III KZ 93/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:11-12-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III KZ 93/14
POSTANOWIENIE
Dnia 10 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Świecki
w sprawie E. W.
skazanego z art. 208 k.k. z 1969 r. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 10 grudnia 2014 r.,
kwestii dopuszczalności zażalenia
na zarządzenie przewodniczącego II Wydziału Karnego Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 października 2014 r.,
o odmowie wyznaczenia obrońcy z urzędu w celu sporządzenia i podpisania
wniosku o wznowienie postępowania
postanowił:
pozostawić zażalenie bez rozpoznania.
UZASADNIENIE
Zarządzeniem z dnia 20 października 2014 r. przewodniczącego II Wydziału
Karnego Sądu Apelacyjnego na podstawie art. 78 § 1 w zw. z art. 84 § 3 k.p.k. nie
uwzględnił wniosku E. W. o wyznaczenie obrońcy z urzędu do sporządzenia i
podpisania wniosku o wznowienie postepowania w sprawie sygn. […]. Na to
zarządzenie zażalenie wniósł E. W., wnosząc o jego uwzględnienie, gdyż pojawiły
się w sprawie nowe dowody świadczące o jego niewinności. Zarządzeniem z dnia 3
listopada 2014 r. zażalenie zostało przyjęte i przekazane do rozpoznania Sądowi
Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
2
Zażalenie nie jest dopuszczalne z mocy ustawy. Przepisy Kodeksu
postępowania karnego nie przewidują zaskarżalności decyzji w przedmiocie
wyznaczenia obrońcy z urzędu. W tej kwestii należy mieć jednak na uwadze wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013 r., K 30/11 (OTK-A
2013/7/98), mocą którego uznano przepis art. 81 § 1 k.p.k., w zakresie, w jakim nie
przewiduje on sądowej kontroli zarządzenia o odmowie wyznaczenia obrońcy z
urzędu dla oskarżonego, który złożył wniosek w trybie art. 78 § 1 k.p.k., za
niezgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 42 ust. 2 i art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1
Konstytucji RP. Ponadto w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że
stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny w przywołanym wyroku z dnia 8
października 2013 r., K 30/11, niekonstytucyjności braku w art. 81 k.p.k. możliwości
zażalenia się na odmowę ustanowienia oskarżonemu obrońcy z urzędu oznacza,
że sam fakt, iż w świetle art. 459 § 2 in fine w zw. z art. 466 § 1 k.p.k. nie jest to
zarządzenie zaskarżalne, nie ma znaczenia, gdyż rozwiązanie to jest niezgodne z
Konstytucją RP, a sądy, dopóki nie dojdzie do odpowiedniej zmiany przepisów, w
razie zdecydowania o takiej odmowie powinny wprost stosować przepisy ustawy
zasadniczej dotyczące prawa oskarżonego do obrony, jak i możliwości zaskarżania
pierwszoinstancyjnie wydanych decyzji procesowych wskazanych w tym orzeczeniu
Trybunału (postanowienie SN z 13 marca 2014 r., IV KZ 13/14, OSNKW 2014, z. 7,
poz. 58).
Należy jednak zauważyć, że wypowiadając przedstawiony pogląd, Sąd
Najwyższy nie odniósł się wprost do kwestii zaskarżalności zarządzenia o odmowie
wyznaczenia obrońcy z urzędu w postępowaniu o wznowienie postępowania,
natomiast wyraził ogólną myśl sprowadzającą się do zalecenia stosowania przez
sądy przepisów Konstytucji RP bezpośrednio (art. 8 ust. 2). Ponadto
wypowiedziany pogląd dotyczy możliwości zaskarżenia decyzji wydanych w
pierwszej instancji.
Nie ulega też wątpliwości, że przywołany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 8 października 2013 r., K 30/11, nie może zostać wprost odniesiony do
postępowania wznowieniowego z uwagi na szczególny charakter tego
postępowania, gdyż toczy się ono po prawomocnym zakończeniu postępowania
karnego. Wobec tego wypracowane w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego
3
standardy poszanowania w procedurze karnej gwarancji konstytucyjnych powinny
być w tym postępowaniu uwzględniane, ale nie zawsze bezpośrednio stosowane.
Wskazuje na to przyjęty przez Trybunał w wyroku z dnia 8 października 2013 r., K
30/11, wzorzec konstytucyjny badania zakwestionowanych przepisów Kodeksu
postępowania karnego. Trybunał Konstytucyjny w tym orzeczeniu stwierdził
naruszenie art. 45 ust. 1 w zw. z art. 42 ust. 2 i art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1
Konstytucji RP.
Przypomnieć należy, że 42 ust. 2 Konstytucji RP gwarantuje prawo do
obrony we wszystkich stadiach postępowania, ale każdemu przeciwko komu
prowadzone jest postępowanie karne. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego
wyrażono pogląd, że konstytucyjne prawo do obrony rozumieć należy szeroko.
Szerokie rozumienie pojęcia oskarżonego oznacza, iż prawo do obrony przysługuje
każdemu od chwili wszczęcia przeciwko niemu postępowania, a więc także
podejrzanemu, aż do prawomocnego zakończenia postępowania, a także na etapie
wykonywania kary (por. orzeczenie TK z 20 października 1992 r., K 1/92, OTK-A
1992/2/23). W wypadku złożenia wniosku na korzyść, postępowanie
wznowieniowe nie jest prowadzone przeciwko wnioskodawcy. Natomiast
wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP prawo do sądu dotyczy nie tylko wąsko
rozumianego postępowania głównego, ale może również obejmować inne
postępowania, w których sąd rozstrzyga o prawach i obowiązkach danego
podmiotu. Wprowadzone przez ustawodawcę do Kodeksu postępowania karnego
nadzwyczajne środki zaskarżenia nie są związane z realizacją konstytucyjnego
prawa do sądu, choć w wypadku wznowienia postępowania rozwiązania prawne w
pewnych kwestiach mogą ograniczać prawo do sądu (por. wyrok TK z 7 września
2006 r., SK 60/05, OTK-A 2006/8/101). Odnośnie zaś zasady kontroli (art. 78
Konstytucji RP) i zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (art. 176 ust.
1 Konstytucji RP), to w aspekcie postępowania wznowieniowego wypowiedział się
już Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 11 czerwca 2013 r., SK 23/10 (OTK-A
2013/5/57) stwierdzając, że przepis art. 547 § 1 k.p.k. w zakresie w jakim nie
przewiduje zaskarżalności postanowienia o oddaleniu wniosku o wznowienie
postępowania wydanego przez sąd apelacyjny nie narusza art. 78 Konstytucji RP.
W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał podniósł, że standard dostępu do drugiej
4
instancji nie może być stosowany w tym postępowaniu, gdyż postanowienie
wydane na podstawie art. 547 § 1 k.p.k. nie jest orzeczeniem wydanym w pierwszej
instancji, pomimo że decyzja w przedmiocie wznowienia postępowania jest
podejmowana po raz pierwszy. Rozwijając ten pogląd Trybunału można stwierdzić,
że także decyzje wydawane w postępowaniu „okołowznowieniowym” nie muszą
podlegać zaskarżeniu w świetle wskazanego wzorca, skoro nie zostały wydane na
poziomie pierwszej instancji.
Należy na koniec zauważyć, że w postępowaniu o wznowienie postępowania
przewidziany jest tryb kontroli zarządzenia o odmowie wyznaczenia przedstawiciela
procesowego z urzędu w drodze środka odwoławczego, tyle tylko, że w sposób
pośredni poprzez zaskarżenie zarządzenia o odmowie przyjęcia wniosku o
wznowienie postępowania z uwagi na niespełnienie wymogu jego sporządzenia i
podpisania przez adwokata lub radcę prawnego (por. postanowienie SN z 17
stycznia 2008 r., V KZ 82/07, OSNKW 2008, z. 2, poz. 20).
Mając to wszystko na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł, jak w postanowieniu.
POSTANOWIENIE
Dnia 10 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Świecki
w sprawie E. W.
skazanego z art. 208 k.k. z 1969 r. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 10 grudnia 2014 r.,
kwestii dopuszczalności zażalenia
na zarządzenie przewodniczącego II Wydziału Karnego Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 października 2014 r.,
o odmowie wyznaczenia obrońcy z urzędu w celu sporządzenia i podpisania
wniosku o wznowienie postępowania
postanowił:
pozostawić zażalenie bez rozpoznania.
UZASADNIENIE
Zarządzeniem z dnia 20 października 2014 r. przewodniczącego II Wydziału
Karnego Sądu Apelacyjnego na podstawie art. 78 § 1 w zw. z art. 84 § 3 k.p.k. nie
uwzględnił wniosku E. W. o wyznaczenie obrońcy z urzędu do sporządzenia i
podpisania wniosku o wznowienie postepowania w sprawie sygn. […]. Na to
zarządzenie zażalenie wniósł E. W., wnosząc o jego uwzględnienie, gdyż pojawiły
się w sprawie nowe dowody świadczące o jego niewinności. Zarządzeniem z dnia 3
listopada 2014 r. zażalenie zostało przyjęte i przekazane do rozpoznania Sądowi
Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
2
Zażalenie nie jest dopuszczalne z mocy ustawy. Przepisy Kodeksu
postępowania karnego nie przewidują zaskarżalności decyzji w przedmiocie
wyznaczenia obrońcy z urzędu. W tej kwestii należy mieć jednak na uwadze wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013 r., K 30/11 (OTK-A
2013/7/98), mocą którego uznano przepis art. 81 § 1 k.p.k., w zakresie, w jakim nie
przewiduje on sądowej kontroli zarządzenia o odmowie wyznaczenia obrońcy z
urzędu dla oskarżonego, który złożył wniosek w trybie art. 78 § 1 k.p.k., za
niezgodny z art. 45 ust. 1 w zw. z art. 42 ust. 2 i art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1
Konstytucji RP. Ponadto w orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że
stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny w przywołanym wyroku z dnia 8
października 2013 r., K 30/11, niekonstytucyjności braku w art. 81 k.p.k. możliwości
zażalenia się na odmowę ustanowienia oskarżonemu obrońcy z urzędu oznacza,
że sam fakt, iż w świetle art. 459 § 2 in fine w zw. z art. 466 § 1 k.p.k. nie jest to
zarządzenie zaskarżalne, nie ma znaczenia, gdyż rozwiązanie to jest niezgodne z
Konstytucją RP, a sądy, dopóki nie dojdzie do odpowiedniej zmiany przepisów, w
razie zdecydowania o takiej odmowie powinny wprost stosować przepisy ustawy
zasadniczej dotyczące prawa oskarżonego do obrony, jak i możliwości zaskarżania
pierwszoinstancyjnie wydanych decyzji procesowych wskazanych w tym orzeczeniu
Trybunału (postanowienie SN z 13 marca 2014 r., IV KZ 13/14, OSNKW 2014, z. 7,
poz. 58).
Należy jednak zauważyć, że wypowiadając przedstawiony pogląd, Sąd
Najwyższy nie odniósł się wprost do kwestii zaskarżalności zarządzenia o odmowie
wyznaczenia obrońcy z urzędu w postępowaniu o wznowienie postępowania,
natomiast wyraził ogólną myśl sprowadzającą się do zalecenia stosowania przez
sądy przepisów Konstytucji RP bezpośrednio (art. 8 ust. 2). Ponadto
wypowiedziany pogląd dotyczy możliwości zaskarżenia decyzji wydanych w
pierwszej instancji.
Nie ulega też wątpliwości, że przywołany wyrok Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 8 października 2013 r., K 30/11, nie może zostać wprost odniesiony do
postępowania wznowieniowego z uwagi na szczególny charakter tego
postępowania, gdyż toczy się ono po prawomocnym zakończeniu postępowania
karnego. Wobec tego wypracowane w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego
3
standardy poszanowania w procedurze karnej gwarancji konstytucyjnych powinny
być w tym postępowaniu uwzględniane, ale nie zawsze bezpośrednio stosowane.
Wskazuje na to przyjęty przez Trybunał w wyroku z dnia 8 października 2013 r., K
30/11, wzorzec konstytucyjny badania zakwestionowanych przepisów Kodeksu
postępowania karnego. Trybunał Konstytucyjny w tym orzeczeniu stwierdził
naruszenie art. 45 ust. 1 w zw. z art. 42 ust. 2 i art. 78 w zw. z art. 176 ust. 1
Konstytucji RP.
Przypomnieć należy, że 42 ust. 2 Konstytucji RP gwarantuje prawo do
obrony we wszystkich stadiach postępowania, ale każdemu przeciwko komu
prowadzone jest postępowanie karne. W orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego
wyrażono pogląd, że konstytucyjne prawo do obrony rozumieć należy szeroko.
Szerokie rozumienie pojęcia oskarżonego oznacza, iż prawo do obrony przysługuje
każdemu od chwili wszczęcia przeciwko niemu postępowania, a więc także
podejrzanemu, aż do prawomocnego zakończenia postępowania, a także na etapie
wykonywania kary (por. orzeczenie TK z 20 października 1992 r., K 1/92, OTK-A
1992/2/23). W wypadku złożenia wniosku na korzyść, postępowanie
wznowieniowe nie jest prowadzone przeciwko wnioskodawcy. Natomiast
wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP prawo do sądu dotyczy nie tylko wąsko
rozumianego postępowania głównego, ale może również obejmować inne
postępowania, w których sąd rozstrzyga o prawach i obowiązkach danego
podmiotu. Wprowadzone przez ustawodawcę do Kodeksu postępowania karnego
nadzwyczajne środki zaskarżenia nie są związane z realizacją konstytucyjnego
prawa do sądu, choć w wypadku wznowienia postępowania rozwiązania prawne w
pewnych kwestiach mogą ograniczać prawo do sądu (por. wyrok TK z 7 września
2006 r., SK 60/05, OTK-A 2006/8/101). Odnośnie zaś zasady kontroli (art. 78
Konstytucji RP) i zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (art. 176 ust.
1 Konstytucji RP), to w aspekcie postępowania wznowieniowego wypowiedział się
już Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 11 czerwca 2013 r., SK 23/10 (OTK-A
2013/5/57) stwierdzając, że przepis art. 547 § 1 k.p.k. w zakresie w jakim nie
przewiduje zaskarżalności postanowienia o oddaleniu wniosku o wznowienie
postępowania wydanego przez sąd apelacyjny nie narusza art. 78 Konstytucji RP.
W uzasadnieniu tego orzeczenia Trybunał podniósł, że standard dostępu do drugiej
4
instancji nie może być stosowany w tym postępowaniu, gdyż postanowienie
wydane na podstawie art. 547 § 1 k.p.k. nie jest orzeczeniem wydanym w pierwszej
instancji, pomimo że decyzja w przedmiocie wznowienia postępowania jest
podejmowana po raz pierwszy. Rozwijając ten pogląd Trybunału można stwierdzić,
że także decyzje wydawane w postępowaniu „okołowznowieniowym” nie muszą
podlegać zaskarżeniu w świetle wskazanego wzorca, skoro nie zostały wydane na
poziomie pierwszej instancji.
Należy na koniec zauważyć, że w postępowaniu o wznowienie postępowania
przewidziany jest tryb kontroli zarządzenia o odmowie wyznaczenia przedstawiciela
procesowego z urzędu w drodze środka odwoławczego, tyle tylko, że w sposób
pośredni poprzez zaskarżenie zarządzenia o odmowie przyjęcia wniosku o
wznowienie postępowania z uwagi na niespełnienie wymogu jego sporządzenia i
podpisania przez adwokata lub radcę prawnego (por. postanowienie SN z 17
stycznia 2008 r., V KZ 82/07, OSNKW 2008, z. 2, poz. 20).
Mając to wszystko na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł, jak w postanowieniu.