III CZ 30/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:31-07-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I PKN 61/97 I PZ 109/03 III CZP 126/10 V CZ 2/10 CII 1944/37 CII 813/35 CIII 169/35 I CK 339/02 II CZ 108/97 IV CZ 108/01
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZ 30/14
POSTANOWIENIE
Dnia 17 lipca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa A. A., M. A., N. A. i P. A.
przeciwko D. S.
o uznanie umowy za bezskuteczną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 lipca 2014 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 3 lutego 2014 r.
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 20 maja 2009 r., zmienionym
wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 27 listopada 2009 r., zasądzono od S. S. na
rzecz powodów A. A., M. A., N. A. oraz małol. P. A., działającego przez matkę M. A.,
kwoty po 17.987,53 zł. Na podstawie tego wyroku, zaopatrzonego w klauzulę
wykonalności, powodowie wszczęli postępowanie egzekucyjne, okazało się jednak,
że pozwany wyzbył się majątku, do którego można skierować egzekucję, a w
szczególności zawarł ze swoim synem, pozwanym D. S., umowę darowizny
nieruchomości położonej w K.
W pozwie z dnia 5 sierpnia 2010 r. powodowie domagali się od pozwanego
D. S. – na podstawie art. 527 i nast. k.c. – uznania za bezskuteczną wobec nich
dokonanej na rzecz pozwanego darowizny. Sąd Rejonowy w K. uwzględnił
powództwo, a Sąd Okręgowy w K. apelację pozwanego od tego wyroku oddalił.
Skargę kasacyjną pozwanego Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia
3 lutego 2014 r. odrzucił, stwierdzając, że w sprawie występuje współuczestnictwo
formalne po stronie powodów, zatem dopuszczalność skargi zależy od wartości
przedmiotu zaskarżenia w odniesieniu do każdego powoda. W tej sytuacji, skoro
wartość przedmiotu zaskarżenia w każdej ze spraw nie osiąga progu określonego
w art. 3982
§ 1 k.p.c., skarga pozwanego jest niedopuszczalna.
Pozwany zakwestionował w zażaleniu stanowisko Sądu Okręgowego,
zarzucając przede wszystkim, że sprawa ma charakter niemajątkowy, co wyłącza
stosowanie kryterium kwotowego dopuszczalności skargi. Zarzucił także,
że istnienie współuczestnictwa formalnego po stronie powodów nie dotyczy
pozwanego, który wnosi skargę „łącznie przeciwko wszystkim powodom
występującym w niniejszej sprawie”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W doktrynie dominuje pogląd, że podstawą wyróżnienia kategorii praw
majątkowych i niemajątkowych jest typowy interes, jaki te prawa realizują, przy
3
czym prawa majątkowe są uwarunkowane obiektywnym interesem ekonomicznym
uprawnionego. Na podstawie tego kryterium do praw majątkowych zalicza się
w szczególności prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na świadczenia
majątkowe, prawa majątkowe małżeńskie oraz istotną część praw kwalifikowanych
jako tzw. własność intelektualna. W judykaturze Sądu Najwyższego od ponad
półwiecza dominuje także pogląd, że żądanie (sprawa) ma charakter majątkowy,
jeżeli zmierza do zrealizowania prawa mającego bezpośredni lub pośredni wpływ
na stosunki majątkowe powoda (np. orzeczenie z dnia 25 stycznia 1961 r., 2 CR
909/59, OSPiKA 1962, nr 1, poz. 8 oraz postanowienia z dnia 8 października
1997 r., II CZ 108/97, OSNC 1998, nr 4, poz. 57, z dnia 11 lipca 2011 r., IV CZ
108/01, „Izba Cywilna” 2002, nr s. 59 i z dnia 9 stycznia 2003 r., I CK 339/02, „Izba
Cywilna” 2003, nr 10, s. 39; por. także uchwała składu siedmiu sędziów z dnia
10 maja 2011 r. – zasada prawna – III CZP 126/10, OSNC 2011, nr 11, poz. 117).
W tej sytuacji nie budzi wątpliwości, że sprawa wszczęta żądaniem
zmierzającym do zrealizowania roszczenia przewidzianego w art. 527 k.c. (actio
Pauliana), jest sprawą o prawa majątkowe, jej istotą bowiem jest bezpośrednia
ochrona majątkowego interesu wierzyciela. Wpływa oczywiście bezpośrednio także
na interesy majątkowe pozwanego, zatem jego zarzut, że dopuszczalność skargi
kasacyjnej w niniejszej sprawie, mającej – jego zdaniem – charakter niemajątkowy,
nie zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia, jest chybiony.
W zażaleniu pozwany nie zakwestionował stwierdzenia Sądu Okręgowego,
że współuczestnictwo powodów ma charakter formalny w rozumieniu art. 72 § 1 pkt
2 k.p.c., w związku z tym kwestię tę trzeba uznać za przesądzoną, zwłaszcza że
istota tego współuczestnictwa wynika z treści art. 527 § 1, który przewiduje,
iż z przewidzianym tam roszczeniem może wystąpić „każdy z wierzycieli”, a nie np.
wszyscy wierzyciele łącznie. Pozwany zarzucił jednak, że współuczestnictwo to
jego nie dotyczy, a skargę wnosi „łącznie przeciwko wszystkim powodom
występującym w niniejszej sprawie”.
Podniesiony w zażaleniu zarzut można uznać za uzasadniony tylko w tym
sensie, że pozwany występuje po stronie pozwanej samodzielnie, bez
współuczestników, nie oznacza to jednak, że współuczestnictwo powodów go „nie
4
dotyczy”. Istota współuczestnictwa formalnego wyraża się w tym, że w jednej
sprawie – w znaczeniu technicznoprocesowym – dochodzi do połączenia kilku
(wielu) spraw w znaczeniu materialnoprawnym, tj. spraw mających za przedmiot
roszczenie lub zobowiązanie oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej,
w których zachowana jest ponadto jedność właściwości sądu. W związku z tym –
co zostało utrwalone już pod rządem kodeksu postępowania cywilnego z 1930 r. –
wartości przedmiotu zaskarżenia, podobnie jak wartości przedmiotu sprawy, nie
sumuje się, a o dopuszczalności skargi kasacyjnej decyduje wartość przedmiotu
zaskarżenia w każdej z połączonych formalnie spraw (por. np. orzeczenia Sądu
Najwyższego z dnia 19 listopada 1935 r., C.II. 813/35, Zb. Orz. 1936, poz. 248,
z dnia 31 sierpnia 1936 r., C.III. 169/35, OSP 1936, poz. 546 i z dnia 5 lutego
1938 r., C.II. 1944/37, OSP 1938, nr 10-12, poz. 507 oraz postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 21 marca 1997 r., I PKN 61/97, OSNAPUS 1998, nr 1, poz. 16,
z dnia 2 stycznia 2004 r., I PZ 109/03, OSNP 2004, nr 23, poz. 405 i z dnia
10 lutego 2010 r., V CZ 2/10, „Izba Cywilna” 2011, nr 5, s. 41). Niczego w tej
ocenie nie zmienia to, że skargę kasacyjną wnosi skarżący, który został pozwany
w czterech odrębnych sprawach, połączonych zgodnie z zasadami
współuczestnictwa formalnego.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy zażalenie oddalił (art. 3941
§ 3
w związku z art. 39814
k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 17 lipca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa A. A., M. A., N. A. i P. A.
przeciwko D. S.
o uznanie umowy za bezskuteczną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 lipca 2014 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 3 lutego 2014 r.
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
2
Wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z dnia 20 maja 2009 r., zmienionym
wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 27 listopada 2009 r., zasądzono od S. S. na
rzecz powodów A. A., M. A., N. A. oraz małol. P. A., działającego przez matkę M. A.,
kwoty po 17.987,53 zł. Na podstawie tego wyroku, zaopatrzonego w klauzulę
wykonalności, powodowie wszczęli postępowanie egzekucyjne, okazało się jednak,
że pozwany wyzbył się majątku, do którego można skierować egzekucję, a w
szczególności zawarł ze swoim synem, pozwanym D. S., umowę darowizny
nieruchomości położonej w K.
W pozwie z dnia 5 sierpnia 2010 r. powodowie domagali się od pozwanego
D. S. – na podstawie art. 527 i nast. k.c. – uznania za bezskuteczną wobec nich
dokonanej na rzecz pozwanego darowizny. Sąd Rejonowy w K. uwzględnił
powództwo, a Sąd Okręgowy w K. apelację pozwanego od tego wyroku oddalił.
Skargę kasacyjną pozwanego Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia
3 lutego 2014 r. odrzucił, stwierdzając, że w sprawie występuje współuczestnictwo
formalne po stronie powodów, zatem dopuszczalność skargi zależy od wartości
przedmiotu zaskarżenia w odniesieniu do każdego powoda. W tej sytuacji, skoro
wartość przedmiotu zaskarżenia w każdej ze spraw nie osiąga progu określonego
w art. 3982
§ 1 k.p.c., skarga pozwanego jest niedopuszczalna.
Pozwany zakwestionował w zażaleniu stanowisko Sądu Okręgowego,
zarzucając przede wszystkim, że sprawa ma charakter niemajątkowy, co wyłącza
stosowanie kryterium kwotowego dopuszczalności skargi. Zarzucił także,
że istnienie współuczestnictwa formalnego po stronie powodów nie dotyczy
pozwanego, który wnosi skargę „łącznie przeciwko wszystkim powodom
występującym w niniejszej sprawie”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W doktrynie dominuje pogląd, że podstawą wyróżnienia kategorii praw
majątkowych i niemajątkowych jest typowy interes, jaki te prawa realizują, przy
3
czym prawa majątkowe są uwarunkowane obiektywnym interesem ekonomicznym
uprawnionego. Na podstawie tego kryterium do praw majątkowych zalicza się
w szczególności prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na świadczenia
majątkowe, prawa majątkowe małżeńskie oraz istotną część praw kwalifikowanych
jako tzw. własność intelektualna. W judykaturze Sądu Najwyższego od ponad
półwiecza dominuje także pogląd, że żądanie (sprawa) ma charakter majątkowy,
jeżeli zmierza do zrealizowania prawa mającego bezpośredni lub pośredni wpływ
na stosunki majątkowe powoda (np. orzeczenie z dnia 25 stycznia 1961 r., 2 CR
909/59, OSPiKA 1962, nr 1, poz. 8 oraz postanowienia z dnia 8 października
1997 r., II CZ 108/97, OSNC 1998, nr 4, poz. 57, z dnia 11 lipca 2011 r., IV CZ
108/01, „Izba Cywilna” 2002, nr s. 59 i z dnia 9 stycznia 2003 r., I CK 339/02, „Izba
Cywilna” 2003, nr 10, s. 39; por. także uchwała składu siedmiu sędziów z dnia
10 maja 2011 r. – zasada prawna – III CZP 126/10, OSNC 2011, nr 11, poz. 117).
W tej sytuacji nie budzi wątpliwości, że sprawa wszczęta żądaniem
zmierzającym do zrealizowania roszczenia przewidzianego w art. 527 k.c. (actio
Pauliana), jest sprawą o prawa majątkowe, jej istotą bowiem jest bezpośrednia
ochrona majątkowego interesu wierzyciela. Wpływa oczywiście bezpośrednio także
na interesy majątkowe pozwanego, zatem jego zarzut, że dopuszczalność skargi
kasacyjnej w niniejszej sprawie, mającej – jego zdaniem – charakter niemajątkowy,
nie zależy od wartości przedmiotu zaskarżenia, jest chybiony.
W zażaleniu pozwany nie zakwestionował stwierdzenia Sądu Okręgowego,
że współuczestnictwo powodów ma charakter formalny w rozumieniu art. 72 § 1 pkt
2 k.p.c., w związku z tym kwestię tę trzeba uznać za przesądzoną, zwłaszcza że
istota tego współuczestnictwa wynika z treści art. 527 § 1, który przewiduje,
iż z przewidzianym tam roszczeniem może wystąpić „każdy z wierzycieli”, a nie np.
wszyscy wierzyciele łącznie. Pozwany zarzucił jednak, że współuczestnictwo to
jego nie dotyczy, a skargę wnosi „łącznie przeciwko wszystkim powodom
występującym w niniejszej sprawie”.
Podniesiony w zażaleniu zarzut można uznać za uzasadniony tylko w tym
sensie, że pozwany występuje po stronie pozwanej samodzielnie, bez
współuczestników, nie oznacza to jednak, że współuczestnictwo powodów go „nie
4
dotyczy”. Istota współuczestnictwa formalnego wyraża się w tym, że w jednej
sprawie – w znaczeniu technicznoprocesowym – dochodzi do połączenia kilku
(wielu) spraw w znaczeniu materialnoprawnym, tj. spraw mających za przedmiot
roszczenie lub zobowiązanie oparte na jednakowej podstawie faktycznej i prawnej,
w których zachowana jest ponadto jedność właściwości sądu. W związku z tym –
co zostało utrwalone już pod rządem kodeksu postępowania cywilnego z 1930 r. –
wartości przedmiotu zaskarżenia, podobnie jak wartości przedmiotu sprawy, nie
sumuje się, a o dopuszczalności skargi kasacyjnej decyduje wartość przedmiotu
zaskarżenia w każdej z połączonych formalnie spraw (por. np. orzeczenia Sądu
Najwyższego z dnia 19 listopada 1935 r., C.II. 813/35, Zb. Orz. 1936, poz. 248,
z dnia 31 sierpnia 1936 r., C.III. 169/35, OSP 1936, poz. 546 i z dnia 5 lutego
1938 r., C.II. 1944/37, OSP 1938, nr 10-12, poz. 507 oraz postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 21 marca 1997 r., I PKN 61/97, OSNAPUS 1998, nr 1, poz. 16,
z dnia 2 stycznia 2004 r., I PZ 109/03, OSNP 2004, nr 23, poz. 405 i z dnia
10 lutego 2010 r., V CZ 2/10, „Izba Cywilna” 2011, nr 5, s. 41). Niczego w tej
ocenie nie zmienia to, że skargę kasacyjną wnosi skarżący, który został pozwany
w czterech odrębnych sprawach, połączonych zgodnie z zasadami
współuczestnictwa formalnego.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy zażalenie oddalił (art. 3941
§ 3
w związku z art. 39814
k.p.c.).