Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 czerwca 2015 r. w S.

sprawy R. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość należności z tytułu nieopłaconych składek

na skutek odwołania R. K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 23 grudnia 2014 roku znak: (...)

I. umarza postępowanie w zakresie dotyczącym należności z tytułu składek na Fundusz Pracy;

II. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdza iż R. K. (1) nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne za okres od kwietnia 2014 roku do października 2014 roku;

III. oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 grudnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. określił wysokość zadłużenia R. K. (1) z tytułu składek należnych za okres od kwietnia do października 2014r. na kwotę 6.911,73 zł, w tym: 4.633,44 zł z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz 147 zł z tytułu odsetek od tych składek; 1.892,80 zł z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz 49 zł z tytułu odsetek od tych składek; 385,49 zł z tytułu składek na Fundusz Pracy.

R. K. (1) odwołał się od powyższej decyzji, wskazując że zarówno wysokość należności, jak i podstawy jej ustalenia zostały ustalone niezgodnie ze stanem faktycznym sprawy. Podniósł, iż prowadzona przez niego działalność gospodarcza ma charakter aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych i stanowi dodatkowe źródło dochodu, obok renty wypadkowej. W jego ocenie przesądza to o niedopuszczalności obciążania go obowiązkiem opłacania składek na ubezpieczenia. Zwrócił też uwagę, że należy do grupy osób zwolnionych z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Organ rentowy w dniu 3 marca 2015r. wydał decyzję zmieniającą zaskarżoną decyzję w części dotyczącej wysokości zadłużenia. W nowo wydanej decyzji ustalił, że zadłużenie R. K. z tytułu składek na ubezpieczenia za okres od kwietnia do października 2014r. wynosi wyłącznie 4.633,44 zł z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz 147 zł z tytułu odsetek od tych składek; 1.892,80 zł z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne oraz 49 zł z tytułu odsetek od tych składek. Stwierdzono natomiast, iż skoro R. K. ukończył 60 lat, to zgodnie z przepisem art. 104b ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jest zwolniony z obowiązku opłacania składek na Fundusz Pracy, poczynając od stycznia 2013r. i nadal.

W toku procesu pełnomocnik organu rentowego wnosiła o oddalenie odwołania w części dotyczącej zadłużenia z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne. Zarzuciła, że kwestia podlegania przez R. K. ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jest objęta powagą rzeczy osądzonej, skoro wyrokiem z dnia 27 maja 2009r. Sąd Okręgowy w Szczecinie, w sprawie o sygn. akt VII U 2441/08 oddalił odwołanie R. K. od decyzji ZUS z 17 lipca 2008r., którą stwierdzono podleganie przez R. K. ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu w okresie od 1 stycznia 2008r. do nadal oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu w okresie od 1 stycznia 1999r. Wskazała, iż obecnie wydana decyzja dotyczy należności objętych prawomocnie ustalonym obowiązkiem ubezpieczeń.

Dodatkowo zwróciła jednak uwagę, że zwolnienie od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne przysługuje wyłącznie osobom, które mają ustalone prawo do emerytury, co w przypadku R. K. nie ma miejsca. W zakresie składek na ubezpieczenia zdrowotne wskazała natomiast, że otrzymywana przez ubezpieczonego od 2014r. renta przewyższała kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W dniu 26 maja 2015r. pełnomocnik organu rentowego złożyła pismo procesowe, do którego załączyła pismo kierowniczki referatu ubezpieczeń i składek inspektoratu ZUS w S., informujące że po uwzględnieniu przedstawionego w dniu 14 maja 2015r. zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym 2014 oraz uwzględniając zapisy art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2007r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, ustalono iż R. K. (1) ma prawo do zwolnienia ze składki zdrowotnej w roku 2014.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. K. (1) prowadzi działalność gospodarczą w zakresie usług rachunkowych od 1 sierpnia 1992r. W roku 2014 nie zawieszał jej prowadzenia. Opłacał w tym czasie podatek dochodowy na zasadach ogólnych (nie w formie karty podatkowej). (niesporne)

Decyzją z dnia 8 lipca 1992r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał mu, poczynając od 1 kwietnia 1991r., prawo do renty trzeciej grupy inwalidów z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem w drodze z pracy. Poczynając od 1 kwietnia 1993r. R. K. zaliczony został do drugiej grupy inwalidów. Rentę z tego tytułu (obecnie z tytułu całkowitej niezdolności do pracy) pobiera nieprzerwanie nadal. W okresie od 1 kwietnia 2014r. do 31 października 2014r. jej wysokość wynosiła 1774,75 zł brutto.

Niesporne, a nadto dowód: dokumentacja w aktach rentowych ZUS O/S. dot. R. K..

Przychód R. K. (1) z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w okresie od kwietnia do października 2014r. wynosił – podobnie jak w latach poprzednich - po 100 złotych miesięcznie.

Dowody:

- zeznanie PIT-36 za rok 2014 – k. 21-25 akt sprawy;

- kopia książki przychodów i rozchodów R. K. za rok 2014 – k. 32-36 akt sprawy.

Przed Sądem Okręgowym w Szczecinie toczyły się dwukrotnie postępowania z odwołań R. K. (1) od decyzji ZUS O/S. wydawanych w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

Pierwsze z nich toczyło się pod sygnaturą akt VII U 2441/08 i dotyczyło dwóch decyzji organu rentowego z 17 lipca 2008r. Pierwszą z decyzji organ rentowy stwierdził, że R. K. (1) ma obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w okresie od dnia 1 stycznia 1999r., przy czym wymiaru składek dokonano za okres od czerwca 1999r. do września 2001r., bowiem ustalono, że w okresie późniejszym ubezpieczony spełniał przesłanki do zwolnienia z obowiązku opłacania składek z uwagi na osiąganie dochodu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej w kwocie niższej niż 50% najniższej emerytury. Drugą z decyzji (nr (...)) organ rentowy stwierdził z kolei, że R. K. (1) jako osoba prowadząca działalność gospodarczą podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz wypadkowemu w okresie od dnia 1 stycznia 2008r. i nadal.

Wyrokiem z dnia 27 maja 2009r. Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił odwołania R. K. (1) od obu tych decyzji. Wyrok ten uprawomocnił się wobec niezłożenia przez R. K. apelacji.

Niesporne, a nadto dowód: dokumentacja w aktach Sądu Okręgowego w Szczecinie, sygn. akt VII U 2441/08.

Drugie z postępowań przed sądem, toczące się pod sygnaturą akt VI U 1715/11, dotyczyło odwołania R. K. od decyzji ZUS O/S. z dnia 15 lipca 2011r. Decyzją tą organ rentowy określił wysokość należności R. K. z tytułu nieopłaconych składek w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą za okres od stycznia 2008r. do maja 2011r. (w przypadku składek na FUS oraz FP) oraz za okres od września 2000r. do września 2001r. i za okres od stycznia 2008r. do maja 2011r. (w przypadku składek na FUZ).

Wyrokiem z dnia 29 lutego 2012r. Sąd Okręgowy oddalił także i to odwołanie R. K.. Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 6 marca 2013r., kiedy to Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił apelację R. K..

Niesporne, a nadto dowód: dokumentacja w aktach Sądu Okręgowego w Szczecinie, sygn. akt VI U 1715/11.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie w zakresie w jakim podlegało merytorycznemu rozpoznaniu okazało się częściowo uzasadnione.

W części, w której organ rentowy zmienił bowiem zaskarżoną decyzję, wyłączając z kwot nieopłaconych przez R. K. składek za okres od kwietnia do października 2014r. kwoty składek na Fundusz Pracy, stosownie do treści przepisu art. 477 ¹³ § 1 k.p.c., postępowanie należało umorzyć. Takiej też treści rozstrzygnięcie zamieszczono więc w treści punktu I sentencji wyroku.

Zgodnie z przepisami art. 6 ust. 1 pkt 1 i 5 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity obowiązujący w spornym okresie: Dz.U. z 2013r., poz. 1442 z późn. zm., dalej jako: ustawa systemowa), w okresie od kwietnia do października 2014 roku obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu podlegały osoby, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej były pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów oraz osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą w rozumieniu art. 8 ust. 6 pkt 1 ustawy systemowej jest przy tym osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej. Wedle art. 13 pkt 4 ustawy systemowej, obowiązek ubezpieczenia powstaje z dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej, a ustaje z dniem, w którym nastąpiło zaprzestanie jej prowadzenia.

Z kolei stosownie do treści przepisu art. 9 ust. 4c ustawy systemowej, osoby prowadzące pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 1, mające ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym do czasu ustalenia prawa do emerytury. Ani ten, ani żaden inny przepis nie przewiduje przy tym zwolnienia od obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne dla osób pobierających – jak R. K. (1) – rentę wypadkową. Powyższe oznacza, że skoro R. K. (1) (co było okolicznością niesporną) nie ma ustalonego prawa do emerytury, brak było jakichkolwiek podstaw do zwolnienia go z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Co za tym idzie, odwołanie – w tym zakresie – zostało oddalone, o czym na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzeczono w punkcie III. sentencji wyroku.

Za nieprawidłową sąd uznał natomiast decyzję w zakresie ustalającym wysokość zadłużenia R. K. w spornym okresie z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego. Jak przy tym wynika z nadesłanego przed rozprawą pisma ZUS, do takiego samego wniosku doszedł i sam organ rentowy, jednak – z niezrozumiałych dla sądu przyczyn – nie dokonał w tym zakresie zmiany zaskarżonej decyzji, co wymuszało konieczność dokonania takiej zmiany przez sąd.

Jedynie dla porządku należy więc wskazać, że zasady podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu i opłacania składek na to ubezpieczenie zostały określone przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity obowiązujący w roku 2014, wynikający z Dz.U. z 2008r., nr 164, poz. 1027, z późn. zm.). W szczególności, w art. 82 ust. 9 tejże ustawy wskazano, iż składka na ubezpieczenie zdrowotne nie jest opłacana przez osobę zaliczoną do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności od tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczenia zdrowotnego, o którym mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c, w przypadku gdy osoba ta:

1) uzyskuje przychody z tego tytułu w wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury lub

2) opłaca podatek dochodowy w formie karty podatkowej.

Zgodnie z przepisem art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. c omawianej ustawy, obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegały zaś w spornym okresie osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które były osobami prowadzącymi działalność pozarolniczą lub osobami z nimi współpracującymi, z wyłączeniem osób, które zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej.

W niniejszej sprawie nie było sporne, że R. K. (1) nie opłacał w okresie od kwietnia do października 2014r. podatku dochodowego w formie karty podatkowej. Jak jednak ustalono w toku postępowania sądowego, jego przychody z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej wynosiły w tych miesiącach po 100 złotych, a co za tym idzie – w oczywisty sposób nie przekraczały miesięcznie 50% kwoty najniższej emerytury, która wynosiła w tym czasie 844,45 złotych (vide: Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 18 lutego 2014 r. w sprawie kwoty najniższej emerytury i renty, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych oraz kwot maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent, Monitor Polski z 2014r., poz. 165).

Powyższe oznacza, że ostatnią przesłanką, jaką R. K. (1) musiał spełnić, by nie musieć w spornym okresie opłacać składek na ubezpieczenie zdrowotne, było wykazanie, że w owym czasie był osobą zaliczoną do umiarkowanego lub znacznego stopnia niepełnosprawności. R. K. (1) przyznał wprawdzie na rozprawie, że nie legitymuje się w tym zakresie stosownym orzeczeniem właściwego zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności, jednak nie można było tracić z pola widzenia tego, że od roku 1993 i nadal pobiera on nieprzerwanie z ZUS rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy (początkowo rentę II grupy inwalidów). Stosownie bowiem do treści przepisu art. 62 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011r., nr 127, poz. 721 z późn. zm.), osoby, które przed dniem wejścia w życie ustawy zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów, są osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu ustawy, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów nie utraciło mocy.

Ponadto, w ustępie drugim tego przepisu, w punkcie 2 wskazano, iż orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Skoro więc orzeczenie o zaliczeniu R. K. (1) o zaliczeniu go (w roku 1993) do inwalidów II grupy było ważne także i w okresie od kwietnia do października 2014r. (w tym czasie R. K. pobierał rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy), niewątpliwie musiał on być w tym czasie traktowany jako osoba zaliczona do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności. Co za tym idzie, brak było po jego stronie obowiązku uiszczania składek na ubezpieczenia zdrowotne z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Mając powyższe na uwadze, na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., orzeczono więc jak w punkcie II. wyroku, zmieniając w tym zakresie zaskarżoną decyzję.

Należałoby także poddać organowi rentowemu pod rozwagę możliwość zweryfikowania prawidłowości ustalenia przez niego wysokości składek na ubezpieczenia, nieopłaconych przez R. K. (1) w okresach innych niż objęte zaskarżoną decyzją. Przepis art. 82 ust. 9 ustawo o świadczeniach opieki zdrowotnej (…) w przywołanym wyżej brzmieniu obowiązuje bowiem nieprzerwanie od daty wejścia w życie ustawy, co oznacza – skoro przez cały ten czas R. K. (1) pobierał rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy – iż o ile jego dochód z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej był równie niski jak obecnie, także i w innych okresach mógł on nie mieć obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne.

Na zakończenie należy wskazać, iż w ocenie sądu w niniejszej sprawie brak było podstaw do przyjęcia, że w sprawie istniał już stan rzeczy osądzonej, uniemożliwiający sądowi merytoryczne zbadanie zasadności zaskarżonej decyzji. W sprawie należnych od R. K. (1) składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością gospodarczą istotnie dwukrotnie wypowiadał się już sąd, wydając niekorzystne dla odwołującego wyroki. Każdorazowo wyrok dotyczył jednak konkretnego okresu i konkretnych zaległości składkowych (za wskazany w decyzji okres). Żadna z tych decyzji (a co za tym idzie – wyroków sądów) nie odnosiła się natomiast do okresu objętego niniejszą decyzją, tj. do okresu od kwietnia do października 2014 roku. W ocenie sądu pozwalało to w pełni na merytoryczne wyrokowanie w sprawie, skoro stosownie do treści przepisu art. 366 k.p.c., wyrok prawomocny ma powagę rzeczy osądzonej tylko co do tego, co w związku z podstawą sporu stanowiło przedmiot rozstrzygnięcia.