Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 264/14
POSTANOWIENIE
Dnia 16 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Stępka (przewodniczący)
SSN Jacek Sobczak (sprawozdawca)
SSN Włodzimierz Wróbel
Protokolant Ewa Oziębła
na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 5 kpk)
w sprawie B. L.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 16 października 2014 r.,
w przedmiocie stwierdzenia prawnej dopuszczalności ekstradycji
z powodu kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
od postanowienia Sądu Apelacyjnego
z dnia 17 czerwca 2014 r., utrzymującego w mocy postanowienie Sądu
Okręgowego w W.
z dnia 15 maja 2014 r.
p o s t a n o w i ł
uchylić zaskarżone postanowienie Sądu Apelacyjnego
i utrzymane nim w mocy postanowienie Sądu
Okręgowego w W., i sprawę przekazać Sądowi I
instancji do ponownego rozpoznania
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 15 maja 2014 r., sygn. akt … 85/14 (… 213/14) Sąd
Okręgowy w W. – na podstawie art. 603 § 1 k.p.k., a contrario art. 604 § 1 § 2 k.p.k.,
2
art. 1 i 2 Europejskiej Konwencji o Ekstradycji sporządzonej w Paryżu dnia 13
grudnia 1957 r. postanowił m. in. stwierdzić prawną dopuszczalność wydania B. L.,
s. N. i S., ur. 1 kwietnia 1982 r. w Moskwie, alias T. L., obywatela Gruzji, syna T.M. i
M. L., ur. 1 kwietnia 1981 r. w Zestaponi – władzom Konfederacji Szwajcarskiej w
celu wykonania wyroku Okręgowego Sądu Poprawczego w V. z dnia 6 listopada
2012 r. o numerze PE10.009195-MYO/PGO 285/12, skazującego go za
przestępstwa z art. 40, art. 47, art. 49, art. 51, art. 70 ust. 1, art. 139 Rozdział 1.2 i
3, art. 144 ust. 1, art. 186, art. 22 ust. 1 w zw. z art. 186, art. 252 szwajcarskiego
kodeksu karnego oraz art. 115 ust. 1 lit b i c szwajcarskiej ustawy o cudzoziemcach,
art. 90 Rozdział 1 i 95 Rozdział 2 szwajcarskiej ustawy o ruchu drogowym,
będących odpowiednikami art. 278 § 1 i art. 279 § 1, art. 270 § 1, art. 193, art. 13 §
1 w zw. z art. 193, art. 288 § 1 polskiego kodeksu karnego oraz art. 465 ust. 1
polskiej ustawy o cudzoziemcach oraz art. 96 polskiego kodeksu wykroczeń.
Postanowieniem rozstrzygnięto także w przedmiocie kosztów procesu oraz kosztów
zastępstwa procesowego.
Na skutek wywiedzenia zażalenia przez obrońcę ściganego od tego
postanowienia, Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 17 czerwca 2014 r., sygn.
akt … 383/14 – na zasadzie – art. 437 § 1 k.p.k. – utrzymał zaskarżone
postanowienie w mocy.
Kasację od tego postanowienia złożył Prokurator Generalny, zarzucając
rażące i mające istotny wpływ na treść postanowienia naruszenie przepisów prawa
karnego procesowego, a mianowicie art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k.,
polegające na nieprawidłowej kontroli odwoławczej i utrzymaniu w mocy rażąco
niesprawiedliwego postanowienia Sądu Okręgowego w W. z dnia 15 maja 2014 r.,
sygn. … 85/14, które to postanowienie wydane zostało z naruszeniem art. 604 § 1
pkt 2 k.p.k., polegającym na wyrażeniu błędnego poglądu prawnego, iż w
odniesieniu do czynów za które został skazany B. L. wyrokiem Sądu Okręgowego
Poprawczego w V. z dnia 6 listopada 2012 r. o numerze PE10.009195-MYO/PGO
285/12, tj. art. 115 ust. 1 lit. b i c szwajcarskiej ustawy o cudzoziemcach znajdującej
swój odpowiednik w art. 465 ust. 1 pkt 1 polskiej ustawy o cudzoziemcach, zaś w
odniesieniu do czynów z art. 90 rozdział 1 i art. 95 rozdział 2 szwajcarskiej ustawy o
ruchu drogowym znajduje swój odpowiednik w art. 96 k.w., zachodzi warunek
3
podwójnej karalności tych czynów w państwie wydającym i wzywającym wydania,
co w konsekwencji doprowadziło do niezasadnego orzeczenia prawnej
dopuszczalności wydania w zakresie tych czynów obywatela Gruzji organom
wymiaru sprawiedliwości konfederacji Szwajcarii.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania w
postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna w rozumieniu art. 535 § 5
k.p.k., dlatego zasługiwała na uwzględnienie.
Wyjaśnić od razu należy, że także zasadny okazał się wniosek końcowy
prokuratora o uchylenie postanowienia Sądu Apelacyjnego, jednakże z uwagi na
ekonomikę postępowania, Sąd Najwyższy wydał orzeczenie kasatoryjne również w
odniesieniu do orzeczenia Sądu I instancji jako, że jest ono w sposób oczywisty
wadliwe.
Lektura akt sprawy, w tym uzasadnienia orzeczenia Sądu Apelacyjnego, nie
pozostawia najmniejszych wątpliwości co do tego, że orzeczenie tego Sądu
zapadło z rażącą i mającą istotny wpływ na jego treść obrazą przepisów
postępowania wskazanych w petitum skargi, ale także wyrażonej przez skarżącego
pośrednio w uzasadnieniu kasacji obrazą art. 457 § 3 k.p.k.
Zaledwie powierzchowna kontrola Sądu Apelacyjnego stała się bezpośrednią
przyczyną niezauważenia tak oczywistych i jaskrawych błędów popełnionych przez
Sąd Okręgowy w toku procedowania o prawnej dopuszczalności ekstradycji
obywatela Gruzji B. L. Sąd Apelacyjny rozpoznając zażalenie obrońcy ww., w
którym podniesiono zarzut naruszenia art. 604 § 1 i § 2 k.p.k. jednakże – co wynika
z uzasadnienia - sprowadzający się de facto do podniesienia zaistnienia ujemnej
przesłanki z art. 604 § 1 pkt 7 k.p.k., nie wyszedł poza jego ramy i nie
przeprowadził kontroli w zakresie szerszym. Podobne jak Sąd Okręgowy nie badał i
nie odniósł się do kwestii istnienia podwójnej karalności w odniesieniu do będących
przedmiotem wniosku czynów.
Podkreślić należy, że celem postępowania ekstradycyjnego jest jedynie
rozstrzygnięcie jego prawnej dopuszczalności. Z analizy jego ustawowego modelu
4
wynika, że rola sądu w jego przeprowadzeniu sprowadza się w istocie do
skontrolowania, czy zachodzą przeszkody prawne (art. 604 § 1 § 2 k.p.k.) czyniące
niedopuszczalnym uwzględnienie wniosku państwa obcego o wydanie osoby.
Jednym z kryteriów podlegających skrupulatnemu zbadaniu jest zasada podwójnej
karalności określona w § 1 pkt 2 art. 604 k.p.k. Zgodnie z nią wydanie jest
niedopuszczalne jeśli czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo gdy
ustawa uznaje, że czyn nie stanowi przestępstwa albo że sprawca nie popełnia
przestępstwa lub nie podlega karze. Przeszkoda ta związana jest z zasadą
podwójnej przestępczości czynu mającego być podstawą ekstradycji. W
uproszczeniu chodzi więc o to, że za przestępstwo, którego dotyczy wniosek o
wydanie, sprawca może zostać ukarany w obu państwach, gdyż nie ma żadnych
okoliczności które by wyłączały ukaranie.
Badanie warunku podwójnej karalności polega na porównaniu opisanych we
wniosku ekstradycyjnym znamion przestępstwa do przepisów krajowego prawa
materialnego określającego typy czynów zabronionych i przewidujące za nie
sankcje krajowe. Podwójna przestępczość czynu (karalność w Polsce i państwie
domagającym się wydania sprawcy) zachodzi nie tylko wtedy, gdy w prawie
polskim przewidziany jest identyczny typ przestępstwa jak w państwie
wnioskującym o ekstradycję. Zachodzi także wtedy gdy przestępstwu
przewidzianemu prawem polskim odpowiada choćby część znamion czynu
objętego wnioskiem. Warunek podwójnej karalności zostaje spełniony i wtedy gdy
w prawie polskim brak identycznego typu przestępstwa jak w prawie wnioskującego,
jednakże czyn opisany we wniosku odpowiada znamionom któregoś z przestępstw
przewidzianych w prawie polskim. Z tego wynika, że zbadanie podwójnej
przestępczości - rozumianej szeroko - wymaga odwołania się nie tylko do treści
przepisu ustawy karnej polskiej odpowiadającego przepisowi ustawy karnej obcej
ale i do obowiązującej wykładni odnoszącej się do zakresu stosowania tego
przepisu w systemie prawa polskiego.
Stwierdzić wreszcie należy, że skrupulatne zbadanie podwójnej
przestępczości ma strategiczne znaczenie z punktu widzenia postępowania o
stwierdzenie prawnej dopuszczalności wydania albowiem brak spełniania tego
5
warunku jest obligatoryjną przeszkodą uniemożliwiającą wydanie ściganego
państwu obcemu.
Tymczasem, jak wskazuje analiza akt sprawy i wydanych przez Sądu obu
instancji orzeczeń, kwestia istnienia podwójnej karalności w odniesieniu do czynów
przypisanych B. L. została w sposób rażący zmarginalizowana. Jaskrawy jest fakt,
że żaden z Sądów, wypowiadających się w przedmiocie prawnej dopuszczalności
wydania, nie przedstawił rzeczowego i skrupulatnego wnioskowania co do czynów,
za które został skazany B. L. w Szwajcarii i ich ewentualnych polskich
odpowiedników. Takie postępowanie jest naganne zważywszy na ilość i
różnorodność przypisanych B. L. czynów.
Błędne są stanowiska Sądów obu instancji, co do tego, że w sprawie nie
występują ujemne przesłanki ekstradycji określone w art. 604 § 1 i § 2 k.p.k. Tym
samym, że mamy do czynienia z sytuacją pozwalającą na orzeczenie w pełnym
zakresie o prawnej dopuszczalności wydania B. L. w odniesieniu do wszystkich
przypisanych mu wyrokiem Okręgowego Sądu Poprawczego w V. czynów. Jak
słusznie wskazał w kasacji prokurator zastrzeżenia w tym zakresie dotyczą czynu z
art. 115 ust. 1 lit. b i c szwajcarskiej ustawy o cudzoziemcach i przyjętego przez
Sądy polskiego odpowiednika, tj. art. 465 ust. 1 pkt 1 ustawy o cudzoziemcach z 12
grudnia 2013 r. (Dz. U. z 2013, poz. 1650). W odniesieniu do tych czynów nie
przeprowadzono jakichkolwiek rozważań w aspekcie wystąpienia podwójnej
karalności, w szczególności zaś, nie zgłębiono problematyki tzw. przestępstw o
charakterze krajowym.
Nadto, jak wynika z wyroku Okręgowego Sądu Poprawczego w V. (k. 45 i n., t.
I), B. L. został skazany także za czyny z art. 90 rozdział 1 i art. 95 rozdział 2
szwajcarskiej ustawy o ruchu drogowym, których polskimi odpowiednikami są
kolejno art. 92a k.w. oraz 94 § 1 k.w. będące w rzeczy samej wykroczeniami.
Uzasadnienia decyzji Sądu I instancji jak i Sądu odwoławczego zostały pozbawione
w sposób niedopuszczalny dywagacji w omawianym przedmiocie, a przecież ocena
występowania przesłanek z art. 604 k.p.k. powinna następować konkretnie w
odniesieniu do każdego z objętych wnioskiem o wydanie czynów oraz osób.
Jak trafnie wskazał skarżący w treści uzasadnienia kasacji (str. 12), wątpliwości
wymagające ustalenia zachodzą także co do czynów (kradzieży) przypisanych B. L.
6
w pkt 2, 3 i 4 szwajcarskiego wyroku. A priori założono bowiem, że czyny te są
odpowiednikami art. 278 § 1 k.k., podczas gdy ich skrupulatna analiza, w
szczególności dokonana pod kątem wartości skradzionych towarów (paliwa) może
doprowadzić do odmiennych wniosków. Zgodnie ze znowelizowanym art. art. 119 §
1 kw.: kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość
nie przekracza 1/4 minimalnego wynagrodzenia, podlega karze aresztu,
ograniczenia wolności albo grzywny.
Jak wskazuje treść wyroku Okręgowego Sądu Poprawczego w V. (k.54, t. I) te i
pozostałe czyny stały się podstawą skazania i wymierzenia B. L. kary 30 miesięcy
pozbawienia wolności, na której poczet zaliczono 116 dni aresztu tymczasowego.
W toku ponownego rozpoznania sprawy Sąd I instancji uwzględni wskazane
powyżej uwagi, dokona poprawnej analizy czynów będących podstawą wniosku o
ekstradycję, a z przeprowadzonej w tym zakresie syntezy i porównania sporządzi
relację w uzasadnieniu postanowienia. W szczególności zaś podda weryfikacji w
jakim zakresie wniosek o stwierdzenie prawnej dopuszczalności ekstradycji B. L.
może zostać uwzględniony. W zależności od dokonanej w tym względzie wykładni
nie pominie ustaleń i rozważań w zakresie wymierzonej ściganemu kary, na wymiar,
której wpływ będzie miało ewentualne częściowe uwzględnienie wniosku.
Mając na uwadze powyższe Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia.