Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 czerwca 2013 r. sprawy

z wniosku J. P.

z udziałem Z. J.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestnika

od postanowienia Sądu Rejonowego w Jędrzejowie

z dnia 13 lipca 2012 r. sygn. akt I Ns 180/11

postanawia: zmienić zaskarżone postanowienie:

1) w punkcie II ( drugim ) w całości i uchylić zawarte w nim rozstrzygnięcie,

2) w punkcie III ( trzecim ) w ten sposób, że zasądzić kwotę 2500 ( dwa tysiące pięćset ) złotych zamiast kwoty 1250 złotych,

3) w punkcie IV ( czwartym ) w całości i nakazać pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Jędrzejowie od Z. J.kwotę 1303,96

( jeden tysiąc trzysta trzy 96/100 ) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt II Ca 64/13

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 13 lipca 2012 r. Sąd Rejonowy w Jędrzejowie w drodze zniesienia współwłasności nieruchomość położoną w miejscowości W.-K. gmina M. oznaczoną jako działka nr (...) przyznał na wyłączną własność Z. J. (pkt I ), zasądził tytułem spłaty od Z. J. na rzecz J. P. kwotę 23.285,00 zł płatną w dwóch równych ratach po 11.642,50 zł (pkt II) oraz orzekł o kosztach postępowania i nieuiszczonych kosztach sądowych (pkt. III i IV).

Sąd Rejonowy ustalił , że związek małżeński uczestnika Z. J.z R. S.został rozwiązany przez rozwód wyrokiem Sądu Rejonowego w Jędrzejowie w dniu 21 września 1982 roku w sprawie (...). Jednocześnie Sąd zasądził od R. J.tytułem alimentów na utrzymanie małoletniego syna stron kwotę 1.000 zł miesięcznie. Pieniędzy tych Z. J.nigdy jednak nie otrzymał, albowiem zawarł z byłą żonę umowę na mocy której zrzekł się tego uprawnienia, w zamian za co R. J.miała nie rościć sobie pretensji do przedmiotowej nieruchomości. R. J.wyprowadziła się na stałe do Z.już w 1977 roku. Nieruchomość oznaczona jako działka nr (...)stanowiła składnik jej majątku wspólnego z uczestnikiem. W 1968 roku małżonkowie rozpoczęli budowę na niej domu jednorodzinnego, która w stanie surowym została ukończona w 1971-72 roku. R. J./po drugim mężu W./ zmarła w dniu 11 stycznia 2003 roku. Spadek po niej nabyła w całości wnioskodawczyni. Tuż po zakończeniu małżeństwa z R. J.uczestnik dokonał na nieruchomość szeregu nakładów, których łączna wartość wyniosła 26.830 zł. Wartość rynkowa przedmiotowej nieruchomości bez nakładów wynosi 46.570 zł w tym gruntu 17.200 zł, a budynku 29.470 zł.

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał wniosek za zasadny.

Sąd wskazał, że już w toku sprawy (...)tego Sądu został wykazany fakt zawarcia między stronami porozumienia na mocy którego uczestnik zobowiązał się , że nie będzie domagał się od R. J.zapłaty alimentów na rzecz syna w zamian za co ona zrezygnowała z wszelkich pretensji do przedmiotowej nieruchomości i niejako w ten sposób miała zostać spłacona. W ocenie tego Sądu umowa ta była jednak bezwzględnie nieważna jako sprzeczna z obowiązującym prawem pozytywnym, gdyż dotyczyła rozrządzenia wierzytelnością cudzą jaką stanowiły alimenty należne synowi stron tej umowy -T. J.. Sąd wskazał, że uczestnik nie może zatem na jej podstawie domagać się rozliczania alimentów i zarzut ich potrącenia nie może być uwzględniony. Ponadto zdaniem Sądu była to czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego i jako taka nieważna w świetle art.58 k.c.

Apelację od tego postanowienia wniósł uczestnik zaskarżając je w części t.j. w pkt II (drugim) w zakresie zasądzenia od niego na rzecz wnioskodawczyni spłaty. Zarzucił:

- naruszenie prawa materialnego a mianowicie: art. 58 § 1 i 2 kc poprzez niewłaściwe zastosowanie tego przepisu do stanu faktycznego niniejszej sprawy i prowadzenia rozważań o nieważności „ porozumienia” zawartego pomiędzy nim, a jego byłą żoną R. J. ,w sytuacji gdy Sąd błędnie interpretuje to porozumienie;

- art.65 k.c. przez niezastosowanie tego przepisu przy interpretacji „ porozumienia” pomiędzy byłymi małżonkami J. i nieuwzględnienie nie tylko okoliczności w jakich zostały złożone oświadczenia R. J. i Z. J. ,ale zamiar i cel umowy pomiędzy nimi, co doprowadziło do błędnego przyjęcia, iż wolą uczestnika było zrzeczenie się alimentów na rzecz syna T., które Sąd ocenił jako nieważne bo niezgodne z prawem , w sytuacji gdy strony ustaliły ,iż Z. J. przejmuje na siebie obowiązek wychowywania i alimentowania syna za R. J. i w realizacji uprawnienia z art. 140 kro spłaca w ten sposób jej udział w przedmiotowej nieruchomości.

W oparciu o powyższe zarzuty wniósł o zmianę orzeczenia w zaskarżonej części poprzez oddalenie żądania wnioskodawczyni o zasądzenie na jej rzecz spłaty oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego w istocie nie były przedmiotem zarzutów apelacji , a jedynie ocena prawna tego Sądu skutkująca uznaniem za nieważne w świetle prawa zawartego przez uczestnika z byłą żoną R. J.porozumienia, w wyniku którego R. J.w zamian za zwolnienie jej przez uczestnika z obowiązku płacenia alimentów na rzecz syna, zrzekła się spłat z majątku dorobkowego, jaki stanowi nieruchomość objęta niniejszym wnioskiem o zniesienie współwłasności. Sąd Okręgowy przyjmuje za własne ustalenia Sądu Rejonowego, w tym ustalenie co do zawarcia takowego porozumienia między stronami, którego istnienie nie było w niniejszej sprawie kwestionowane przez wnioskodawczynię. Ustalenie to ponadto znajduje potwierdzenie nie tylko w zeznaniach uczestnika, ale przede wszystkim zeznaniach świadków w sprawie (...)a ściśle L. S., osoby obcej dla stron, która podniosła, że R. J.przyznała się jej w rozmowie , że zrzekła się swojego udziału w domu z tytułu zaległości alimentacyjnych (k.52). Fakt istnienia takiego porozumienia między stronami potwierdzili również świadkowie J. J.(1)i J. J. (2). Odmienne zeznania T. J.co do braku istnienia takowego ustalenia między rodzicami były odosobnione i jak słusznie Sąd Rejonowy przyjął w sprawie (...), w świetle zasad doświadczenia i logiki niewiarygodne. Za tym, że R. J.została ,,zwolniona” przez uczestnika z obowiązku alimentowania syna przemawia fakt, że od 1982 r. nie było żadnej sprawy sądowej w zakresie zmiany obowiązku alimentacyjnego orzeczonego wyrokiem rozwodowym i świadczenie alimentacyjne nigdy nie było waloryzowane. Z kolei R. J.od czasu rozwodu t.j. 1982 r., aż do swojej śmierci w 2003 r. nigdy nie wnosiła sprawy o podział majątku wspólnego i nie rościła sobie żadnych praw do niego, co dowodzi, że respektowała zawarte z uczestnikiem uzgodnienie, że nie będzie dochodzić spłaty z majątku wspólnego w zamian za niedochodzenie przez niego alimentów na rzecz syna.

Rację ma skarżący, że Sąd Rejonowy chociaż poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w powyższym zakresie dokonał niewłaściwej oceny prawnej istniejącego między Z. J. i R. J. porozumienia uznając je za bezwzględnie nieważne i jako takie nie rodzące żadnych skutków prawnych między byłymi małżonkami. Niewątpliwie umowa między rodzicami, której przedmiotem jest zrzeczenie się alimentów należnych dziecku jest w stosunku do uprawnionego nieważna (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 27 października 2006r., sygn. I ACz 794/06). Prawo dziecka do alimentów jest bowiem prawem ściśle osobistym i niezbywalnym. W ocenie Sądu Okręgowego zawarte między stronami ,,porozumienie” choć nie było skuteczne wobec małoletniego, rodziło jednak określone skutki prawne względem zwierających je stron. Zważywszy, że na jego podstawie R. J. zrzekała się spłat z majątku dorobkowego jaki stanowiła nieruchomość zabudowana budynkiem mieszkalnym w zamian za niepłacenie alimentów na rzecz syna, uznać należy je za nieformalną umowę podziału majątku wspólnego. Do spraw o podział majątku dorobkowego stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku. Umowa o podział majątku dorobkowego obejmująca składnik majątkowy w postaci nieruchomości winna być zatem sporządzona w formie aktu notarialnego, co wynika z treści mającego odpowiednie zastosowanie art.1037§2 k.c. Wymóg formy aktu notarialnego jest potrzebny dla wywołania skutków rzeczowych ( przeniesienia prawa własności nieruchomości). Uchybienie mu nie powoduje jednak, że umowa bez zachowania formy aktu notarialnego nie rodzi żadnych skutków w sferze obligacyjnej np. co do ustaleń w przedmiocie obowiązku spłat z majątku dorobkowego.

Nie sposób uznać też, by umowa o takiej treści była bezwzględnie nieważna w świetle art.58 k.c jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Nie można bowiem dopatrzyć się w wyniku jej zawarcia rażącego pokrzywdzenia R. J., skoro zawarła ją dobrowolnie, a w jej ramach zrzekła się prawa do majątku wspólnego w zamian za uchylenie się przez wiele od łożenia alimentów na rzecz syna, którego ciężar utrzymania spoczął od tej pory wyłącznie na uczestniku.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§1 k.p.c zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że uchylił zawarte w punkcie II (drugim) postanowienia rozstrzygnięcie zasądzające od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni spłatę.

Zmiana rozstrzygnięcia w powyższym zakresie skutkowała również zmianą rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów postępowania i nieuiszczonych kosztów sądowych.

Orzekając o kosztach Sąd Okręgowy uznał, że zainteresowani powinni w nich partycypować stosownie do swych udziałów w nieruchomości wspólnej , albowiem udziały te odzwierciedlają ich stopień zainteresowania rozstrzygnięciem sprawy (art. 520 § 2 k.p.c.). Zważywszy, że w wyniku niniejszego postępowania wyłącznie uczestnik odniósł korzyść majątkową, gdyż cała nieruchomość przypadła mu na własność bez konieczności spłaty, winien on zatem zwrócić wnioskodawczyni poniesione przez nią koszty postępowania w kwocie 2500 zł, o czym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 2 (drugim) postanowienia. Z powyższego względu uczestnik winien być również w całości obciążony nieuiszczonymi kosztami sądowymi, wynoszącymi 1303,96 zł, o których Sąd Okręgowy rozstrzygnął w punkcie 3 (trzecim) postanowienia.

SSO B. Dziewięcka SSO T. Kołbuc SSO M.Kośka