Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 16 lipca 2014 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo Miasta Ł. przeciwko A. M., S. M. o zapłatę kwoty 6.056,90 złotych (z odsetkami i kosztami procesu), zasądzając jednocześnie od strony powodowej na rzecz S. M. kwotę 1.217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu orzeczenia wyjaśniono, że dochodzona kwota miała stanowić wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z lokalu użytkowego nr (...), położonego przy ul. (...) w Ł., w okresie od dnia 1 lipca 2010 roku do dnia 30 kwietnia 2013 roku. Pozwani wnosili o oddalenie powództwa i podnosili zarzut przedawnienia roszczenia.

W sprawie ustalono, że od dnia 8 maja 1998 roku A. M. i S. M. byli najemcami lokalu użytkowego nr (...) położonego w Ł. przy ulicy (...), mającego powierzchnię użytkową 74,46 mkw. Pismem z dnia 15 czerwca 2010 roku powód rozwiązał z dniem 30 czerwca 2010 roku umowę w/w lokalu, wzywając pozwanych do zdania kluczy i informując o naliczaniu odszkodowania od dnia 1 lipca 2010 roku. Przesyłka polecona z pismem nie została odebrana przez pozwanych. Nadto pozwani nie płacili wynagrodzenia za zajmowanie lokali użytkowych bez tytułu prawnego. Sąd Rejonowy poczynił drobiazgowe ustalenia odnośnie wysokości odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu, wraz z kosztami mediów, oraz na okoliczność sekwencji zdarzeń prowadzących do wydania lokalu przez pozwanych na rzecz powoda.

Sąd Rejonowy stwierdził, że roszczenie strony powodowej, nie zasługuje na ochronę prawną, z uwagi na zasadność podniesionego przez pozwanych zarzutu przedawnienia. Stwierdził, że zgodnie z art. 229 § 1 kc roszczenia właściciela przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak również roszczenia o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy. Wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy jest należnością jednorazową za cały okres korzystania z rzeczy przez posiadacza bez tytułu prawnego. Przedawnienie takiego roszczenia następuje w terminie określonym w art. 229 kc, co oznacza, że w okresie jednego roku, o jakim mowa w tym przepisie, właściciel może dochodzić wynagrodzenia za cały okres korzystania z jego rzeczy, nie przekraczający jednak 10 lat, a to ze względu na treść art. 118 kc. Natomiast za okres sprzed wytoczenia powództwa o wydanie rzeczy wynagrodzenie za bezumowne z niej korzystanie należy się właścicielowi tylko w razie istnienia złej wiary posiadacza.

Strona powodowa dochodziła wynagrodzenia za bezumowne korzystanie przez pozwanych z lokalu w okresie od dnia 1 lipca 2010 roku do dnia 30 kwietnia 2013 roku. Pozwani byli posiadaczami lokalu w złej wierze, albowiem pismem z dnia 15 czerwca 2010 roku powód rozwiązał z dniem 30 czerwca 2010 roku zwartą z nimi umowę. Nie ma przy tym znaczenia, iż pozwani pisma tego nie odebrali, gdyż zgodnie z art. 61 § 1 kc oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Stąd rozwiązanie umowy było skuteczne a powód mógł żądać wynagrodzenia za cały okres bezumownego korzystania z lokalu, nie przekraczający jednak 10 lat od chwili zwrotu rzeczy. Ze względu na podniesienie przez pozwanych zarzutu przedawnienia roszczenia istotne było ustalenie kiedy dokładnie pozwani dokonali zwrotu rzeczy. Stosownie do wypracowanego na gruncie przepisu art. 229 § 1 kc dorobku orzecznictwa właściciel może dochodzić wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy jedynie w terminie roku od dnia jej zwrotu. Z zeznań pracowników powoda oraz sporządzonych przez nich notatek wynikało początkowo, że przekazanie przez pozwanego kluczy do zajmowanego lokalu nastąpiło w dniu 2 listopada 2011 roku. Okazało się jednak, że klucze te nie były kluczami pozwalającymi dostać się do spornego lokalu, co przyznał sam pozwany wskazując, że klucze te najprawdopodobniej zaginęły. Ostatecznie jednak świadek G. M. wskazała, iż w dniu 4 kwietnia 2012 roku sporządzono protokół zdawczo-odbiorcze dla lokalu, który został następnie przejęty przez powoda. Gdyby przyjąć wersję najbardziej korzystną dla powoda i uznać, że zwrot spornego lokalu nastąpił w dniu 4 kwietnia 2012 roku, to zgodnie z art. 229 § 1 kc powód powinien wystąpić z powództwem o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z rzeczy do dnia 4 kwietnia 2013 roku. Tymczasem pozew w przedmiotowej sprawie wniesiony został dopiero w dniu 16 września 2013 roku, a więc 5 miesięcy po upływie terminu przedawnienia. Z tej przyczyny powództwo nie mogło zostać uwzględnione i podlegało oddaleniu. Sąd Rejonowy uzasadnił także rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu

Powyższe orzeczenie zaskarżyła strona powodowa, wnosząc o jego zmianę i uwzględnienie powództwa w kształcie, w którym było popierane na chwilę zamknięcia rozprawy przed sądem I. instancji.

Skarżąca gmina zarzuciła Sądowi Rejonowemu naruszenie przepisu § 14 wiążącej strony umowy najmu z dnia 8 maja 1998 r., a w konsekwencji naruszenie przepisów art. 483 kc i art. 118 kc poprzez ich niezastosowanie. Nadto wskazano na błędne zastosowanie przepisów art. 117 kc i 229 § 1 kc. W uzasadnieniu apelacji wskazano, że § 14 umowy stron zastrzegał obowiązek zapłaty kary umownej, w wysokości 3-krotności opłat czynszowych obowiązujących przed rozwiązaniem umowy, za każdy miesiąc korzystania z lokalu. Roszczenie o zapłatę kary umownej przedawnia się zaś w terminach wynikających z zasad ogólnych prawa cywilnego, a nie wskazanych w przepisach art. 229 § 1 kc i art. 667 kc. Dlatego Sąd Rejonowy winien zastosować przepis art. 483 kc i uwzględnić powództwo.

Pozwani wnieśli o oddalenie apelacji, a nadto o zasądzenie od skarżącego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

W sytuacji, gdy skarżący nie kwestionuje poczynionych przez Sąd Rejonowy ustaleń faktycznych, Sąd Okręgowy jest nimi związany (art. 378 kpc). Jednocześnie Sąd odwoławczy przyjmuje te ustalenia za własne, czyniąc je podstawą własnego rozstrzygnięcia.

Sąd Okręgowy nie podziela zapatrywania przedstawionego w odpowiedzi na apelację, zgodnie z którą w sprawie na etapie nastąpiła zmiana roszczenia. Dostrzegając pewne walory argumentacji wskazującej zmianę podstawy prawnej roszczenia należy stwierdzić, że na płaszczyźnie dowodowej sąd orzekający jest związany wykazaną podstawą faktyczną powództwa, zaś na płaszczyźnie prawa materialnego - obowiązującymi przepisami prawa. Nie jest jednak związany wskazywana podstawą prawną powództwa, wobec czego ewolucję stanowiska strony powodowej należy uznać za procesowo dopuszczalną.

Przyczyna oddalenia apelacji tkwi natomiast w (również wskazywanych w odpowiedzi na apelację) okolicznościach związanych z treścią § 14 umowy stron. Stanowi on, że w przypadku rozwiązania umowy najmu, najemca zajmujący lokal bez tytułu prawnego zobowiązany jest do zapłaty wynajmującemu odszkodowania w wysokości 3-krotnej stawki opłat czynszowych obowiązujących przed rozwiązaniem umowy, za każdy miesiąc bezumownego korzystania z lokalu.

Jest oczywistym, że karę umowną można zastrzec jedynie na wypadek nie wykonania zobowiązania niepieniężnego (art. 483 kc). Tymczasem powołane postanowienie umowy nie odwołuje się do zdarzenia będącego niewykonaniem świadczenia o charakterze niepieniężnym, lecz zmierza do pozaustawowego uregulowania wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczy cudzej. Roszczenie to wynika z przepisów art. 224 i 225 kc, a także (przy użyciu określenia „odszkodowanie) z przepisu art. 18 ust. 1 Ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U.2014.150). Tymczasem zapłata takiego wynagrodzenia (odszkodowania) jest świadczeniem pieniężnym. Stąd na wypadek jego niespełnienia zastrzeżenie kary umownej nie jest możliwe, co prowadzi do wniosku, że postanowienie § 14 umowy stron jest z punktu widzenia przepisów prawa nieważne, a zatem nie może wywoływać skutków prawnych. Także rozwiązanie umowy, zastrzeżone jako warunek wstępny zapłaty kary umownej nie można traktować jako świadczenie niepieniężne, gdyż samo pozostawanie stroną umowy nie jest świadczeniem (rozumianym jako danie, czynienie, nie czynienie, lub znoszenie).

Jednocześnie Sąd Okręgowy w pełni podziela, nie kwestionowaną na etapie postępowania odwoławczego przez stronę powodową, argumentację Sądu Rejonowego odnośnie przedawnienia roszczenia wywodzonego z przepisów art. 224 i 225 kc.

W konsekwencji roszczenie należało uznać za niezasadne, zaś apelację oddalić (art. 385 kpc).

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie przepisu art. 98 § 1 kpc, nie znajdując podstaw, by odstąpić od wyrażonej w nim zasady odpowiedzialności za koszty procesu. Wysokość zasądzonej kwoty została ustalona stosownie do § 6 pkt 4 oraz § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U.2013.461).