Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt; WO 12/14
POSTANOWIENIE
Dnia 5 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Marek Pietruszyński (przewodniczący)
SSN Marian Buliński (sprawozdawca)
SSN Edward Matwijów
bez udziału stron w sprawie W. S., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na
posiedzeniu w dniu 5 stycznia 2015 r., wniosku pełnomocnika wnioskodawcy R. S.
o wznowienie postępowania o zadośćuczynienie zakończonego prawomocnym
wyrokiem Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 7 stycznia 2009 r., na
podstawie art.art. 540 § 2 k.p.k., 544 § 2 i 3 k.p.k. i art. 547 § 2 k.p.k.
p o s t a n o w i ł:
1. wznowić postępowanie w sprawie W. S.;
2. uchylić zaskarżony wyrok Wojskowego Sądu Okręgowego
w P. z dnia 7 stycznia 2009 r., i sprawę przekazać do ponownego
rozpoznania Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P.;
3. kosztami procesu obciążyć Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Prokurator Rejonowy w G. postanowieniem z dnia 17 grudnia 1983 r.
zastosował wobec W. S. środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego
aresztowania w związku z zarzutem dopuszczenia się przestępstwa określonego w
art. 282 § 1 k.k. w zb. z art. 278 § 1 k.k. i w zb. z art. 273 § 2 k.k. W śledztwie
zarzucono W. S. ponadto popełnienie przestępstwa określonego w art. 132 k.k. Sąd
2
Wojewódzki w G. po rozpoznaniu zażalenia W. S. postanowieniem z dnia 10
kwietnia 1984 r. uznał się niewłaściwym i sprawę według właściwości przekazał
Sądowi Marynarki Wojennej. Sąd Marynarki Wojennej postanowieniem z dnia 14
kwietnia 1984 r. nie uwzględnił zażalenia W. S. i utrzymał w mocy zastosowany
wobec niego środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania.
Postanowieniem z dnia 12 czerwca 1984 r. Sąd Marynarki Wojennej przedłużył
wobec W. S. okres trwania tymczasowego aresztowania do dnia 15 sierpnia 1984 r.
W dniu 27 lipca 1984 r. Prokurator Marynarki Wojennej na podstawie przepisów
ustawy z dnia 21 lipca 1984 r. o amnestii umorzył postępowanie przygotowawcze
wobec W. S. i w tym samym dniu uchylono wobec niego zastosowany środek
zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania. W dniu 3 czerwca 1989 r.
W. S. zmarł.
Naczelny Prokurator Wojskowy postanowieniem z dnia 3 marca 1993 r.
zmienił wyżej wymienione postanowienie o umorzeniu śledztwa w części
dotyczącej podstawy umorzenia przez przyjęcie na podstawie art. 11 pkt 1 k.p.k.,
że W. S. nie popełnił zarzucanych mu przestępstw.
Postanowieniem Sądu Marynarki Wojennej z dnia 20 kwietnia 1994 r., na
podstawie art. 487 § 4 k.p.k. oraz art. 490 § 1 pkt 1 k.p.k., zasądzono tytułem
odszkodowania za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie W. S., m.in. na
rzecz R. S. kwotę 13 906 000 zł (k. 105-108). Wojskowy Sąd Okręgowy w P.
postanowieniem z dnia 21 lipca 2008 r. na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.
umorzył postępowanie w przedmiocie zasądzenia zadośćuczynienia z wniosku R. S.
z tytułu niesłusznego tymczasowego aresztowania W. S. Sąd Najwyższy
postanowieniem z dnia 16 września 2008 r. sygn. akt: WZ 55/08, po rozpoznaniu
zażalenia wnioskodawczyni uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał
do ponownego rozpoznania Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P.
W dniu 19 maja 2008 r. R. S., żona W. S., na podstawie art. 1 ust. 5 ustawy
z dnia 19 września 2007 r. (Dz.U. Nr 191, poz. 1372), do Sądu Marynarki Wojennej
złożyła wniosek o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłą z niewątpliwie
niesłusznego zastosowania tymczasowego aresztowania jej męża W. S. (k. 2-3).
3
W toku rozprawy przed Wojskowym Sądem Okręgowym w P. w dniu 7
stycznia 2009 r. wnioskodawczyni popierając wniosek o zadośćuczynienie
domagała się zasądzenia kwoty 50 000 zł (k. 65-66).
Wojskowy Sąd Okręgowy w P. prawomocnym wyrokiem z dnia 7 stycznia
2009 r., na podstawie art. 8 ust. 1 i 1a w zw. z art. 11 ust. 1 i art. 13 ustawy z dnia
23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób
represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego
(Dz.U. Nr 34, poz. 149 ze zm.), po rozpoznaniu sprawy z wniosku R. S. o
zasądzenie zadośćuczynienia z tytułu niesłusznego aresztowania jej męża W. S.
postanowieniami Prokuratora Rejonowego w G. z dnia 17 grudnia 1983 r., oraz b.
Sądu Marynarki Wojennej z dnia 12 czerwca 1984 r., zasądził od Skarby Państwa
na rzecz R. S. kwotę 8 333,33 zł, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę
wynikłą z niesłusznego aresztowania jej męża W.S. cyt. wyżej orzeczeniami.
Sąd pierwszej instancji określając wysokość zadośćuczynienia miał na
uwadze następujące okoliczności: W.S. przebywał w areszcie przez okres 7
miesięcy i 10 dni, zastosowanie tymczasowego aresztowania skutkowało
przerwaniem leczenia ciężkiego schorzenia kardiologicznego, co spowodowało
znaczne pogorszenie jego stanu zdrowia, w okresie pobytu w areszcie
uniemożliwiano mu kontakty z żoną i dwojgiem nieletnich dzieci, ponadto został
pobity przez współwięźnia przez co doznał licznych obrażeń ciała.
Powyższe okoliczności spowodowały, że Sąd meriti, jako adekwatną do
tychże okoliczności, przyjął maksymalną kwotę zadośćuczynienia (25 000 zł),
określoną w ustawie z dnia 19 września 2007 r. (Dz.U. Nr 191, poz. 1372) o
zmianie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu (…).
W związku z tym, że W. S. miał na utrzymaniu, oprócz żony R. S., także
dzieci M. i E. S., zasądzona kwota zadośćuczynienia na rzecz R. S. była rezultatem
podzielenia kwoty 25 000 zł przypadającej na trzy osoby uprawnione do
zadośćuczynienia. Ponadto prawomocnym wyrokiem Wojskowego Sądu
Okręgowego w P. z dnia 8 kwietnia 2009 r., na podstawie art. 11 ust. 1 w zw. z art.
8 ust. 1, ust. 1a ustawy o uznaniu za nieważne (…), zasądzono od Skarby Państwa
4
na rzecz wnioskodawców E. S. i M. S. kwoty po 8.333,33 zł tytułem
zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (k.90-92).
W dniu 14 października 2014 r. pełnomocnik R. S. złożył wniosek o
wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Wojskowego
Sądu Okręgowego w P. z dnia 7 stycznia 2009 r.
Na podstawie art. 540 § 2 k.p.k. oraz art. 547 § 2 k.p.k., wniósł o
wznowienie tegoż postępowania i o uchylenie powyższego wyroku i przekazanie
sprawy Wojskowemu Sądowi Okręgowemu w P. do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu wniosku podniesiono w pierwszej kolejności fakt, że
wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 marca 2011 r., P 21/09, stwierdzono
niezgodność art. 8 ust. 1a ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne
(…), dodany ustawą z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy o uznaniu za
nieważne (Dz.U. Nr 191, poz. 1372) z art. 64 ust. 2 w zw. z art. 32 ust. 1 i art. 2
oraz z art. 41 ust. 5 w zw. z art. 77 ust. 1 i art. 31 ust. 3 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej.
W tej sytuacji, zdaniem wnioskującego, ustawowe ograniczenie maksymalnej
kwoty odszkodowania i zadośćuczynienia przestało funkcjonować w obrocie
prawnym, w związku z tym przysługująca kwota zadośćuczynienia
wnioskodawczyni może być ustalana swobodnie w ponownym postępowaniu o
okoliczności podniesione zarówno w wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z
dnia 7 stycznia 2009 r., jak również o okoliczności sygnalizowane w pkt. II wniosku
o wznowienie postępowania.
Sąd Najwyższy rozważył.
Wniosek jest zasadny. Zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 1 marca 2011 r., P-21/09, wymieniony na wstępie art. 8 ust. 1a ustawy o
uznaniu za nieważne (…), stracił moc z dniem 1 marca 2011 r., a w oparciu o ten
artykuł Wojskowy Sąd Okręgowy w P. w wyroku z dnia 7 stycznia 2009 r. zasądził
na rzecz wnioskodawczyni zadośćuczynienie, podkreślając, że jego wysokość oparł
o maksymalną kwotę wynikającą z cyt. ustawy o uznaniu za nieważne (…). Zatem
5
nic nie stoi na przeszkodzie, by w ponownym postępowaniu o określenie
adekwatnej kwoty zadośćuczynienia przysługującej wnioskodawczyni, okoliczności
sygnalizowane przez pełnomocnika w uzasadnieniu wniosku o wznowienie
postępowania mogły być swobodnie oceniane przez Sąd pierwszej instancji.
Mając to na uwadze, na podstawie art. 544 § 2 k.p.k. oraz art. 547 § 2 k.p.k.,
należało wznowić postępowanie w niniejszej sprawie, uchylić zaskarżony wyrok
Wojskowego Sądu Okręgowego w P. z dnia 7 stycznia 2009 r., i przekazać sprawę
do ponownego rozpoznania temu Sądowi z powyższymi zaleceniami w zakresie
oceny okoliczności związanych z miarkowaniem kwoty zadośćuczynienia
przysługującej wnioskodawczyni.
O kosztach procesu o wznowienie postępowania orzeczono na podstawie art.
639 k.p.k.