Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 kwietnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 kwietnia 2013 roku w S.

sprawy z powództwa W. M. i T. M.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powodów od wyroku Sądu Rejonowego w Myśliborzu z dnia 31 maja 2012 roku, sygn. akt I C 174/10

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Myśliborzu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

Sygn. akt II Ca 976/12

UZASADNIENIE

Powodowie T. M. i W. M. wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w B. kwoty 1158,54 z ustawowymi odsetkami od dnia 13 marca 3010 roku do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazali, iż od pozwanej, która jest zarządcą całego budynku, wykupili lokal mieszkalny. W gestii pozwanej jest zapewnienie dostaw ciepła w okresie zimowym do lokali mieszkalnych. W ocenie powodów pozwana Spółdzielnia w sposób nieprawidłowy dokonywała rozliczenia ciepła za okres lat 2007 i 2008.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa.

W uzasadnieniu podniosła, iż rozliczenie ciepła w lokalu powodów było dokonywane w oparciu o podane w pozwie regulaminy rozliczenia zużycia ciepła za 2007 i 2008.

Wyrokiem z dnia 31 maja 2012 roku Sąd Rejonowy w Myśliborzu oddalił powództwo w całości, zasądził solidarnie od powodów na rzecz pozwanej kwotę 197 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe orzeczenie zostało wydane w ustalonym w sposób następujący staniem faktycznym:

Powodowie T. i W. M. są właścicielami lokalu mieszkalnego
położnego w B. przy ulicy (...).

Co miesiąc powodowie ponoszą zaliczkowo koszty zużycia centralnego ogrzewania w okresie zimowym.

W okresie 2007 i 2008 roku powodowie uiszczali w podobny sposób zaliczki na poczet ogrzewania. W przypadku powodów rozliczenia następowały w oparciu o stosowanie metody mieszanej, tj. w oparciu o powierzchnię lokalu oraz wskazania podzielników ciepła z zastrzeżeniem, że lokale w których jest mniejsze niż 50 % średniego zużycia ciepła w budynku rozliczane są według oszacowania do 50 % średniego zużycia.

Pozwana przyjęła do rozliczenia lokali zasadę, iż mimo faktycznego wskazania podzielników ciepła mniejszych niż 50 % średniego zużycia ciepła w budynku, przyjęto do rozliczenia 50 % tego zużycia.

W dniu 24 lutego 2010 roku powodowie skierowali do pozwanego wezwanie do zapłaty kwoty 1344,06 zł z tytułu nadpłaty z tytułu rozliczenia kosztów centralnego ogrzewania za rok 2007 i 2008 oraz rozliczenia kosztów centralnego podgrzania ciepłej wody za drugą połowę roku 2008.

Pismem z dnia 10 marca 2010 roku pozwany przedstawił powodom rozliczenie z tytułu zużycia ciepła za rok 2007, za rok 2008 oraz rozliczenie zużycia ciepłej wody za II półrocze 2008 roku.

Poznany wskazał, iż kwestie nadpłat i niedopłat z tytułu c. o. i c. w. regulują przepisy obowiązującego w 2008 roku regulaminu rozliczeń zużycia ciepła. W ocenie pozwanego zużycie ciepła i ciepłej wody było rozliczone prawidłowo zgodnie z obowiązującym regulaminem.

Instytut (...), (...) i (...) w W. ustalił, iż pozwana w sposób prawidłowy zgodny z zapisami Regulaminu rozliczania zużycia ciepła w (...) w B. prowadziła rozliczenia ciepła za lata 2007 i 2008.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za nieuzasadnione.

Sąd wskazał, iż w toku procesu zgodnie z wnioskiem powodów dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego celem ustalenia prawidłowości rozliczenia ciepła w mieszkaniu powodów przez pozwaną za rok 2007 i 2008, w tym ustalenia czy obowiązujące w tym okresie regulaminy zużycia ciepła pozwanej były zgodne z obowiązującym prawem energetycznym, w tym w kontekście ustalenia prawidłowości zastosowania do rozliczania zużycia ciepła przez pozwaną spółdzielnię zasad tzw. subsydiowania skośnego, ustalenia prawidłowej wysokości zużycia ciepła w lokalu powodów w roku 2007 i 2008, w tym ustalenia wartości nadpłaty ewentualnie niedopłaty za ww. okres z tytułu kosztów zużycia ciepła.

Sąd w dalszej kolejności wskazał, iż instytut (...) w W. stwierdził, iż podstawą rozliczania kosztów ciepła na potrzeby centralnego ogrzewania był obowiązujący w rozliczanym okresie Regulamin rozliczania zużycia ciepła w (...) w B.. Według Instytutu w par. 4 pkt. 2 tego regulaminu postanowiono, że w celu ograniczenia subsydiowania skrośnego, tj. korzystania z ciepła z lokalu sąsiedniego bez ponoszenia z tego tytułu opłat, ustala się dla lokalu minimalną ilość jednostek obliczeniowych, jako iloczyn 50 % średniej ilości jednostek obliczeniowych przypadających na 1 m ^{( 2 )}powierzchni użytkowej wszystkich lokali mieszkalnych w danym budynku. Wskazano nadto, że wprowadzenie takiego postanowienia jest ochroną mieszkańców należycie ogrzewających swoje mieszkania przed mieszkańcami działającym: sprzecznie z zasadami współżycia społecznego, tzn. ograniczającymi doprowadzenie ciepła do swoich mieszkań przez np. manipulowanie nastawami zaworów grzejnikowych i w ten sposób korzystającymi bez opłat z ciepła przenikającego z sąsiednich mieszkań. Zapis w § 4 zatem ogranicza skutki takiego działania. W ocenie Instytutu rozliczenia indywidualne dotyczące 2007 roku i roku 2008 określające opłaty jakie powinni ponieść powodowie z tego tytułu są zgodne z regulaminem rozliczania zużycia ciepła w (...)w B. i zostały obliczone prawidłowo. Wysokość opłat jest prawidłowa i wysokość nadpłat wynika z tego rozliczenia.

W związku z zastrzeżeniami zgłoszonymi przez powodów do opinii Sąd uwzględnił ich treści i dopuścił dowód z opinii uzupełniającej. W opinii uzupełniającej Instytut wskazał, iż modernizacja cieplna lokali powinna być skorelowana z działaniami właściciela lub zarządcy budynku w którym znajdują się lokale. Powstawanie natomiast strumieni ciepła przenikającego przez przegrody między mieszkaniami nie zależy od sposobu określania opłat za ogrzewanie mieszkań ani od tego czy mieszkania były objęte termomodernizacją lecz zależy od różnicy temperatury powietrza w mieszkaniach leżących po obu stronach przegrody. Przenikanie natomiast ciepła odbywa się z mieszkania o wyższej temperaturze do mieszkania o niższej temperaturze. Instytut zaznaczył, iż wobec braku ustalenia temperatur w przedmiotowych lokalach nie jest możliwym ustalenie czy lokal sąsiada nad lokalem powodów został obliczony z domiarem, dotyczy czy to również sąsiada który dokonał zmodernizowania cieplnego mieszkania (sąsiad z boku). Wskazano również, że jest możliwym przenikanie ciepła pomiędzy ścianami mieszkań; jeżeli w mieszkaniach leżących po obu stronach przegrody występują różne temperatury. W przypadku wskazań podzielników należy podnieść, że nie zależą one od inwestycji termomodernizacyjnych, ale przede wszystkim od sposobu użytkowania mieszkania. W związku z tym nie jest możliwym stwierdzenie, że przeprowadzenie terrnomodernizacji zapewnia zmniejszenie zużycia ciepła. Nadto wskazano, że gruntowna modernizacja mieszkań w budynku nr (...) mająca na celu poprawienie stosunku zużytego ciepła do uzyskania (utrzymania) określonej temperatury, a dokładnie powodująca zmniejszenie wielkości projektowanej mocy cieplnej grzejników instalacji centralnego w tych mieszkaniach do niezbędnej do uzyskania określonej temperatury jest zgodna z częścią wymagań umożliwiających energooszczędne zachowanie. Nie zapewnia jednak w sposób automatyczny zmniejszenia zużycia ciepła do ogrzewania. Wskazano, że koniecznym jest spełnienie dwóch wymagań, a mianowicie dostosowanie instalacji centralnego ogrzewania do zmniejszonej projektowej mocy cieplnej grzejników tzn. dokonanie regulacji hydraulicznej całej instalacji centralnego ogrzewania oraz utrzymanie prawidłowych warunków eksploatacji budynku bez zaniżania temperatury powietrza wewnątrz mieszkań.

Dalej Sąd wskazał, że w związku z twierdzeniami powodów, że opinia uzupełniająca nie wyjaśniła ich wątpliwości, Sąd dopuścił dowód z opinii uzupełniającej zgodnie z postanowieniem z dnia 30 czerwca 2011 roku.

W kolejnej opinii uzupełniającej Instytut (...) w W. wskazał m. in., iż powodowie mogli korzystać z ciepła z lokali sąsiednich co wynika ze znacznie niższej wartości wskazań podzielników w ich mieszkaniach. Podzielniki natomiast spełniające wymagania PN-EN 834:1999 są przyrządami rejestrującymi w funkcji czasu, różnicy temperatur powierzchni grzejnika i pomieszczenia. Wskazano nadto, że z opinii wynika, że zastosowanie wymagań par.4 ust.2 regulaminu nie jest domiarem. W tym przypadku dla prawidłowego dokonania korekty podziału kosztów ogrzewania zależnego od zużycia nie jest potrzebne dokonywanie przez spółdzielnię pomiarów temperatury w lokalach.

W ocenie Sądu opinia zasadnicza jak również dwie opinie uzupełniające odpowiadają w pełni na pytania Sądu w zakresie prawidłowości ustalenia kosztów pobranej energii cieplnej przez powodów zajmujących przedmiotowy lokal mieszkalny. W szczególności zarówno opinia zasadnicza jak i opinie uzupełniajcie są bardzo obszerne i szczegółowe. Istotną okolicznością - w ocenie Sądu Rejonowego - jest to, iż w opiniach uzupełniających Instytut obszernie odniósł się do wątpliwości jakie powodowie mieli w związku z wydaniem opinii zasadniczej. W ocenie Sądu opinie potwierdziły zasadność naliczania przez pozwaną Spółdzielnię kosztów za centralne ogrzewanie za rok 2007 i 2008.

Sąd wskazał także, że z opinii wynika również, że nie ma żadnych przeciwwskazań do zastosowania przez pozwaną Spółdzielnię przy rozliczaniu ciepła metody mieszanej. Prawidłowo zatem - w ocenie Sądu - pozwana przyjęła tę metodę do rozliczenia centralnego ogrzewania za lata 2007 i 2008. Okoliczność ta także znajduje potwierdzenie w treści regulaminów obowiązujących w dacie ustalania wymiaru opłat za centralne ogrzewanie.

W ocenie Sądu Rejonowego zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia za zasadną przedstawioną przez powodów argumentację w szczególności, że na osiedlu zamieszkują ludzie młodzi, którzy potrzebują więcej ciepła niż powodowie.

Podsumowując Sąd stwierdził, że opinia zasadnicza oraz opinia uzupełniająca są w pełni przekonywująca co do zasadności zarówno naliczania opłat z tytułu centralnego ogrzewania jak i zasady przyjętej za okres sporny.

Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji. Jako podstawę prawną orzeczenia wskazano natomiast art. 353 kc i art. 363 kc.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 kpc i § 6 pkt 2 rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłacone pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli powodowie i zaskarżając wyrok w całości, wnieśli o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd Rejonowy w Myśliborzu, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku, poprzez uwzględnienie powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powodów kosztów procesu wg norm przepisanych.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono:

1. nierozpoznanie istoty sprawy, a to poprzez oparcie się jedynie na treści opinii
Instytutu (...), nie odnoszącej się do istotnych merytorycznie
kwestii związanych z podstawą faktyczną powództwa i zaniechanie przeprowadzenia ustaleń w zakresie zgodności postanowień regulaminu rozliczania zużycia ciepła, w oparciu o który dokonano rozliczeń zużycia ciepła w lokalu powodów, z przepisami prawa energetycznego, co w konsekwencji doprowadziło do niesłusznego przyjęcia, iż koszty zużycia ciepła zostały w lokalu powodów rozliczone przez pozwaną w sposób prawidłowy;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego poprzez ich niezastosowanie tj.:

- art. 6 kc wyrażające się w oddaleniu powództwa, pomimo braku wykazania
przez pozwanego, którego obciążał ciężar dowodu w tym zakresie, iż doszło
do prawidłowego rozliczenia zużycia ciepła w lokalu powodów, jak również, że
regulamin rozliczenia ciepła nie ma na celu pokrzywdzenia powodów;

- art. 58 kc, w zw. z art. 45a ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 roku Prawo
energetyczne poprzez uznanie, iż metoda rozliczania ciepła zastosowana przez pozwaną była prawidłowa, pomimo sprzeczności w tym zakresie postanowień regulaminu zużycia ciepła z przepisami prawa energetycznego, a co za tym idzie nieważności postanowień regulaminu;

3. naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na treść skarżonego orzeczenia tj. art. 233 kpc i art. 328 § 2 kpc, poprzez dowolną ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i zaniechanie jego wszechstronnego rozważenia, wyrażającego się w przyjęciu jako wiarygodnej i przekonywującej opinii Instytutu (...), jak również wniosków z niej wynikających w zakresie prawidłowości postanowień regulaminu i poprawności dokonanych rozliczeń zużycia ciepła, w sytuacji gdy treść opinii nie odnosi się w żaden sposób do kwestii istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, stanowiących podstawę faktyczną powództwa, a nadto nie uwzględnia innych starań mieszkańców, w tym powodów, podjętych w celu zmniejszenia zużycia ciepła.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie oraz obciążenie powodów kosztami postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadną, albowiem Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, w rozumieniu art. 386 § 4 kpc.

Po pierwsze nie może budzić wątpliwości, że powodowie domagali się zwrotu świadczenia nienależnego, to jest roszczenie swoje wywodzili z normy prawnej zawartej w art. 410 § 1 i 2 kpc, w zw. z art. 405 kc. Tymczasem Sąd Rejonowy bez bliższego uzasadnienia swego stanowiska jako podstawę prawną orzeczenia wskazał art. 353 kc i art. 363 kc, gdzie ten ostatni przepis odnosi się do odszkodowania, którego powodowie nie dochodzili.

Po wtóre Sąd pierwszej instancji w istocie nie dokonał oceny ważności uchwał rady nadzorczej pozwanej spółdzielni, regulujących zasady naliczania opłat za centralne ogrzewanie kwestionowanych przez powodów.

Przypomnienia wymaga, że w wyroku z dnia 18 marca 2010 roku (LEX nr 589842) Sąd Najwyższy w pełni przekonywająco stwierdził, że członek spółdzielni może żądać ustalenia nieważności (art. 58 kc i art. 189 kpc) albo nieistnienia (art. 189 kpc) uchwały zarządu albo rady nadzorczej spółdzielni (por. również uchwała SN z dnia 2 lutego 2007 r., III CZP 141/06).

Dlatego też w rozpoznawanej sprawie dla oceny zasadności powództwa koniecznym było zbadanie zgodności przedmiotowych uchwał z ustawą, w szczególności Prawem energetycznym, a także zasadami współżycia społecznego, w kontekście normy prawnej zawartej w art. 58 § 1 i 2 kc.

Ocena taka winna być przeprowadzona przez Sąd orzekający. W żadnym wypadku zlecenie takiej oceny nie mogło nastąpić biegłemu, czy instytutowi naukowemu. Opinia tych podmiotów, przeprowadzana w trybie art. 278 i dalszych kpc, może bowiem służyć jedynie ustaleniu stanu faktycznego, w zakresie okoliczności, które wymagają wiedzy specjalistycznej. W drodze opinii nie można natomiast rozstrzygać kwestii prawnych, w tym oceniać ważności czynności prawnej, której postacią jest także uchwała rady nadzorczej spółdzielni.

Sąd pierwszej instancji oceny takiej de facto poniechał, ograniczając się w swych rozważaniach do zrekapitulowania treści opinii Instytutu (...), (...) i (...) w W. mimo, że już w pierwszej opinii wyraźnie stwierdzono, że ocena zgodności z ustawą spornych uchwał stanowi domenę sądu.

Mając na uwadze wszystko powyższe należało, na podstawie art. 386 § 4 kpc, orzec jak w sentencji.

Orzeczenie o kosztach postępowania apelacyjnego zapadło na podstawie art. 108 § 2 kpc.