Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 434/14
POSTANOWIENIE
Dnia 19 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dorota Rysińska (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Rafał Malarski
SSN Andrzej Stępka
Protokolant Jolanta Włostowska
w sprawie Ł. G.
skazanego z art. 278 § 1 k.k. – w przedmiocie zmiany rodzaju kary
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 19 lutego 2015 r., w trybie art. 535 § 5 k.p.k.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
od postanowienia Sądu Rejonowego w G.
z dnia 9 listopada 2013 r.
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w G.
UZASADNIENIE
Zaskarżonym kasacją postanowieniem Sąd Rejonowy w G. stwierdził brak
podstaw określonych w art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie
ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013
r., poz. 1247) co do zamiany rodzaju kary wymierzonej Ł. G. wyrokiem Sądu
Rejonowego w G. z dnia 9 lipca 2008 r., sygn. akt … 451/08.
Wyrokiem tym Ł. G. został skazany za dokonanie w dniu 17 marca 2008 r.
kradzieży etyliny o wartości 291,98 zł, za co na podstawie art. 278 § 1 k.k. i art. 33
§ 1 k.k. została mu wymierzona kara roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności z
warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 lat, z oddaniem go pod
dozór kuratora sądowego, oraz kara 100 stawek dziennych grzywny w kwocie po
2
10 zł za stawkę. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 6 października 2008 r. po jego
utrzymaniu w mocy przez sąd odwoławczy rozpoznający apelację prokuratora,
przy czym postanowieniem z dnia 7 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy w G. zarządził
wykonanie kary pozbawienia wolności.
Odmawiając zamiany kary w myśl art. 50 ust. 1 wskazanej na wstępie
ustawy nowelizacyjnej, Sąd Rejonowy przeanalizował treść wymienionego
unormowania oraz przepisów art. 2 pkt. 2 i 4 – nadających nowe brzmienie
unormowaniu art. 119 § 1 k.w. i wprowadzających regulację art. 47 § 9 k.w. – i
uznał, że dla oceny, czy czyn stanowi przestępstwo z art. 278 § 1 k.k., czy też
wykroczenie z art. 119 § 1 k.k. znaczenie ma wartość skradzionej rzeczy, którą
należy ustalać w relacji do wynagrodzenia minimalnego (w ¼ jego wysokości)
obowiązującego w dacie popełnienia czynu zabronionego, nie zaś w dacie wejścia
w życie ustawy nowelizacyjnej, czy też w dacie orzekania. Tym samym stwierdził,
że skoro w 2008 r. wynagrodzenie minimalne wynosiło 1.126 zł – a ¼ tej kwoty to
281,50 zł – to brak jest podstaw do zamiany wymierzonej Ł. G. kary za
przestępstwo, którego przedmiotem była rzecz przekraczająca wartością
wymienioną kwotę.
Powyższe postanowienie zaskarżył kasacją, wniesioną na korzyść Ł. G.,
Prokurator Generalny. Zarzucił w niej „rażące i mające istotny wpływ na treść
orzeczenia naruszenie przepisu prawa materialnego – art. 50 ust. 1 ustawy z dnia
27 września 2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego i niektórych
innych ustaw (Dz.U. z dnia 25 października 2013 r., poz. 1247), polegające na
odmowie dokonania zamiany wobec Ł. G. kary roku i 6 miesięcy pozbawienia
wolności, orzeczonej na podstawie prawomocnego wyroku Sadu Rejonowego w G.
z dnia 9 lipca 2008 r., sygn. akt … 451/08, na karę 30 dni aresztu w sytuacji, gdy
istniały ku temu przesłanki wynikające z powołanego przepisu”. Na tej podstawie
wniósł o uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest w oczywisty sposób zasadna, co przy zważeniu kierunku
zaskarżenia pozwala na jej uwzględnienie w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
3
Poza sporem pozostaje, że treść przepisów art. 2 i art. 50 wymienionej
ustawy nowelizacyjnej, obowiązującej od dnia 9 listopada 2013 r., nakazuje
rozważenie, czy w wypadku popełnionego przed tą datą przestępstwa z art. 278
§ 1 k.k., za które orzeczono prawomocnie określone kary, nie doszło do sytuacji,
w której czyn ten stanowi obecnie wykroczenie z art. 119 § 1 k.w. Stwierdzenie
takiego stanu sprawy wywołuje bowiem wymóg zamiany m.in. kary pozbawienia
wolności, podlegającej wykonaniu, na karę aresztu, w myśl zasad określonych
przepisem art. 50 pkt. 1 ustawy. Sytuację tę rozważał rozstrzygający Sąd
Rejonowy, trafnie zauważając, że zgodnie z art. 2 pkt. 4 powołanej ustawy
kradzież stanowi wykroczenie, o ile wartość zabranych rzeczy nie przekracza
1/4 minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie ustawy z
dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz.U. z
2002 r. Nr 200, poz. 1679, z 2004r. Nr 240, poz. 2407 oraz z 2005 r. Nr 157,
poz. 1314) oraz na podstawie kolejnych rozporządzeń Rady Ministrów w
sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Błędnie jednak uznał
Sąd Rejonowy, że ocenę wartości granicznej mienia, w stwierdzonej sytuacji,
należy w myśl opisanej reguły odnosić do wartości wyliczonej na chwilę
popełnienia czynu zabronionego, nie zaś na datę wejścia w życie ustawy
nowelizacyjnej. U źródła tego błędu, wyrażającego się m.in. w uznaniu, że skutki
nowych reguł wyliczania tej wartości mają takie same znaczenie dla
postępowań będących w toku i prawomocnie zakończonych legło, jak można
domniemywać, wadliwe założenie, jakoby w myśl przepisu art. 50 pkt. 1 tej
ustawy miało następować automatyczne przesądzenie, że rozważany czyn
zabroniony stanowił wykroczenie już w chwili jego popełnienia. Tymczasem, w
sytuacji prawomocnego skazania za przestępstwo na podlegającą wykonaniu
karę pozbawienia wolności przed wejściem w życie ustawy nowelizacyjnej – o
której stanowi przywołany przepis – wcale nie dochodzi do przekwalifikowania
czynu sprawcy z przestępstwa (którego popełnienie według stanu prawnego
obowiązującego w dacie czynu prawomocnie przesądzono) na wykroczenie,
lecz do zmodyfikowania samej kary wymierzonej za to przestępstwo, które
dopiero z dniem wejścia w życie noweli, określającej inne niż poprzednio
kryteria kontrawencjonalizacji, traktowane jest jako wykroczenie. Powyższe
4
jednoznacznie przekonuje, że nie ma żadnych podstaw do stosowania
przepisów omawianej ustawy wstecz, a co za tym idzie, do dokonywania na
nowo prawnej oceny znamion osądzonej kradzieży – już nie według kwotowego
kryterium ustalania wartości skradzionej rzeczy, obowiązującego poprzednio dla
czynów przepołowionych, lecz według relacji tej wartości do wysokości
minimalnego wynagrodzenia z daty popełnienia kradzieży. Istota unormowania
art. 50 ust. 1 ustawy nowelizacyjnej sprowadza się bowiem do stwierdzenia, że
nie ma podstaw do wykonywania kary pozbawienia wolności orzeczonej za
przestępstwo w sytuacji, gdy w myśl obecnych reguł czyn sprawcy stanowi
wykroczenie. Stąd, nie ulega wątpliwości, że cezurę dla tej oceny stanowi
ustalona relacja wartości rzeczy, będących przedmiotem kradzieży, do
wysokości minimalnego wynagrodzenia, które obowiązywało w chwili wejścia w
życie ustawy nowelizacyjnej (a nie w czasie popełnienia czynu zabronionego).
Uznając powyższe za wystarczające dla uznania racji wniesionej skargi
kasacyjnej, w dalszej argumentacji co do podstaw oceny, według przepisów
ustawy nowelizacyjnej, wartości ukradzionego mienia będącego przedmiotem
czynów przepołowionych i wynikających stąd konsekwencji prawnych, należy
odwołać się do obszernych i wieloaspektowych wywodów postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 16 lipca 2014 r., III KK 211/14 (lex nr 1488906), które
orzekający skład Sądu Najwyższego w pełni aprobuje.
Przedstawione rozważania dają podstawę do stwierdzenia, że
przyjmując niewłaściwe przesłanki oceny czynu Ł. G. i odmawiając zmiany
rodzaju kary wymierzonej mu za opisane na wstępie przestępstwo, którego
przedmiotem była rzecz o wartości 291,98 zł, Sąd Rejonowy w rażący sposób
naruszył wymieniony w zarzucie kasacji przepis prawa materialnego.
Wymieniona wartość nie przekracza bowiem – aktualnej na czas wejścia w
życie art. 50 pkt. 1 ustawy nowelizacyjnej – sumy 400 zł, stanowiącej ¼
minimalnego wynagrodzenia w kwocie 1.600 zł, wskazanej w § 1
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 września 2012 r. w sprawie
minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2013 r. (Dz.U. z 2012 r., poz. 1026).
Jest także oczywiste, że opisane naruszenie prawa wywarło istotny,
negatywny, wpływ na treść zaskarżonego postanowienia, co musiało
5
skutkować jego uchyleniem i przekazaniem sprawy do ponownego
rozpoznania.
Podejmując ponowne rozstrzygnięcie, Sąd Rejonowy będzie związany
wyrażonymi powyżej zapatrywaniami prawnymi, a ponadto będzie baczył na
treść art. 50 pkt. 4 ustawy nowelizacyjnej, odsyłającego do przepisów Kodeksu
wykroczeń, co obliguje do uwzględniania treści przepisów art. 45 § 3 k.w. oraz
art. 15 § 4 k.k.w.