I CSK 376/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:04-02-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CSK 376/14
POSTANOWIENIE
Dnia 22 lipca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski
w sprawie z powództwa M. N.
przeciwko K. P.
o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 lipca 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powoda
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 grudnia 2013 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
2
UZASADNIENIE
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność
postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
W niniejszej sprawie skarżący oparł swoją skargę zarówno na występowaniu
w sprawie istotnego zagadnienia prawnego oraz potrzebie wykładni przepisów
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, jak również na oczywistej
zasadności skargi. Wszystkie te podstawy kasacyjne zostały, jak wynika
z uzasadnienia skargi, sprowadzone do jednej tylko kwestii. Wyłączny problem
eksponowany przez skarżącego w skardze kasacyjnej stanowi wszak przyjęta
przez Sąd Apelacyjny koncepcja wykładni art. 47943
k.p.c., stanowiącego, że wyrok
prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za
niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru, o którym mowa w art.
47945
§ 2. Należy zgodzić się, że kwestię zakresu prawomocności rozszerzonej
wyroku związanej z wpisem postanowienia wzorca umowy uznanego
za niedozwolone do rejestru, o którym mowa w art. 47945
§ 2 k.p.c.
w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozstrzyga się w różny sposób. Identyczną
rozbieżność zapatrywań można dostrzec i w doktrynie.
Prezentowany jest pogląd, że skutkiem wpisu postanowienia do rejestru
postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone jest to, iż nikt –
a w szczególności konsument - nie może ponownie żądać uznania za
niedozwolone tego samego postanowienia stosowanego przez tego samego
przedsiębiorcę w tym samym wzorcu. Ale też i dalej, gdyż żądanie takie nie może
być skierowane także przeciwko innemu przedsiębiorcy. W tym wypadku
chodziłoby zatem o koncepcję, że uznanie postanowienia wzorca umowy za
niedozwolone jest równoznaczne z uznaniem tego postanowienia za nieskuteczne
(nieważne) we wszystkich stosunkach, w których zostało ono wykorzystane
(uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2003 r., III CZP 95/03, OSNC 2005,
3
nr 2, poz. 25, uchwała tego Sądu z dnia 13 lipca 2006 r., III SZP 3/06, OSNP 2007,
nr 1-2, poz. 35).
Odmienne stanowisko sprowadza się natomiast do stwierdzenia,
że postanowienie wzorca umowy uznane za niedozwolone prawomocnym
wyrokiem nie prowadzi do związania sądu orzekającego przy ocenianiu nawet
tożsamo brzmiącego postanowienia, którym posługuje się inny przedsiębiorca
w innym wzorcu umowy. Skutek związania wynikający z art. 47943
k.p.c. dotyczy
bowiem wyłącznie spraw odnoszących się do postanowienia wzorca umowy, co do
którego uprzednio prawomocnym wyrokiem sądu został on uznany
za niedozwolony (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2013 r., III CZP
73/13, niepublik.).
Sąd Najwyższy w obecnym składzie przychyla się do pierwszego poglądu.
Pogląd ten w ostatnim czasie został wyraźnie i zdecydowanie potwierdzony
postanowieniem z dnia 19 marca 2014 r., I CSK 20/14, w którym podkreślono,
że - wbrew odmiennym poglądom - sąd dokonuje tzw. abstrakcyjnej kontroli
postanowienia wzorca umownego, a prawomocny wyrok stwierdzający uznanie
za niedozwolone postanowienia wzorca umowy jest skuteczny wobec osób trzecich
w żadnym razie nie oznacza, iż postanowienie uznane za niedozwolone, po wpisaniu
go do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów, ma charakter normy generalnej i abstrakcyjnej. Jest oczywiste,
że takie ujęcie godziłoby bezpośrednio i wprost w postanowienia Konstytucji
normujące kompetencje do stanowienia norm prawnych. W rozważanym wypadku
nie mamy jednak do czynienia z prawotwórczą działalnością sądu, lecz z klasycznym
stosowaniem prawa. Natomiast z woli samego ustawodawcy prawomocny wyrok
stwierdzający uznanie za niedozwolone postanowienia wzorca umowy ma,
po wpisaniu go do właściwego rejestru, skutek wobec osób trzecich.
W konsekwencji powyższego poglądu rozszerzona prawomocność wyroku
uwzględniającego powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy
za niedozwolone (art. 47943
k.p.c.) uzasadnia odrzucenie pozwu w razie wytoczenia
powództwa przez inną stronę powodową przeciwko innej stronie pozwanej, jeżeli
przedmiotem sporu są takie same postanowienia wzorca, jak wpisane do rejestru
4
prowadzonego przez Prezesa UOK i K, w razie zaś gdy do wpisania klauzuli doszło
w toku toczącego się postępowania uzasadnia to umorzenie postępowania.
Ze względu na okoliczność, że przeszkoda w postaci powagi rzeczy
osądzonej istniała w niniejszej sprawie już w chwili wniesienia pozwu, Sąd
Apelacyjny prawidłowo postąpił oddalając zażalenie na postanowienie Sądu
Okręgowego odrzucające pozew.
Z tych zatem względów należało odmówić przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania (art. 3989
§ 1 k.p.c. a contrario).
POSTANOWIENIE
Dnia 22 lipca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tadeusz Wiśniewski
w sprawie z powództwa M. N.
przeciwko K. P.
o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 22 lipca 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej powoda
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 19 grudnia 2013 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
2
UZASADNIENIE
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, zachodzi nieważność
postępowania lub skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona.
W niniejszej sprawie skarżący oparł swoją skargę zarówno na występowaniu
w sprawie istotnego zagadnienia prawnego oraz potrzebie wykładni przepisów
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, jak również na oczywistej
zasadności skargi. Wszystkie te podstawy kasacyjne zostały, jak wynika
z uzasadnienia skargi, sprowadzone do jednej tylko kwestii. Wyłączny problem
eksponowany przez skarżącego w skardze kasacyjnej stanowi wszak przyjęta
przez Sąd Apelacyjny koncepcja wykładni art. 47943
k.p.c., stanowiącego, że wyrok
prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za
niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru, o którym mowa w art.
47945
§ 2. Należy zgodzić się, że kwestię zakresu prawomocności rozszerzonej
wyroku związanej z wpisem postanowienia wzorca umowy uznanego
za niedozwolone do rejestru, o którym mowa w art. 47945
§ 2 k.p.c.
w orzecznictwie Sądu Najwyższego rozstrzyga się w różny sposób. Identyczną
rozbieżność zapatrywań można dostrzec i w doktrynie.
Prezentowany jest pogląd, że skutkiem wpisu postanowienia do rejestru
postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone jest to, iż nikt –
a w szczególności konsument - nie może ponownie żądać uznania za
niedozwolone tego samego postanowienia stosowanego przez tego samego
przedsiębiorcę w tym samym wzorcu. Ale też i dalej, gdyż żądanie takie nie może
być skierowane także przeciwko innemu przedsiębiorcy. W tym wypadku
chodziłoby zatem o koncepcję, że uznanie postanowienia wzorca umowy za
niedozwolone jest równoznaczne z uznaniem tego postanowienia za nieskuteczne
(nieważne) we wszystkich stosunkach, w których zostało ono wykorzystane
(uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2003 r., III CZP 95/03, OSNC 2005,
3
nr 2, poz. 25, uchwała tego Sądu z dnia 13 lipca 2006 r., III SZP 3/06, OSNP 2007,
nr 1-2, poz. 35).
Odmienne stanowisko sprowadza się natomiast do stwierdzenia,
że postanowienie wzorca umowy uznane za niedozwolone prawomocnym
wyrokiem nie prowadzi do związania sądu orzekającego przy ocenianiu nawet
tożsamo brzmiącego postanowienia, którym posługuje się inny przedsiębiorca
w innym wzorcu umowy. Skutek związania wynikający z art. 47943
k.p.c. dotyczy
bowiem wyłącznie spraw odnoszących się do postanowienia wzorca umowy, co do
którego uprzednio prawomocnym wyrokiem sądu został on uznany
za niedozwolony (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2013 r., III CZP
73/13, niepublik.).
Sąd Najwyższy w obecnym składzie przychyla się do pierwszego poglądu.
Pogląd ten w ostatnim czasie został wyraźnie i zdecydowanie potwierdzony
postanowieniem z dnia 19 marca 2014 r., I CSK 20/14, w którym podkreślono,
że - wbrew odmiennym poglądom - sąd dokonuje tzw. abstrakcyjnej kontroli
postanowienia wzorca umownego, a prawomocny wyrok stwierdzający uznanie
za niedozwolone postanowienia wzorca umowy jest skuteczny wobec osób trzecich
w żadnym razie nie oznacza, iż postanowienie uznane za niedozwolone, po wpisaniu
go do rejestru prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów, ma charakter normy generalnej i abstrakcyjnej. Jest oczywiste,
że takie ujęcie godziłoby bezpośrednio i wprost w postanowienia Konstytucji
normujące kompetencje do stanowienia norm prawnych. W rozważanym wypadku
nie mamy jednak do czynienia z prawotwórczą działalnością sądu, lecz z klasycznym
stosowaniem prawa. Natomiast z woli samego ustawodawcy prawomocny wyrok
stwierdzający uznanie za niedozwolone postanowienia wzorca umowy ma,
po wpisaniu go do właściwego rejestru, skutek wobec osób trzecich.
W konsekwencji powyższego poglądu rozszerzona prawomocność wyroku
uwzględniającego powództwo o uznanie postanowień wzorca umowy
za niedozwolone (art. 47943
k.p.c.) uzasadnia odrzucenie pozwu w razie wytoczenia
powództwa przez inną stronę powodową przeciwko innej stronie pozwanej, jeżeli
przedmiotem sporu są takie same postanowienia wzorca, jak wpisane do rejestru
4
prowadzonego przez Prezesa UOK i K, w razie zaś gdy do wpisania klauzuli doszło
w toku toczącego się postępowania uzasadnia to umorzenie postępowania.
Ze względu na okoliczność, że przeszkoda w postaci powagi rzeczy
osądzonej istniała w niniejszej sprawie już w chwili wniesienia pozwu, Sąd
Apelacyjny prawidłowo postąpił oddalając zażalenie na postanowienie Sądu
Okręgowego odrzucające pozew.
Z tych zatem względów należało odmówić przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania (art. 3989
§ 1 k.p.c. a contrario).