Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Marzena Głuchowska

Protokolant Barbara Wypych

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2014 r. w Kaliszu

odwołania Z. G.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 19 czerwca 2013 r. i 28 października 2013 r. Nr (...)

w sprawie Z. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

Oddala odwołanie

UZASADNIENIE

W dniu 25.03.2013 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. został złożony wniosek o przyznanie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach dla Z. G..

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.decyzją z dnia 19.06.2013 r. w sprawie (...)odmówił odwołującemu Z. G.prawa do emerytury. Zdaniem ZUS w O.odwołujący nie spełnia przesłanek wskazanych w art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. 2004 r., nr 39, poz. 353 ze zm.) tj. nie wykazał 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach oraz nie wykazał 25 lat zatrudnienia.

W terminie do odwołania od tej decyzji, odwołujący wniósł w dniu 19.07.2013 r. o przyznanie emerytury poprzez zaliczenie do stażu ogólnego pracy, okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w latach: 01.05.1969 r. do 31.08.1974 r.

Organ rentowy wydał decyzję z dnia 28.10.2013 r. odmawiającą przyznania emerytury z tych samych powodach jak w decyzji z dnia 19.06.2013 r.

Od powyższej decyzji w dniu 23.12.2013 r. wniósł odwołanie Z. G., w którym podniósł, iż wykonywana przez niego praca w okresie od 01.07.1986 r. do 30.06.1988 r. w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w K.na stanowisku hartownika, na którym to stanowisku wykonywał pracę stale, jest pracą na stanowiskach wymienionych w wykazie A do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, co uprawnia go do uzyskania wcześniejszego świadczenia emerytalnego oraz podniósł iż do stażu pracy winien mieć zaliczony okres pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 01.05.1969 r. do 31.08.1974 r.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS w O. podtrzymał argumentację wcześniej przedstawioną w zaskarżonej decyzji, podniósł, iż odwołujący nie udowodnił 15 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach i okresu 25 lat zatrudnienia na dzień 01.01.1999 r. oraz wniósł o oddalenie odwołania Z. G..

Odwołujący złożył pismo w sprawie z dnia 04.03.2014 r. powołując się na intensywność prac polowych w okresie od czerwca do października w poszczególnych latach: 1970-1974.

Sąd Okręgowy / Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący urodził się dnia (...)Wykazał staż pracy na dzień 01.01.1999 r. wynoszący 23 lata, 1 miesiąc i 22 dni. Organ rentowy uznał odwołującemu okres pracy w szczególnych warunkach w 01.01.1981 r. do 22.06.1986 r., od 14.09.1988 r. do 29.11.1997 r., od 13.07.1998 r. do 29.09.1998 r. i od 18.10.1998 r. do 07.11.1998 r. w rozmiarze 14 lat 5 miesięcy i 2 dni. Organ rentowy nie uznał odwołującemu okresu pracy w szczególnych warunkach od dnia 01.07.1986 r. do dnia 30.06.1988 r. w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w K.na stanowisku hartownika. Organ rentowy nie uznał także odwołującemu do ogólnego stażu pracy, okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 06.08.1969 r. do 31.08.1974 r. Odwołujący nie należy do OFE. Odwołujący posiadł status pracownika. Odwołujący obecnie pozostaje w zatrudnieniu.

W niniejszej sprawie odwołujący zmierzał do wykazania okresu pracy w szczególnych warunkach w okresie od dnia 01.07.1986 r. do dnia 30.06.1988 r. w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w K.na stanowisku hartownika oraz okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 06.08.1969 r. do 31.08.1974 r.

W okresie od 01.01.1981 r. do 29.11.1997 r. odwołujący zatrudniony był w Fabryce (...). W okresie zatrudnienia w tej firmie odwołujący od dnia 23.06.1986 r. do 13.09.1988 r. korzystał z urlopu bezpłatnego. W tym czasie odwołujący pracował w Przedsiębiorstwie (...) Oddział w K.. W świadectwie pracy z dnia 05.07.2001 r. wskazano stanowisko odwołującego – hartownik. W dniu 26.07.2013 r. firma (...) S.A poprzednio Przedsiębiorstwo (...) Oddział w K. wystawiła odwołującemu świadectwo pracy w szczególnych warunkach. Wskazano okres od 01.07.1986 r. do 30.06.1988 r., stanowisko hartownik- obsługa pieców grzewczych i obróbka cieplna, transport materiałów na gorąco oraz transport wewnętrzny między stanowiskami na wydziałach, w których wykonywane są prace wymienione w wykazie. Powołano się na Wykaz A Dział III poz. 67 punkt 7 załącznika do Zarządzenia Nr 9 Ministerstwa Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01.08.1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę. Stanowisko hartownika wynika z podania o pracę, świadectwa lekarskiego z dnia 09.06.1986 r., informacji o pracowniku, umowy o pracę z dnia 24.06.1986 r. i aneksów do niej z dnia 01.11.1986 r., 01.01.1987 r., 16.07.1987 r., 18.01.1988 r., informacji o pracy zawodowej na kontrakcie – hartownik- praca na oczyszczarkach przy obróbce cieplnej w okresie od 01.07.1986 r. do 30.06.1988 r., rozliczeniu po pracy na budowie eksportowej, świadectwa pracy z dnia 05.07.1988 r., karty obiegowej zmiany z dnia 05.07.1988 r., świadectwa pracy z dnia 05.07.2001 r.

Odwołujący wykonywał pracę hartownika na budowie na Węgrzech w okresie od 01.07.1986 r. do 30.06.1988 r. Praca ta polegała na obsłudze pieców grzewczych Były to piece przemysłowe, grzewcze, tunelowe, gdzie wytapiana było kilka ton stali.

Rodzice odwołującego W. G.i E. G.byli roczniki 1926 r. i 1919. E. G.pracował zawodowo na kolei. Małżonkowie G.mieli gospodarstwo rolne o powierzchni 2,35 ha. Na gospodarstwie uprawiano zboża, ziemniaki, buraki. Była także łąka. Hodowano także inwentarz; jedną lub dwie krowy, kilka sztuk trzody chlewnej, drób. Gospodarstwo w 1986 r. przeszło na własność Z. G.. Małżonkowie G.mieli dwoje dzieci: M.rocznik 1950 i Z.rocznik 1953. M.po ukończeniu szkoły podstawowej w 1964 r. uczyła się w liceum pedagogicznym w O. (1)i następnie pracowała jako nauczyciel. W 1974 r. M.wyszła za mąż. Ojciec odwołującego E. G.miał mieszkanie służbowe w O. (1). W tym mieszkaniu mieszkał. Odwiedzał dzieci w K. (1). Gdy M.uczyła się w szkole ponadpodstawowej w O. (1)mieszkała w mieszkaniu ojca. Odwołujący zameldowany był do 1966r. w K. (1), a w okresie od 1966 r. do 1980 r. w O. (1)w mieszkaniu ojca. Między O.a K.jest odległość 65km.

Odwołujący po ukończeniu szkoły podstawowej w 1968 r. nie uczył się. Odwołujący 16 lat skończył w dniu (...). W tym czasie mieszkał w domu i pracował w gospodarstwie rolnym rodziców. W okresie od 19.01.1970 r. do 14.06.1974 r. odwołujący uczęszczał do Technikum (...)w O. (1). Uczył się w zawodzie technik mechanik obróbki cieplnej. W tym czasie mieszkał w O. (1)w mieszkaniu służbowym ojca. Odwołujący pomagał matce w pracy w gospodarstwie rolnym w wolnych chwilach: w wakacje: około 2 tygodnie trwały żniwa, około 2 tygodnie trwały prace przy wykopkach, po tygodniu 2 razy w roku trwały sianokosy.

Odwołujący nie wykonywał stałej codziennej pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 19.01.1970 r. do 14.06.1974 r. Pracę odwołującego w gospodarstwie rolnym określić należy jako stałą od ukończenia 16 lat – od 30.04.1969 r. do 18.01.1970 r.- do rozpoczęcia nauki w szkole ponadpodstawowej.

(dowód: częściowo zeznania odwołującego, częściowo zeznania świadków S. W. i J. C., akta osobowe odwołującego.)

Sąd odmówił wiary zeznaniom odwołującego i świadków S. W.i J. C.w części dotyczącej tego, iż odwołujący wykonywał stałą codzienną pracę w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie gdy uczęszczał do szkoły ponadpodstawowej dziennej w O. (1)i tam był zameldowany. Świadek W.potrafił jedynie powiedzieć, iż widywał odwołującego gdy pomagał matce w pracy w gospodarstwie rolnym, nie potrafił wskazać czasokresu ani powiązać swoich obserwacji z okresem nauki odwołującego. Świadek C.także określiła, iż widziała odwołującego przy pracy w gospodarstwie rolnym. Świadek nie wiedziała o nauce odwołującego po szkole ponadpodstawowej, nie potrafiła określić kiedy odwołujący mieszkał u ojca w O. (1). Sąd uznał za niewiarygodne twierdzenia odwołującego, iż w okresie kiedy uczył się w szkole ponadpodstawowej, był zameldowany w mieszkaniu ojca w O. (1), ale mieszkał w K. (1), a ojciec mieszkał w O. (1)i woził odwołującego codziennie z K. (1) do O. (1)z uwagi na naukę w szkole bo w tym zakresie zeznania są nielogiczne.

Jako praca w szczególnych warunkach wymieniona została w wykazie A Dział III poz. 67 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 08.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, obsługa pieców grzewczych i obróbka cieplna, transport materiałów na gorąco oraz transport wewnętrzny między stanowiskami pracy w wydziałach, w których wykonywane prace wymienione są w wykazie.

Możliwość uzyskania emerytury przez mężczyzn przed ukończeniem 65 roku życia przewidywał do 31.12.2008 r. przepis art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 39, poz.353 ze zmianami). Obecnie osoby urodzone po 31.12.1948 r., które osiągnęły wiek wymieniony w art. 32 i pracowały w szczególnych warunkach mogą przejść na emeryturę na warunkach przewidzianych w art. 184 wymienionej ustawy. Muszą, m.in. spełniać warunek wykazania stażu pracy 25 lat dla mężczyzn i 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 01.01.1999 r. Przepis ten wymaga także dla spełnienia warunków do świadczenia, rozwiązania stosunku pracy i braku przynależności do OFE. Warunek rozwiązania stalunku pracy nie obowiązuje od 01.01.2013 r.

Dla celów ustalenia uprawnień do wcześniejszej emerytury za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Wiek emerytalny takich osób, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie ustawy oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 roku, nr 8, poz. 43 ze zmianami), a także na podstawie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie wymienionych aktów.

Pierwszym z warunków jest brak przynależności do OFE i odwołujący ten warunek spełnia. Kolejnym warunkiem jest ukończenie 60 roku życia. Odwołujący osiągnął wymagany przez przepisy wiek w dniu (...)r. Następnym warunkiem jest przepracowanie wymaganego okresu zatrudnienia tj. co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Odwołujący wykazał okresy składkowe i nieskładkowe za okres 23 lata 1 miesiąc i 22 dni na dzień 01.01.1999 r.

Z treści art. 5 cytowanej ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy składkowe i nieskładkowe, z tym, że okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nie przekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Art. 10 powołanej wyżej ustawy przewiduje natomiast możliwość uwzględnienia przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości przypadających przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, ale jedynie, gdy okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Powołany powyżej art. 10 ustawy pozwala na uwzględnienie okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia przypadającego w czasie, kiedy nie funkcjonowało ubezpieczenie społeczne rolników (tj. przed 1 stycznia 1983 r.). Podstawowe znaczenie ma zatem ustalenie czy wykonywanie określonych czynności w gospodarstwie rolnym można uznać za okresy pracy w tym gospodarstwie. We wskazanym przepisie nie ma jednak definicji pracy w gospodarstwie rolnym. Przyjmuje się w związku z tym, iż ustalenia czy, pracę danej osoby w gospodarstwie rolnym można uznać za pracę mogącą być uwzględnioną przy ustalaniu prawa do emerytury, dokonywać należy w oparciu o przepisy regulujące ubezpieczenie społeczne rolników. Za okresy pracy w gospodarstwie rolnym, uważa się więc okresy wykonywania pracy na takich warunkach, jakie po dniu 1 stycznia 1983 r. dawałyby podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników (tak w wyroku SN z dnia 03.07.2001 r., II UKN 466/00 OSNPUSiSP 2003, nr 7, poz. 186).

Ubezpieczenie społeczne rolników regulowane jest przepisami ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U z 1998 r., nr 7, poz. 25 ze zmianami). Przyjmuje się powszechnie, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym przesądza wystąpienie dwóch okoliczności: po pierwsze - wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika” z art. 6 pkt 2 powołanej ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i po drugie - czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie (art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy emerytalnej). Takie stanowisko zajęto w wyrok SN z dnia 28.02.1997 r., II UKN 96/96,(OSNP,1997/23/473),wyrażonym wprawdzie na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy, ale nadal aktualnym.

Zgodnie z treścią wskazanego powyżej art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników za domownika uważa się osobę bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie i stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. W poprzednio obowiązującej ustawie z dnia 14.12.1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin domownika definiowano jako członka rodziny rolnika, pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, mającego co najmniej 16 lat, nie podlegającego obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów a ponadto osobę, dla której praca w gospodarstwie rolnym stanowi główne źródło utrzymania.

W rozpoznawanej sprawie z dokonanych ustaleń faktycznych wynika, iż rodzice odwołującego mieli małe gospodarstwo rolne. Ojciec pracował zawodowo. Rodzice byli w spornym okresie stosunkowo młodymi ludźmi, mieli więc możliwości i siłę aby w gospodarstwie rolnym pracować. Pracy w gospodarstwie było tyle, iż ojciec mógł sobie na pracę zawodową pozwolić oraz zamieszkiwać w O. (1). Charakter gospodarstwa wskazuje na okresowe potrzeby wykonywania prac polowych, w szczególności na wiosnę, i potem jesienią. Utrzymanie inwentarza wymagało pracy cały rok. Odwołujący w spornym okresie uczęszczał do dziennej szkoły ponadpodstawowej. Była to szkoła w systemie dziennym. Odwołujący w związku z nauką, koniecznością przygotowywania się do zajęć miał ograniczony czas, w którym mógł pomagać w pracy w gospodarstwie rolnym. W okresie jesiennym, zimowym, wiosennym, gdy nasilenie prac jest dużo mniejsze, dzień jest dużo krótszy nie było potrzeby, a odwołujący nie miał możliwości, wykonywania stałej codziennej pracy w gospodarstwie rolnym w rozmiarze co najmniej 4 godzin. Odwołujący w okresie nauki w szkole ponadpodstawowej mieszkał w O. (1)w mieszkaniu ojca. Do K. (1) odwołujący dojeżdżał w wolnych chwilach.

Co do wykonywania pracy w okresie wakacyjnym, Sąd nie podziela poglądu, iż praca taka może nosić charakter stałej pracy, codziennej, uzasadniającej traktowanie jej jako okres uzupełniający wpływający na staż emerytalny. Założeniem ustawodawcy pozwalającego uzupełniać staż ubezpieczeniowy pracą w gospodarstwie rolnym bez opłacania składek na ubezpieczeni społeczne jest uwzględnianie tylko takich okresów które wskazują na stałość, trwałość tej pracy, pozostawanie w ciągłej dyspozycji do jej wykonywania, związanie życia zawodowego w pewnym okresie z tą sferą działalności. Nie chodzi tu o okazjonalną pracę, w przypadku gdy „mam chwilę czasu” oraz nie chodzi o taką pomoc, że dziecko opuściło lekcje w szkole żeby pomagać w gospodarstwie rolnym. Zasadą jest iż staż pracy związany jest ściśle z opłacaniem składek na ubezpieczenie społeczne. Zaliczanie okresów nie związanych z opłacanie składek musi odbywać się w sytuacjach ściśle wskazanych przez ustawodawcę i jako wyjątek traktowane z wyraźnymi ograniczeniami. Nie był tą osobą także odwołujący. Potoczne przekonanie, iż dzieci wiejskie pracowały w gospodarstwie rolnym nie może skutkować obciążaniem systemu ubezpieczeń społecznych dodatkowymi ciężarami w sytuacji braku jakiegokolwiek wkładu z tego tytułu do tego systemu.

Odwołujący po uwzględnieniu okresu pracy w gospodarstwie rolnym od 30.04.1969 r. do 18.01.1970 r. wykazuje na dzień 01.01.1999 r. staż pracy wynoszący 23 lata 10 miesięcy i 10 dni.

Ostatnim warunkiem uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest przepracowanie co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na dzień 01.01.1999 r.

Aby wykonywaną pracę można było zaliczyć do pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, musi to być rodzaj pracy wskazanej w załączniku A do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Praca ta, zgodnie z brzmieniem § 2 ust 1 wymienionego rozporządzenia musi być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wymaganym na danym stanowisku. Stosownie do ustępu 2 § 2 w/w rozporządzenia okresy pracy w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy. Pracodawcy odwołującego obecnie istnieje po przekształceniach. Odwołującemu wystawiono świadectwo pracy w szczególnych warunkach za sporny okres.

Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego przedmiotem postępowania w sprawie o wcześniejszą emeryturę jest ustalenie tego świadczenia z uwagi na warunki pracy, co oznacza konieczność poczynienia ustaleń dotyczących rodzaju i wymiaru zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W świetle powołanego wyżej § 2 Rozporządzenia Rady Ministrów zakład pracy wydaje zaświadczenie o zatrudnieniu w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji, natomiast w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okresów także w oparciu o inne dowody m. in. zeznania świadków (por. uchwała SN z 21.09.1984 r., sygn. akt III UZP 48/84 niepublikowana LEX nr 14630).

W rozpoznawanej sprawie, jak wyżej wskazano, odwołującemu wystawiono świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach za sporny okresy.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, iż odwołujący wykonywał pracę w szczególnych warunkach jako hartownik w okresie od 01.07.1986 r. do 30.06.1988 r. Odwołujący wykazał okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Odwołujący nie spełnił warunku wymienionego w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, gdyż nie wykazał 25 lat zatrudnienia na dzień 01.01.1999 r.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc Sąd orzekł jak w wyroku o oddaleniu odwołania.