Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 13 października 2011 r. powód - (...)- domagał się uznania za niedozwolone i zakazania wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia § 5.10 wzorca umowy zawartego w dokumencie o nazwie Regulamin konkursu (...)„(...)” o treści : Organizator zastrzega sobie prawo do zmiany Nagród na inne, o zbliżonej wartości i parametrach, w przypadku wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń uniemożliwiających lub znacznie utrudniających wydanie nagród, którym posługuje się pozwany - (...) sp. z o.o.w W.. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów procesu.

Zdaniem powoda rzeczony zapis wzorca umowy wypełnia hipotezę art. 385 ¹ § 1 kc zgodnie z którym postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Powód wywodził, że zakwestionowana klauzula daje pozwanemu możliwość jednostronnej zmiany oferowanych nagród, które to stanowią główny motyw przystąpienia konsumentów do konkursu. Tym samym uznał, że wypełnia ona hipotezę wyrażoną w art. 385 ³ pkt. 19 Kodeksu Cywilnego.

Powód wskazał na okoliczność wpisania podobnych klauzul do prowadzonego przez Prezesa UOKiK rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone pod pozycjami 2222, 2374 oraz 2380.

Pozwany domagał się oddalenia powództwa i wniósł o zasądzenie kosztów procesu. Strona pozwana podniosła, że powód występując z powództwem nadużywa prawa podmiotowego, gdyż celem postępowania nie jest ochrona praw konsumentów, ale odniesienie korzyści w postaci zasądzonych kosztów procesu. Pozwany zakwestionował legitymację powoda do wystąpienia z żądaniem określonym w pozwie. Równocześnie pozwany zaprzeczył, że przedmiotowy zapis wzorca umowy rażąco narusza interesy konsumenta. Wskazał, że w przypadku braku takiego postanowienia, konsumenci mogliby realizować jedynie roszczenia odszkodowawcze. Tym samym – zdaniem pozwanego – zapis ten jest dla konsumentów korzystny, bo pozwala im odebrać nagrody o parametrach zbliżonych do określonych w regulaminie.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której zorganizował konkurs pod nazwą , którego zasady zostały zawarte w regulaminie zawierającym kwestionowane postanowienie o treści „Organizator zastrzega sobie prawo do zmiany Nagród na inne, o zbliżonej wartości i parametrach, w przypadku wystąpienia nieprzewidzianych zdarzeń uniemożliwiających lub znacznie utrudniających wydanie nagród.”

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wzajemnie niesprzecznych oświadczeń stron.

Zgodnie z art. 227 kpc przedmiotem dowodu są fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie. W konsekwencji nie mogły być przedmiotem postępowania dowodowego okoliczności przedmiotowo nieistotne, zaś postępowanie dowodowe zostało skoncentrowane do normatywnie wyrażonych przez ustawodawcę przesłanek abuzywności postanowień wzorca umowy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że co prawda strona pozwana nie zarzuciła braku kognicji tutejszego Sądu w zakresie kontroli abuzywności spornego zapisu, to jednak z uwagi na odwołanie się w treści regulaminu do instytucji przyrzeczenia publicznego konieczna staje się ocena charakteru więzi łączącej organizatora konkursu z jego uczestnikami. Stosownie do orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w Warszawie, które Sąd orzekający w sprawie niniejszej w pełni podziela, z natury uregulowania przyrzeczenia publicznego wynika, iż chodzi w nim o nieskomplikowaną relację prawną, sprowadzającą się do prostego wykonania oznaczonej jednej czynności, za co obiecano nagrodę. Złożony stosunek prawny regulowany Regulaminem składającym się z kilkudziesięciu postanowień, nie mieści się w ramach przewidzianej w art. 919 kc i nast. instytucji przyrzeczenia publicznego (por. wyrok SA w Warszawie z dnia 4 października 2011 r. sygn. akt VI ACa 282/11 - LEX 1130437; wyrok SA w Warszawie z dnia 7 września 2011 r. sygn. akt VI ACa 284/11 - LEX 1130439; wyrok SA w Warszawie z dnia 20 października 2010 r. sygn. akt VI ACa 231/10 - LEX 1120238; wyrok SA w Warszawie z dnia 20 października 2010 r. sygn. akt VI ACa 233/10 - LEX 1120239). Tym samym uznać należy, że pomiędzy organizatorem konkursu a jego uczestnikami dochodzi do zawarcia umowy o udział w konkursie na warunkach określonych w regulaminie. W konkluzji kontrola regulaminu jako wzorca umowy pod kątem abuzywności jego zapisów jest w pełni dopuszczalna.

W przedmiotowym postępowaniu nie było sporne, że pozwany posługuje się w obrocie z konsumentami wzorem umowy zawierającym kwestionowane postanowienie, więc do rozstrzygnięcia pozostawała kwestia wyczerpania hipotezy art. 385 ¹ §1 kc.

Stosownie do treści art. 385 ¹ §1 kc, do uznania danego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowania go z praktyki stosowania konieczne jest łączne występowanie czterech przesłanek: postanowienie nie zostało indywidualnie uzgodnione, ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki stron pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami, powyższe prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta i postanowienie umowy nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron. Przy czym należy zaznaczyć, iż przesłanka braku indywidualnego uzgodnienia nie ma istotnego znaczenia przy przeprowadzaniu abstrakcyjnej kontroli postanowienia wzorca umownego, bez względu na to czy wzorzec był, czy też nie był zastosowany przy zawieraniu jakiejś konkretnej umowy. W szczególności kontrola ta jest oceną ex-ante i obejmuje wzorzec, nie zaś konkretną umowę. Dobre obyczaje to reguły postępowania zgodne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Sprzeczne z dobrymi obyczajami są m.in. działania wykorzystujące choćby niewiedzę, brak doświadczenia konsumenta, naruszenie równorzędności stron umowy, działania zmierzające do dezinformacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności. Chodzi więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające in minus od przyjętych standardów postępowania. Klauzula generalna wyrażona w art. 385 indeks 1 §1 kc uzupełniona została listą niedozwolonych postanowień umownych zamieszczoną w art. 385 indeks 3 kc. Obejmuje ona najczęściej spotykane w praktyce klauzule uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami zarazem rażąco naruszające interesy konsumenta. Ich wspólną cechą jest nierównomierne rozłożenie praw, obowiązków lub ryzyka między stronami prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej. Są to takie klauzule, które jedną ze stron (konsumenta) z góry, w oderwaniu od konkretnych okoliczności, stawiają w gorszym położeniu. Wyliczenie to ma charakter niepełny, przykładowy i pomocniczy. Funkcja jego polega na tym, iż zastosowanie we wzorcu umowy postanowień odpowiadających wskazanym w katalogu znacząco ułatwić ma wykazanie, że spełniają one przesłanki niedozwolonych postanowień umownych objętych klauzulą generalną art. 385 indeks 1 §1 kc. W razie wątpliwości ciężar dowodu, że dane postanowienia nie spełniają przesłanek klauzuli generalnej spoczywa na przedsiębiorcy - art. 385 indeks 1 §4 kc. Aby uchylić domniemanie, że klauzula umowna zgodna z którąś z przykładowych klauzul wymienionych w art. 385 indeks 3 kc jest niedozwolonym postanowieniem umownym należy wykazać, że została ona uzgodniona indywidualnie lub, że nie kształtuje praw i obowiązków konsumentów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami rażąco naruszając ich interesy mimo swego niedozwolonego brzmienia tzn. nie spełnia przesłanek z art. 385 indeks 1 §1 kc. Dopiero po wykazaniu tej drugiej okoliczności może dojść do obalenia domniemania abuzywności. W ocenie Sądu analizowany zapis wzorca spełnia przesłanki art. 385 ³ pkt 19 kc, zgodnie z którym w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia. Powołać przy tym należy stanowisko Sądu Apelacyjnego w Warszawie wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 października 2010 r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 233/100 (LEX 1120239) zgodnie z którym sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco naruszająca interesy konsumenta jest zmiana warunków umowy przez zastąpienie towaru lub usługi, produktem lub usługą o tym samym lub zbliżonym przeznaczeniu i parametrach. Podkreślenia przy tym wymaga, że w realiach niniejszego postępowania to przedsiębiorcy pozostawiono kwestię określenia czy dany produkt zostaje zastąpiony produktem o zbliżonej wartości i parametrach. Nie można zaakceptować poglądu, że w sytuacji, gdy powodem przystąpienia konsumenta do konkursu była możliwość uzyskania konkretnego, dokładnie oznaczonego produktu, to przedsiębiorca będzie decydował, które cechy przedmiotu uznaje za ekwiwalentne. Nie sposób podzielić argumentacji strony pozwanej, że kwestionowany zapis jest korzystny dla konsumenta bowiem ten ostatni ma możliwość odebrania nagrody o przybliżonej wartości i parametrach, zaś w przeciwnym wypadku mógłby realizować jedynie roszczenia odszkodowawcze. W szczególności w ramach wzajemnych zgodnych ustaleń, bez kwestionowanego zapisu konsument i tak mógłby odebrać zamiennik, zaś w świetle treści spornej klauzuli zaoferowanie mu zamiennika jest uprawnieniem przedsiębiorcy i nie konstytuuje jego odpowiedzialności z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania. Tym samym analizowana treść regulaminu w istocie pozbawia konsumenta możliwości realizowania roszczeń odszkodowawczych w przypadku świadczenia przez przedsiębiorcę rzeczy zamiennej w miejsce umówionej. Nie stanowi przy tym w ocenie Sądu zbyt daleko idącego wymogu rzetelności postępowania oczekiwanie, aby przedsiębiorca wprowadzający do zapisów regulaminu szczegółowe dane przedmiotu dokonał stosowanego zabezpieczenia możliwości wydania nagrody. Na uwagę zasługuje także fakt, iż nie zdefiniowano zdarzeń uniemożliwiających lub znacznie utrudniających wydanie nagród, co prowadzi do konkluzji, że klasyfikacja poszczególnych zdarzeń jako wyczerpujących hipotezę spornego zapisu również pozostaje domeną przedsiębiorcy, a to należy uznać za sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy konsumentów.

Z uwagi na charakter postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, okoliczność podniesiona przez pozwanego, a dotycząca nadużycia prawa podmiotowego, nie może mieć dla sprawy żadnego znaczenia. Postępowanie to ma bowiem na celu ochronę interesu ogółu konsumentów, będących potencjalnymi kontrahentami pozwanego. Jego celem nie jest natomiast indywidualna ochrona interesów powoda. Z tego względu - abstrahując od rzeczywistych pobudek, jakimi kierował się powód wytaczając niniejsze powództwo, z uwagi na obojętność tej okoliczności dla danego postępowania - nie można zaakceptować poglądu pozwanego, iż wniesienie pozwu w niniejszej sprawie stanowi nadużycie prawa podmiotowego z powodu sprzeczności z jego społeczno - gospodarczym przeznaczeniem (art. 5 k.c.). W przypadku kontroli in abstracto motywacja, jaką kieruje się powód przy wnoszeniu pozwu jest bowiem w zasadzie prawnie irrelewantna.

Zgodnie z art. 479 ³⁸ kpc, z powództwem w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone może wystąpić, między innymi, organizacja społeczna, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów. Z załączonego do akt wyciągu z Krajowego Rejestru Sądowego wynika jednoznacznie, że jednym z celów działania powodowego Stowarzyszenia jest ochrona interesów konsumentów. W ocenie Sądu, jest to wystarczające do uznania, że powód wykazał swoją legitymację procesową.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 385 ¹ § 1 kc, Sąd uznał postanowienie wzorca umowy za niedozwolone, zaś na podstawie art. 479 ⁴² § 1 kpc zakazał jego wykorzystywania w obrocie z udziałem konsumentów.

Podstawę prawną wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym stanowił przepis art. 479 ¹⁷ § 1 kpc w zw. z art. 9 ust. 1 i art. 11 ustawy z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 233 poz. 1381).

O publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym na koszt strony pozwanej zarządzono na podstawie art. 479 ⁴⁴ kpc.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 98 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Przyznane stronie koszty stanowi wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w wysokości 360 zł - ustalone na podstawie § 14 ust. 3 pkt 2 w zw. z § 2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163. poz. 1349 ze zm.). Mając na uwadze wynik sprawy, orzeczenie o nakazaniu pobrania od strony pozwanej opłaty od pozwu uzasadnia przepis art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. nr 167 poz. 1398 ze zm.).