Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 362/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Maria Szulc (przewodniczący)
SSN Iwona Koper
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. M.
przeciwko Przedsiębiorstwu Drogowo-Mostowemu S.A.
w N. o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 5 grudnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej powoda
od wyroku Sądu Okręgowego w K.
z dnia 21 marca 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powoda na rzecz strony
pozwanej kwotę 1 800 zł (słownie: jeden tysiąc osiemset złotych)
tytułem kosztów postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Sąd pierwszej instancji uwzględnił w znacznej części roszczenie
odszkodowawcze powoda skierowane przeciwko pozwanemu wykonawcy robót
drogowych na podstawie art. 435 k.c., a przeciwko pozwanemu ubezpieczycielowi
jego odpowiedzialności cywilnej na podstawie art. 805 § 1 k.c. i art. 822 § 1 k.c.
Sąd drugiej instancji uwzględnił natomiast apelacje obu pozwanych w ten
sposób, że wyrokiem reformatoryjnym oddalił powództwo oraz zasądził od powoda
na rzecz każdego z pozwanych koszty postępowania pierwszoinstancyjnego oraz
postępowania odwoławczego.
Sąd ten dokonał weryfikacji, zakwestionowanych w apelacjach, ustaleń
faktycznych, nie podzielając ustaleń dotyczących przyczyny i przebiegu zdarzenia
wywołującego szkodę powoda. Na podstawie oceny zeznań świadków wskazanych
w uzasadnieniu Sąd odwoławczy ustalił odmiennie, aniżeli uczynił to Sąd pierwszej
instancji, że remontowana droga nr … była oznakowana znakiem ostrzegawczym
A-11, tj. nierówna droga. Fakt takiego jej oznakowania potwierdził złożoną
dokumentacją oznakowania oraz zeznaniami kontrolera Zarządu Dróg
Wojewódzkich, odmawiając wiarygodności w tym zakresie wyjaśnieniom powoda,
odbiegającym od treści zeznań złożonych przez niego w postępowaniu karnym.
Sąd drugiej instancji wyeliminował ze stanu faktycznego ustalonego przez Sąd
I instancji opis przebiegu zdarzenia, wyglądu drogi, a także ustalenie, że na drodze
tej dochodziło także do innych wypadków z takich samych przyczyn, odmawiając
w ostatnio wymienionej kwestii mocy dowodowej zeznaniom dwóch wskazanych
świadków, wobec sprzeczności tych zeznań z treścią akt szkodowych.
W konsekwencji Sąd Okręgowy przyjął, że przyczyną zjechania powoda na
prawe pobocze było oślepienie przez nadjeżdżający z przeciwka pojazd, a nie
poprzeczny uskok na jezdni. Dokonana modyfikacja ustaleń spowodowała w ocenie
Sądu odwoławczego brak wykazania wystąpienia związku przyczynowo -
skutkowego pomiędzy szkodą powoda a ruchem pozwanego przedsiębiorstwa.
Przyczyny powstania szkody nie da się ustalić na podstawie dowodów
zaproponowanych przez powoda, przy równoczesnym braku podstaw przyznania
waloru wiarygodności jego zeznaniom oraz braku podstaw do sformułowania
3
odmiennych ustaleń faktycznych na podstawie zeznań świadka R. G., uznał Sąd
odwoławczy. Przyjął, że wobec niewykazania przez powoda istnienia związku
przyczynowego między ruchem pozwanego przedsiębiorstwa a szkodą powoda,
a więc wystąpienia uszczerbku funkcjonalnie powiązanego z działalnością
przedsiębiorstwa odpowiedzialnego za remont odcinka drogi, powództwo podlegało
oddaleniu wobec braku niezbędnej przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej.
Powód zaskarżył w całości wyrok Sądu drugiej instancji opierając skargę
kasacyjną na zarzutach mieszczących się w ramach obu podstaw kasacyjnych.
W ramach pierwszej podstawy kasacyjnej powód zarzucił błędną wykładnię
i niewłaściwe zastosowanie art. 361 k.c. oraz art. 435 § 1 k.c. wskutek przyjęcia,
że nie da się ustalić wystąpienia przesłanki związku przyczynowo - skutkowego
pomiędzy szkodą powoda a ruchem przedsiębiorstwa, gdy tymczasem istnienie
tego związku nie budziło wątpliwości Sądu I instancji, a zdyskredytowanie tych
ustaleń nastąpiło z naruszeniem przepisów postępowania, polegającym na
pominięciu części materiału dowodowego. Nadto naruszenie art. 435 § 1 k.c.
uzasadniono nieuwzględnieniem przesłanki odpowiedzialności określonej jako
ryzyko wyrządzenia szkody uzasadniające powinność jej naprawienia.
Zarzuty naruszenia przepisów postępowania obejmują naruszenie art. 231,
art. 233, art., 365 § 1 i art. 382 k.p.c. w zw. z art. 386 § 1 i 4 k.p.c. i art. 176 ust. 1
Konstytucji RP.
Skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Z kolei pozwana Spółka wniosła o oddalenie skargi kasacyjnej powoda jako
bezzasadnej i o zasądzenie kosztów postępowania, prezentując argumentację
mającą zanegować zasadność zarzutów skargi kasacyjnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie zasługiwała na uwzględnienie wobec braku w niej
uzasadnionych podstaw.
Zarzuty naruszenia art. 382 k.p.c., jak też pozostających z nim w pewnym
związku przepisów art. 386 § 1 i § 4 k.p.c., nie zasługują na uwzględnienie,
4
ponieważ ustawodawca nie zastrzegł w nich zakazu adresowanego do sądu drugiej
instancji dokonywania własnych ustaleń faktycznych, w wyniku jedynie innej oceny
- w porównaniu z oceną sądu pierwszej instancji - wiarygodności zeznań świadków
lub stron. Przeciwnie, sąd odwoławczy może zmienić ustalenia faktyczne
stanowiące podstawę wydania wyroku sądu pierwszej instancji bez
przeprowadzenia postępowania dowodowego uzasadniającego odmienne ustalenia,
chyba że szczególne okoliczności wymagają ponowienia lub uzupełnienia tego
postępowania (uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 23 marca 1999 r., III CZP
59/98, mająca moc zasady prawnej, OSNC 1999/7-8/124). Oznacza to nawet,
że Sąd drugiej instancji, dokonując we własnym zakresie ustaleń faktycznych ma
zasadniczo korzystać z materiału zebranego w postępowaniu przed sądem
pierwszej instancji. Orzekając, także reformatoryjnie, sąd odwoławczy musi oprzeć
swoje rozstrzygnięcie na własnych, także odmiennych, ustaleniach, co w żadnym
razie nie godzi w zasadę instancyjności, ponieważ dokonuje on oceny także
materiału zebranego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym w powiązaniu
z określonymi zarzutami apelacyjnymi, dokonując jedynie naprawienia błędów sądu
pierwszej instancji w zgodzie z ogólnymi zasadami postępowania cywilnego.
Odmienna ocena niektórych dowodów dokonana przez Sąd odwoławczy nie
stanowi o skorzystaniu przez ten Sąd z instytucji domniemania faktycznego,
a zatem zarzut naruszenia art. 231 k.p.c. okazał się chybiony.
Nie mógł również odnieść zamierzonego przez skarżącego skutku zarzut
naruszenia art. 233 k.p.c., ponieważ uzasadnienie tego zarzutu, sformułowane
w skardze kasacyjnej, sprowadza się do kwestionowania oceny dowodów,
co nie może być podstawą skargi kasacyjnej na mocy art. 3983
§ 3 k.p.c.,
a ponadto do podejmowania niedopuszczalnej próby zaprezentowania przez
skarżącego ustalonego przez niego stanu faktycznego na podstawie własnej
oceny dowodów.
Nietrafny jest zarzut naruszenia art. 365 § 1 k.p.c. uzasadniony
nieustosunkowaniem się do treści prawomocnego wyroku uniewinniającego
powoda od zarzutu popełnienia wykroczenia z art. 86 § 1 k.w. Przepis art. 365 § 1
k.p.c. nie przewiduje obowiązku Sądu ustosunkowywania się do uniewinniającego
5
wyroku sądu karnego, a przesłanki związania w określonym zakresie sądu
cywilnego prawomocnym wyrokiem sądu karnego określa art. 11 k.p.c.,
ograniczając je do wyroku skazującego za popełnione przestępstwo, a nie wyroku
uniewinniającego od zarzutu popełnienia wykroczenia.
Ponadto, prawomocne uniewinnienie powoda od zarzutu popełnienia
wykroczenia spowodowania zagrożenia w ruchu drogowym nie jest równoznaczne
z wystąpieniem przesłanek przesądzających o cywilnoprawnej odpowiedzialności
odszkodowawczej pozwanej Spółki.
W tym stanie rzeczy, wobec bezzasadności zarzutów naruszenia prawa
procesowego, oceny zarzutów naruszenia prawa materialnego należało dokonać
z uwzględnieniem stanu faktycznego przyjętego za podstawę orzekania przez Sąd
drugiej instancji.
Zarzut naruszenia art. 361 k.c. okazał się nieuzasadniony, ponieważ
skarżący nigdzie nie zarzucił Sądowi drugiej instancji błędnej wykładni tego
przepisu, a jedynie podjął próbę generowania nowych okoliczności faktycznych,
w postaci nienależytego sposobu prowadzenia prac modernizacyjnych, poza
przyjętymi przez Sąd odwoławczy w ramach ustaleń faktycznych podstawy
rozstrzygnięcia, a mających w ocenie skarżącego uzasadniać potrzebę
zastosowania art. 361 k.c.
Zarzut naruszenia art. 435 § 1 k.c. uzasadniony został wyłącznie
nieuwzględnieniem ryzyka wyrządzenia szkody, uznanego przez skarżącego za
podstawową przesłankę odpowiedzialności na podstawie tego przepisu.
Tymczasem ryzyko wyrządzenia szkody nie jest przesłanką odpowiedzialności
odszkodowawczej na podstawie art. 435 § 1 k.c., ale określa jedną z zasad
odpowiedzialności cywilnej na której opiera się odpowiedzialność cywilna
podmiotów określonych w tym przepisie.
Jednakże brak wystąpienia przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej
w postaci adekwatnego związku przyczynowego między szkodą powoda
a zdarzeniem sprawczym przesądził o braku podstaw do zastosowania art. 435 § 1
k.c., niezależnie od zasady ryzyka, na której oparta jest odpowiedzialność na mocy
tego przepisu.
6
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39814
k.p.c.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1,
art. 99 i art. 108 § 1 k.p.c.