Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 lutego 2015r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSA – Józef Ciurko (spr.)

Sędziowie: SA – Ewa Plawgo

SO (del.) – Dorota Tyrała

Protokolant: – st. sekr. sąd. Anna Grajber

przy udziale Prokuratora Jacka Pergałowskiego

po rozpoznaniu w dniu 09 lutego 2015 r.

sprawy P. L. (1)

oskarżonego z art. 189 § 3 i art. 160 § 1 k.k. i art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

na skutek apelacji, wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 04 listopada 2014 r. sygn. akt XII K 154/13

I.  zaskarżony wyrok zmienia w ten sposób, że obniża oskarżonemu P. L. (1) wymierzoną karę do 3 lat pozbawienia wolności, na poczet której na mocy art. 63 § 1 k.k. zalicza okres rzeczywistego pozbawienia wolności od dnia 11 lipca 2013 r. do dnia 11 marca 2014 r.;

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zwalnia oskarżonego od uiszczenia kosztów sądowych w sprawie, wydatkami obciążając Skarb Państwa;

IV.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. M. W. Kancelaria Adwokacka w W. kwotę 738,00 złotych łącznie z 23% VAT, tytułem wynagrodzenia za obronę z urzędu wykonaną w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Prokurator oskarżył:

P. L. (1) o to, że:

- w nocy z 10 na 11 lipca 2013 r. w W. działając wspólnie i w porozumieniu z P. T. (1), pozbawił J. S. wolności, powodując swoim zachowaniem szczególne udręczenie ww., poprzez uderzenie jej w głowę, przytrzymywanie za ręce, szarpanie, kopanie, bicie, wlewanie w usta gryzącej cieczy oraz duszenie, w wyniku którego pokrzywdzona traciła przytomność, co narażało ją na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, których to form przemocy używał wobec pokrzywdzonej również w celu zmuszenia jej do wydania pieniędzy oraz doprowadzenia do obcowania płciowego, jednak tych dwóch ostatnich celów nie osiągnął z uwagi na postawę pokrzywdzonej

tj. o czyn z art. 189 § 3 k.k. w zb. z art. 160 § 1 k.k. w zb. z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 1 k.k. w zb. z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 197 § 3 pkt 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

P. T. (1) o to, że:

- w nocy z 10 na 11 lipca 2013 r. w W. działając wspólnie i w porozumieniu z P. L. (1), pozbawił J. S. wolności, powodując swoim zachowaniem szczególne udręczenie ww., poprzez uderzenie jej w głowę, przytrzymywanie za ręce, szarpanie, kopanie, bicie, wlewanie w usta gryzącej cieczy oraz duszenie, w wyniku którego pokrzywdzona traciła przytomność, co narażało ją na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub doznania ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, których to form przemocy używał wobec pokrzywdzonej również w celu zmuszenia jej do wydania pieniędzy oraz doprowadzenia do obcowania płciowego, jednak tych dwóch ostatnich celów nie osiągnął z uwagi na postawę pokrzywdzonej,

tj. o czyn z art. 189 § 3 k.k. w zb. z art. 160 § 1 k.k. w zb. z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 280 § 1 k.k. w zb. z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 197 § 3 pkt 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 4 listopada 2014 r. sygn. akt XII K 154/13 uznał oskarżonych P. L. (1) i P. T. (1), w ramach zarzuconego im czynu, za winnych tego, że w nocy z 10 na 11 lipca 2013 r. w W., działając wspólnie i w porozumieniu, pozbawili wolności J. S. na czas około dwóch godzin, w ten sposób, że na klatce schodowej uderzyli ją pięścią w tył głowy, dusili, bili, szarpali, przytrzymywali za ręce i wciągnęli do mieszkania przy ul. (...) w W., które zamknęli na klucz, a następnie ponownie dusili ją rękami za szyję, przytrzymywali nogi i ręce oraz wlewali w usta gryzącą ciecz, przypominającą wysokoprocentowy alkohol, w wyniku czego pokrzywdzona J. S. doznawała falowania świadomości, skutkującej utratą świadomości oraz doznała obrażeń ciała w postaci zasinień i otarć naskórka na szyi, plecach, prawej połowie twarzy, kończynach górnych i dolnych, które skutkowały rozstrojem jej zdrowia i naruszeniem czynności ciała na czas do 7 dni, co narażało ją na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i stanowiło szczególne udręczenie pozbawionej wolności J. S. tj. o czyn z art. art. 189 § 3 k.k. w zb. z art. 160 § 1 k.k. w zb. z art. 157 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za ten czyn skazał obu oskarżonych, zaś na podstawie art. 189 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył oskarżonemu P. L. (1) karę 4 lat pozbawienia wolności, zaś oskarżonemu P. T. (1), na podstawie art. 189 § 3 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. przy zastosowaniu art. 60 § 1 i 6 pkt 2 k.k., wymierzył karę 1 roku pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej wobec oskarżonego P. L. (1) kary pozbawienia wolności zaliczył okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od 11 lipca 2013 r. do 11 marca 2014 r.

Na postawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej wobec oskarżonego P. T. (1) kary pozbawienia wolności zaliczył okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od 11 lipca 2013 r. do 23 czerwca 2014 r.

Zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata M. W. kwotę 1560 złotych plus 23% VAT tytułem wynagrodzenia za obronę oskarżonego P. L. (1).

Apelację od wyroku wywiódł obrońca oskarżonego P. L. (1), natomiast wyrok co do oskarżonego P. T. (1) uprawomocnił się w I instancji.

Obrońca oskarżonego P. L. (1) zarzucił wyrokowi:

I. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, tj. art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k. w zw. z art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. polegające na dokonaniu oceny zgromadzonych dowodów w sposób dowolny zwłaszcza poprzez powierzchowną i bezkrytyczną ocenę zeznań pokrzywdzonej i wobec braku wnikliwej weryfikacji osobowych źródeł dowodowych mających wspierać jej wersję z naruszeniem zasady obiektywizmu oraz bez należytego ustosunkowania się do tak przyjętego rozumowania w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia;

II. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, tj. art. 167 k.p.k. w zw. z art. 170 § 1 pkt 4) k.p.k. w zw. z art. 193 § 1 k.p.k. w zw. z art. 366 § 1 k.p.k. polegającą na niezasadnym i arbitralnym oddaleniu wniosku dowodowego obrońcy, w sytuacji, gdy stan sprawy wymagał zwrócenia się o opinię biegłego toksykologa celem uzyskania istotnych informacji dla sprawy w przedmiocie min. ustalenia stężenia alkoholu we krwi pokrzywdzonej w dniu zdarzenia, jakie dawki alkoholu pokrzywdzona mogła przyjąć i w jakim przybliżonym czasie oraz określenia procesu wchłaniania i eliminacji alkoholu z organizmu, co ma istotny wpływ na ustalenie wiarygodności pokrzywdzonej i weryfikacji prezentowanej przez nią wersji;

III. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, tj. art. 366 § 1 k.p.k. w zw. z art.167 k.p.k. polegającą na zaniechaniu pomimo, iż stan sprawy tego wymagał wezwania i przesłuchania w charakterze świadka post. E. K. z (...) W. (...), która udokumentowała w formie notatki urzędowej wypowiedzi pokrzywdzonej w dniu zdarzenia w zw. z jej rozpytaniem, na okoliczność jej wiarygodności i wersji przez nią prezentowanej;

IV. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, tj. art.174 k.p.k. poprzez niedopuszczalne zastąpienie dowodu z wyjaśnień oskarżonego dowodem z zeznań funkcjonariusza policji J. K. na okoliczność rzekomych wypowiedzi P. L. (1) jako osoby rozpytywanej w notatce urzędowej i na tej podstawie nieuprawnione poczynienie niewątpliwych ustaleń faktycznych w sytuacji, gdy wyjaśnieniom tym przeczą, co stanowi nieformalnie usankcjonowanie jako dowodu notatki urzędowej, której treść została następnie przetworzona procesowo na protokolarne zeznania, które wyparły wbrew zakazom dowodowym wyjaśnienia

oskarżonego i stanowiły podstawę rozstrzygnięcia;

V. obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, tj. art. 6 k.p.k. w zw. z art. 391 § 1 k.p.k. i art. 6 ust. 3 lit. d) Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284) polegającą na niepodjęciu wszystkich możliwych i dostępnych środków celem skutecznego ustalenia miejsca pobytu i wezwania pokrzywdzonej na rozprawę naruszając zasadę bezpośredniości i oparcie rozstrzygnięcia w głównej mierze na zeznaniach J. S., której oskarżony ani obrońca nie miał możliwości przesłuchać osobiście, ani nikt nie uczestniczył w przesłuchaniu tego świadka działając w interesie oskarżonego zarówno w postępowaniu przygotowawczym, jak też w czasie procesu sądowego;

VI. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku i mający wpływ na treść wyroku, polegający na tym, że zebrany w sprawie materiał dowodowy, oceniany w sposób obiektywny, pozwala na uznanie oskarżonego za winnego pozbawienia wolności, który łączył się ze szczególnym udręczeniem dla pokrzywdzonej, podczas gdy kwalifikacja prawna czynu powinna być rozpatrywana przy uwzględnieniu zasady in dubio pro reo, skoro istnieją niedające się usunąć wątpliwości dot. przebiegu zdarzenia z udziałem pokrzywdzonej i oskarżonych;

VII. rażącą niewspółmierność orzeczonej kary pozbawienia wolności w wymiarze 4 lat bezwzględnego pozbawienia wolności w szczególności, w kontekście błędnie przyjętej kwalifikacji prawnej z art. 189 § 3 k.k. jak i wymierzenia współoskarżonemu za ten sam czyn kary jednego roku pozbawienia wolności oraz oparciu tak surowego rozstrzygnięcia bez uwzględnienia wszystkich dyrektyw wymiaru kary z art.53 k.k. zwłaszcza kierując się przede wszystkim wcześniejszą karalnością oskarżonego;

VIII. obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 29 ust. 1 ustawy prawo o adwokaturze w zw. z § 14 ust. 1 pkt 2) Rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, poprzez błędne rozstrzygnięcie pomimo wniosku obrońcy wysokości zasądzonych w pkt V. orzeczenia kosztów adwokackich wobec nieuwzględnienia kosztów obrony za postępowanie przygotowawcze prowadzone w formie śledztwa.

Dlatego wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Jednocześnie wniósł o zasądzenie na rzecz obrońcy nieopłaconych w całości ani w części kosztów pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu w postępowaniu przygotowawczym przed Sądem I instancji oraz w postępowaniu odwoławczym, według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego co do zawinienia była bezzasadna, zaś zasługiwała na uwzględnienie w części wymierzonej kary lecz w większości z innych względów.

Wbrew zarzutom skarżącego obrońcy, Sąd Okręgowy nie dopuścił się obrazy przepisów postępowania, lecz dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, w oparciu o całokształt ujawnionego w sprawie materiału dowodowego, który poddał swobodnej, obiektywnej ocenie, zaś swoje stanowisko uzasadnił zgodnie z art. 424 k.p.k. Wyjaśnienia oskarżonego ocenił w konfrontacji z zeznaniami świadków H. M. (1), pokrzywdzonej, policjantów, biegłych oraz świadków zgłoszonych przez oskarżonego.

Sąd Apelacyjny podzielił je, tym bardziej, że skarżący obrońca nie przedstawił w apelacji argumentu, który mógłby skutecznie podważyć zasadność zawinienia oskarżonego, polemizując z oceną Sądu Okręgowego.

Nie ulega wątpliwości, że istotne w sprawie zeznania obciążające oskarżonego złożyła w śledztwie pokrzywdzona J. S., której
Sąd I instancji nie mógł przesłuchać na rozprawie. Procedując w ten sposób Sąd nie naruszył zasady bezpośredniości, gdyż dochował należytej staranności w skutecznym wezwaniu pokrzywdzonej na rozprawę.

Pokrzywdzona obawiała się obu oskarżonych, dlatego unikała stawiennictwa na rozprawę, w celu jej przesłuchania.

Sąd wielokrotnie podejmował próby ustalenia aktualnego miejsca pobytu pokrzywdzonej, ale okazały się one bezskuteczne, czemu dał wyraz na 11 stronie uzasadnienia. Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego w tym zakresie, tym bardziej, że obrońca oskarżonego jak i sam oskarżony P. L. na rozprawie w dniu 23 września 2014 r. oświadczali, że przyłączają się do wniosku prokuratora o ujawnienie, bez odczytywania, zeznań pokrzywdzonej z uwagi na niemożność ustalenia jej aktualnego miejsca pobytu (k. 868 – 869).

Nie można było podzielić zarzutu skarżącego, że Sąd bezkrytycznie ocenił zeznania pokrzywdzonej, przyjmując jej wersję zdarzenia, bowiem Sąd Okręgowy dokonał szczególnie wnikliwej analizy jej zeznań w konfrontacji z materiałem dowodowym, w tym opinią biegłej psycholog
L. R., obecnej przy przesłuchaniu pokrzywdzonej w śledztwie.

W ocenie biegłej sprawność intelektualna pokrzywdzonej, zdolność do postrzegania, zapamiętywania i odtwarzania zdarzeń nie odbiegały od stanu prawidłowego, występowała zgodność reakcji emocjonalnej z tym co relacjonowała w trakcie przesłuchania, podając szczegóły.

Zdaniem biegłej nie było podstaw do twierdzenia, że pokrzywdzona świadomie zniekształcała fakty czy też konfabulowała na temat zdarzenia.

Słusznie uczynił Sąd Okręgowy podkreślając wartość dowodową powyższej opinii biegłej, gdyż zeznania pokrzywdzonej były spójne z zeznaniami sąsiadki, świadka H. M. (1), która widziała pierwszą część zdarzenia na klatce schodowej. Świadek przez wizjer w drzwiach, a następnie po wyjściu na korytarz widziała jak dwóch oskarżonych mężczyzn ciągnęło pokrzywdzoną za ręce i nogi, która krzyczała. Bili pokrzywdzoną i siłą wnieśli ją do mieszkania. Nie czuła od niej alkoholu.

O wiarygodności zeznań pokrzywdzonej także świadczyła jej postawa w śledztwie. Ostatecznie nie obciążyła oskarżonego o zgwałcenie jej i dokonanie rozboju, bowiem nie była tego pewna.

Zeznania pokrzywdzonej znalazły potwierdzenie w zeznaniach interweniujących policjantów, którzy m. in. widzieli, że była zapłakana, roztrzęsiona i wyglądała okropnie. Z zeznań policjantów wynikało, że oskarżeni stosowali wobec pokrzywdzonej przemoc.

Wbrew skarżącemu, Sąd prawidłowo ustalił czas trwania zdarzenia. Sąsiadka, świadek H. M. początek zdarzenia ustaliła na godzinę około 23.00, zaś interweniujący policjant świadek D. B. zeznał, że przybył na miejsce interwencji około godziny 1.05.

W tej sytuacji Sąd Okręgowy prawidłowo ustalił czas zdarzenia, co uszło uwadze skarżącemu.

Skarżący w apelacji czynił zarzut Sądowi, że ten nie przesłuchał w charakterze świadka autorki notatki służbowej z k. 4 policjantki E. K., choć stan sprawy tego wymagał.

Wbrew stanowisku skarżącego, Sąd nie widział takiej potrzeby, tym bardziej, że z treści notatki wynika, że jest ona niekorzystna dla oskarżonego, gdyż jest w niej mowa o stosowaniu przemocy wobec pokrzywdzonej przez oskarżonego.

Sąd Okręgowy nie dopuścił się obrazy art. 174 k.p.k. mającego wpływ na treść wyroku.

Sąd ocenił zeznania policjanta świadka J. K. na stronach 8 – 9 uzasadnienia, w konfrontacji z wyjaśnieniami oskarżonego. Wobec tego, że w części były one sprzeczne z wyjaśnieniami, w tym zakresie nie stanowiły podstawy ustaleń w sprawie, dlatego zarzut skarżącego nie był skuteczny.

Sąd Okręgowy nie dopuścił się obrazy przepisów, oddalając wniosek obrońcy o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego toksykologa w celu ustalenia stężenia alkoholu we krwi pokrzywdzonej w dniu zdarzenia. Sąd Okręgowy swoje stanowisko obszernie uzasadnił na karcie 866 – 867 wskazując powody braku możliwości przeprowadzenia dowodu. Wykonanie takie dowodu było niemożliwe wobec m. in. braku odpowiedniej liczby próbek pobranej krwi, a tym samym odpowiedniej liczby wyników analiz krwi.

Skarżący jedynie polemizuje z postanowieniem Sądu w tej kwestii.

Obrońca dokonał dowolnej oceny opinii biegłej A. Z., że na koszulce pokrzywdzonej, którą miała na sobie, nie wykazała śladów żadnego alkoholu. Biegła przyjęła, że niemożliwym było stwierdzenie, co to był za płyn. Płyn był substancją lotną (jak alkohol) k. 20. Opinia biegłej jest spójna z zeznaniami pokrzywdzonej, która zeznała, że oskarżeni wlewali jej do gardła ostry płyn przypominjący alkohol.

Sąd Okręgowy przesłuchał także świadków zgłoszonych przez oskarżonego, których zeznania ocenił w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd Okręgowy dokonał właściwej oceny podstawy prawej wyroku. Słusznie przyjął, że doszło do szczególnego udręczenia pokrzywdzonej przez oskarżonego, gdyż zadał jej wykraczających ponad miarę wynikającą z samego faktu pozbawienia wolności, dodatkowych cierpień fizycznych oraz psychicznych.

O szczególnym udręczeniu pokrzywdzonej świadczyła krótkotrwała intensywność przemocy ze stosowaniem ucisku na szyję, w wyniku czego pokrzywdzona traciła kontakt z otoczeniem, dochodziło u niej do falującej świadomości.

Pokrzywdzona w wyniku stosowanej przemocy otworzyła okno, weszła na parapet, była gotowa do skoku, usiadła, krzyczała i wzywała pomocy.

Z tych wszystkich względów brak było podstaw do zmiany wyroku w części zawinienia oskarżonego, a tym bardziej uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Natomiast wyrok wymagał zmiany w części dotyczącej orzeczonej kary, na korzyść oskarżonego, poprzez jej obniżenie. Nie ulega wątpliwości, że dotychczasowy tryb życia oskarżonego był naganny, niemiej jednak w realiach niniejszej sprawy, mając na uwadze jego stopnień zawinienia oraz wysokość kary wymierzonej współdziałającemu oskarżonemu P. T., należało wymierzyć mu za ten czyn karę 3 lat pozbawienia wolności.

Oskarżony krótkotrwale (około 2 godzin) pozbawił pokrzywdzoną wolności.

Oskarżony działał wspólnie i w porozumieniu z oskarżonym P. T. (1), wobec którego Sąd zastosował nadzwyczajne złagodzenie kary. Tymczasem z ustaleń faktycznych nie wynika, aby
stopień zawinienia oskarżonego P. L. był znacznie wyższy
od oskarżonego P. T., uzasadniający wymierzenie P. L. surowszej kary, ponad dolny próg zagrożenia.

Tak wymierzona kara będzie współmierna do stopnia zawinienia i społecznej szkodliwości czynu i powinna spełnić cele wychowawcze i zapobiegawcze.

Na poczet wymierzonej kary, Sąd Apelacyjny zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie.

Wobec braku majątku u oskarżonego, Sąd Apelacyjny zwolnił oskarżonego od uiszczenia kosztów sądowych, obciążając nimi Skarb Państwa. Sąd Apelacyjny zasądził od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy z urzędu, stosowane wynagrodzenie, za obronę z urzędu wykonaną w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił zarzutu obrońcy z urzędu o zasądzenie kosztów adwokackich wobec nieuwzględnienia przez Sąd I instancji kosztów obrony za postępowanie przygotowawcze prowadzone w formie śledztwa, m. in. mając na uwadze orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia
16 marca 1999 r. sygn. akt I KZP 3/00. Zgodnie z którym art. 626 § 1 k.p.k. odnosi się do tezy postępowania sądowego i nie oznacza, ażeby Sąd miał być organem uprawnionym do określenia wydatków wyłożonych przez Skarb Państwa w toku postępowania przygotowawczego, w tym wydatków z tytułu nie opłaconej obrony z urzędu przez adwokata.

W postępowaniu przygotowawczym organem ustalającym wydatki jest prokurator.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny orzekł jak na wstępie.