Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 1 czerwca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Grzegorz Ślęzak
Sędziowie:	SSO Jarosław Gołębiowski (spr.) SSR del. Mariusz Kubiczek
Protokolant:	st. sekr. sąd. Anna Owczarska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 maja 2015 roku

sprawy z wniosku I. M.

z udziałem K. K., A. P., W. K., B. R. (1), E. H. (1)

o dział spadku

na skutek apelacji uczestniczki B. R. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Opocznie z dnia 26 lutego 2015 roku, sygn. akt I Ns 347/14

postanawia: oddalić apelację i ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania odwoławczego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Sygn. akt: II Ca 320/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 26 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy w Opocznie, w sprawie I Ns 347/14 z wniosku I. M. z udziałem: K. K., A. P., W. K., B. R. (1) i E. H. (1) o dział spadku postanowił:

1.  dokonać działu spadku po A. B. zmarłym dnia 12.10.1972 r. w O., ostatnio zamieszkałym w O. i jego żonie H. B. z d. F. c. W. i J. zmarłej dnia 7.10.2010 r. w (...), ostatnio stale zamieszkałej w O., w skład którego wchodzi nieruchomość rolna położona w Ś., gmina M. oznaczona w ewidencji gruntów nr (...) o powierzchni 0,62 ha, dla której w Sądzie Rejonowym w Opocznie urządzona jest księga wieczysta Kw nr (...) i nieruchomość położona w O. oznaczona w ewidencji gruntów numerami: (...)wraz z zabudowaniami o łącznej powierzchni 1,71 ha przedstawionych na mapie Starostwa Powiatowego w O. z dnia 17.04.2014 r. w ten sposób, że:

-

działkę nr (...) o powierzchni 0,62 ha położoną w Ś. przyznać na wyłączną własność A. P. z d. B. c. A. i H.,

-

działkę nr (...) położoną w O. o powierzchni 0,46 ha przyznać na wyłączną własność B. R. (1) z d. B. c. A. i H.,

-

działkę nr (...) położoną w O. o powierzchni 0,57 ha przyznać na wyłączną własność I. M. z d. B. c. A. i H.,

-

działkę nr (...) o powierzchni 0,68 ha wraz z zabudowaniami przyznać na wyłączną własność E. H. (1) z d. B. c. A. i H.,

2.  zasądzić od E. H. (1) na rzecz W. K. tytułem spłaty kwotę 6.988,00 zł z ustawowymi odsetkami w przypadku uchybienia terminu płatności,

3.  nie obciążać E. H. (1), B. R. (1) i I. M. obowiązkiem spłaty na rzecz K. K. i obowiązkiem dopłaty na rzecz A. P.,

4.  zasądzić od B. R. (1), W. K. i I. M. na rzecz E. H. (1) kwoty po 425,00 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. aklJ Ns 347/14

Podstawę powyższego rozstrzygniecia stanowiły następujące ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

Spadkodawca A. B. zmarł dnia 12 października 1972 r. w O., ostatnio zamieszkiwał w O..

Spadek po nim odziedziczyła żona H. B. w 6/24 części i córki K. K., A. P., I. M., W. K., B. R. (1) i E. H. (1) po 3/24 części każda z nich.

Spadkodawczyni H. B. zmarła dnia 7 października 2010 r. w P.., ostatnio zamieszkiwała w O..

Spadek po niej odziedziczyły córki K. K., A. P., I. M., W. K., B. R. (1) i E. H. (1) po 1/6 części każda z nich.

Spadkodawcy pozostawili gospodarstwo rolne położone w O. składające się z trzech działek oznaczonych nr (...) wraz z zabudowaniami oraz działkę nr (...) położoną w Ś., dla której w Sądzie Rejonowym w Opocznie prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...).

Wartość całej masy spadkowej to kwota 95.596 zł w tym wartość działki nr (...) wraz z zabudowaniami wynosi 41.924 zł, wartość działki nr (...) wynosi 21.022 zł, wartość działki (...) wynosi 24.624 zł, a wartość działki położonej w Ś. wynosi 8.026 zł.

Działka nr (...) od wielu lat jest w posiadaniu B. R. (1). Działka nr (...) jest w posiadaniu A. P.. Działka (...) jest w posiadaniu E. H. (1) stanowiąc jednocześnie całość z sąsiednią działką, którą kupiła E. H. (1) i na której wybudowała dom.

Działka (...) jest w posiadaniu I. M., która około 25 lat temu wybudowała na tej działce swój dom. Uczestniczka W. K. otrzymała od matki H. B. pieniądze ze sprzedaży jednej z działek wchodzących w skład gospodarstwa.

B. R. (1) mieszka w K. i prowadzi z mężem gospodarstwo rolne, które kupili od Skarbu Państwa, gdy teściowa przekazała swoje gospodarstwo za emeryturę. Dom, w którym zamieszkuje uczestniczka wybudowała razem z mężem i teściową.

Sąd Rejonowy zważył, iż zarówno skład jak i wartość majątku spadkowego po A. i H. małż. B. został ustalony w zasadzie bezspornie.

Uczestniczka B. R. (1) ostatecznie przyznała, że dom na działce nr (...) wybudowała siostra I. M. z mężem, należało więc wartość tego domu (83.254 zł) odliczyć od masy spadkowej.

Wprawdzie B. R. (1) w swoich wypowiedziach podnosiła okoliczność, że matka pomagała I. M. i E. H. (1), gdy budowały domy, ale nie przedstawiła żadnych dowodów na te okoliczności.

Dlatego też mając na uwadze zeznania uczestniczki jak i zeznania wnioskodawczyni i pozostałych uczestniczek należy uznać, że była to pomoc rodzicielska zwyczajowo przyjęta.

Wartość masy spadkowej Sąd ustalił na podstawie opinii biegłej do spraw szacowania nieruchomości na kwotę 95.569 zł. Opinia ta nie była kwestionowana przez wnioskodawczynię i uczestniczki postępowania. W ocenie Sądu wskazana przez biegłą wartość odpowiada faktycznej wolnorynkowej wartości masy spadkowej, gdyż uwzględnia wszystkie istotne elementy, które mają wpływ na ceny wolnorynkowe czyli stan nieruchomości, położenie, klasę gruntu, dostęp do mediów.

Wartość udziału każdej ze spadkobierczyń w majątku spadkowym wynosi 15.933 zł (95.596:6 = 15.933).

Sąd dokonał podziału majątku spadkowego w sposób zaproponowany przez wnioskodawczynię i uczestniczki postępowania uznając, iż jest to podział uzasadniony i najbardziej racjonalny. Uwzględnia bowiem okoliczność, że taki podział został już faktycznie dokonany wiele lat temu, że spadkobierczynie są już od wielu lat w posiadaniu działek, o przyznanie których wnosiły.

Sąd nie uwzględnił tylko wniosku B. R. (2) o przyznanie jej działki nr (...), ponieważ działka ta już od kilku lat jest w posiadaniu E. H. (1) stanowiąc jedną całość gospodarczą z sąsiednią działką zakupioną przez E. H. (1), na której wybudowała dom. B. R. (1) od wielu lat zamieszkuje w innej wsi, gdzie prowadzi gospodarstwo rolne i gdzie żyje i pracuje jej rodzina. Argument, że uczestniczka chciałaby mieć w działce nr (...) zabezpieczenie na stare lata jest nieprzekonywujący i nie do końca zrozumiały.

Uczestniczka na pierwszej rozprawie oświadczyła, że działkę nr (...) chce mieć jako zabezpieczenie, gdyby ją ktoś wyrzucał z domu męża, a na rozprawie w dniu 20.01.2015 r. oświadczyła, że chce otrzymać tę działkę "by mieć gdzie na starość schować głowę".

Na działce nr (...) budynek mieszkalny to budynek gospodarczy z przybudówką mieszkalną w złym stanie. Jeżeli uczestniczka zakłada, że przeprowadzi się na tę działkę na "stare lata" (ma obecnie 47 lat) to, jeżeli o budynek ten nikt nie będzie dbał to do tego czasu najprawdopodobniej nie będzie miała się gdzie przeprowadzić i gdzie "schować głowy".

Uczestniczka oświadczyła także, że nie ma możliwości spłaty z tej działki. W tej sytuacji Sąd nie może przyznać tej działki uczestniczce wiedząc, że jest niewypłacalna w stosunku do pozostałych spadkobierczyń.

Ponadto uczestniczka otrzymała w wyniku działu spadku działkę o wartości znacznie przekraczającej jej udział spadkobiercy, w tej sytuacji brak jest jakiegokolwiek uzasadnienia do przyznania jej majątku o jeszcze większej wartości przy braku możliwości spłaty.

Sąd zasądził spłatę tylko na rzecz W. K. z działki nr (...) od E. H. (1), która wyraziła zgodę na tę spłatę.

W. K. zrezygnowała ze spłaty z pozostałych gruntów, ponieważ otrzymała wcześniej od matki pieniądze ze sprzedaży jednej z działek.

Uczestniczka K. K. nie wnosiła o zasądzenie spłaty, a uczestniczka A. P. nie wnosiła o zasądzenie dopłaty.

O powyższym Sąd orzekł na mocy art. 1035 k.c. w związku z art. 210-216 k.c.

Koszty postępowania w zakresie kosztów związanych z wynagrodzeniem biegłej Sąd podzielił zgodnie z należnymi spadkobierczyniom udziałami (2550:6=425) zasądzając na rzecz E. H. (1) kwoty po 425 zł od B. R. (1), W. K. i I. M.. K. K., która nie brała udziału w podziale majątku i A. P., która otrzymała majątek poniżej należnego jej udziału Sąd nie obciążył obowiązkiem zwrotu kosztów uznając, że w tej części koszty te przejmuje E. H. (1).

O powyższym Sąd orzekł na mocy art. 520 par. 2 kpc.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniosła uczestniczka B. R. (1).

Zaskarżyła w/w postanowienie w części, tj. w zakresie pkt. Ib, ld, 2 oraz 4.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła :

1.  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego przez przyjęcie, że siostra E. H. (1) nie otrzymała darowizny od matki H. B., mieszka na działce (...), podczas gdy w rzeczywistości wyjechała wraz z rodziną wiele lat temu do Anglii a dom na tej działce stoi pusty, podobnie jak dom na sąsiedniej działce, który stanowi jej własność

2.  naruszenie art. 233§ k.p.c. przez dokonanie oceny materiału dowodowego w sposób sprzeczny z doświadczeniem życiowym i zasadami logiki, nierozważenie aspektów prawnych sprawy. Uznanie, że opinia biegłej jest rzetelna, podczas gdy trudno zgodzić się z wyceną biegłej np. gruntów działek nr (...), gdzie przyjęto, że wartość 1 m ² działki nr (...) (budowlanej - uzbrojonej) położonej we wsi O. wynosi 4,32 zł, zaś działki nr (...) (nieuzbrojonej - stanowiącej łąkę) także położonej we wsi O. jest droższa i wynosi 4,57 zł.

3.  Obrazę art. 212 k.c. i art. 64 ust.2 Konstytucji RP przez niedopuszczalne różnicowanie ochrony praw majątkowych stron w postaci przyznania B. R. (1) działki (...) a E. H. (1) zabudowanej działki nr (...), w sytuacji, gdy E. H. (1) od lat mieszka za granicą a w Polsce jest właścicielem budynku, który jest niezamieszkały, zaś B. R. (1), która nie jest właścicielem żadnego domu- działki nr (...), której przyznania na własność nie chce,

4.  obrazę art. 207 k.c. i art. 118 k.c. przez przyjęcie, że żądanie I. M. rozliczenia wartości poniesionych przez nią nakładów na działkę nr (...) jest w pełni zasadne, podczas gdy ma ono charakter rzeczowy a nie obligacyjny i tym samym uznanie, że roszczenie to nie ulega przedawnieniu co doprowadziło do błędnego określenia wartości masy spadkowej.

5.  Wskazała nowy dowód na poparcie tezy, że E. H. (1) otrzymała darowiznę od H. B. w postaci sfinansowania zakupu działki nr (...) położonej we wsi O., która to darowizna winna być zaliczona do spadku i w związku z tym wnosiła o dopuszczenie dowodu z zeznań świadków T. W. zam. (...) p-ta (...)-(...) M. S. P. zam. (...) p-ta P. na w/w okoliczność

6.  Ponadto wnosiła o zobowiązanie E. H. (1) do doręczenia aktu notarialnego zakupu działki nr (...) . dla ustalenia ceny zakupu w/w działki i tym samym wartości darowizny jaką otrzymała od matki H. B. oraz dopuszczenie dowodu z opinii rzeczoznawcy celem określenia wartości działek nr (...).

Wskazując na powyższe wnosiła o zmianę w/w orzeczenia w zaskarżonej części, przez przyznanie na własność B. R. (1) działki nr (...), zaś działki nr (...) na współwłasność pozostałych stron a w przypadku gdy nie wyrażą na to zgody - przez zarządzenie sprzedaży działki w drodze przepisów kpc ewentualnie o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Opocznie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki nie jest uzasadniona. Rozstrzygnięcie Sądu rejonowego jest prawidłowe i znajduje oparcie w ustaleniach faktycznych poczynionych w oparciu o dowody zaoferowane przez strony. Materiał dowodowy został poddany rzetelnej i wnikliwej ocenie zgodnie z regułami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego – zgodnie z dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c.

Zarzut skarżącej, że uczestniczka E. H. (1) otrzymała darowiznę od matki H. B. jest całkowicie chybiony. Twierdzenie to w żaden sposób nie zostało udowodnione. Nie wskazują na to, w szczególności relacje pozostałych uczestniczek. Do takich wniosków nie prowadzą także zeznania skarżącej (por. k. 107 odwr.) Na rozprawie w dniu 20 stycznia 2015 roku podała, że E. H. zakupiła działkę sąsiadującą z siedliskiem, na którym zamieszkiwała matka. Nie wskazała natomiast pochodzenia środków pieniężnych na kupno nieruchomości. Jej twierdzenia, że matka pomagała w/w mają charakter wysoce ocenny. Autorka zeznań nie podała na czym ta pomoc polegała, jaką miała postać i kiedy była udzielona.

Zgodnie z treścią art. 6 k.c. na stronie spoczywa ciężar wykazania (udowodnienia) faktów, z których wywodzi skutki prawne. Niedopełnienie tej powinności prowadzi do wniosku, że twierdzenie o dokonanej przez spadkodawczynię darowizny na rzecz E. H. nie zostało udowodnione.

W tym stanie rzeczy bezzasadnym jest wniosek o zaliczenie na poczet schedy spadkowej darowizny. Nie może także odnieść zamierzonego skutku zarzut, ze uczestniczka E. H. od kilku lat przebywa na stałe za granicą. Twierdzenie w tej mierze w żaden sposób, nie zostało przez skarżącą udowodnione.

Podczas rozprawy apelacyjnej obecne uczestniczki temu zaprzeczyły. W konsekwencji zarzut przyznania w/w działki nr (...) jest nieuzasadniony.

Dokonując działu spadku Sąd rejonowy trafnie rozważył wszystkie przesłanki warunkujące wyjście ze współwłasności (art. 210 k.c., art. 211 k.c. i art. 213 k.c.).

Dział spadku i zniesienie współwłasności poprzez podział w naturze był akceptowany przez wszystkich uczestników. Zasadniczo strony doszły do porozumienia w jaki sposób przedmiotowe gospodarstwo winno być podzielone.

Lektura akt i zawartych w nich protokołów z rozpraw wskazuje, że autorka apelacji alternatywnie domagała się wyjścia ze współwłasności poprzez przyznanie jej działki nr (...), względnie działki nr (...). Rozumowanie Sądu I instancji, które legło u podstaw przyjętego wariantu podziału fizycznego gospodarstwa rolnego jest prawidłowe i nie może być skutecznie kwestionowane. Przedstawiony sposób działu honoruje istniejący od wielu lat sposób korzystania przez spadkobierców z majątku spadkowego. Uczestniczkom zostały przyznane te nieruchomości, które są w ich wyłącznym posiadaniu. Jak wynika z akt sprawy skarżąca od dłuższego czasu włada działką nr (...). Areał natomiast stanowiący działkę nr (...) jest w wyłącznym posiadaniu E.H.. Twierdzenia, że ta ostatnia w ogóle nie korzysta z przyznanej jej działki, nie zostały poparte żadnymi dowodami.

Całkowicie nieprzekonywujący jest argument zawarty w apelacji, że żądane przez jej autorkę siedlisko jest jej niezbędne. Nie zostało wykazane, że budynek, w którym mieszka skarżąca stanowi własność wyłącznie jej męża. Przeczą temu relacje samej skarżącej. Podała bowiem (por. jej zeznania k.107 odwrót), że teściowa przekazała swoje gospodarstwo najpierw na Skarb Państwa a następnie ona wraz z mężem je odkupili. Gospodarstwo to obejmuje również siedlisko. To oznacza, że uczestniczka swoje potrzebny mieszkaniowe realizuje we własnym gospodarstwie. Skarżąca pozostaje w związku małżeńskim, nie żyje z mężem w rozłączeniu. Nie toczy się sprawa o rozwód, względnie o separację. Nie można zatem znaleźć rzeczowej argumentacji, ażeby sporne siedlisko przyznać apelantce.

Nietrafnie zarzuca apelacja wadliwe oszacowanie majątku spadkowego. W tym zakresie Sąd posiłkował się opinią biegłej sądowej ds. szacowania nieruchomości (por. opinie k. 45-96 i k. 118-122). Opinia biegłej oraz jej uzupełnienie zostały opracowane rzetelnie w oparciu o obowiązujące w tym względzie standardy. Szacunek biegłej wskazuje na wartość wolnorynkową gospodarstwa. Autorka opinii zastosowała akceptowaną metodę porównania parami wykorzystując dane i informacje z rynku obrotu nieruchomościami. Opinia jest spójna. Wnioski końcowe korespondują z jej osnową.

Odpis opinii uzupełniającej skarżąca otrzymała i nie wnosiła do niej zastrzeżeń. Treść protokołów z ostatniej rozprawy, która odbyła się dnia 26 lutego 2015 roku prowadzi do wniosku, że uczestniczka nie wnosiła o uzupełnienie materiału dowodowego. W szczególności nie domagała się dopuszczenia dowodu z opinii uzupełniającej innego biegłego. W zaistniałej sytuacji zarzut wadliwości opinii zgłoszony dopiero w postępowaniu apelacyjnym należało uznać za chybiony.

Nie ma racji skarżąca wskazując na wadliwe ustalenie, iż uczestniczka I. M. poniosła nakłady na działkę nr (...). Ustalenia Sądu, że w/w około 25 lat temu z własnych środków na tej działce wybudowała dom są prawidłowe i oparte na niekwestionowanych zeznaniach uczestników (por. zeznania wnioskodawczyni i uczestników k. 106-108) wywody apelacji o charakterze prawnym tych roszczeń są nietrafne.

Przywołana w odwołaniu uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2006 roku dotyczy zupełnie innej sytuacji i nie może znaleźć zastosowania w niniejszej sprawie. Sąd rejonowy nie rozstrzygał o zwrocie nakładów na działkę nr (...) i z tego tytułu nie dokonywał rozliczeń.

Z przytoczonych względów zarzut obrazy wskazanych w apelacji przepisów prawa materialnego i procesowego jako nieuzasadniony należało nie uwzględnić.

Dotyczy to w szczególności zarzutu naruszenia art. 64 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Lektura akt i zgromadzonego w nich materiału dowodowego nie upoważnia do stwierdzenia, że zaskarżone postanowienie narusza konstytucję, a w szczególności gwarantowane nią prawo własności.

Z tych więc przyczyn i na podstawie art. 385 k.p.c. należało wniesioną apelację jako nieuzasadnioną oddalić.

JG/AOw