Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 maja 2014 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 maja 2014 roku

sprawy z wniosku B. M.

z udziałem A. S. , R. S.

o ustanowienie drogi koniecznej

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb.

z dnia 14 stycznia 2014 roku, sygn. akt I Ns 60/14

postanawia: oddalić apelację i ustalić, iż każdy z uczestników ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Na oryginale właściwe podpisy

Sygn. akt II Ca 238/14

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni B. M. wnosiła o ustalenie służebności drogi koniecznej szerokości 4,5 m na nieruchomości stanowiącej własność uczestników postępowania R. i A. S., położonej w T. oznaczonej nr działek (...), na rzecz każdoczesnego właściciela nieruchomości sąsiedniej oznaczonej nr działki (...) o przebiegu zaznaczonym na załączonej do wniosku mapie. W uzasadnieniu wniosku wskazała, że nie dysponuje swobodnym dojazdem do swojego budynku mieszkalnego i zabudowań gospodarczych znajdujących się na działce (...).

Postanowieniem z dnia 14 stycznia 2014 r. w sprawie INs 60/14 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. wniosek oddalił.

Podstawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły przytoczone poniżej ustalenia i rozważania Sądu Rejonowego.

B. M. jest właścicielką nieruchomości położonej w T.o powierzchni 0,0813 ha oznaczonej w rejestrze gruntów numerem działki (...), dla której w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. jest urządzona księga wieczysta (...). Działka ta stanowi siedlisko wnioskodawczyni, jest zabudowana budynkiem mieszkalnym, do którego wejście znajduje się od strony wschodniej oraz budynkami gospodarczymi znajdującym się za budynkiem mieszkalnym wzdłuż zachodniej granicy działki.

Nadto B. M. jest właścicielką działek (...), które znajdują się na zachód od działki (...). Działki te grunty rolne. Został przygotowany projekt podziału tych działek, z czego działki znajdujące się przy ul. (...) w T. maja zostać wywłaszczone na potrzeby inwestycji drogowej, to jest na budowę ronda i wiaduktu, zaś działka (...) znajdująca się od strony zachodniej działki (...) ma zostać przez wnioskodawczynię sprzedana. Jest już osoba zainteresowana zakupem tej działki z przeznaczeniem na prowadzenie działalności gospodarczej. Wnioskodawczyni nie chce wydzielić z działki (...) części nieruchomości na własne potrzeby, bowiem mniejszą powierzchnią nie jest zainteresowany nabywca nieruchomości. Wnioskodawczyni zamierza wynająć swój dom na zakład krawiecki.

Uczestnicy R. S. i A. S. są właścicielami nieruchomości położonej w T. oznaczonej w rejestrze gruntów numerami działek (...), dla których w Sądzie Rejonowym w Piotrkowie Tryb. jest urządzona księga wieczysta (...).

Działki (...) znajdują się na wschód od działek (...).

Działki (...) obecnie rozgranicza betonowy płot postawiony przez uczestników około 2 lata temu. Pomiędzy tym płotem a domem wnioskodawczyni na działce (...) z uwagi na małą szerokość nie jest w stanie przejechać samochód. Betonowy płot znajduje się w odległości 1-2 m od wschodniej ściany budynku mieszkalnego wnioskodawczyni. Wcześniej działki (...) były od siebie oddzielone siatką.

Poprzednio działka (...) stanowiła współwłasność po ½ części uczestników R. i A. małż S. oraz rodziców wnioskodawczyni P. i T. małż H. i służyła jako dojazd do siedliska na działce (...) i do siedliska uczestników na działce (...). Postanowieniem z dnia 27 lutego 2008 roku w sprawie INs423/04, toczącej się z udziałem stron niniejszego postępowania, Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. znosząc współwłasność działki (...) przyznał ją uczestnikom R. i A. małż S.. Podjęte wówczas rozstrzygnięcie przyznające działkę uczestnikom sąd uzasadnił, że działka ta stanowi jedyny wjazd na ich nieruchomość oznaczoną numerem działki (...) od ulicy (...), a innego bezpośredniego szerszego dostępu do drogi publicznej działka numer (...) nie posiada. Działka siedliskowa wnioskodawczyni B. M. ma z kolei dostęp do drogi publicznej (ulicy (...)) poprzez działkę numer (...), która stanowi własność B. M.. Utrata przez nią możliwości przejazdu przez działkę numer (...) niewątpliwie spowoduje konieczność urządzenia na działce (...) drogi (utwardzenia terenu), ale konsekwencja ta - w świetle zasad współżycia społecznego - jest dalece bardziej akceptowalna, aniżeli konsekwencja w postaci pozbawienia małżonków S. wjazdu na swoją posesję. Przyznanie wnioskodawczyni nieruchomości i ustanowienie na rzecz uczestników S. służebności drogi koniecznej (służebności przejazdu) nie wchodzi w grę z uwagi na silne skłócenie stron i nieumiejętność zgodnego współżycia sąsiedzkiego. Powyższe stanowisko zostało zaakceptowane przez sad drugiej instancji , który postanowieniem z dnia 9 kwietnia 2009 r. oddalił apelację B. M. od postanowienia Sądu Rejonowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 27 lutego 2008 r.

Obecnie B. M. dojeżdża do swej działki (...) przez część działki (...), na której po zniesieniu współwłasności działki (...) urządziła drogę. Z kolei uczestnicy S. wykorzystują działkę (...) jako drogę do swego siedliska, która kończy się na wysokości budynków mieszkalnych, a dalej stanowi ona część ogródka.

Wnioskodawczyni w dalszym ciągu jest skonfliktowana z uczestnikami.

W ocenie sądu wniosek o ustanowienie służebności, o którą wystąpiła wnioskodawczyni, nie zasługiwał na uwzględnienie.

Zgodnie z przepisu art. 145 k.c. jeśli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).

W świetle treści art. 145 § 1 k.c. podstawową przesłanką ustanowienia drogi koniecznej jest brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej. Przepis dotyczy sytuacji całkowitego braku takiego dostępu - to jest gdy właściciel nieruchomości nie ma trwale zagwarantowanego prawem połączenia z drogą publiczną umożliwiającego dojazd, dojście do niej albo do należących do jego nieruchomości budynków gospodarskich. Nadto przepis jest aktualny w sytuacji, gdy nieruchomość ma wprawdzie dostęp do drogi, ale jest on nieodpowiedni z punktu widzenia zgodnego z przeznaczeniem korzystania z tej nieruchomości. Chodzi o to, by połączenie z drogą publiczną zapewniało wszelką niezbędną - ze społeczno-gospodarczego punktu widzenia - łączność z tą drogą, umożliwiając normalne, gospodarcze korzystanie z nieruchomości.

Potrzeba dostępu do drogi publicznej nie może jednak oznaczać przerzucania na właściciela nieruchomości obciążonej obowiązków jego zapewnienia kosztem istotnego naruszenia uprawnień właścicielskich. W takim bowiem wypadku nastąpiłoby nieuzasadnione uprzywilejowanie właściciela nieruchomości władnącej .

Ustalenie, czy dostęp jest „odpowiedni" jest kwestią stanu faktycznego i jego oceny przez sąd. Art. 145 k.c. bowiem nie przewiduje takiego roszczenia w sytuacji, gdy trudności drogowe wynikają tylko z niekorzystnego usytuowania budynków na nieruchomości, ze względu na którą służebność miałaby być ustanawiana. W takiej sytuacji roszczenie o ustanowienie służebności drogi koniecznej nie przysługuje, nie chodzi tu bowiem o dostęp do drogi publicznej lub budynków gospodarskich, lecz o łatwiejsze korzystanie z nich, którego zorganizowanie należy do właściciela nieruchomości.

Roszczenie o ustanowienie drogi koniecznej może być uwzględnione dopiero wtedy, gdy zostanie ustalone, że istniejący dostęp nie może być usprawniony w stopniu nadającym się do wykorzystania w celu przechodu i przejazdu, a obowiązek przystosowania drogi obciąża tego, komu ma ona przysługiwać.

Instytucja drogi koniecznej winna być ustanawiana z dużą rozwagą bowiem w swej istocie wkracza w prawo własności nieruchomości obciążonej. Z tej przyczyny ocena dopuszczalności ustanowienia służebności drogi koniecznej wymaga zawsze dodatkowo rozważenia, czyje prawo własności podlega silniejszej ochronie. W orzeczeniu z dnia 18 listopada 1998 r. (II CKN 45/98, nie publ.) Sąd Najwyższy podkreślił, że przepis art. 145 k.c. nie jest źródłem roszczeń o ustanowienie służebności drogi, zapewniającej jedynie łatwiejsze korzystanie z nieruchomości, lecz stanowi podstawę prawną żądania ustanowienia drogi koniecznej (niezbędnej), zapewniającej dostęp do drogi publicznej.

W przedmiotowej sprawy nie budzi najmniejszych wątpliwości w świetle całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, że nieruchomość wnioskodawczyni ma dostęp do drogi publicznej oraz do posadowionych na nieruchomości budynków: mieszkalnego i gospodarczych - dostęp ten odbywa się przez stanowiącą własność wnioskodawczyni działkę (...). Natomiast dostęp do posadowionych na działce budynków gospodarczych jest możliwy na zasadzie przejścia. Inny sposób dostępu tj. przejazd, będzie możliwy po dokonaniu na działce przez samą wnioskodawczynię działań modernizacyjnych (choćby w postaci rozebrania części budynku gospodarczego). Wnioskodawczyni nie może bowiem przerzucać na uczestników postępowania swych obowiązków w tym przedmiocie, gdyż prowadziłoby to do naruszenia uprawnień właścicielskich przysługujących uczestnikom, nastąpiłoby bowiem nieuzasadnione uprzywilejowanie właściciela nieruchomości władnącej.

Sąd podkreślił również, że wnioskodawczyni zamierza sprzedać część swej działki (...), z której mogłaby zapewnić dojazd do podwórka znajdującego się za budynkiem mieszkalnym. Argumentacja wnioskodawczyni, że nie może tego uczynić, bowiem nabywca tej nieruchomości nie jest zainteresowany mniejszą powierzchnią działki nie może znaleźć aprobaty , bowiem oznaczałoby to niczym nie uzasadnione preferowanie interesów wnioskodawczyni kosztem prawa własności uczestników. Tymczasem prawo własności - zgodnie z art. 64 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej - podlega równej dla wszystkich ochronie prawnej. Z tych względów wniosek o ustanowienie służebności oddalił.

Od powyższego postanowienia oddalającego wniosek apelację złożyła wnioskodawczyni. Jako zarzut apelacyjny wskazała ,, niezgodność faktów ze stanem faktycznym i rzeczywistym”. Z uzasadnienia apelacji wynika, że zarzuca sądowi błędnie ustalenie szerokość przestrzeni między budynkiem a ogrodzeniem, która wynosi 80 cm, a nie jak przyjął sąd 2 m. Błędne, jej zdaniem, jest także ustalenie co do podziału działki (...) i zamiaru odsprzedania (...)

W uzasadnieniu apelacji kwestionuje także stanowisko sądu pierwszej instancji, że powinna własnym staraniem zapewnić sobie lepszy dojazd do własnych zabudowań w drodze rozbiórki zabudowań. W jej ocenie łatwiej jest przesunąć płot o 2 metry w głąb nieruchomości sąsiedniej niż rozbierać budynek mieszkalny lub gospodarczy, które są jej potrzebne do egzystencji na działce i hodowania na niej trzody. W apelacji wnioskodawczyni zapowiedziała również, że w przyszłości zamierza hodować byki zapłodowe, które gdy nie będą miały wystarczającego miejsca na przejście, to stratują płot uczestników.

Występując z tymi zarzutami wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia i,, przyznanie drogi koniecznej do budynków gospodarczych” , ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest uzasadniona a podniesione w niej zarzuty są chybione

Na wstępie należy zaznaczyć, iż sąd pierwszej instancji nie dopuścił się błędu w ustaleniu odległości budynku mieszkalnego wnioskodawczyni od płotu betonowego, znajdującego się w granicy nieruchomości stron. Odległość wskazana przez sąd pierwszej instancji, 1-2m, znajduje potwierdzenie na mapie załączonej przez wnioskodawczynię do wniosku (k-3), jak również na fotografiach znajdujących się na karcie 62. W świetle tych dowodów twierdzenie apelacji, iż jest to tylko 80 cm nie może być uznane za prawdziwe.

Wnioskodawczyni nie może też zarzucić sądowi pierwszej instancji poczynienie błędnych ustaleń co do planu podziału działki nr(...) i zamiaru sprzedaży jej części oznaczonej (...), bezpośrednio przylegającej do działki (...), na której znajdują się zabudowania. Powyższe ustalenie zostało poczynione w oparciu o wyjaśnienia wnioskodawczyni złożone przed sądem na rozprawie w dniu 19 września 2013 roku (k-52). Wyjaśniła wówczas ,,Działka (...) stanowi moją własność. Jest ona wykorzystywana jako pole. Został przygotowany projekt podziału tej działki na kilka działek. Działka znajdująca się od strony zachodniej działki (...) to będzie działka (...) a wydzielenie tej działki nastąpiło w związku z zamiarem sprzedaży tej działki przez mnie. Mam już kupca na tę działkę. Zostanie zawarta umowa sprzedaży po podziale tej działki . Natomiast działki (...) będą wyłączone na potrzeby inwestycji drogowe tj. na budowę ronda i wiaduktu…. Nie mogąc wydzielić sobie działki nr (...) od strony zachodniej działki (...) na moje potrzeby ponieważ mniejszą powierzchnią nie jest zainteresowany nabywca”. Wnioskodawczyni zaprezentowała sadowi również mapę przedstawiająca projekt podziału działki (k-47). W tych warunkach stawianie sądowi zarzutu dokonania błędnych ustaleń nie znajduje żadnego uzasadnienia.

Prawidłowe jest także stanowisko sądu pierwszej instancji o braku podstaw do ustanowienia na rzecz nieruchomości będącej własnością wnioskodawczyni oznaczonej nr 205/1 służebności drogi koniecznej, przewidzianych w art. 145 kc.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawczyni domagała się ustanowienia służebności drogowej na nieruchomości należącej do uczestników ze względu na brak odpowiedniego dostępu do jej budynków: mieszkalnego i gospodarczego usytuowanych na działce (...). Budynek mieszkalny oddalony jest 1- 2 metry od sąsiedniej nieruchomości uczestników i swoją szerokością zajmuje praktycznie pozostałą część działki (...). Z kolei zabudowania gospodarcze znajdują się na działce (...), wzdłuż jej zachodniej granicy z dużych rozmiarów działką (...), należąca także do wnioskodawczyni. Nieruchomość wnioskodawczyni oznaczona jako działka (...) ma dostęp do znajdujących się na niej budynków z wykorzystaniem pasa gruntu leżącego pomiędzy budynkiem mieszkalnym a granicą z nieruchomością uczestników, wyznaczoną przez betonowy płot. Ze względu na szerokość tego pasa dostęp ten w tym miejscu możliwy jest na zasadzie przejścia. Z kolei wnioskodawczyni ma możliwość dojazdu do budynków poprzez sąsiednią działkę (...) i po przeprowadzeniu pewnych czynności adaptacyjnych np. rozebraniu części zabudowania gospodarczego. Przeprowadzenie takich czynność jest możliwe, tym bardziej że jak wynika z oświadczenia złożonego przez uczestników na rozprawie przed Sądem Okręgowym, większość zabudowań gospodarczych wnioskodawczyni jest w złym stanie technicznym i kwalifikuje się do rozbiórki.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 12 września ICKN228/97 (Legalis) właściciel działki, która ma dostęp do drogi publicznej, nie może żądać ustanowienia drogi koniecznej przez cudzy grunt, tylko dlatego, że nie ma możliwości (względnie ma trudności) w korzystaniu z pewnej części tej nieruchomości lub położonych na niej budynków gospodarczych; w takim przypadku nie chodzi bowiem o dostęp do drogi publicznej lub dostęp do należących do tej nieruchomości budynków gospodarczych, lecz o łatwiejsze korzystanie z tych budynków, zaś zorganizowanie łatwiejszego sposobu eksploatacji nieruchomości należy do właściciela ( Por także Postanowienie z 4 lipca 1974 IIICRN125/74 OSNCP 1975 poz135, postanowienie z 13 września 2000 r IICKN336/00 Legalis). Taka sytuacja zachodzi w przedmiotowej sprawie To wnioskodawczyni własnym staraniem powinna urządzić odpowiedni dostęp do budynków z wykorzystaniem swojej działki (...), nie zaś planować jej zbycie a o dostęp do budynków zwracać się do nieruchomości sąsiadów.

Podzielając zatem stanowisko sądu pierwszej instancji Sad Okręgowy apelację, jako pozbawioną uzasadnionych podstaw, oddalił - art. 385kpc.

Na oryginale właściwe podpisy