Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 20/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 26 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Tomasz Grzegorczyk (przewodniczący)
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
SSN Tomasz Artymiuk
Protokolant Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Okręgowego w /…/ i
przedstawiciela Krajowej Rady Sądownictwa,
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 maja 2014 r.,
sprawy K. Ś.
sędziego Sądu Rejonowego w /…/
w związku z odwołaniami Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego i Krajowej Rady
Sądownictwa
od wyroku Sądu Apelacyjnego - Sądu Dyscyplinarnego w /…/
z dnia 13 stycznia 2014 r., sygn. akt ASD/…/,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu - Sądowi Dyscyplinarnemu w
/…/.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem z dnia 13 stycznia 2014 r. Sąd Apelacyjny - Sąd Dyscyplinarny w
/…/ : I. uznał obwinioną K. A. Ś. - sędziego Sądu Rejonowego w /…/, za winną
popełnienia przewinienia dyscyplinarnego polegającego na tym, że w dniu 2
grudnia 2009 r. w /…/, pełniąc funkcję sędziego Sądu Rejonowego /…/ i będąc
uprawnioną do wystawienia dokumentu, poświadczyła nieprawdę co do
okoliczności mającej znaczenie prawne w protokole rozprawy w sprawie o
sygnaturze akt II K 268/09, dotyczącej wydania wyroku łącznego w sprawie
skazanego G. W., że w tym dniu, po przeprowadzeniu rozprawy, Sąd wydał wyrok
łączny - pomimo tego, że wyrok ten wówczas nie zapadł, ponieważ sędzia go nie
podpisała oraz nie został ogłoszony, czym dopuściła się uchybienia godności
urzędu sędziowskiego, to jest popełnienia czynu określonego w art. 107 § 1 ustawy
z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z dnia 5
kwietnia 2013 r., poz. 427 - tekst jednolity), i za to przewinienie dyscyplinarne, na
podstawie art. 107 § 1 w związku z art. 109 § 1 pkt 4 tej ustawy, orzekł wobec
obwinionej karę dyscyplinarną przeniesienia na inne miejsce służbowe w okręgu
Sądu Okręgowego w /…/; II. uznał obwinioną K. A. S. za winną popełnienia
przewinień dyscyplinarnych polegających na tym, że w dniu 7 grudnia 2009 r. - jako
sędzia referent w sprawie II K 268/09 nakłaniała protokolantkę K. P. do
umieszczenia w aktach tej sprawy niezgodnego z przebiegiem rozprawy,
przygotowanego przez siebie protokołu z rozprawy w dniu 25 listopada 2009 r. oraz
że w dniu 8 stycznia 2010 r. dopuściła się oczywistej i rażącej obrazy przepisów
prawa, tj. art. 154 k.p.k. w ten sposób, że postanowieniem z dnia 8 stycznia 2010 r.
w sprawie o sygn. II K 268/09 Sądu Rejonowego /…/ dokonała sprostowania
oczywistej omyłki pisarskiej w protokole z ogłoszenia wyroku, poprzez wpisanie w
miejsce „po sporządzeniu wyroku przewodniczący ogłosił go publicznie, podał
ustnie najważniejsze powody wyroku oraz wskazał stronom sposób i termin
odwołania" - „Sąd postanowił wznowić przewód sądowy", dokonując tej czynności
bez wysłuchania protokolanta i w zakresie niestanowiącym oczywistej omyłki
pisarskiej, czym dopuściła się uchybień godności urzędu sędziowskiego, tj.
popełnienia czynów określonych w art. 107 § 1 ustawy - Prawo o ustroju sądów
powszechnych i za każde z tych przewinień dyscyplinarnych, na podstawie art. 107
3
§ 1 w związku z art. 109 § 1 pkt 4 tej ustawy, orzekł karę dyscyplinarną
przeniesienia na inne miejsce służbowe w okręgu Sądu Okręgowego w /…/ (pkt II).
Sąd Apelacyjny - Sąd Dyscyplinarny wskazał, że popełnienie przez
obwinioną przewinień dyscyplinarnych, których opis odpowiada ustawowym
znamionom czynu zabronionego zakwalifikowanego jako przestępstwo umyślne
określone w art. 271 § 2 k.k., wynika wprost z prawomocnego wyroku Sądu
Okręgowego z dnia 12 września 2013 r. i stanowi wyraz lekceważenia przez nią
porządku prawnego. Jednakże, w ocenie Sądu Dyscyplinarnego pierwszej instancji,
obwiniona nie utraciła przez to kwalifikacji do sprawowania urzędu sędziego.
Podnosząc z jednej strony, że popełnionymi przewinieniami dyscyplinarnymi
obwiniona wyrządziła znaczną szkodę sądowi oraz wymiarowi sprawiedliwości,
godząc w jego powagę i dobre imię pracowników, a z drugiej - wskazując na
niezbyt wysoki ładunek społecznej szkodliwości tych przewinień z uwagi na
wydanie w ostateczności wyroku łącznego, tyle że ze zwłoką, trudną sytuację
życiową obwinionej spowodowaną nieuleczalną chorobą ojca, wyrażenie przez nią
skruchy i żalu, dotychczasową niekaralność dyscyplinarną i dotychczasową dobrą
opinię, Sąd Dyscyplinarny pierwszej instancji stanął na stanowisku, że orzeczenie
wobec obwinionej kary złożenia z urzędu byłoby zbyt daleko idące. W ocenie tego
Sądu, biorąc pod uwagę, że obwiniona jest stosunkowo młodym człowiekiem,
należy jej dać szansę wykazania, iż był to jedynie niechlubny incydent w jej
dotychczasowej służbie sędziowskiej. Temu zaś celowi służyć będzie najlepiej -
dolegliwa ze względu na skutki jej wymierzenia, ale współmierna do popełnionych
przez obwinioną poważnych przewinień dyscyplinarnych - kara przeniesienia na
inne miejsce służbowe, wymierzana za najcięższe kategorie przewinień
służbowych, nie wymagających jednak całkowitej eliminacji z pełnienia służby.
Odwołania od powyższego wyroku wnieśli zastępca rzecznika
dyscyplinarnego dla okręgu Sądu Okręgowego w /…/ oraz Krajowa Rada
Sądownictwa.
Zastępca rzecznika dyscyplinarnego zaskarżył wyrok na niekorzyść
obwinionej w całości i zarzucając: 1) obrazę przepisów postępowania mającą
wpływ na treść orzeczenia, tj. 392 § 1 k.p.k., polegającą na zaniechaniu ujawnienia
na rozprawie w dniu 13 stycznia 2013 r. akt postępowania dyscyplinarnego
4
zastępcy rzecznika dyscyplinarnego, sygn. K-…./2010, pomimo prowadzenia
postępowania od początku w nowym składzie oraz 2) błąd w ustaleniach
faktycznych przyjętych za podstawy orzeczenia mający wpływ na treść
zaskarżonego wyroku, polegający na ustaleniu, że obwiniona cieszy się dobrą
opinią a czyny jakich się dopuściła stanowią jedynie niechlubny incydent w jej
dotychczasowej służbie sędziowskiej, podczas gdy prawidłowo oceniony materiał
dowodowy z wykorzystaniem akt postępowania dyscyplinarnego zastępcy
rzecznika dyscyplinarnego prowadzi do całkowicie odmiennych wniosków, wniósł o
jego uchylenie w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Dyscyplinarnemu pierwszej instancji.
W uzasadnieniu odwołania skarżący wskazał, że ocena co do posiadania
przez obwinioną dobrej opinii oraz incydentalnego charakteru popełnionych przez
nią czynów została przez Sąd Dyscyplinarny pierwszej instancji oparta wybiórczo
na znajdujących się w aktach osobowych ocenach i opiniach związanych z pracą
obwinionej jako asesora i stosunkowo odległych od czasu popełnienia przypisanych
jej czynów, z pominięciem zawartych w tych aktach licznych zarządzeń
nadzorczych, świadczących o potrzebie objęcia prowadzonych przez obwinioną
spraw szczególnym nadzorem oraz wytyku administracyjnego udzielonego jej w
trybie art. 37 § 4 u.s.p. przez prezesa Sądu Rejonowego /…/, a nadto bez
uwzględnienia materiałów znajdujących się we wskazanych wyżej aktach
postępowania dyscyplinarnego, co doprowadziło do błędnych ustaleń co do opinii
służbowej o obwinionej i okoliczności towarzyszących popełnieniu przez nią czynów
w dniach 7 grudnia 2009 r. oraz 8 stycznia 2010 r.
Krajowa Rada Sądownictwa zaskarżyła wyrok na niekorzyść obwinionej w
części dotyczącej orzeczenia o karze i zarzucając, na podstawie art. 438 pkt 4
k.p.k. w związku z art. 128 ustawy - Prawo o ustroju sadów powszechnych, rażącą
niewspółmierność wymierzonej obwinionej kary dyscyplinarnej przeniesienia na
inne miejsce służbowe - za każde z trzech przewinień, nieodzwierciedlającej
stopnia społecznej szkodliwości i niespełniającej w związku z tym celów, jakie ma
osiągnąć, wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez orzeczenie wobec
obwinionej kary dyscyplinarnej złożenia z urzędu, określonej w art. 109 § 1 pkt 5 tej
ustawy.
5
W uzasadnieniu odwołania - z powołaniem się na Zbiór Zasad Etyki
Zawodowej Sędziów - podniesiono, że przypisane obwinionej delikty prowadzą do
jednoznacznego stanowiska, iż utraciła ona atrybut nieskazitelności charakteru, a
tym samym nie może w dalszym ciągu pełnić służby. Swoim zachowaniem
obwiniona sprzeniewierzyła się bowiem obowiązkom wynikającym z roty
ślubowania, jakie złożyła obejmując urząd, to jest, między innymi, obowiązkowi
stania na straży prawa, a w postępowaniu kierowania się zasadami godności i
uczciwości. W ocenie skarżącej, okoliczności wskazane przez Sąd Dyscyplinarny
pierwszej instancji nie mogą być uznane za decydujące i przesądzające o wyborze
kary. Młody wiek, dotychczasowa niekaralność oraz sytuacja życiowa obwinionej
nie uzasadniają orzeczenia kary łagodniejszej niż złożenie sędziego z urzędu.
Podstawowym przymiotem każdego sędziego jest bowiem nieskazitelność
charakteru, którą obwiniona utraciła popełniając przewinienia dyscyplinarne z winy
umyślnej oraz wyrządzając nimi znaczną szkodę sądowi i wymiarowi
sprawiedliwości, godząc w jego powagę i dobre imię pracowników. W ocenie
Krajowej Rady Sądownictwa, wnioskowana kara dyscyplinarna będzie adekwatna
do stopnia społecznej szkodliwości popełnionych czynów i uczyni zadość potrzebie
ochrony powagi urzędu sędziowskiego oraz uwzględni zaufanie uczestników
procesów i obywateli do sporządzanych dokumentów sądowych.
Na rozprawie w dniu 26 maja 2014 r. Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny, w
uwzględnieniu wniosku przedstawiciela Krajowej Rady Sądownictwa, na podstawie
art. 452 § 2 k.p.k. ujawnił i zaliczył w poczet materiału dowodowego opinie
służbowe o obwinionej zawarte na k. 101-103 akt zastępcy rzecznika
dyscyplinarnego, sygn. K-…./2010 oraz z urzędu - w oparciu o art. 167 w związku z
art. 452 § 2 k.p.k. - dowody wskazane we wniosku zastępcy rzecznika
dyscyplinarnego o wszczęcie postępowania jako dowody do ujawnienia na
rozprawie.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
Nie budzi wątpliwości, że przypisane obwinionej trzy przewinienia
dyscyplinarne, przez popełnienie których uchybiła ona godności sprawowanego
urzędu sędziego, stanowią jednocześnie przestępstwa umyślne stypizowane w art.
271 § 2 k.k. oraz art. 13 § 1 w związku z art. 271 § 2 k.k. W orzecznictwie Sądu
6
Najwyższego - Sądu Dyscyplinarnego prezentowany jest pogląd, że popełnienie
przez sędziego przewinienia dyscyplinarnego, którego opis odpowiada ustawowym
znamionom czynu zabronionego stypizowanego jako przestępstwo umyślne,
stanowi wyraz tak rażącego lekceważenia porządku prawnego, że z reguły
powoduje utratę kwalifikacji do sprawowania urzędu sędziego, niezależnie od
oceny jego wcześniejszej służby, a więc za takie przewinienie dyscyplinarne karą
odpowiednią powinno być, z reguły, złożenie sędziego z urzędu. Podkreśla się, że
szczególnie wielki uszczerbek dla dobra służby i interesu wymiaru sprawiedliwości
powstaje wówczas, gdy naganne zachowanie się sędziego staje się przedmiotem
zarzutu aktu oskarżenia wytoczonego przeciwko sędziemu i zostaje przez sąd
powszechny uznane za przestępstwo o charakterze umyślnym. Ta jedna
okoliczność obciążająca może nawet zniwelować znaczenie wszystkich
okoliczności łagodzących i niejako samoistnie zdecydować o zasadności
wymierzenia najsurowszej kary dyscyplinarnej, to jest kary złożenia z urzędu. Nie
powinien bowiem wymierzać sprawiedliwości sędzia, który sam dopuszcza się
czynu, którego opis odpowiada znamionom przestępstwa umyślnego (por. wyroki: z
dnia 27 sierpnia 2007 r., SNO 47/07, OSNKW 2007 nr 11, poz. 17; z dnia 21
października 2008 r., SNO 78/08, LEX nr 1288994; z dnia 31 stycznia 2013 r., SNO
56/12, LEX nr 1418815 i powołane w nich orzeczenia).
Sąd Dyscyplinarny pierwszej instancji uznał, że orzeczenie wobec
obwinionej kary złożenia z urzędu sędziego byłoby zbyt daleko idące
(niewspółmierne do popełnionych przez nią poważnych przewinień
dyscyplinarnych), gdyż wymierzenie takiej kary - z uwagi na jej drastyczne skutki
dla sytuacji życiowej sędziego - powinno następować w sytuacji wyjątkowej i że
należy tutaj zachować pewien umiar, w szczególności gdy obwinionym jest sędzia
niekarany dyscyplinarnie i cieszący się dotąd dobrą opinią, a te przymioty posiada
obwiniona sędzia. Ocena ta budzi zastrzeżenia, gdyż po pierwsze -
zaprezentowane stanowisko jest co prawda powtórzeniem poglądu wyrażonego
przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 stycznia 2013 r., SNO 52/12 (LEX nr
1297723), jednakże w odniesieniu do wymiaru kary za popełnione przez sędziego
przewinienie „wyłącznie służbowe”, a po drugie - ocena co do współmierności lub
niewspółmierność orzekanej kary może być dokonana dopiero po dokonaniu
7
prawidłowych ustaleń faktycznych w wyniku przeprowadzenia zgodnego z
procedurą postępowania dyscyplinarnego - art. 2 § 2 i art. 4 k.p.k. w związku z art.
128 Prawa o ustroju sądów powszechnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia
20 marca 2003 r., SNO 11/03, LEX nr 470260).
W tym aspekcie przedwczesne jest zatem czynienie rozważań co do
zarzucanej w odwołaniu Krajowej Rady Sądownictwa rażącej niewspółmierności
wymierzonych obwinionej kar przeniesienia na inne miejsce służbowe za każde z
trzech przypisanych jej przewinień dyscyplinarnych wypełniających znamiona
przestępstw umyślnych z art. 271 § 2 k.k. W pierwszym rzędzie za trafne należy
bowiem uznać podniesione w odwołaniu zastępcy rzecznika dyscyplinarnego
zarzuty zaniechania przez Sąd Dyscyplinarny pierwszej instancji ujawnienia w toku
przewodu sądowego wszystkich zaoferowanych dowodów potrzebnych do
ustalenia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności kwestii
wymiaru kary, a w rezultacie oparcia się na niekompletnym materiale i - w
konsekwencji - dokonania błędnych ustaleń co do dotychczasowego posiadania
przez obwinioną dobrej opinii oraz incydentalnego charakteru popełnionych przez
nią czynów. Co prawda Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny, w celu weryfikacji tych
zarzutów, uzupełnił postępowanie dowodowe w tym zakresie, jednakże uznał, że
znaczenie dowodów przeprowadzonych w trybie art. 452 § 2 k.p.k. jest na tyle
istotne dla skuteczności podważenia ustaleń poczynionych przez Sąd
Dyscyplinarny pierwszej instancji, iż wydanie w tej sytuacji orzeczenia
reformatoryjnego naruszałoby zasadę instancyjności (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 2 lutego 2006 r., II KK 284/05, LEX nr 176040). Należy przy
tym mieć na uwadze prezentowane w judykaturze Sądu Najwyższego - Sądu
Dyscyplinarnego stanowisko, że - zważywszy na charakter kary złożenia z urzędu -
w wypadku konieczności dokonania zmian ustaleń faktycznych w sprawie, sędzia
powinien być objęty analogiczną ochroną jak oskarżony w postępowaniu karnym i
mieć zapewnioną gwarancję dwukrotnego dokonania oceny tych samych
okoliczności faktycznych jako podstawy wymiaru tej najsurowszej kary
dyscyplinarnej - art. 454 § 2 k.p.k. w związku z art. 128 Prawa o ustroju sądów
powszechnych (tak w wyrokach z dnia 22 lutego 2012 r., SNO 2/12, LEX nr
1215794 oraz z dnia 12 grudnia 2012 r., SNO 50/12, LEX nr 1250867).
8
Z tych względów orzeczono jak w części dyspozytywnej wyroku na
podstawie art. 438 pkt 2 i 3 k.p.k. w związku z art. 128 ustawy - Prawo o ustroju
sądów powszechnych.