Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 32/14
POSTANOWIENIE
Dnia 17 lipca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Gudowski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi S. D. i Z. D.
o wznowienie postępowania w sprawie z wniosku I. R.
przy uczestnictwie S. D., Z. D., M. R., M. M., R. R., A. R., M. R. oraz małoletniej M.
R. reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego - matkę I. R.
o stwierdzenie zasiedzenia,
zakończonej prawomocnymi postanowieniami Sądu Rejonowego w S. z dnia 3
lutego 2010 r. oraz Sądu Okręgowego w K. z dnia 9 listopada 2010 r.
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 lipca 2014 r.,
zażalenia skarżącego S. D.
na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 11 stycznia 2013 r.,
1. oddala zażalenie,
2. przyznaje adwokat K. S. od Skarbu Państwa - Sądu
Okręgowego w K. kwotę 300 (trzysta) zł tytułem kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej uczestnikowi
postępowania S. D. w postępowaniu zażaleniowym, podlegającą
podwyższeniu o należny podatek od towarów i usług.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 11 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy w K. odrzucił
skargę o wznowienie postępowania, ponieważ nie została ona oparta
na ustawowej postawnie wznowienia (art. 410 § 1 k.p.c.).
Z uzasadnienia tego postanowienia wynika, że uczestniczy postępowania S.
D. i Z. D. wnieśli o wznowienie postępowania w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia
zakończonej postanowieniem Sądu Rejonowego w S. . z dnia 3 lutego 2010 r.,
sygn. akt … 234/08, od którego zostały wniesione apelacje rozpoznane przez Sąd
Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 9 listopada 2010 r., sygn. akt … 807/10.
Jako podstawę wznowienia wskazali nieważność postępowania spowodowaną
wydaniem postanowienia przez sąd, w którego składzie uczestniczył sędzia
podlegający wyłączeniu z mocy ustawy i pozbawieniem uczestnika postępowania S.
D. możności działania na skutek prowadzenia sprawy przez pełnomocnika
z urzędu w sposób nieprofesjonalny (art. 401 k.p.c.) oraz oparcie postanowienia na
dokumencie podrobionym lub przerobionym, który został usunięty z akt sprawy
(art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c.) i uzyskaniu postanowienia za pomocą przestępstwa, gdyż
przesłuchani w sprawie świadkowie byli naciskani i szykanowani przez sędziego
i adwokata J. W. (art. 403 § 1 pkt 2 k.p.c.).
Nawiązując do dominującego w orzecznictwie stanowiska, że skarga jest
oparta na ustawowej podstawie wznowienia, jeżeli odpowiada jednej z ustawowych
podstaw wznowienia, która w świetle przytoczonych w celu jej uzasadnienia
okoliczności rzeczywiście zachodzi, Sąd uznał, że wniesiona przez uczestników
postępowania skarga o wznowienie postępowania nie spełnia tego wymagania.
Postępowanie nie jest dotknięte nieważnością. W sprawie nie orzekał sędzia
wyłączony z mocy ustawy. Wniosek o wyłączenie sędziego od udziału w sprawie
na podstawie art. 49 k.p.c. został - po rozpoznaniu w dwóch instancjach -
prawomocnie oddalony; udział tego sędziego w rozpoznaniu sprawy nie uzasadnia
zatem omawianej podstawy wznowienia postępowania. Nie doszło także do
pozbawienia uczestnika postępowania możności działania w sprawie.
Reprezentujący S. D. przed Sądem pierwszej instancji ustanowiony dla niego
pełnomocnik działał bowiem należycie; uczestniczył w rozprawach, składał wnioski
dowodowe, pisma procesowe, wniósł apelację i skargę kasacyjną.
3
Nie zachodzą także wskazane przez uczestników postępowania podstawy
restytucyjne wznowienia postępowania. Podkreślając, że okoliczności przytoczone
na ich uzasadnienie stanowiły także postawę nieskutecznych zarzutów
podnoszonych w apelacji i skardze kasacyjnej, Sąd zwrócił uwagę, że w wydanych
orzeczeniach odniesiono się do kwestii znaczenia w sprawie ustnej nieformalnej
umowy dotyczącej kupna części działki nr 1871/1. Domagający się wznowienia
postępowania nie przedstawili także wyroku karnego pozwalającego stwierdzić,
że postanowienie wydane w postępowaniu, którego wznowienia żądają, zostało
uzyskane za pomocą przestępstwa.
W zażaleniu pełnomocnik uczestnika postępowania S. D. wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia albo o jego uchylenie i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania. Zarzucił, że Sąd przekroczył zakres wstępnej kontroli
skargi o wznowienie postępowania, albowiem nie ograniczył jej do ustalenia, czy
wskazane podstawy wznowienia zostały sformułowane w sposób odpowiadający
ustawowym podstawom wznowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Instytucja wznowienia postępowania - jak wyjaśniono w orzecznictwie
(por. postanowienie Sąd Najwyższy z dnia 28 października 1999 r., II UKN 174/99,
OSNC 2001, nr 4, poz. 133) - opiera się na przysługującej poza tokiem instancji
skardze o presumpcję wadliwego procesu i zastąpienie zapadłego orzeczenia
orzeczeniem nowym. Nadzwyczajny charakter tego środka zaskarżenia,
skierowanego przeciwko - z wyjątkiem określonym w art. 399 § 2 k.p.c. -
prawomocnemu wyrokowi (art. 399 § 1 k.p.c.) albo prawomocnemu postanowieniu
orzekającemu co do istoty sprawy (art. 524 § 1 k.p.c.) powoduje, że przywrócenie
stanu sprzed zamknięcia ulegającemu wznowieniu postępowania sądowego może
nastąpić wyłącznie z powodów ściśle określonych w ustawie. Uwzględniają one
konieczność wywołania na nowo procesu dotkniętego brakami formalnymi
(nieważnością), bez względu na ich wpływ na rozstrzygnięcie (art. 401 pkt 1 i 2
k.p.c.), właściwe przyczyny restytucyjne (art. 403 k.p.c.) oraz fakt wydania wyroku
na podstawie aktu normatywnego uznanego przez Trybunał Konstytucyjny
za niezgodny z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą (art. 4011
k.p.c.).
4
Po wniesieniu skargi o wznowienie postępowania sąd dokonuje jej kontroli
z punktu widzenia zachowania wymagań określonych w art. 409 k.p.c.
Obejmuje ona m.in. kontrolę wskazanej w skardze podstawy wznowienia, skarga
o wznowienie postępowania nieoparta bowiem na ustawowej podstawie - zgodnie
z art. 410 § 1 k.p.c. - ulega odrzuceniu jako niedopuszczalna.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowało się dominujące
stanowisko, że do wykazania, iż skarga o wznowienie postępowania została oparta
na ustawowej podstawie, nie wystarczy jedynie sformułowanie jej w sposób
odpowiadający przepisom art. 401-404 k.p.c. Kontrola podstawy wznowienia
obejmuje także ustalenie, czy wskazana w skardze o wznowienie postępowania
podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje (por. postanowienia Sądu Najwyższego
z dnia 29 stycznia 1968 r., I CZ 122/67, OSNCP 1968, nr 8-9, poz. 154, z dnia
30 maja 1996 r., I CRN 101/95, OSNC 1996, nr 10, poz. 138, z dnia 25 maja
2012 r., I CZ 35/12, nie publ., z dnia 6 czerwca 2012 r., IV CZ 38/12, nie publ.,
z dnia 10 października 2012 r., I CZ 104/12, nie publ. i z dnia 28 maja 2014 r.,
IV CZ 126/13, nie publ.).
W orzecznictwie można także spotkać wyrażane niekiedy odmienne
stanowisko, że kontrola skargi o wznowienie postępowania w zakresie podstawy
wznowienia ogranicza się tylko do stwierdzenia, czy została ona sformułowana
w sposób odpowiadający ustawowym podstawom wznowienia (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1998 r., UKN 417/98, OSNP 2000, nr 6, poz.
254 czy z dnia 21 lipca 2011 r., V CZ 50/11, nie publ.) Sąd Najwyższy w składzie
rozpoznającym niniejszą sprawę nie podziela jednak tego stanowiska. Pomija ono
argument wynikający z art. 410 § 2 k.p.c., który stanowi, że na żądanie sądu
skarżący uprawdopodobni okoliczności stwierdzające zachowanie terminu lub
dopuszczalności wznowienia, przemawiający na rzecz dominującego
w orzecznictwie stanowiska.
Ze względu na powyższe za nieuzasadniony należało uznać zarzut,
że zaskarżone postanowienie zostało wydane z naruszeniem art. 410 § 1 k.p.c.,
gdyż Sąd nie ograniczył wstępnej kontroli skargi kasacyjnej jedynie do ustalenia,
5
czy wskazane podstawy wznowienia zostały sformułowane w sposób
odpowiadający ustawowym postawom wznowienia.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w pkt 1 sentencji
postanowienia (art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.). Orzeczenie o kosztach
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej skarżącemu z urzędu zostało oparte
na § 19 i § 20 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (jedn. tekst: Dz.U.
z 2013 r., poz. 461).