Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 376/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 6 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Dołhy (przewodniczący)
SSN Kazimierz Klugiewicz
SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca)
Protokolant Barbara Kobrzyńska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Beaty Mik,
w sprawie T. C.
skazanego z art. 278 § 1 kk przy zast. art. 91 § 1kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 6 marca 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego w S.
z dnia 12 marca 2014 r.,
1. Uchyla zaskarżony wyrok, z tym że w stosunku do J. N. na
podstawie art. 435 k.p.k., w ten sposób, że na podstawie art. 5 § 1
pkt 4 k.p.w. w związku z art. 45§1 k.w. postępowanie w
odniesieniu do czynów zarzucanych skazanemu T. C. w pkt 1, 2,
3, 4 i 7, zaś skazanemu J. N. co do czynów zarzucanych mu w pkt
1, 3 i 7 umarza i w tej części kosztami postępowania obciąża
Skarb Państwa;
2
2. uchyla zaskarżony wyrok, z tym że w stosunku do J. N. na
podstawie art. 435 k.p.k., w zakresie orzeczenia o karze roku
pozbawienia wolności wydanej wobec T. C. za ciąg przestępstw z
art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. (pkt I), oraz orzeczeń o
karze łącznej (pkt II) i środku karnym (pkt III), zaś w odniesieniu
do J. N. orzeczenia o karze pozbawienia wolności za ciąg
przestępstw z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. (pkt IV) i
warunkowym zawieszeniu jej wykonania (pkt V), i w tym zakresie
przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w S.
UZASADNIENIE
Prokurator Prokuratury Rejonowej oskarżył T. C. o to, że:
1. w dniu 1 stycznia 2012 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 12 metrów kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 267,60 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
2. w dniu 18 stycznia 2012 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 14 metrów kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 344,40 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
3. w dniu 10 czerwca 2012 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 17,5 metra kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 395,50 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
4. w dniu 9 lipca 2012 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 42,5 metra kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 267,60 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
5. w dniu 7 sierpnia 2012 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 29,5 metra kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 654,90 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
3
6. w dniu 22 sierpnia 2012 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 22 metrów kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 495 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji Polskiej
SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
7. w dniu 11 października 2012 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 15 metrów kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 352,50 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
8. w dniu 20 grudnia 2012 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 45 metrów kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 963 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji Polskiej
SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
9. w dniu 2 stycznia 2013 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 44 metrów kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 994,40 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
10. w dniu 9 stycznia 2013 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 44 metrów kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 990 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji Polskiej
SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
11. w dniu 10 stycznia 2013 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 24 metrów kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 532,80 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
12. w dniu 13 stycznia 2013 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 24 metrów kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 532,80 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
13. w dniu 15 stycznia 2013 r. na trasie S. dokonał zaboru w celu
przywłaszczenia 43 metrów kabla telekomunikacyjnego typu TKMFta
74x2x1,2 wartości 941,70 zł, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA z siedzibą w W., to jest o czyn z art. 278 § 1 k.k.
4
Natomiast J. N. został oskarżony to, że:
1. w dniu 2 stycznia 2012 r. w S. przy ulicy N. 15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego o wartości 267,60 zł, uzyskanego z przestępstwa kradzieży,
poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z miejsca ich składowania w
R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA, to jest o czyn z art. 291§ 1k.k.,
2. w dniu 19 stycznia 2012 r. w S. przy ulicy N. 15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego o wartości 593,50 zł, uzyskanego z przestępstwa kradzieży,
poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z miejsca ich składowania w
R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA, to jest o czyn z art. 291§1k.k.,
3. w dniu 11 czerwca 2012 r. w S. przy ulicy N. 15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego o wartości 395,50 zł, uzyskanego z przestępstwa kradzieży,
poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z miejsca ich składowania w
R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA, to jest o czyn z art. 291 § 1 k.k.,
4. w dniu 10 lipca 2012 r. w S. przy ulicy N. 15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego o wartości 980,50 zł, uzyskanego z przestępstwa kradzieży,
poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z miejsca ich składowania w
R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA, to jest o czyn z art. 291 § 1 k.k.,
5. w dniu 8 sierpnia 2012 r. w S. przy ulicy N. 15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego o wartości 654,90 zł, uzyskanego z przestępstwa kradzieży,
·poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z miejsca ich składowania w
R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej SA, to jest o czyn z art. 291 § 1 k.k.,
6. w dniu 23 sierpnia 2012 r. w S. przy ulicy N. 15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego oraz ołowianego o wartości 884,50 zł, uzyskanego z
przestępstwa kradzieży, poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z
miejsca ich składowania w R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał
na szkodę Telekomunikacji Polskiej S.A., to jest o czyn z art. 291 § 1 k.k.,
7. w dniu 12 października 2012 r. w S. przy ulicy N. 15 pomógł w zbyciu złomu
5
miedzianego o wartości 352,50 zł, uzyskanego z przestępstwa kradzieży,
poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z miejsca ich składowania w
R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej S.A. to jest o czyn z art. 291 § 1 k.k.,
8. w dniu 21 grudnia 2012 r. w S. przy ulicy N.15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego o wartości 963 zł, uzyskanego z przestępstwa kradzieży,
poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z miejsca ich składowania w
R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej S.A., to jest o czyn z art. 291 § 1 k.k.,
9. w dniu 3 stycznia 2013 r. w S. przy ulicy N.15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego o wartości 994,40 zł, uzyskanego z przestępstwa kradzieży,
poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z miejsca ich składowania w
R. 11 do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał na szkodę
Telekomunikacji Polskiej S.A., to jest o czyn z art. 291 § 1 k.k.,
10.w dniu 10 stycznia 2013 r. w S. przy ulicy N. 15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego o wartości 990 zł, uzyskanego z przestępstwa kradzieży,
poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z miejsca ich składowania w
R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej S.A., to jest o czyn z art. 291 § 1 k.k.,
11.w dniu 11 stycznia 2013 r. w S. przy ulicy N.15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego oraz ołowianego o wartości 591,60 zł, uzyskanego z
przestępstwa kradzieży, poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z
miejsca ich składowania w R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał
na szkodę Telekomunikacji Polskiej S.A., to jest o czyn z art. 291 § 1 k.k.
12.w dniu 14 stycznia 2013 r. w S. przy ulicy N. 15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego o wartości 532,80 zł, uzyskanego z przestępstwa kradzieży,
poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z miejsca ich składowania w
R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej S.A., to jest o czyn z art. 291 § 1 k.k.,
13.w dniu 16 stycznia 2013 r. w S. przy ulicy N. 15 pomógł w zbyciu złomu
miedzianego o wartości 941,70 zł, uzyskanego z przestępstwa kradzieży,
poprzez przewiezienie kradzionych przewodów z miejsca ich składowania w
6
R. do skupu złomu przy ulicy N. 15, czym działał na szkodę Telekomunikacji
Polskiej S.A., to jest o czyn z art. 291 § 1 k.k.
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 12 marca 2014 r., uznał oskarżonego T. C.
za winnego popełnienia zarzuconych czynów w pkt od 1 do 2 aktu oskarżenia i
przyjmując, że stanowią one ciąg kradzieży, za przestępstwa te, na podstawie art.
278 § 1 k.k., przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k., wymierzył mu karę 10 miesięcy
pozbawienia wolności (pkt I).
Nadto uznał oskarżonego T. C. za winnego popełnienia zarzuconych czynów
od pkt 3 do 13 aktu oskarżenia i przyjmując, że stanowią one ciąg kradzieży, za te
przestępstwa, na podstawie art. 278 § 1 k.k., przy zastosowaniu art. 91 § 1 k.k.,
wymierzył mu karę roku pozbawienia wolności (pkt I).
Na podstawie art. 91 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego T. C. karę łączną
roku i 3 miesięcy pozbawienia wolności (pkt II) oraz na podstawie art. 46 § 1 k.k.
obowiązek naprawienia szkody w wysokości 6000 zł na rzecz Orange Polska S.A. z
siedzibą w W. a (poprzednio oznaczanej jako Telekomunikacja Polska S.A.).
Oskarżonego J. N. uznał za winnego popełnienia zarzuconych mu czynów w
pkt od 1 do 13 i przyjmując, że stanowią one ciąg paserstw, za przestępstwa te, na
podstawie art. 291 § 1 k.k. przy zastosowaniu art. 91 § 1 wymierzył mu karę roku
pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1
pkt 1 k.k. warunkowo oskarżonemu zawiesił na okres próby 4 lat.
Poza tym obciążył oskarżonego J. N. połową kosztów sądowych na rzecz
Skarbu Państwa oraz zwolnił oskarżonego T. C. od ponoszenia tych kosztów w
części na niego przypadającej.
Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 17 maja 2014 r. bez kontroli instancyjnej.
Został on jednak zaskarżony kasacją Prokuratora Generalnego, który na podstawie
art. 521 § 1 k.p.k. zaskarżył powyższe orzeczenie w części dotyczącej T. C. w
zakresie skazania za ciąg przestępstw opisanych w punktach 1 i 2 części wstępnej
wyroku, na jego korzyść.
W związku z tym na zasadzie art. 523 § 1 k.p.k., 526 § 1 k.p.k. oraz art. 537
§ 1 i 2 k.p.k. zarzucił temu wyrokowi rażące i mające istotny wpływ na jego treść
naruszenie przepisów prawa karnego materialnego - art. 4 § 1 k.k. - poprzez
zaniechanie zastosowania wobec oskarżonego przepisów ustawy obowiązującej w
7
czasie orzekania oraz zakwalifikowanie dwóch czynów, opisanych w pkt 1 i 2 części
wstępnej wyroku w oparciu o przepis art. 278 § 1 k.k. ustawy obowiązującej w
czasie popełnienia przestępstw w sytuacji, gdy - z uwagi na wartość mienia
stanowiącego przedmiot zaboru - zasadne było, na podstawie przepisów
obowiązujących w chwili orzekania, uznanie tych czynów za wykroczenia określone
w art. 119 § 1 k.w., których karalność ustała na mocy art. 45 § 1 k.w.
Powołując się na powyższe skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku w części dotyczącej uznania T. C. za winnego popełnienia zarzuconych mu
czynów w punktach 1 i 2 części wstępnej wyroku oraz przyjęcia, że stanowią one
ciąg przestępstw określonych w art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. i
wymierzenia mu kary 10 miesięcy pozbawienia wolności, a następnie umorzenie
postępowania w tym zakresie oraz o uchylenie rozstrzygnięcia zawartego w
punkcie II zaskarżonego wyroku w przedmiocie orzeczenia kary łącznej.
Prokurator, na rozprawie kasacyjnej poddawał pod rozwagę zastosowanie w
odniesieniu do orzeczeń skazujących T. C. z pkt 3, 4 i 7 oraz J. N. z pkt 1, 3 i 7
zarzutu aktu oskarżenia, zastosowanie na zasadzie analogii art. 435 k.p.k., także w
zakresie przedmiotowym, uchylenie wyroku w tej części oraz umorzenie
postępowania z uwagi na przedawnienie karalności wykroczeń, a w konsekwencji
uchylenie orzeczenia Sądu Rejonowego w zakresie kary wymierzonej obydwu
oskarżonym oraz obowiązku naprawienia szkody w stosunku do T. C. i w tej części
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego wywiedziona na korzyść T. C. okazała się
o tyle skuteczna, że doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku, przy czym w
odniesieniu do współoskarżonego J. N. z zastosowaniem art. 435 k.p.k.
Zaskarżone orzeczenie zostało wydane z rażącym naruszeniem przepisów
prawa karnego materialnego wskazanych w zarzucie kasacji.
T. C. został skazany za dwa ciągi przestępstw kradzieży kwalifikowane z art.
278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k., zaś J. N. za ciąg przestępstw paserstwa
kwalifikowanych z art. 291 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k.
Należy przypomnieć, że przestępstwa kradzieży i paserstwa należą do tzw.
przestępstw przepołowionych, w których wartość mienia stanowiącego ich
8
przedmiot decyduje o tym, czy mamy do czynienia z przestępstwem czy z
wykroczeniem. W tym kontekście Sąd Rejonowy przyznał, iż nie zauważył, że
ustawa z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 25 października 2013 r. poz.
1247) wprowadziła zmiany normatywne korzystne dla oskarżonych, w stosunku do
przepisów prawa materialnego, które obowiązywały w dacie popełnienia
zarzucanych im czynów. Aktualnie obowiązujące przepisy przy ustalaniu kwoty
granicznej wartości mienia w tego typu przestępstwach odwołują się do ¼
minimalnego wynagrodzenia za pracę i na użytek rozstrzygnięcia w tej sprawie
obejmują jego wysokość ustaloną na 2014 r. Taki stan prawny spowodował, iż w
dacie wyrokowania część przypisanych obydwu oskarżonym przestępstw stała się
wykroczeniami (uzasadnienie SR s.10).
Nie można jednak podzielić poglądu tegoż Sądu, że w takiej sytuacji w
odniesieniu do części czynów oskarżonych przy wyrokowaniu należało zastosować
art. 50 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2013.1247 ze zm.) wprowadzający
tzw. kontrawencjonalizację. Należy przypomnieć, że przepis ten stosuje się
wyłącznie do wyroków prawomocnych. Kontrawencjonalizacja polega, bowiem na
zamianie kary orzeczonej za przestępstwo na karę przewidzianą za wykroczenie, w
przypadku gdy na skutek zmiany stanu prawnego czyn objęty prawomocnym
wyrokiem skazującym za przestępstwo staje się wykroczeniem. Przy czym takie
przekształcenie kary nie zmienia faktu, że w dalszym ciągu mamy do czynienia z
prawomocnym skazaniem za przestępstwo.
Natomiast w analizowanej sprawie Sąd orzekający stanął przed problemem
rozstrzygania zagadnień intertemporalnych i stosownie do zasad określonych w art.
4 k.k. obowiązany był dokonać wyboru jednej z konkurujących ze sobą ustaw
obowiązujących w dacie czynu i w dacie orzekania, celem stwierdzenia, czy ustawa
obowiązująca poprzednio, nie jest względniejsza dla sprawcy.
Zgodnie z art. 2 pkt 4 ustawy nowelizującej z dnia 27 września 2013 r. jeżeli
wartość cudzej rzeczy ruchomej nie przekracza ¼ minimalnego wynagrodzenia,
czyn zabroniony polegający na kradzieży lub przywłaszczeniu takiej rzeczy jest
wykroczeniem określonym w art. 119 § 1 k.w. Z kolei art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 27
9
września 2013 r. stwierdza, że pomoc do zbycia pochodzącego z kradzieży lub
przywłaszczenia mienia o takiej wartości, stanowi wykroczenie określone w art. 122
§ 1 k.w. Powołana ustawa weszła w życie z dniem 9 listopada 2013 r. Zgodnie z § 1
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 września 2013 r. w sprawie wysokości
minimalnego wynagrodzenia za pracę w 2014 r. (Dz. U. z dnia 13 września 2013 r.
poz. 1074), minimalne wynagrodzenie za pracę od dnia 1 stycznia 2014 r., zostało
ustalone w wysokości 1 680 zł. Tak więc ¼ wskazanej kwoty wynosi 420 zł.
Biorąc pod uwagę wynikające z tych przepisów normy należy zauważyć, że
w pkt I części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku T. C. przypisano popełnienie
ciągu dwóch przestępstw określonych w art. 278 § 1 k.k., przy czym przedmiotem
składających się na ten ciąg kradzieży dokonanych przez oskarżonego w dniach 1 i
18 stycznia 2012 r. było mienie o wartości odpowiednio 267,60 zł oraz 344,40 zł.
Natomiast w odniesieniu do drugiego ciągu przestępstw wartość mienia
stanowiącego przedmiot kradzieży w zakresie czynu z pkt 3 dokonanego w dniu 10
czerwca 2012 r. wynosiła 395,50 zł, czynu z pkt 4 dokonanego w dniu 9 lipca 2012
r. wynosiła 267,70 zł, i czynu z pkt 7 dokonanego w dniu 11 października 2012 r.
wynosiła 352,50 zł. Natomiast J. N. w ramach przypisanego mu ciągu 13
przestępstw skazano m. in za paserstwa popełnione: w dniu 2 stycznia 2012 r. w
odniesieniu do mienia wartości 267,60 zł. (pkt 1), w dniu 11 czerwca 2012 r.,
którego przedmiotem było mienie wartości 395,50 zł (pkt 3) i w dniu 12 października
2012 r. co do mienia wartości 352.50 zł (pkt 7).
W konsekwencji na datę wyrokowania - 12 marca 2014 r - czyny przypisane
oskarżonemu T. C. w pkt 1, 2, 3,4 i 7 Sąd powinien ocenić na płaszczyźnie art. 119
§ 1 k.w. zaś opisane wyżej zachowania J. N. w pkt 1, 3 i 7 stanowiły wykroczenia z
art. 122 § 1 k.w.
Autor kasacji dostrzegał wszystkie te uwarunkowania wskazując, iż analiza
treści wyroku Sądu Rejonowego prowadzi do wniosku, że jedynie w zakresie
wskazanym w zarzucie kasacji dostrzeżone uchybienia miały istotny wpływ na treść
wyroku i brak jest potrzeby eliminowania przez Sąd kasacyjny pozostałych
uchybień występujących w zaskarżonym wyroku. Trafność tego stanowiska nie
została jednak przez skarżącego wykazana, a wręcz budzi uzasadnione
zastrzeżenia. Warto chociażby zauważyć, że czyn pierwszy przypisany J. N. na
10
podobnej zasadzie jak czyny z pkt 1 i 2, za które został skazany T. C., stanowi
wykroczenie, które w dacie wydania zaskarżonego wyroku uległo przedawnieniu,
co prowadzi do wniosku, że także w zakresie dotyczącym J. N. zaskarżone
orzeczenie dotknięte było uchybieniem stanowiącym negatywną przesłankę
procesową z art. 5 § 1 pkt 4 k.p.w., którą art. 104 § 1 pkt 7 k.p.w. zalicza do
bezwzględnych przyczyn odwoławczych. Również pozostałe wskazane wyżej czyny
stanowiły wykroczenia, który to fakt ma znaczenie dla ostatecznego kształtu
przypisanych obydwu oskarżonym ciągów przestępstw oraz dla wymiaru kary i
determinuje wysokość nałożonego przez Sąd na T. C. obowiązku naprawienia
szkody poniesionej przez pokrzywdzonego, w ramach środka karnego określonego
w art. 46 § 1 k.k., obejmującego jedynie szkody wyrządzone przestępstwami. W
przypadku skazania za wykroczenia podstawą orzeczenia obowiązku
odszkodowawczego jest art. 119 § 4 k.w.
Zatem, granice kasacji zakreślone przez Prokuratora Generalnego
pozwalały na skorygowanie wyroku Sądu Rejonowego jedynie co do czynów z pkt 1
i 2 przypisanych T. C., poprzez uchylenie zaskarżonego orzeczenia w tej części i
umorzenie postępowania z powodu przedawnienia ich karalności, jako wykroczeń z
art. 119 § 1 k.w.
Należy jednak pamiętać, że zgodnie z treścią art. 536 k.p.k. Sąd Najwyższy
rozpoznaje kasację nie tylko w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, ale
również w zakresie szerszym - w wypadkach określonych w art. 435, 439 i 455
k.p.k. Przepis art. 435 k.p.k. stosowany w postępowaniu kasacyjnym pozwala na
przekroczenie podmiotowych granic zaskarżenia, gdy w odniesieniu do skazanego,
w imieniu którego nie wniesiono kasacji, wystąpią te same względy -
sprowadzające się do tożsamości stwierdzonych uchybień - uzasadniające
uchylenie prawomocnego wyroku na korzyść skazanego, co do którego wniesiono
kasację. Przepis ten nie jest adresowany do współsprawców, lecz do
współoskarżonych. Natomiast w postępowaniu kasacyjnym, ma zastosowanie do
objętych tym samym prawomocnym wyrokiem skazanych, których przestępstwo
pozostaje w ścisłym związku z przestępstwem sprawcy, w odniesieniu do którego
ujawnił się powód wydania jednego z orzeczeń wymienionych w art. 537 § 2 k.p.k.,
wskutek rozpoznania zarzutów podniesionych w wywiedzionej na jego korzyść
11
kasacji (zob. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2008 r., V KK 335/07,
LEX nr 357449).
Z pewnością taki związek występuje pomiędzy czynami skazanych objętych
zaskarżonym wyrokiem, ponieważ T. C. skazano za dwa ciągi przestępstw
kradzieży tego samego mienia, które było również przedmiotem ciągu przestępstw
paserstwa popełnionych przez J. N.
Jak zaznaczono wyżej, do części czynów obydwu skazanych wystąpiła ta
sama negatywna przesłanka procesowa określona w art. 5 § 1 pkt 4 k.p.w. wobec
faktu, że czyny z pkt 1 i 2 T. C. stanowiące ciąg przestępstw z art. 278 § 1 k.k., oraz
czyn z pkt 1 wchodzący w skład ciągu przestępstw z art. 291 § 1 k.k. przypisanych
J. N., stanowiły odpowiednio wykroczenia z art. 119 § 1 k.w. i art. 122 § 1 k.w.,
które na datę orzekania przez Sąd Rejonowy uległy przedawnieniu.
W tej sytuacji zastosowanie art. 435 k.p.k. w odniesieniu do J. N. miało
charakter obligatoryjny, skoro zostały spełnione przewidziane w tym przepisie
warunki. Jednocześnie granice zaskarżenia oznaczone w kasacji Prokuratora
Generalnego wywiedzionej na korzyść skazanego T. C., w zestawieniu z
możliwością orzekania w trybie art. 435 k.p.k., pozwalały na uchylenie
zaskarżonego orzeczenia wobec J. N. tylko w zakresie czynu opisanego w pkt 1
aktu oskarżenia, który wyczerpywał znamiona wykroczenia z art. 122 § 1 k.w. i
umorzenie postępowania w tej części z powodu przedawnienia jego karalności.
Gdyby ograniczyć się do skorygowania tylko tego uchybienia, to takie postąpienie
skutkowałoby jednocześnie zmianą konfiguracji ciągu przestępstw z art. 291 § 1
k.k. przypisanego J. N., polegającą na wyeliminowaniu czynu z pkt 1 jako
wchodzącego w jego skład i powodowało konieczność uchylenia przez Sąd
Najwyższy orzeczenia o karze pozbawienia wolności wymierzonej za ten ciąg
przestępstw z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania w tym zakresie. W
ten sposób wytworzyłby się stan prawomocności horyzontalnej, co do pozostałej
części orzeczenia w tym także w odniesieniu do wykroczeń przypisanych temu
oskarżonemu w pkt 3 i 7, błędnie zakwalifikowanych jako przestępstwa z art. 291 §
1 k.k. i przyporządkowanych do skonfigurowanego ciągu przestępstw.
Natomiast poza granicami zaskarżenia wyznaczonymi kasacją prokuratora
w odniesieniu do T. C. pozostawały czyny z pkt 3, 4 i 7, stanowiące w dacie
12
wydania zaskarżonego orzeczenia wykroczenia z art. 119 § 1 k.w., które Sąd
Rejonowy z naruszeniem art. 91 § 1 k.k. umieścił w ciągu przestępstw. Nadto
zastosowanie przez Sąd kasacyjny art. 435 k.p.k. w odniesieniu do J. N. i
poprzestanie na skorygowaniu orzeczenia jedynie w zakresie przypisanego mu
czynu z pkt 1 spowodowałoby, że Sąd I instancji w postępowaniu ponownym
orzekając stosownie do treści art. 442 § 1 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. w granicach
w jakich nastąpiło przekazanie, nie mógłby dokonywać dalszych konfiguracji
przyjętego w zaskarżonym orzeczeniu ciągu przestępstw J. N., lecz z rażącym
naruszeniem art. 91 § 1 k.k. ograniczyć się jedynie do wymiaru kary, która
obejmowałaby także czyny tego oskarżonego z pkt 3 i 7, stanowiące w istocie
wykroczenia z art. 122 § 1 k.k., których karalność aktualnie ustała w wyniku
przedawnienia.
Reasumując należy uznać, że Prokurator Generalny formułując zarzut
kasacyjny, w sposób niewłaściwy zawęził granice zaskarżenia, albowiem taka
konstrukcja skargi kasacyjnej bez wyjścia poza jej granice, uniemożliwia korektę
wszystkich rażących uchybień, których dopuścił się Sąd Rejonowy przy wydaniu
zaskarżonego wyroku, mających istotny wpływ na jego treść. W szczególności
uznanie przez Sąd Rejonowy zarzucanych oskarżonym czynów za przestępstwa, w
tym także tych opisanych w pkt 3, 4 i 7 co do T. C. oraz w pkt 3 i 7 w odniesieniu do
J. N. i skazanie obydwu oskarżonych za te czyny na zasadach określonych w
Kodeksie karnym, w sytuacji gdy w chwili wyrokowania mogli oni we wskazanym
zakresie odpowiadać jedynie za wykroczenia, nie może być akceptowane w
demokratycznym państwie prawa, bowiem pozostaje w sprzeczności z zasadami
odpowiedzialności karnej.
W kontekście tych uchybień należy zaaprobować stanowisko, w którym Sąd
Najwyższy przy rozpoznawaniu kasacji, dopuszcza możliwość korektury orzeczeń
sprzecznych z wymogami praworządności na korzyść skazanych, nawet z
przekroczeniem granic nadzwyczajnego środka zaskarżenia, oraz gdy nie
zachodzą okoliczności wskazane w art. 435, 439 i 455 k.p.k., albowiem do takiego
zakresu kontroli kasacyjnej uprawnia możliwość bezpośredniego stosowania w tym
postępowaniu przepisów Konstytucji RP, a w szczególności art. 2, art. 8 ust. 2 i art.
183 ust. 1, w ramach nadzoru sprawowanego przez Sąd Najwyższy nad
13
działalnością sądów powszechnych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9
października 2001 r., IV KKN 328/97, OSNKW 2002/3-4/24).
Dlatego też, uwzględniając granice zaskarżenia wyznaczone przez kasację
Prokuratora Generalnego, obowiązek ich poszerzenia na podstawie art. 435 k.p.k.
w stosunku do skazanego J. N., w imieniu którego nie wywiedziono kasacji, a także
mając na uwadze potrzebę skorygowania tego orzeczenia w oparciu o
bezpośrednie stosowanie powołanych wyżej przepisów Konstytucji RP, Sąd
Najwyższy na podstawie art. 537 § 2 k.p.k. uchylił zaskarżony wyrok w odniesieniu
do wszystkich przypisanych skazanym czynów, które w chwili orzekania stanowiły
wykroczenia, a ponieważ okres ich przedawnienia przewidziany w art. 45 § 1 k.w.
obecnie upłynął, umorzył postępowanie w tej części, orzekając o jego kosztach na
podstawie art. 118 § 2 k.p.w. Z tych względów w omawianej sytuacji do obliczania
terminów przedawnienia nie miał zastosowania art. 45 § 2 kw. (zob. uchwałę 7
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 2002 r., I KZP 15/02, OSNKW
2002/7-8/49).
Rozstrzygnięcie to wywołało również potrzebę uchylenia orzeczonych wobec
obydwu oskarżonych kar pozbawienia wolności za przypisane im ciągi przestępstw
i orzeczeń bezpośrednio z tymi karami związanych, zaś w odniesieniu do T. C.
także orzeczenia o karze łącznej pozbawienia wolności wydanego na podstawie
art. 91 § 3 k.k., obejmującego kary jednostkowe wymierzone za dwa ciągi
przestępstw kradzieży z art. 278 § 1 k.k., skoro jeden z tych ciągów po rozpoznaniu
kasacji został wyeliminowany, jak też uchylenia orzeczenia o środku karnym z
przekazaniem sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania.
Orzekając ponownie Sąd Rejonowy uwzględni przedstawione wyżej
zapatrywania prawne, przeprowadzi dowody mające znaczenia dla wymiaru kary
oskarżonych i rozstrzygnięcia o środku karnym w stosunku do oskarżonego T. C.,
przy uwzględnieniu granic przekazania i funkcjonowania pośredniego zakazu
reformationis in peius (art. 443 k.p.k.). Nadto, biorąc pod uwagę zakres korekty
zaskarżonego orzeczenia w postępowaniu kasacyjnym, przy nowej konfiguracji
przypisanych oskarżonym ciągów przestępstw, wymierzając karę będzie miał na
uwadze także dyrektywy przewidziane w art. 53 k.k. oraz zasady sformułowane w
art. 91 § 1 k.k.
14