Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 422/14
POSTANOWIENIE
Dnia 30 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Skoczkowska (przewodniczący)
SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca)
SSN Andrzej Stępka
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
w sprawie S. E.
skazanej z art. 278§ 1 k.k.
po rozpoznaniu na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 30 stycznia 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
od postanowienia Sądu Okręgowego w G.
z dnia 9 stycznia 2014 r.,
utrzymującego w mocy postanowienie Sądu Rejonowego w G.
z dnia 9 listopada 2013 r.,
postanawia :
uchylić zaskarżone postanowienie oraz utrzymane nim w
mocy postanowienie Sądu Rejonowego w G. i sprawę przekazać
temu ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w G., wyrokiem zaocznym z dnia 29 sierpnia 2006 r. sygn. …
191/06, uznał S. E. za winną tego, że w dniu 3 grudnia 2005 roku w G. na terenie
CH M. w sklepie H& M dokonała kradzieży mienia w postaci 2 sztuk golfów oraz
bluzy dresowej o łącznej wartości 258, 80 zł na szkodę firmy Hannes & Mauritz Sp
z o.o. w W., tj. przestępstwa z art. 278 § 1 k.k. i za to na podstawie powołanego
2
przepisu wymierzył jej karę 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz na podstawie art.
33 k.k. karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych po 10 zł każda (k. 81).
Wyrok ten uprawomocnił się bez kontroli instancyjnej w dniu 26 września
2006 r.
W związku z wejściem w życie w dniu 9 listopada 2013 r. części przepisów
ustawy z dnia 27 września 2013 roku o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013 r., poz. 1247), zwanej dalej
także ustawą nowelizującą, Przewodnicząca Wydziału XI Karnego Sądu
Rejonowego w G. działając z urzędu, wyznaczyła posiedzenie celem podjęcia
decyzji w przedmiocie kontrawencjonalizacji wskazanego wyżej wyroku (k. 104).
Sąd Rejonowy w G., postanowieniem z dnia 9 listopada 2013 r. sygn. akt …
191/06, na podstawie art. 30 § 1 k.p.k. i art. 50 ust. 1 a contrario ustawy
nowelizującej - stwierdził brak podstaw do zamiany kary 6 miesięcy pozbawienia
wolności - wymierzonej skazanej S. E. prawomocnym wyrokiem tegoż Sądu z dnia
29 sierpnia 2006 r. w sprawie o sygn. … 191/06, za przestępstwo z art. 278 § 1
k.k., na karę 30 dni aresztu (k. 106-108).
Po rozpoznaniu zażalenia obrońcy skazanej Sąd Okręgowy w G.
postanowieniem z dnia 9 stycznia 2014 r. sygn. akt … 684/13, utrzymał w mocy
zaskarżone orzeczenie Sądu I instancji (k.l26- 127).
W uzasadnieniu orzeczenia Sąd Okręgowy w G. podzielając argumentację
Sądu I instancji przyjął, że przy kontrawencjonalizacji należy brać pod uwagę
wynagrodzenie minimalne z daty czynu zabronionego, ponieważ nowelizacja art.
119 § 1 k.w. dotyczy znamion czynu zabronionego związanych z zachowaniem
sprawcy. Te zaś przy ocenie prawnej konkretnego czynu odnosić zawsze należy do
daty popełnienia czynu. Skoro bowiem znamię wartości mienia zostało powiązane z
wartością zmienną, jaką jest każdorocznie ustalana wysokość minimalnego
wynagrodzenia za pracę, trzeba przyjąć, że jedyną okolicznością petryfikującą tę
zmienną w sposób jednakowy dla wszystkich sprawców jest czas popełnienia
przestępstwa.
Od powyższego postanowienia kasację na korzyść skazanej, w trybie art.
521 § 1 k.p.k. wywiódł Prokurator Generalny, który na podstawie art. 523 § 1 k.p.k.,
art. 526 § 1 k.p.k. i art. 537 § 1 i 2 k.p.k. zarzucił orzeczeniu Sądu odwoławczego
3
rażące i mające istotny wpływ na treść postanowienia naruszenie przepisu prawa
materialnego - art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 2013 roku o zmianie ustawy
- Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, polegające na
odmowie dokonania zamiany wobec skazanej S. E. kary 6 miesięcy pozbawienia
wolności orzeczonej na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w G.
z dnia 29 sierpnia 2006 r., sygn. akt … 191/06, na karę 30 dni aresztu w sytuacji,
gdy istniały ku temu przesłanki, ponieważ czyn objęty tym wyrokiem stanowił
wykroczenie według wskazanej ustawy.
Powołując się na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia oraz utrzymanego nim w mocy postanowienia Sądu I instancji i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w G.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego wywiedziona na korzyść skazanej okazała
się oczywiście zasadna, dlatego została rozpoznana na posiedzeniu w trybie art.
535 § 5 k.p.k. Postanowienie Sądu Rejonowego w G. zapadło z rażącym
naruszeniem art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy -
Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw. Jest to przepis
przejściowy, który in principio przyjmuje zasadę, że jeżeli według ustawy
nowelizującej czyn objęty prawomocnym wyrokiem skazującym za przestępstwo na
karę pozbawienia wolności stanowi wykroczenie, orzeczona kara podlegająca
wykonaniu ulega zamianie na karę aresztu w wysokości równej górnej granicy
ustawowego zagrożenia za taki czyn. Należy przypomnieć, że na podstawie art. 56
pkt 1 ustawy z dnia 27 września 2013 r. przepis ten wszedł w życie w dniu 9
listopada 2013 r. Jednocześnie z tym samym dniem na podstawie art. 2 pkt 4 u.n.
został znowelizowany art. 119 k.w. poprzez zmianę wartości granicznej szkody
decydującej o tym, kiedy kradzież należy kwalifikować jako wykroczenie z art. 119
k.w., a kiedy jako przestępstwo z art. 278 § 1 i 3 k.k. Za jedyne kryterium tego
rozróżnienia przyjęto wartość szkody nie przekraczającej ¼ minimalnego
wynagrodzenia za pracę, które stosownie do treści art. 47 § 9 k.w., dodanego z
dniem 9 listopada 2013 r. na mocy art. 2 ust. 2 u.n., należy ustalać w oparciu o
minimalne wynagrodzenie za pracę określane na podstawie ustawy z dnia 10
4
października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz.
1679. z 2004 r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157, poz. 1314).
Zagadnienie to było przedmiotem analizy Sądu Najwyższego w
postanowieniu z dnia 16 lipca 2014 r. sygn. akt III KK 211/14 ( publ. Prok.i Pr.-wkł.
2014/11-12/2), który stwierdził, że w przypadku przestępstwa z art. 278 § 1 k.k.,
popełnionego przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 27 września 2013 r. o
zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, za
które prawomocnie orzeczono określone kary, analizę wartości granicznej mienia
stanowiącego przedmiot kradzieży dla celów kontrawencjonalizacji, w myśl art. 119
§ 1 k.w, w brzmieniu nadanym tą ustawą należy odnosić do 1/4 minimalnego
wynagrodzenia, jednak nie z chwili popełnienia czynu zabronionego, jak to przyjął
Sąd Rejonowy w G., lecz z daty wejścia w życie ustawy z dnia 27 września 2013 r.
Wartość ta wynosi 400 zł, bowiem zgodnie z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 14 września 2012 r. w sprawie minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2013 r.
(Dz. U. z dnia 17 września 2012 r., poz. 1026), wydanym na podstawie art. 2 ust. 5
ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, od
dnia 1 stycznia 2013 r. wynagrodzenie to ustalone zostało w wysokości 1.600 zł.
W kontekście argumentacji zawartej w tym judykacie, która zachowuje swoją
aktualność w sprawie niniejszej, nie można podzielić stanowiska Sądu Okręgowego
zaprezentowanego w zaskarżonym postanowieniu, że przepisy ustawy
nowelizującej nie pozwalają na zdekodowanie, która data ma być wiążąca, gdy
chodzi o ustalenie minimalnego wynagrodzenia. Przepis art. 50 ust. 1 u.n., którego
zastosowanie nie może prowadzić do pogorszenia sytuacji skazanego, odnosi się
do stanu prawnego obowiązującego w dacie wejścia w życie ustawy nowelizującej,
o czym przekonuje sformułowanie " Jeżeli według niniejszej ustawy czyn objęty
prawomocnym wyrokiem skazującym za przestępstwo na karę pozbawienia
wolności stanowi wykroczenie...". Pojęcie "ustawa" w rozumieniu art. 50 u.n.
obejmuje wszystkie przepisy obowiązujące w dacie wejścia w życie ustawy z dnia
27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz
niektórych innych ustaw, od których zależy ocena, czy czyn objęty prawomocnym
wyrokiem skazującym za przestępstwo na karę pozbawienia wolności stanowi
obecnie przestępstwo, czy wykroczenie. Dotyczy to również tych unormowań, które
5
nie mają charakteru regulacji z zakresu szeroko rozumianego prawa karnego (zob.
też wyrok SN z dnia 11 października 2000 r., III KKN 356/99, Prok. i Pr.-wkł.
2001/2/1, uchwała SN z dnia 30 kwietnia 2014 r., I KZP 3/14, OSNKW 2014/6/44).
Zatem, stosując zasady określone w art. 50 u.n., należy uwzględniać także
obowiązujące w dacie wejścia w życie ustawy nowelizującej przepisy regulujące
wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę, tym bardziej, że nawiązują do
nich znowelizowane przepisy art. 119 w zw. z art. 47 § 9 k.w.
Sąd Okręgowy wydaje się również nie zauważać, że kontrawencjonalizacja
wprowadzona dyspozycją art. 50 u.n. dotyczy orzeczeń, które uprawomocniły się
przed wejściem w życie ustawy nowelizującej z dnia 27 września 2013 r. Dlatego
zmiana ustawy, mocą której dane zachowania będące wcześniej przestępstwami
stanowią obecnie wykroczenia nie powoduje, iż możliwa jest zmiana oceny prawnej
czynu ustalonego w prawomocnym wyroku, a więc że następuje "przekształcenie"
owego przestępstwa w wykroczenie (zob. uchwały SN: z dnia 27 września 1985 r.,
VI KZP 25/85, OSNKW 1986/3-4/19 i z dnia 30 kwietnia 2014 r., I KZP 6/14,
OSNKW 2014/6/47, postanowienie SN z dnia 16 lipca 2014 r., III KK 211/14, Prok.i
Pr.-wkł. 2014/11-12/2). Zatem, przekwalifikowanie czynu z kategorii przestępstw do
wykroczeń w trybie art. 50 u.n. nie powoduje zmiany charakteru prawomocnego
skazania, które w dalszym ciągu jest skazaniem za przestępstwo, a modyfikuje
jedynie wymiar kary, jej wykonanie oraz przedawnienie wykonania kary i zatarcie
ukarania według zasad przewidzianych w Kodeksie wykroczeń. Dlatego przyjęty w
art. 50 u.n. model kontrawencjonalizacji, ograniczający się do przekształceń
prawomocnego wyroku w zakresie orzeczenia o karze nie uzasadnia stosowania
ustawy nowelizującej z dnia 27 września 2013 r. wstecz poprzez dokonanie
ponownej oceny znamion znowelizowanego art. 119 k.w., przez pryzmat przepisów
określających minimalne wynagrodzenie za pracę w dacie popełnienia czynu,
ponieważ w tym czasie obowiązywał inny stan prawny, który został uwzględniony
przez Sąd orzekający o odpowiedzialności sprawcy i ta ocena zyskała przymiot
prawomocności.
Powyższe argumenty prowadzą do wniosku, że kontrawencjonalizacja w
trybie art. 50 u.n., który to przepis w wyznaczonym zakresie działa ex nunc,
6
dokonywana jest tylko raz według szeroko rozumianego stanu prawnego
obowiązującego na datę wejścia w życie ustawy nowelizującej.
Odnosząc te rozważania do sprawy niniejszej trzeba stwierdzić, że wartość
skradzionego przez S. E. mienia w ramach czynu przypisanego jej w
prawomocnym wyroku Sądu Rejonowego w G. wynosiła 258,80 zł, a zatem w
dacie wejścia w życie ustawy nowelizującej nie przekraczała kwoty 400 zł
stanowiącej wartość graniczną, powyżej której należy tego rodzaju czyn
kwalifikować jako przestępstwo. Zatem, Sąd Rejonowy obowiązany był do
dokonania kontrawencjonalizacji wskazanego wyroku poprzez zamianę orzeczonej
kary pozbawienia wolności, na karę 30 dni aresztu. Prowadzi to do wniosku, że Sąd
ten przy wydaniu zaskarżonego orzeczenia w sposób rażący naruszył przepis art.
50 u.n., które to naruszenie miało istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 537 § 2 k.p.k. uchylił
zaskarżone orzeczenie oraz utrzymane nim w mocy postanowienie Sądu
Rejonowego w G. i sprawę przekazał temu ostatniemu Sądowi do ponownego
rozpoznania. W postępowaniu ponownym, stosownie do dyspozycji art. 442 § 3
k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. Sąd meriti uwzględni przedstawione wyżej
zapatrywania prawne.