Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 327/13
POSTANOWIENIE
Dnia 8 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący)
SSN Krzysztof Cesarz (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Klugiewicz
Protokolant Anna Janczak
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Krzysztofa Parchimowicza,
w sprawie M. R.
skazanego z art. 286 § 1 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 8 października 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w Ł.
z dnia 13 września 2005 r.
1) oddala kasację,
2) obciąża Skarb Państwa wydatkami poniesionymi przez
Sąd Najwyższy, związanymi z rozpoznaniem kasacji.
U Z A S AD N I E N I E
Sąd Rejonowy w Ł. wyrokiem z dnia 13 września 2005 r., wydanym na
posiedzeniu w trybie art. 343 § 1 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k., uznał M. R. za
winnego czynu wypełniającego dyspozycję art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.
w zw. z art. 12 k.k., polegającego na tym, że oskarżony od 1 września 1999 r. do 2
marca 2000 r. w Ł., działając z góry określonym zamiarem w celu osiągnięcia
korzyści majątkowej doprowadził do niekorzystnego rozporządzenia mieniem
znacznej wartości w postaci 571 ton bananów wartości 974.410,51 zł „C.” sp. z o.o.
2
poprzez wprowadzenie w błąd co do zamiaru zapłaty za odebrany towar i na
podstawie art. 294 § 1 k.k. wymierzył karę 3 lat pozbawienia wolności, a następnie
na podstawie art. 343 § 2 pkt 2 k.p.k. wykonanie tej kary warunkowo zawiesił na
okres próby 7 lat, zaś na podstawie art. 72 § 2 k.k. zobowiązał oskarżonego do
„naprawienia szkody w części poprzez zapłatę na rzecz C. Sp. z o.o. kwoty 200.000
(dwieście tysięcy) złotych w okresie próby” oraz zwolnił oskarżonego od kosztów
sądowych.
Wyrok nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się w dniu 21
września 2005 r.
Kasację od tego wyroku na korzyść skazanego w części dotyczącej
nałożonego obowiązku na podstawie art. 72 § 2 k.k. wniósł Rzecznik Praw
Obywatelskich, zarzucając „rażące i mogące mieć istotny wpływ na jego treść
naruszenie prawa karnego procesowego, to jest art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335
§ 1 k.p.k., polegające na uwzględnieniu przez Sąd Rejonowy sprzecznego w
wymogami prawa wniosku prokuratora i wydaniu wyroku zgodnego z tym
wnioskiem w zakresie proponowanego obowiązku naprawienia szkody w sytuacji,
gdy o roszczeniu wynikającym z popełnionego przez skazanego przestępstwa
prawomocnie orzekł już wcześniej Sąd Okręgowy w postępowaniu o sygn. X GNc
…/01, prawomocnym nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 23 maja
2001 r., w konsekwencji czego doszło do rażącego naruszenia przepisu prawa
procesowego – art. 415 § 5 k.p.k.”
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej
zobowiązania oskarżonego do naprawienia szkody.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna nie jest zasadna. Podstawy kasacyjne, określone w art.
523 § 1 k.p.k., obowiązują także podmioty szczególne wymienione z art. 521 k.p.k.,
w tym Rzecznika Praw Obywatelskich. Oznacza to, że kasacja pochodząca od tego
podmiotu może być wniesiona, gdy brak uchybień z art. 439 k.p.k., z powodu
innego rażącego naruszenia prawa, jeśli mogło ono mieć istotny wpływ na treść
orzeczenia. Tymczasem w kasacji nie wykazano, że Sąd Rejonowy dopuścił się
zarzucanego naruszenia prawa. Tzw. klauzula antykumulacyjna z art. 415 § 5 k.p.k.
stanowi, że m.in. obowiązku naprawienia szkody nie orzeka się, jeżeli o roszczeniu
3
wynikającym z popełnienia przestępstwa prawomocnie już orzeczono. Kasacja
ograniczyła się jedynie do postawienia tezy, że w niniejszej sprawie doszło do
przełamania tego zakazu. Bowiem całkowita szkoda wyniosła – jak wynika z
wyroku – 974.410,51 zł. Poszkodowany zaś w postępowaniu cywilnym w sprawie X
GNc …/01 Sądu Okręgowego dochodził zasądzenia kwoty 311.983,14 zł tytułem
częściowego naprawienia tej szkody. Nakazem zapłaty w tym postępowaniu
uwzględniono w całości to powództwo. Jak trafnie wskazano w uzasadnieniu
kasacji, Sąd na posiedzeniu przed wydaniem wyroku ujawnił dowody w postaci
dokumentów ilustrujące powyższe okoliczności. Jest zatem oczywista wiedza o
nich Sądu meriti. A skoro tak, to niepodobna zakładać, jak to się czyni w kasacji, że
Sąd Rejonowy pomimo tej wiedzy rozstrzygnął o tym samym roszczeniu, co do
którego wydano nakaz zapłaty, to jest o tożsamym roszczeniu w rozumieniu art.
415 § 5 k.p.k., jak twierdzi się w skardze kasacyjnej. Byłoby tak, gdyby
poszkodowany w procesie cywilnym dochodził całej należności, to jest kwoty
974.410,51 zł i powództwo zostało w całości uwzględnione, albo tyko w części np.
co do kwoty 311.983,14 zł, zaś w pozostałej części oddalone. Powaga rzeczy
osądzonej na którą powołuje się kasacja, zachodzi wtedy, gdy zapadło już
prawomocnie rozstrzygnięcie dotyczące tego samego przedmiotu
postępowania, czyli tego samego roszczenia procesowego (żądania), a nie
wówczas, kiedy zachodzi ta sama podstawa rozstrzygnięcia (sporu). Mówi o tym
art. 366 k.p.c., w myśl którego „wyrok prawomocny” (tu – nakaz wydany w
postępowaniu nakazowym) „ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w
związku z postawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia” (podkr. – SN).
Tak jak poszkodowany . sp. z o.o. ma więc prawo żądania zapłaty pozostałej kwoty
należności, to jest z wyłączeniem objętej nakazem zapłaty, tak Sąd na podstawie
art. 72 § 2 k.k. był uprawniony do nałożenia na oskarżonego obowiązku
naprawienia części szkody, o której nie orzeczono tym nakazem. O
dopuszczalności takiego postąpienia wypowiadał się wielokrotnie Sąd Najwyższy
(zob. m.in. wyroki: z dnia 23 listopada 2010 r., IV KK 282/10 – Lex 667515, z dnia
26 września 2012 r., V KK 209/12 – Lex 1220961, z dnia 6 listopada 2012 r., IV KK
268/12 – Lex 1226754). Jeżeli prawomocne orzeczenie, o którym mowa w art. 415
§ 5 in fine k.p.k., nie obejmuje całości wyrządzonej szkody z powodu dochodzenia
4
w innym postępowaniu tylko jej części, to możliwe jest orzeczenie w postępowaniu
karnym np. na podstawie art. 72 § 2 k.k. obowiązku naprawienia szkody w
pozostałej części.
Wracając na grunt niniejszej sprawy, Sąd wiedział o rozstrzygnięciu
wydanym w dniu 23 maja 2001 r. w sprawie X GNc …/01, bo ujawnił jego treść.
Znał również przepis art. 415 § 5 k.p.k., bo niepodobna temu organowi
procesowemu zarzucić brak tak elementarnej wiedzy. Z uzasadnienia wyroku nie
wynika w żaden sposób taki niedobór wiedzy, nie ma w nim przyznania wydania
omyłkowego rozstrzygnięcia ani takich stwierdzeń, które upoważniałyby do
wysnucia którejś z powyższych supozycji. To wszystko prowadzi do wniosku, że
Sąd Rejonowy nałożył obowiązek naprawienia tej części szkody, która nie została
objęta nakazem zapłaty, a jedynie nie dał temu wyrazu expressis verbis w wyroku.
Odmienne mniemanie wyrażone w kasacji nie wykracza poza nieuzasadnioną
niczym spekulację. W rezultacie uznano, że skarga nie wykazała, iż Sąd meriti
dopuścił się zarzucanego naruszenia prawa, co skutkowało jej oddaleniem oraz
rozstrzygnięciem o wydatkach postępowania przed Sądem Najwyższym na
podstawie art. 638 k.p.k.