Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lipca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Lublinie, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Ewa Gulska;

Protokolant: starszy protokolant sądowy Anna Łempicka

po rozpoznaniu na rozprawie, w dniu 26 czerwca 2014 roku w L.

sprawy L. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania L. K. od decyzji ZUS O/ w L.

z dnia 24 marca 2014 roku, (...)

oddala odwołanie.

VII U 958/14

UZASADNIENIE

Decyzją z 24 marca 2014 roku, znak:(...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Oddział w L., przeliczył emeryturę L. K., ustalając jej wysokość na (...), tj. ze 181 miesięcy przyjętych okresów składkowych proporcjonalnie do sumy wszystkich okresów uwzględnionych do wymiaru świadczenia (tj. łącznie 299 miesięcy – uwzględniając także 118 miesięcy pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym). Świadczenie podwyższono do wysokości najniższej emerytury,
tj.(...) (k. 167 a. e.).

W odwołaniu od powyższej decyzji L. K. podniósł, że jest ona krzywdząca (k. 2 a. s.), a w odpowiedzi na odwołanie wskazano, iż zaskarżoną decyzją uwzględniono jedynie te okresy zatrudnienia, które wynikały
z załączonych do wniosku zaświadczeń, a więc: od 20.11.1967 r. do 14.06.
1968 r. w(...)w G. oraz od 26.08.1969 r. do 09.12.1970 r. w(...)
w C. (k. 3 i v. a. s.).

Po ostatecznym sprecyzowaniu treści odwołania ubezpieczony domagał się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez przyjęcie do wysokości świadczenia: okresów pracy: w(...) w I. od 14.04.1965 r. do 18.03.1966 r. oraz w (...)
w K. od 16.12.1968 r. do 09.06.1970 r. i (...) w C. od grudnia
1970 r. do lutego 1971 r.; okresu pracy w gospodarstwie rolnym w szerszym wymiarze, tj. 14 lat, 3 miesięcy i 27 dni; okresu opłacania składek na rzecz KRUS, w szczególności za 1991 rok; a także zarobków z lat 1979 – 1988 (k. 20, 27v., 53, 61-63, 146-147 a. s.).

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

L. K. urodził się (...), wniosek o emeryturę złożył (...) roku (t. II. k. I. a. e.).

Powyższy wniosek został załatwiony decyzją odmowną i w ślad za odwołaniem L. K. prawo do emerytury zostało mu ustalone wyrokiem tutejszego sądu z dnia 16 grudnia 2008 roku, wydanym w sprawie VIII U 2795/08, na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w oparciu o doliczenie okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu
16 lat (której łączny okres sąd ustalił od 06.10.1962 r. do 01.02.1977 r.)
do udowodnionych już przed organem rentowym 13 lat, 2 miesięcy i 27 dni okresu składkowego (zatrudnienia w ramach stosunku pracy), co skutkowało ustaleniem, że wnioskodawca legitymuje się wymaganym stażem emerytalnym 25 lat (pozostałe przesłanki nabycia prawa do świadczenia nie były w powołanej sprawie sporne). W chwili wydania powyższego wyroku L. K. był już uprawniony do stałej renty rolniczej, jednak przy ustalaniu prawa do tego świadczenia nie uwzględniono wspomnianego okresu pracy w gospodarstwie rolnym. Prezes KRUS przyjął natomiast m. in. okresy opłacania przez L. K. składek na ubezpieczenie społeczne rolników: od 01.01.1983 r.
do 31.12.1988 r. oraz od 01.01.1992 r. do 30.09.2004 r. Składki za okres
od 01.05.1990 r. do 31.12.1991 r. zostały odpisane jako przedawnione (pismo KRUS adresowane do ZUS O/ w L., wyrok SO w Lublinie VIII U 2795/08 z uzasadnieniem – t. II, k. 41, 77-87 a. e.; pismo KRUS – k. 74 a. s.; zaświadczenie, dotyczące okresów podleganiu ubezpieczeniu społecznemu rolników, okresów podlegających zaliczeniu oraz wysokości opłaconych składek – k. 3 i n. akt KRUS).

Decyzją z 03.02.2009 r. organ rentowy wykonał wyżej wymieniony wyrok sądu, przyznając L. K. emeryturę, do wymiaru której przyjęto zarobki wnioskodawcy z lat 1987-96, 13 lat i 2 miesiące (158 miesięcy) okresów składkowych (pełne miesiące z uwzględnionych do stażu 13 lat, 2 miesięcy
i 27 dni) oraz 11 lat i 9 miesięcy (141 miesięcy) okresów pracy w gospodarstwie rolnym. Wysokość świadczenia (z uwzględnieniem waloryzacji) wyniosła wówczas(...) i zostało ono podwyższone do pułapu najniższej emerytury, tj. (...) brutto (t. II, k. 108-109 a. e.).

Ubezpieczony odwołał się od ostatnio wymienionej decyzji, domagając się uwzględnienia w podstawie wymiaru świadczenia zarobków z lat 1980-1989 jako korzystniejszych. Odwołanie zostało oddalone wyrokiem Sądu Okręgowego w Lublinie z dnia 14.04.2009 r., VIII U 1030/09 (t. II, k. 117 i 121 a. e.).

Następnie L. K. domagał się uwzględnienia do wymiaru świadczenia wszystkich lat pracy w gospodarstwie rolnym (tj. 14 lat. 3 miesiące i 27 dni), jednak temu organ również odmówił, wydając decyzję z 28.05.2010 r. Odwołanie od niej oddalono wyrokiem tutejszego sądu z dnia 13.10.2010 r.,
VIII U 2272/10 – podobnie, jak apelację, jaką od tego orzeczenia złożył wnioskodawca (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 30.03.2011 r., III AUa 186/11) – t. II, k. 133-135, 145-155 a. e.).

Wreszcie, w dniu 05.03.2014 r., ubezpieczony zwrócił się o przeliczenie emerytury z uwzględnieniem okresów pracy w zakładach penitencjarnych, załączając zaświadczenia, potwierdzające, że był zatrudniony w (...)
w G. od 20.11.1967 r. do 14.06.1968 r. oraz w (...) C.
od 26.08.1969 r. do 09.12.1970 r. Z innych dokumentów, jakie wnioskodawca wówczas złożył, wynika, że w okresie od 14.04.1965 r. do 18.06.1966 r. był wychowankiem Zakładu (...) w I. oraz, że we wskazanych tam okresach i placówkach odbywał karę pozbawienia wolności (t. II, k. 159-165
a. e.). Na podstawie tych dokumentów została wydana zaskarżona decyzja.

L. K. odbywał zatrudnienie, będąc osadzonym w kilku jednostkach penitencjarnych. Jako podopieczny Zakładu (...) w I. był zatrudniony w Zakładach (...), które świadczyły usługi na zlecenie Stoczni (...). Wykonywał przy pomocy prasy uchwyty do montażu instalacji elektrycznej na statkach. Będąc osadzonym w(...)w G. zajmował się okopywaniem ziemniaków oraz pracą w pralni. Z kolei z(...)
w C. skierowany był do prac porządkowych na stadionie, natomiast z(...)w K. oddelegowano go do pracy w charakterze woźnego w szkole (zeznania wnioskodawcy – k. 27v.-28 w zw. z 158v. a. s.).

Powyższy stan faktyczny – w odniesieniu do okoliczności ustalenia świadczenia wnioskodawcy oraz jego wysokości – sąd ustalił na podstawie powołanych dokumentów z akt emerytalnych, które dla zrekonstruowania podstawy faktycznej wyroku miały charakter jedynie porządkujący i uściślający. Z uwagi na to oraz mając na uwadze rozstrzygający charakter tych dokumentów, a także kontrolę zawartych w nich decyzji w innych postępowaniach odwoławczych, brak było przesłanek dla rozważania ich wiarygodności, bądź jej braku.

W odniesieniu do okoliczności osadzenia wnioskodawcy w jednostkach penitencjarnych, sąd oparł się na jego zeznaniach. Co do ogólnych stwierdzeń
w nich zawartych dotyczących samego faktu wykonywania pracy brak było podstaw do kwestionowania ich wiarygodności.

Nie można natomiast dać wiary powyższym zeznaniom w zakresie,
w jakim odwołujący stara się wykazać, że przez cały okres swojego osadzenia, każdorazowo wykonywał pracę w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru. Treści, jakie ubezpieczony w tej materii przekazywał, są zbyt ogólnikowe i nie znajdują oparcia w jakichkolwiek innych dowodach,
w szczególności z dokumentów, których brak. Co prawda L. K. starał się udowodnić omawiane okoliczności za pomocą zeznań świadków
(M. A., W. R.oraz S. K. – k. 28 i v. oraz 158 a. s.), jednak i te zeznania nie zasługują na wiarę jako dowód spornej okoliczności. Są bowiem jeszcze bardziej ogólnikowe, aniżeli zeznania odwołującego, zresztą świadkowie przekazywali szczątkowo jedynie to, co od niego zasłyszeli.

Powyższa ocena jest podyktowana również tym, że z samego faktu osadzenia w jednostce penitencjarnej nie wynika domniemanie zatrudnienia
w całym okresie pozbawienia wolności. Co więcej, w odniesieniu do uwzględnionych przez organ rentowy, wykazanych stosownymi zaświadczeniami, okresów pracy w (...) w G. i C., okresy te nie pokrywają się z datami granicznymi odbywania kary w danym Zakładzie. Datami tymi są: w przypadku osadzenia wnioskodawcy w (...)w G.: 16.12.1966 r. do 15.06.1968 r., z okresem pracy od 20.11.1967 r. do 14.06.
1968 r., z kolei w odniesieniu do osadzenia odwołującego w (...)w C., odpowiednio są to daty: 18.12.1968 r. do 26.02.1971 r. z okresem pracy
od 26.08.1969 r. do 09.12.1970 r.

Odwołanie jako bezzasadne na uwzględnienie nie zasługuje.

Zaskarżoną decyzją organ rentowy dokonał przeliczenia emerytury wnioskodawcy w trybie art. 112 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2015 r., poz. 748) zgodnie z którym, jeżeli emeryt lub rencista zgłosi wniosek o ponowne ustalenie wysokości świadczenia przez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas w wymiarze świadczenia okresów składkowych lub nieskładkowych, kwotę przysługującego świadczenia zwiększa się doliczając do kwoty emerytury po 1,3% podstawy wymiaru, ustalonej w wyniku waloryzacji, za każdy rok okresów składkowych, o których mowa w art. 6.

Wnioskodawca starał się bowiem wykazać nieuwzględnione dotąd
w wymiarze świadczenia okresy pracy w jednostkach penitencjarnych, które mogą podlegać ocenie jedynie z punktu widzenia art. 6 ust. 2 pkt 4 ustawy, jako zrównane z okresami składkowymi okresy pracy wykonywanej w czasie odbywania na obszarze Państwa Polskiego kary pozbawienia wolności, kary aresztu za wykroczenie oraz w czasie tymczasowego aresztowania – w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy określonego dla takiej pracy.

Biorąc pod uwagę wynik przeprowadzonego postępowania dowodowego, należy stwierdzić, że organ rentowy zasadnie odmówił wnioskodawcy uwzględnienia do wysokości jego emerytury rzekomych okresów pracy: w (...)
w I. od 14.04.1965 r. do 18.03.1966 r. oraz w(...) w K.
od 16.12.1968 r. do 09.06.1970 r. i (...) w C. od grudnia 1970 r. do lutego 1971 r. Brak bowiem jakichkolwiek dowodów potwierdzających, iż odwołujący rzeczywiście świadczył pracy w takich dokładnie datach, a tym bardziej,
że zatrudnienie to następowało stale w minimum w połowie pełnego wymiaru czasu pracy.

Jeszcze w odniesieniu do pierwszego z wymienionych okresów osadzenia w zakładzie poprawczym, to trudno go uznać za okres odbywania kary pozbawienia wolności za przestępstwo, aresztu za wykroczenie, bądź tymczasowego aresztowania. Tego rodzaju osadzenie stanowi wszak nie karę, stosowaną wobec przestępcy, czy też sprawcy wykroczenia, ani też nie jest środkiem zapobiegawczym, lecz środkiem poprawczym, stosowanym wobec nieletniego, bez względu na podawaną przez odwołującego okoliczność,
że w okresie pobytu w zakładzie poprawczym ukończył 18 lat. Biorąc zatem pod uwagę ścisłe zasady wykładni przepisów, kreujących prawa do świadczeń
z ubezpieczeń społecznych oraz ich wysokość (por. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego: z 13.06.2012 r., II UK 292/11, z 07.02.2012 r., I UK 276/11, czy też z 08.12.2005 r., I UK 104/05), także z przyczyn legalnych brak było podstaw do uwzględnienia okresu pracy wnioskodawcy, jako wychowanka zakładu poprawczego, do wysokości jego emerytury, w oparciu o art. 6 ust. 2 pkt 4) cyt. ustawy.

Bezzasadny jest też zarzut odwołania, zmierzający do uwzględnienia
w wymiarze świadczenia całego okresu pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym, wynoszącego ponad 14 lat, 3 miesiące i 27 dni tj. pełne 171 miesięcy.

W tym zakresie zastosowanie znajduje art. 56 ust. 1 ustawy emerytalnej, który stanowi, że osobie, której przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględniono okresy pracy w gospodarstwie rolnym określone w art. 10, oblicza się wysokość przysługującego świadczenia jako część świadczenia obliczonego w myśl art. 53, z uwzględnieniem okresów pracy w gospodarstwie rolnym, proporcjonalnie do udziału okresów składkowych i nieskładkowych w okresie stanowiącym sumę okresów składkowych, nieskładkowych i uwzględnionych okresów pracy
w gospodarstwie rolnym. Podkreślenia wymaga ten końcowy zwrot, odwołujący się do stażu uwzględnionego, albowiem w odniesieniu do okresów pracy rolniczej ma to miejsce jedynie w zakresie niezbędnym do ustalenia prawa do świadczenia (art. 10 ust. 1 in fine powoływanej ustawy). Ta kwestia została już co prawda wyjaśniona w uzasadnieniach powołanych wyżej wyroków, szczególnie wyroku Sądu Apelacyjnego w sprawie III AUa 186/11, jednak tutaj również winna znaleźć odniesienie, albowiem – co sąd miał na uwadze – w odwołaniu od decyzji organu rentowego w przedmiocie wymiaru emerytury, wnioskodawca ma prawo zakwestionować wszystkie jej elementy, a więc także te, które nie zostały zmienione w stosunku do poprzednich decyzji, w tym – dotyczące okresu zatrudnienia (por. uzasadnienie wyroku SN z 06.09.1994 r., II URN 26/94).

Skoro starając się o emeryturę wnioskodawca udowodnił staż pracy
w wymiarze 13 lat, 2 miesięcy i 27 dni, to do wymaganych przez art. art. 29 ust. 1 pkt 2 powoływanej ustawy 25 lat brakowało mu 11 lat, 9 miesięcy i 3 dni, co do wymiaru świadczenia wynosi 141 pełnych miesięcy, zgodnie z art. 53 ust. 2 oraz 112 ust. 2 cyt. ustawy.

Brak zatem jakichkolwiek podstaw, ażeby staż pracy rolniczej wnioskodawcy uwzględnić w żądanym przez niego rozmiarze, przy czym jeszcze raz należy podkreślić, że w przypadku wymiaru przedmiotowego świadczenia chodzić może jedynie o „okresy uwzględnione” (cytowany wyżej art. 56 ust. 1), a więc tylko w takim rozmiarze, w jakim wystarczają one do uzupełnienia wymaganego stażu zgodnie z art. 10 ust. 1 in fine a nie większym.

Co prawda z niezrozumiałych dla sądu względów, w zaskarżonej decyzji organ rentowy uwzględnił nie 11 lat i 9 miesięcy omawianych okresów, lecz 9 lat i 10 miesięcy, jednak ostatecznie nie ma to wpływu na końcowy wymiar świadczenia, a więc nie może prowadzić również do jego zmiany w wersji ustalonej przez organ rentowy zaskarżoną decyzją.

Jest tak po pierwsze dlatego, że najistotniejsze znaczenie ma w tym względzie suma okresów składkowych, względnie składkowych i zrównanych
z nimi, tj. m. in. okresów pracy w czasie osadzenia w (...). Organ rentowy prawidłowo ustalił, że po doliczeniu dodatkowych okresów: od 20.11.1967 r. do 14.06.1968 r. i od 26.08.1969 r. do 09.12.1970 r. suma ta wynosi pełnych 181 miesięcy tj. dodatkowy 1 rok, 10 miesięcy i 14 dni dodane do dotychczasowych
13 lat, 2 miesięcy, 27, co daje 15 lat, 1 miesiąc i 11 dni – przeliczając 30 dni na miesiąc, zgodnie z § 31 rozporządzenia w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe, Dz. U. z 2011 r., nr 237, poz. 1412).

Z kolei uwzględnienie w zaskarżonej decyzji okresów pracy rolniczej
w mniejszym zakresie i tak nie wpływa na obniżenie wysokości, świadczenia, ustalonej bezpośrednio na podstawie kwoty bazowej oraz przeliczenia okresów, albowiem w ramach tego algorytmu, okresy „rolnicze” są uwzględniane jedynie w sumie wszystkich okresów, tj. „w mianowniku” – stosownie do zawartego
w art. 56 ust.1 powoływanej ustawy zapisu: „proporcjonalnie do udziału okresów składkowych i nieskładkowych w okresie stanowiącym sumę okresów składkowych, nieskładkowych i uwzględnionych okresów pracy w gospodarstwie rolnym” (por. algorytm prawidłowo zastosowany w decyzji z 03.02.2009 r., t. II,

k. 109 a. e.). Mowa jest zatem o różnicy pomiędzy ilorazem: 181 / 299, jak ustalił ZUS, a ilorazem: 181 / 321, jak to wynikałoby z sumy wcześniej przyjętych do wymiaru okresów „rolniczych” oraz obecnie udowodnionych okresów z art. 6 ustawy emerytalnej. Jak widać, różnica ta i tak wypada na korzyść ubezpieczonego.

Przede wszystkim jednak opisywana różnica nie wpływa na obniżenie finalnej wysokości świadczenia, które zarówno w jednym, jak i drugim wypadku musiałoby podlegać podwyższeniu do kwoty najniższej emerytury tj. (...)zł – zgodnie z obwieszczeniem Prezesa GUS z 18.02.2014 r., M.P. z 2014 r.,
poz. 165.

Należy przy tym również zaznaczyć, że na gruncie niniejszej sprawy brak jest podstaw do zastosowania art. 56 ust. 3 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym świadczenie, ustalone w myśl ust. 1 tego artykułu, zwiększa się o kwotę odpowiadającą części składkowej emerytury ustalonej według zasad wymiaru określonych w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników,
z uwzględnieniem całego udowodnionego okresu pracy w gospodarstwie rolnym, z tym, że okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym – bez podlegania innemu ubezpieczeniu społecznemu – po ukończeniu
16 roku życia, przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r., uwzględnia się, jeżeli przypadają nie wcześniej niż 25 lat przed ustaleniem prawa do emerytury. Okres pracy rolniczej L. K. zamyka się na dniu 01.02.1977 r., a więc
nie mieści się we wskazanym dwudziestopięcioleciu – biorąc pod uwagę,
że emeryturę wnioskodawcy ustalono wyrokiem z dnia 16 grudnia 2008 r.

Co do ewentualnego zaliczenia do spornego wymiaru emerytury okresu opłacania przez wnioskodawcę składek na ubezpieczenia społeczne rolników,
to brak takiej możliwości wynika z kategorycznego brzmienia art. 56 ust. 5 powoływanej ustawy, zgodnie z którym tego rodzaju zwiększenie nie przysługuje osobie, mającej ustalone prawo do świadczenia rolniczego. Wnioskodawca tymczasem pobiera rentę rolniczą na stałe. Co więcej, cały okres opłacania przez niego składek „rolniczych” został przez Prezesa KRUS uwzględniony przy ustalaniu tej renty. Wyszczególniony przez wnioskodawcę okres 1991 roku należy pod względem rachunkowym i prawnym traktować na równi z niepłaceniem składek, albowiem za tamten rok zostały one odpisane przez organ jako przedawnione.

Nie jest wreszcie możliwe uwzględnienie w spornym wymiarze świadczenia zarobków ubezpieczonego z lat 1979 – 1988.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 i 6 podstawa wymiaru świadczenia może być oparta wyłącznie na zarobkach z dziesięciolecia, jakie przypadało w ciągu dwudziestu lat, bezpośrednio poprzedzających złożenie wniosku o emeryturę a więc,
w przypadku ubezpieczonego, najpóźniej do 14 grudnia 1987 r., bądź zarobkach z dwudziestu lat z całego okresu ubezpieczenia, który w przypadku wnioskodawcy wynosi mniej niż 20 la). Wyłomu w tych podstawowych zasadach nie wprowadza, dotyczący przeliczenia świadczenia, przepis art. 111 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym uwzględnieniu podlegać mogą tylko zarobki z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia, bądź z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, bądź wreszcie z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty.

Mając powyższe na względzie i na podstawie powołanych przepisów oraz art.477 ¹⁴§ 1 k.p.c., Sąd orzekł jak w wyroku.