiek bez wyraźnego jej
powołania, stwierdził, że zarzut dotyczący powiązania likwidacji stanowiska pracy
powódki ze zmianami wynikającymi z pisma z 7 sierpnia 2012 r. pojawił się dopiero
na etapie postępowania apelacyjnego i jako sprekludowany nie podlega
uwzględnieniu. Sąd wskazał także, że w postępowaniu przed Sądem pierwszej
instancji pozwany nie podejmował próby doprecyzowania swojego stanowiska
zawartego w odpowiedzi na pozew. W szczególności nie wskazywał, że zmiany
organizacyjne, o których mowa w wypowiedzeniu są tożsame z reorganizacją
Wojewódzkiego Ośrodka Zamiejscowego w W., którą z kolei miałoby zainicjować
pismo z 7 sierpnia 2012 r., w którym dyrektor Wojewódzkiego Ośrodka
Adopcyjnego w W. zwrócił się do dyrektora M. Centrum Polityki Społecznej w W.
(MCPS) o dokonanie zmian w strukturze organizacyjnej Wojewódzkiego Ośrodka
Adopcyjnego w W. Oddział Zamiejscowy w C. przez likwidację stanowiska
inspektora, na co miałaby zostać wyrażona przez dyrektora MCPS zgoda.
Stwierdzenie to jest zaskakujące, ponieważ pismo z 7 sierpnia 2012 r. stanowiło
załącznik do odpowiedzi na pozew, a jego treść oraz fakt wyrażenia zgody przez
dyrektora MCPS na reorganizację polegającą na likwidacji stanowiska inspektora,
zostały przedstawione w ustaleniach Sądu pierwszej instancji, które Sąd Okręgowy
uznał za własne. Nie budzi zatem wątpliwości, że pismo to stanowiło element
materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji w rozumieniu art. 382
k.p.c. W tej sytuacji nieuwzględnienie tego pisma przez Sąd odwoławczy stanowi
oczywiste naruszenie art. 381 k.p.c. Pominięcie tego dowodu doprowadziło Sąd
Okręgowy do wniosku, że podana przez pozwanego przyczyna wypowiedzenia
umowy o pracę powódce była nierzeczywista, ponieważ, jak twierdzi Sąd, zmiana
11
organizacyjna, w wyniku której doszło do likwidacji stanowiska powódki, nastąpiła
przed jej zatrudnieniem u pozwanego. Nie mogło więc dojść do likwidacji
stanowiska powódki u pozwanego, bowiem z chwilą zatrudnienia powódki pozwany
stanowisko inspektora dla niej stworzył. W tej sytuacji, zdaniem Sądu, dokonane
przez pozwanego wypowiedzenie umowy o pracę jest niezasadne.
Powyższy wniosek, mający zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia
zawartego w zaskarżonym wyroku Sądu Okręgowego, pozostaje w sprzeczności z
ustalonym orzecznictwem dotyczącym likwidacji stanowiska pracy, jako przyczyny
uzasadniającej wypowiedzenie umowy o pracę. W pierwszej kolejności należy
wskazać na od lat ugruntowane stanowisko Sądu Najwyższego, zgodnie z którym
likwidacja stanowiska pracy w ramach rzeczywistych zmian organizacyjnych,
polegających na zmniejszeniu zatrudnienia, uzasadnia wypowiedzenie
pracownikowi umowy o pracę (zob. wyroki SN: z dnia 23 maja 1997 r., I PKN
176/97, OSNAPiUS 1998 nr 9, poz. 263 i 2 grudnia 2010 r., III PK 28/10, OSNP
2012, nr 3-4, poz. 35; postanowienie SN z dnia 2 lutego 2012 r., II PK 252/11, LEX
nr 1215430). Wypowiedzenie jest natomiast nieuzasadnione, jeżeli wskazywana
przez pracodawcę przyczyna wypowiedzenia jest nieprawdziwa. Przykładem
nieprawdziwej przyczyny jest pozorne zmniejszenie stanu zatrudnienia, gdy na
miejsce zwalnianych pracowników zatrudnia się innych (uzasadnienie tezy XI
uchwały pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 27 czerwca
1985 r., III PZP 10/85, OSNCP 1985 nr 11, poz. 164, w sprawie wytycznych
dotyczących wykładni art. 45 k.p. i praktyki sądowej stosowania tego przepisu w
zakresie zasadności wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas
nieokreślony). Sąd Najwyższy uznaje również, że kwestia, czy występuje potrzeba
dokonania przez pracodawcę zmian organizacyjnych, w tym likwidacji stanowiska
należy do autonomii zarządczej pracodawcy i nie podlega ocenie sądu. W
szczególności zaś zmniejszenie stanu zatrudnienia w zakładzie pracy stanowi
uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia, a organ rozpatrujący spory pracownicze
nie jest powołany do badania zasadności i celowości zmniejszenia stanu
zatrudnienia (np. uchwała z 27 czerwca 1985 r., III PZP 10/85, teza IX; wyroki Sądu
Najwyższego z: 16 października 1992 r., I PRN 40/92, LEX nr 14962; 27 listopada
1997 r., I PKN 401/97, OSNP 1998 nr 18, poz. 542; 3 listopada 2010 r., I PK 93/10,
12
LEX nr 707852). Sąd Najwyższy uznał także, że rozdzielenie zadań związanych ze
zlikwidowanym stanowiskiem pracy między pracowników pozostałych po
rozwiązaniu stosunku pracy z pracownikiem zatrudnionym na tym stanowisku, nie
daje podstaw do uznania niezasadności wypowiedzenia umowy o pracę temu
pracownikowi (art. 45 § 1 k.p.). Pracodawca ma bowiem prawo do tego, aby np. w
celu bardziej racjonalnego wykonywania zadań zakładu i racjonalizacji kosztów
zmniejszyć liczbę pracowników przez likwidację stanowiska i dokonać innego
rozdziału związanych z nim zadań (wyrok SN z dnia 3 września 2013 r., I PK
41/13).
Jak wynika z ustaleń faktycznych i ocen prawnych przyjętych w podstawie
zaskarżonego wyroku, powódka została od 1 stycznia 2012 r., na podstawie
nawiązanego w tym dniu stosunku pracy, zatrudniona przez stronę pozwaną na
stanowisku inspektora. Sąd nie wyjaśnił co się stało z dotychczasowym stosunkiem
pracy powódki łączącym ją, zgodnie z ustaleniami Sądu Rejonowego z Ośrodkiem
Adopcyjno-Opiekuńczym w C. Kwestia ta, a zwłaszcza pytanie, czy przyjęta przez
Sąd Okręgowy kwalifikacja prawna zdarzenia inicjującego dalsze zatrudnienie
powódki w oddziale zamiejscowym w C. Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego
wchodzącego w skład pozwanego MCPS, po likwidacji Ośrodka Adopcyjno-
Opiekuńczego w C., w którym była zatrudniona do 31 grudnia 2011 r., jest
prawidłowa, nie może być rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy w niniejszym
postępowaniu ze względu na związanie podstawami skargi kasacyjnej, w której nie
zakwestionowano przyjętej przez Sąd Okręgowy kwalifikacji.
W oświadczeniu z 23 sierpnia 2012 r. o wypowiedzeniu powódce umowy o
pracę „zawartej w dniu 01 lutego 2005 roku”, pozwany jako przyczynę wskazał
likwidację stanowiska inspektora, na którym jest zatrudniona w Wojewódzkim
Ośrodku Adopcyjnym w Oddziale Zamiejscowym w C. spowodowaną zmianami
organizacyjnymi w MCPS. Sąd Okręgowy uznał, że przyczyna ta jest
nierzeczywista, ponieważ zmiana organizacyjna wprowadzona zarządzeniem z 27
grudnia 2011 r. nie mogła spowodować likwidacji stanowiska powódki, skoro
utworzono je dopiero 1 stycznia 2012 r., a zmiany w strukturze organizacyjnej
Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w W. Oddział Zamiejscowy w C. wynikającej
z pisma dyrektora Wojewódzkiego Ośrodka Adopcyjnego w W. z 7 sierpnia 2012 r.
13
nie uznał (jak wyżej wskazano sprzecznie z art. 381 k.p.c.) za dowód w sprawie.
Pogląd ten, niezależnie od tego, czy Sąd wziął, czy nie pod uwagę pismo z 7
sierpnia 2012 r., jest nietrafny. Uznając likwidację stanowiska pracy powódki za
nierzeczywistą Sąd drugiej instancji nie zakwestionował bowiem ustaleń Sądu
Rejonowego dotyczących: samego faktu likwidacji zajmowanego przez powódkę
stanowiska inspektora w Oddziale Zamiejscowym strony pozwanej w C.;
rozdzielenia obowiązków inspektora między pozostałych pracowników tej jednostki
oraz faktu niezatrudnienia nikogo innego na jej miejsce. Sąd stwierdził natomiast,
że likwidacja nie nastąpiła w ramach reorganizacji, którą najwyraźniej utożsamia z
uzewnętrznionym i sformalizowanym procesem decyzyjnym. Stwierdzenie to jest
jednak błędne już z tego względu, że sama faktyczna likwidacja stanowiska pracy
jest reorganizacją zakładu pracy, a jej rzeczywistość (jako przyczyny
wypowiedzenia) nie zależy od uzewnętrznienia decyzji o jej dokonaniu przed dniem
złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu. Z punktu widzenia zgodności
wypowiedzenia z art. 30 § 4 k.p., wystarczające jest uzewnętrznienie tej decyzji w
oświadczeniu woli o wypowiedzeniu. Jak już wyżej wskazano, kwestia, czy
występuje potrzeba dokonania przez pracodawcę zmian organizacyjnych, w tym
likwidacji stanowiska, należy do autonomii zarządczej pracodawcy i nie podlega
ocenie sądu. Nie ma zatem znaczenia, czy likwidacja stanowiska powódki nastąpiła
z powodów wynikających z wdrażania regulaminów organizacyjnych pozwanego z
27 grudnia 2011 r., czy z powodu zmiany organizacyjnej zapowiedzianej w piśmie z
7 sierpnia 2012 r. Wobec powyższego trafny okazał się kasacyjny zarzut
naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 30 § 4 k.p.
Podobnie uzasadniony jest zarzut naruszenia art. 45 § 1 k.p., skoro Sąd
odwoławczy bezpodstawnie uznał, że z powodu braku rzeczywistej przyczyny
wypowiedzenie umowy o pracę powódce było nieuzasadnione. Trafność tych
zarzutów przesądza także o bezprzedmiotowości rozważania zasadności zarzutu
naruszenia art. 45 § 2 k.p.
Bezpodstawne uznanie przez Sąd Okręgowy, że przyczyna wypowiedzenia
umowy o pracę powódce była nierzeczywista, spowodowała również zaniechanie
przez Sąd rozważenia, czy pozwany zastosował obiektywne kryterium doboru
powódki do zwolnienia z pracy. Tymczasem, zgodnie z ustaleniami przyjętymi za
14
Sądem pierwszej instancji w podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku, w
strukturze strony pozwanej istniały jeszcze inne analogiczne stanowiska. W
związku z tym należy przypomnieć, że zasadniczo likwidacja konkretnego
(jedynego danego rodzaju) stanowiska pracy, w której wyniku następuje zmiana
struktury zakładu pracy powodująca zmniejszenie zatrudnienia, uzasadnia
zwolnienie pracownika, który był zatrudniony na tym stanowisku pracy, bez
potrzeby oceny przez pracodawcę kwalifikacji, stażu pracy itp. zwalnianego
pracownika i porównywania go z pracownikami zatrudnionymi na stanowiskach
innego rodzaju. Potrzeba porównania z innymi pracownikami powstaje jednak
wówczas, gdy następuje likwidacja jednego lub kilku spośród większej liczby
jednakowych stanowisk i konieczne jest dokonanie wyboru pracowników, z którymi
zostanie zakończony stosunek pracy (zob.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17
września 1982 r., I PRN 64/82, OSNC 1983 nr 4, poz. 61; uzasadnienie tezy IX
powołanej wyżej uchwały SN, III PZP 10/85; wyrok SN z 3 listopada 2010 r., I PK
93/10, LEX nr 707852).
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c., a o kosztach postępowania kasacyjnego - na podstawie art.
108 § 2 k.p.c. w związku z 39821
k.p.c.