Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 czerwca 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA – Ksenia Sobolewska – Filcek

Sędzia SA – Anna Orłowska

Sędzia SA – Ewa Stefańska (spr.)

Protokolant: – sekr. sądowy Ewelina Murawska

po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P.

przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki

o odmowę zatwierdzenia zmiany taryfy dla usług dystrybucji energii elektrycznej

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 24 września 2012 r.

sygn. akt XVII AmE 3/11

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie – Sądowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 1587/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 października 2010 r. wydaną na podstawie art. 155 k.p.a. i art. 47 ust. 1 i 2 w związku z art. 30 ust. 1 i art. 45 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 ze zm.), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, po rozpatrzeniu wniosku (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. zawartego w piśmie z dnia 2 czerwca 2011 r. oraz wniosku powoda zawartego w piśmie z dnia 25 czerwca 2010 r., postanowił odmówić zmiany taryfy dla usług dystrybucji energii elektrycznej zatwierdzonej decyzjami z dnia 17 grudnia 2009 r., w części dotyczącej stawek opłaty przejściowej oraz z dnia 23 grudnia 2009 r., w pozostałej części.

Powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. wniósł odwołanie, w którym zaskarżył powyższą decyzję w całości i domagał się jej zmiany poprzez orzeczenie co do istoty sprawy i uwzględnienie wniosku o zmianę taryfy zgodnie z wnioskiem z dnia 2 czerwca 2010 r. i wnioskiem z dnia 25 czerwca 2010 r., tj. zatwierdzenia taryfy w brzmieniu określonym w załączniku nr 2 do wniosku z dnia 25 czerwca 2010 r., a ewentualnie, gdyby odwołanie zostało rozpoznane już po okresie obowiązywania decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki z dnia 23 grudnia 2009 r. zatwierdzającej w pozostałej części taryfę dla usług dystrybucji energii elektrycznej powodowej Spółki na okres do dnia 31 grudnia 2010 r., uchylenia zaskarżonej decyzji w całości, tj. orzeczenia, że odmowa zatwierdzenia zmiany taryfy była bezzasadna.

Powód zarzucił zaskarżonej decyzji:

I. w odniesieniu do odmowy zmiany taryfy zgodnie z wnioskiem z dnia 25 czerwca 2010 r. oraz wnioskiem z dnia 2 czerwca 2010 r. w jego części dotyczącej kosztów nabycia energii na pokrycie różnicy bilansowej, naruszenie art. 45 ust. l pkt 2 w zw. z art. 9c ust. 3 pkt 8 ustawy - Prawo energetyczne oraz w związku z konstytucyjnymi zasadami: (i) ochrony własności oraz innych praw majątkowych - art. 21 ust. l i art. 64 Konstytucji RP oraz (ii) równości wobec ciężarów publicznych, stanowiącej szczególną postać zasady równości proklamowanej w art 32 Konstytucji RP, poprzez odmowę zatwierdzenia zmiany taryfy i:

1) błędne uznanie, że w sytuacji, w której przedsiębiorstwo dystrybucyjne odnosi ogólny zysk na całokształcie prowadzonej działalności, wliczając w to działalność inną niż działalność dystrybucyjna, taryfa nie musi pokrywać całości kosztów uzasadnionych ponoszonych przez to przedsiębiorstwo jako operatora systemu dystrybucyjnego w związku z realizacją jego ustawowych zadań,

2) błędne uznanie, że to operator systemu dystrybucyjnego realizujący nałożone ustawą zadania ponosi ryzyko gospodarcze tego, że wielkość objętych taryfą kosztów oparta została na danych podanych (narzuconych) przez pozwanego, które następnie okazały się błędne (fałszywe);

3) w odniesieniu do odmowy zmiany taryfy zgodnie z wnioskiem powoda z dnia 2 czerwca 2010 r. w jego części dotyczącej kosztów nabycia energii na pokrycie różnicy bilansowej, również błędne uznanie, że w sytuacji, w której na skutek oparcia kalkulacji taryfy na danych podanych (narzuconych) przez pozwanego, które następnie okazały się błędne (fałszywe) taryfa nie pokryje poniesionych w okresie jej obowiązywania kosztów uzasadnionych operatora systemu dystrybucyjnego w związku z realizacją jego ustawowych zadań, te niepokryte taryfą koszty uzasadnione nie mogą zostać pokryte taryfą ustalaną na kolejny okres rozliczeniowy;

II. w odniesieniu do odmowy zmiany taryfy zgodnie z wnioskiem z dnia 2 czerwca 2010 r. w jego czyści dotyczącej wolumenu dostawy energii, naruszenie art. 45 ust. 1 pkt 1 ustawy - Prawo energetyczne poprzez odmowę zatwierdzenia zmiany taryfy i błędne uznanie, że:

1) w sytuacji, w której na skutek oparcia kalkulacji taryfy na danych podanych (narzuconych) przez pozwanego, które następnie okazały się błędne (fałszywe) taryfa nie pokryje kosztów uzasadnionych działalności dystrybucyjnej zatwierdzonych przez pozwanego i poniesionych w okresie jej obowiązywania, te nie pokryte taryfą zatwierdzone przez pozwanego koszty uzasadnione nie mogą zostać pokryte taryfą ustalaną na kolejny okres rozliczeniowy;

2) w sytuacji, w której przedsiębiorstwo dystrybucyjne odnosi ogólny zysk na całokształcie prowadzonej działalności, wliczając w to działalność inną niż działalność dystrybucyjna, przychody wynikające z zatwierdzonej taryfy nie muszą pokryć zatwierdzonych przez pozwanego, objętych taryfą, uzasadnionych kosztów działalności dystrybucyjnej;

3) to przedsiębiorstwo dystrybucyjne ponosi ryzyko gospodarcze tego, że wielkość objętych taryfą kosztów oparta została na danych podanych (narzuconych) przez pozwanego, które następnie okazały się błędne (fałszywe);

III. w odniesieniu do całości zaskarżonej decyzji:

1) naruszenie art. 45 ust. l pkt l i 2 i art. 47 ust. 2 w zw. z art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy - Prawo energetyczne poprzez uznanie, że w sytuacji, w której pozwany (i) ustala i ogłasza metodę obliczania wielkości należnego przedsiębiorcy energetycznemu uzasadnionego zwrotu z zaangażowanego kapitału oraz (ii) tak określoną wielkość nakazuje przyjąć jako element kalkulacji taryfy ustalanej przez przedsiębiorstwo energetyczne (i zatwierdzanej przez pozwanego):

a) pozwany może następnie (tj. już po zatwierdzeniu przez siebie taryfy) dokonać uznaniowej zmiany (obniżenia) wielkości zwrotu z kapitału stanowiącej element kalkulacji zatwierdzonej taryfy, bez określenia nowej wartości tego zwrotu i bez dokonania w tym zakresie zmiany taryfy w formie decyzji administracyjnej;

b) pozwany może dokonać zmiany metody wyznaczania wielkości uzasadnionego zwrotu z kapitału, ogłoszonej i stosowanej wobec wszystkich operatorów systemów dystrybucyjnych, indywidualnie tylko dla jednego konkretnego przedsiębiorstwa, nie zmieniając sposobu kalkulowania zwrotu z kapitału dla innych przedsiębiorstw działających w takich samych warunkach;

2) naruszenie art. 8 k.p.a. poprzez jego niezastosowanie w sprawie, skutkujące dokonaniem uznaniowej i zarazem nieformalnej zmiany wielkości uzasadnionego zwrotu z kapitału jaki miała zapewniać zatwierdzona taryfa, a więc arbitralnym odstąpieniem od oficjalnie ustalonej przez pozwanego metody wyznaczania wielkości uzasadnionego zwrotu z kapitału, co podważa zaufanie przedsiębiorców energetycznych do organu Państwa, jakim jest Prezes Urzędu Regulacji Energetyki;

3) naruszenie art. 7, art. 77 § l i art. 78 § l k.p.a. poprzez ich niezastosowanie w sprawie, wyrażające się w ustaleniu stanu faktycznego sprzecznie z okolicznościami znanymi pozwanemu z urzędu, a ponadto w nieprzeprowadzeniu przez pozwanego dowodów zawnioskowanych przez powoda w toku toczącego się przed pozwanym postępowania administracyjnego, pomimo iż przedmiotem tych dowodów były okoliczności mające znaczenie dla sprawy;

4) naruszenie art. 11 i art. 107 § k.p.a. poprzez niedostateczne wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, w tym nieustosunkowanie się do wszystkich argumentów prawnych podniesionych przez powoda, przemawiających za zmianą taryfy zgodnie z wnioskami powoda,

5) naruszenie art. 155 k.p.a. poprzez:

a) jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że zastosowanie tego przepisu muszą uzasadniać racje o charakterze „nadzwyczajnym”;

b) jego błędną wykładnię wyrażającą się w uznaniu, że strona nie ma słusznego interesu w zmianie taryfy w sytuacji, w której kalkulacja taryfy oparta została na podanych (narzuconych) przez pozwanego danych, które następnie okazały się błędne (fałszywe), co w rezultacie skutkuje niepokryciem uzasadnionych kosztów powoda oraz nieosiągnięciem ustalonego i zatwierdzonego przez pozwanego uzasadnionego zwrotu z kapitału.

Pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wnosił o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 24 września 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oddalił odwołanie.

Wyrok Sądu Okręgowego został wydany w oparciu o poniższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

(...) Sp. z o.o. z siedzibą w P. ustaliła taryfę dla usług dystrybucji energii elektrycznej, która została zatwierdzona przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki decyzją z dnia 17 grudnia 2009 r., w części dotyczącej stawek opłaty przejściowej, na okres od 1 stycznia 2010 r. do 31 grudnia 2010 r., oraz decyzją z dnia 23 grudnia 2009 r., w pozostałej części, na okres do 31 grudnia 2010 r. Taryfa ta została wprowadzona przez powoda do stosowania w rozliczeniach z odbiorcami w części dotyczącej stawek opłaty przejściowej od dnia 1 stycznia 2010 r., natomiast w pozostałej części od dnia 7 stycznia 2010 r.

Pismem z dnia 2 czerwca 2010 r. (...) Sp. z o.o. wystąpiła z wnioskiem o zmianę zatwierdzonej na rok 2010 taryfy, w zakresie zmiany ustalonych w niej stawek opłat za usługi dystrybucji. Powód wniósł o podwyższenie stawek opłat w obowiązującej w 2010 roku taryfie do wysokości pozwalającej na pokrycie kosztów działalności dystrybucyjnej poniesionych w 2009 roku, które nie zostały uwzględnione w kalkulacji taryfy na rok 2009, tj. kosztów z tytułu wykonania w 2009 roku niższego niż przyjęty do kalkulacji taryfy planu dostawy energii elektrycznej oraz kosztów zakupu energii elektrycznej na potrzeby różnicy bilansowej, wynikających z wyższej ceny zakupu energii elektrycznej niż przyjęta do kalkulacji taryfy na rok 2009, w łącznej kwocie 122.425.000 zł. Przyjęcie do kalkulacji taryfy na rok 2010 kosztów działalności dystrybucyjnej z 2009 roku w wymienionej kwocie, powoduje średni wzrost stawek opłat o 5,40 %.

Pismem z dnia 25 czerwca 2010 r. powód wystąpił z kolejnym wnioskiem o zmianę zatwierdzonej na rok 2010 taryfy, w zakresie zmiany ustalonych w niej stawek opłat za usługi dystrybucji. Powód wniósł o podwyższenie stawek opłat w obowiązującej taryfie z tytułu przewidywanego wzrostu kosztów zakupu energii elektrycznej na pokrycie różnicy bilansowej w stosunku do przyjętych przez powoda w kalkulacji taryfy na rok 2010, przy czym przewidywane koszty zakupu tej energii powód oszacował na podstawie ceny nabycia energii w okresie styczeń - marzec 2010 r. wynoszącej 187,52 zł/MW (jednostkowy koszt zakupu energii elektrycznej przyjęty do kalkulacji taryfy wynosił 170 zł/MW).

Do powyższego wniosku powód załączył dwie wersje taryfy oraz odpowiadające im zestawy materiału analitycznego. Pierwsza wersja taryfy została opracowana przy założeniu, że postępowanie wszczęte na wniosek z dnia 2 czerwca 2010 r. nie zostało zakończone, natomiast druga wersja zakładała, że została wydana decyzja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki zatwierdzająca zmianę taryfy przedłożonej przy wniosku z dnia 2 czerwca 2010 r. Według pierwszej wersji taryfy wzrost kosztów nabycia energii elektrycznej z tytułu różnicy bilansowej wynosi 34.181.500 zł, co skutkowałoby wzrostem stawek opłat średnio o 3,68 % w porównaniu do taryfy obecnie stosowanej. Natomiast druga wersja taryfy, przyjmująca jako punkt odniesienia taryfę zmienioną zgodnie z wnioskiem z dnia 2 czerwca 2010 r., skutkowałaby wzrostem stawek opłat średnio o 3,47 %. Oznacza to, że łączny średni wzrost proponowanych stawek opłat, po uwzględnieniu wniosków z dnia 2 i 25 czerwca 2010 r., w porównaniu do obecnie stosowaną taryfą, wyniósłby 8,84 %.

W ocenie Sądu Okręgowego dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy nie ma znaczenia, czy przychód powoda został osiągnięty w wysokości szacowanej, czy też był niższy, oraz jakie były faktyczne koszty zakupu energii i w jaki sposób powód przyjmował poszczególne składniki przy kalkulacji taryfy. Dlatego Sąd Okręgowy oddalił wnioski dowodowe zgłoszone przez powoda.

Sąd pierwszej instancji stwierdził, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie. Za niezasadny uznał w szczególności zarzut naruszenia art. 155 k.p.a. wskazując, że decyzje podejmowane w tym trybie mają charakter decyzji uznaniowych, a więc właściwy organ ocenia, czy powinien wzruszyć decyzję, czy pozostawić ją w obrocie prawnym bez zmian. Sąd Okręgowy podkreślił, że celem postępowania nadzwyczajnego nie jest ponowne merytoryczne rozstrzygnięcie sprawy, lecz weryfikacja decyzji ostatecznej wyłącznie na podstawie przesłanek wymienionych w art. 155 k.p.a.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji, powód zachowując minimalną staranność powinien wiedzieć przed uprawomocnieniem się decyzji zatwierdzających taryfę na rok 2010, jaka była wielkość kosztów poniesionych w roku 2009. Opierając się na doświadczeniu życiowym należy przyjąć, że powód wiedział o wysokości kosztów poniesionych w roku 2009 jeszcze przed uprawomocnieniem się decyzji zatwierdzających taryfę i świadomie zrezygnował wniesienia od nich odwołania, aby uruchomić po kilku miesiącach postępowanie o zmianę decyzji w trybie art. 155 k.p.a.

Sąd Okręgowy podkreślił, że zgodnie z art. 45 ustawy - Prawo energetyczne przedsiębiorstwa energetyczne same sporządzają taryfy, które o ile istnieje taki obowiązek, podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. Prezes Urzędu Regulacji Energetyki nie jest uprawniony do innych form interwencji w proces tworzenia taryf, a w szczególności określania parametrów cenotwórczych. Dlatego dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy nie mają znaczenia okoliczności związane z procesem tworzenia taryfy, ani prognozowaniem danych, które powód przyjął do kalkulacji. Proces tworzenia taryfy jest bowiem procesem autonomicznym każdego przedsiębiorcy energetycznego i nie istnieją mechanizmy prawne pozwalające na ingerencję organów w ten proces. Ewentualnej ocenie podlega więc wyłącznie rezultat końcowy w postaci zatwierdzonej taryfy.

Sąd pierwszej instancji uznał, że zachowując minimalną staranność w procesie kalkulowania taryfy na rok 2010, powód powinien dokonać prognozy cen zakupu energii w oparciu o własną wiedzę i doświadczenie. Przy tym, bez znaczenia jest fakt korzystania przy sporządzaniu taryfy z danych opublikowanych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, gdyż dane te nie mają wiążącego charakteru. Ponadto wyższe od planowanych koszty zakupu energii w okresie pierwszych miesięcy stosowania taryfy nie oznaczają, że średnie koszty w całym okresie taryfowym będą wyższe. Możliwe jest bowiem, iż wskutek działania mechanizmów rynkowych ceny w późniejszym okresie spadną i średnia cena okaże się niższa lub równa wielkości przyjętej w taryfie.

Według Sądu Okręgowego, prawidłowe skalkulowanie cen jest elementem ryzyka gospodarczego, jakie ponoszą podmioty gospodarcze. W sytuacji, gdy skalkulowana cena nie pokrywa poniesionych kosztów, przedsiębiorca ponosi związane z tym skutki finansowe, co nie uzasadnia żądania zmiany zawartych umów. Jednakże jeżeli poniesione koszty okażą niższe od przyjętych w kalkulacji, przedsiębiorca odnosi dodatkową korzyść. Tego rodzaju ryzyko ponosi także powód, pomimo że działa na rynku regulowanym. Przepisy prawa energetyczne nie przewidują bowiem obowiązku korekty taryfy w przypadku, gdy np. średnie ceny zakupu energii okazałyby się niższe od zakładanych przy sporządzaniu taryfy. Natomiast stworzenie możliwości zmiany taryfy każdorazowo, gdy okaże się, że faktyczne ceny zakupu energii są wyższe od zakładanych, prowadziłoby przerzucenia ryzyka gospodarczego na odbiorców, co nie odpowiadałoby słusznemu interesowi strony w rozumieniu art. 155 k.p.a.

Sąd pierwszej instancji uznał, że prawidłowe zastosowanie art.155 k.p.a. czyni bezprzedmiotowymi podniesione przez powoda zarzuty naruszenia art. 45 ust. 1 pkt 2 w zw. z art.9c ust. 3 pkt 8 , art. 45 ust. 1 pkt 1 i art. 47 ust. 2 w zw. z art. 23 ust. 2 pkt 3 ustawy - Prawo energetyczne. Uznał również za niezasadne zarzuty naruszenia przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego wskazując, że Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zobowiązany jest do wszechstronnego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad rozkładu ciężaru dowodu i obowiązku stron w postępowaniu dowodowym.

Od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów apelację wniósł powód (...) Sp. z o.o. z siedzibą w P..

Apelacją z dnia 24 października 2012 r. powód zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w całości, wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie zaskarżonej decyzji (orzeczenie, że odmowa zatwierdzenia zmiany taryfy była bezzasadna), ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Powód zarzucił wyrokowi Sądu Okręgowego naruszenie:

1) art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie postanowieniem z dnia 24 października 2012 r. wniosków dowodowych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy;

2) art. 224 § 1 w zw. z art. 227 oraz art. 217 § 1, 2 i 3 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodów, co do których wnioski dowodowe powoda nie zostały oddalone, a które były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy i zostały zgłoszone przez powoda we wniesionym odwołaniu z zachowaniem warunków określonych w art. 217 § 1, 2 i 3 k.p.c.;

3) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego i niewyjaśnienie okoliczności istotnych z punktu widzenia przesłanek z art. 155 k.p.a., a ponadto poprzez dowolne i błędne ustalenie, iż:

- na etapie zatwierdzania taryfy na rok 2010 powód powinien był wiedzieć, jaki był skutek finansowy stosowania taryfy 2009, gdy tymczasem dane dotyczące wykonania taryfy w danym roku znane były dopiero w miesiącu marcu roku następnego,

- na etapie zatwierdzania taryfy na rok 2010 powód nie zachował „minimalnej” staranności przy dokonywaniu prognozy cen zakupu energii w roku 2010, gdy tymczasem prognozy w tym zakresie były przez powoda dokonywane starannie, przy wykorzystaniu bieżących danych i rozmaitych symulacji,

- wyższe koszty nabycia energii elektrycznej w pierwszej połowie 2010 roku nie oznaczają, że wyższe byłyby również średnie koszty w całym roku, gdy tymczasem w dacie wydawania zaskarżonej decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki widoczne było, że przez pozostałe do końca roku cztery miesiące ceny te nie spadną;

4) art. 328 § 2 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie podstawy prawnej orzeczenia i ograniczenie uzasadnienia do dokonania wykładni przepisu art. 155 k.p.a., bez przytoczenia motywów i rozważań odnoszących się do przesłanek wynikających z tego przepisu w określonym, ustalonym w niniejszym postępowaniu stanie faktycznym;

5) art. 155 k.p.a., art. 45 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy - Prawo energetyczne oraz art. 155 k.p.a. w zw. z art. 45 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy - Prawo energetyczne poprzez zakwestionowanie, że powód legitymuje się słusznym interesem w zmianie przedmiotowej decyzji, przy czym z treści uzasadnienia wyroku zdaje się ponadto wynikać, iż podstawą wadliwego zastosowania przepisu art. 155 k.p.a. była jego błędna wykładnia dopuszczająca badanie prawidłowości decyzji ostatecznej i poprzedzającego ją postępowania administracyjnego, a w tym:

- przyjęcie, że możliwość zaskarżenia przez stronę decyzji taryfowej przed jej uprawomocnieniem się wyłącza możliwość zastosowania art. 155 k.p.a.,

- przyjęcie, że zmiana kosztów zakupu energii a limine wyklucza zastosowanie art. 155 k.p.a. niezależnie od przyczyny tej zmiany, bowiem skutkowałoby to przerzuceniem ryzyka gospodarczego na odbiorców;

6) art. 47 ust. 1 i 2 w zw. z art. 23 ust. 2 pkt 2 i art. 45 ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne poprzez przyjęcie, że Prezes Urzędu Regulacji Energetyki nie ma kompetencji do władczego wpływania na kształt ustalanej przez przedsiębiorstwo taryfy i żądania dostosowania jej parametrów do parametrów przez niego wyznaczanych.

Ponadto powód wnosił w apelacji o:

- rozpoznanie postanowienia z dnia 24 września 2012 r. oddalającego częściowo wnioski dowodowe powoda i przeprowadzenie dowodów oddalonych tym postanowieniem;

- przeprowadzenie pozostałych dowodów powołanych przez powoda we wnioskach o zmianę taryfy, pismach w postępowaniu administracyjnym oraz w odwołaniu od decyzji, co do których wnioski dowodowe nie zostały oddalone, lecz dowody te zostały przez Sąd pierwszej instancji pominięte;

- przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. S. na okoliczność wysokości strat, jakie powód ponosiłby stosując w roku 2010 stawki taryfowe zatwierdzone na rok 2009.

Pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki wnosił o oddalenie apelacji.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja powoda zasługuje na uwzględnienie, o ile zmierza do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy dokonał w większości prawidłowych, choć niepełnych ustaleń faktycznych, co było spowodowane oddaleniem bądź pominięciem tych wniosków dowodowych zgłoszonych przez powoda, które miały znaczenie dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. Natomiast rozważania prawne Sądu pierwszej instancji nie mogą być uznane za prawidłowe, albowiem nie dotyczą one meritum rozpoznawanej sprawy.

W niniejszej sprawie przedmiotem rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji było wniesione przez (...) Sp. z o.o. odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki, który po rozpatrzeniu wniosków powoda z dnia 2 i 25 czerwca 2011 r. postanowił odmówić zmiany taryfy dla usług dystrybucji energii elektrycznej zatwierdzonej decyzjami z dnia 17 grudnia 2009 r., w części dotyczącej stawek opłaty przejściowej oraz z dnia 23 grudnia 2009 r., w pozostałej części. Zadaniem Sądu Okręgowego było więc zbadanie przesłanek wymienionych w art. 155 k.p.a., jak to wcześniej uczynił Prezes Urzędu Regulacji Energetyki w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji. Jednakże, w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji zaniechał zbadania powyższych przesłanek, ograniczając się do sformułowania w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku luźnych uwag nawiązujących do wybranych zarzutów podniesionych w odwołaniu. W konsekwencji doprowadziło to do braku rzetelnej oceny prawnej żądania powoda, co skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy.

Zgodnie z art. 155 k.p.a. decyzja ostateczna, na mocy której strona nabyła prawo, może być w każdym czasie za zgodą strony uchylona lub zmieniona przez organ administracji publicznej, który ją wydał, jeżeli przepisy szczególne nie sprzeciwiają się uchyleniu lub zmianie takiej decyzji i przemawia za tym interes społeczny lub słuszny interes strony. Zważywszy, że składając wnioski powód wyraził zgodę na zmianę decyzji zatwierdzającej taryfę na rok 2010, rozpoznając przedmiotową sprawę Sąd Okręgowy powinien więc przede wszystkim ocenić istnienie dwóch przesłanek: czy przepisy szczególne nie sprzeciwiają się zmianie decyzji zatwierdzających taryfy, oraz czy za zmianą decyzji przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony. Tymczasem Sąd Okręgowy uchylił się od dokonania tej oceny.

Podkreślenia wymaga, że postępowanie prowadzone na podstawie art. 155 k.p.a. nie może zmierzać do ponownego merytorycznego rozpatrzenia sprawy zakończonej ostatecznym rozstrzygnięciem (zob. uzasadnienie wyroku NSA z dnia 5 stycznia 2007 r., sygn. akt I OSK 586/06, Lex nr 320845), albowiem celem postępowania prowadzonego w trybie art. 155 k.p.a. jest ustalenie zaistnienia przesłanek wymienionych w tym przepisie. Nie ulega wątpliwości, że pierwsza z powołanych wyżej przesłanej jest w przedmiotowej sprawie spełniona, albowiem przepisy szczególne nie sprzeciwiają się zmianie decyzji zatwierdzających taryfy. Natomiast istnienie drugiej z powołanych przesłanek, a więc czy za zmianą decyzji zatwierdzającej taryfę przemawia interes społeczny lub słuszny interes strony, wymaga zbadania.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy przeprowadzi postępowanie dowodowe w niezbędnym zakresie, a następnie ustali okoliczności faktyczne istotne dla dokonania oceny przesłanek określonych w art. 155 k.p.a., w szczególności ustalając, czy za zmianą decyzji zatwierdzającej dla powoda taryfę na rok 2010 przemawiał interes społeczny lub słuszny interes strony. Dopiero na tej podstawie Sąd Okręgowy oceni żądanie zawarte we wniesionym przez powoda odwołaniu, odnosząc się szczegółowo do każdego z podniesionych przez powoda zarzutów, mając jednocześnie na uwadze fakt, że termin obowiązywania przedmiotowej taryfy już upłynął.

W judykaturze przyjmuje się, że do momentu upływu terminu obowiązywania decyzji o zatwierdzeniu taryfy, sąd rozpoznający odwołanie od decyzji o odmowie zmiany taryfy może, uwzględniając odwołanie, zmienić decyzję o zatwierdzeniu taryfy. Natomiast po upływie tego terminu, sąd może jedynie orzec, czy odmowa zmiany decyzji o zatwierdzeniu taryfy była zasadna, nie może już bowiem zmienić taryfy, gdyż decyzja o jej zatwierdzeniu wygasła (zob. uzasadnienie wyroku SN z dnia 10 czerwca 2009 r., sygn. akt III SK 42/08, Lex nr 523537).

Ponieważ zawarte w odwołaniu żądanie powoda obejmowało także uchylenie zaskarżonej decyzji w całości (tj. orzeczenie, że odmowa zatwierdzenia zmiany taryfy była bezzasadna), zaś obydwa wnioski o zmianę taryfy zostały wniesione w okresie jej obowiązywania, fakt upływu terminu obowiązywania taryfy nie skutkuje bezprzedmiotowością niniejszego postępowania. Sąd Apelacyjny podziela bowiem pogląd Sądu Najwyższego, że także po wejściu w życie nowej taryfy przedsiębiorca ma interes prawny w rozstrzygnięciu przez sąd, czy odmowa zmiany decyzji taryfowej była zasadna (zob. uzasadnienie wyroku SN z dnia 10 czerwca 2009 r., sygn. akt III SK 42/08, Lex nr 523537).

Przy tym, wbrew twierdzeniu Sądu Okręgowego okoliczność, że decyzja wydawana przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na podstawie art. 155 k.p.a. ma charakter uznaniowy nie oznacza, że jej treść zależy wyłącznie od oceny organu administracji i nie podlega ona kontroli sądowej. W przypadku kontroli tzw. decyzji swobodnych przez sądy administracyjne, ich kognicja ogranicza się do badania legalności tych decyzji, natomiast nie obejmuje oceny ich celowości. Sądy administracyjne nie są uprawnione bowiem do „współadministrowania” i muszą pozostawić podejmowanie decyzji mieszczących się w granicach obowiązującego prawa organom administracji. Inna sytuacja ma miejsce w przypadku kontroli decyzji opartych na uznaniu administracyjnym dokonywanej przez sądy powszechne, które są uprawnione do merytorycznej oceny każdej decyzji, a także ich zmiany w granicach obowiązującego prawa, o ile uznają to za celowe.

Ponadto Sąd pierwszej instancji nie dostrzegł, że w judykaturze przyjmuje się, iż wzrost kosztów zakupu energii elektrycznej i usług przesyłowych, w określonych okolicznościach może stanowić okoliczność uzasadniającą zmianę lub uchylenie wydanej wcześniej decyzji Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki zatwierdzającej taryfę opłat pobieranych przez przedsiębiorstwo energetyczne na podstawie art. 155 k.p.a. (zob. uchwała składu 7 sędziów SN z dnia 15 czerwca 2004 r., sygn. akt III SZP 2/04, OSNP 2005/9/132). Dlatego automatyczne uznanie podniesionego przez powoda zarzutu w tym zakresie za niezasadny, bez uprzedniej analizy związanych z nim okoliczności faktycznych i prawnych, należy uznać za przedwczesne.

Podstawą orzeczenia Sądu Apelacyjnego był art. 386 § 4 k.p.c. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 108 § 2 k.p.c.