Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 grudnia 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi Widzewa w Łodzi w sprawie z powództwa J. T. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej V. (...) w W. o zapłatę zasądził od pozwanego kwotę 14 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 26 października 2012 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 1261,09 zł tytułem zwrotu kosztów procesu. W punkcie drugim wyroku Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie. W punkcie trzecim nakazał ściągnąć od powoda na rzecz Skarbu Państwa z zasądzonego roszczenia kwotę 349,10 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych. Nadto Sąd nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1237,80 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy w całości podzielił i przyjął za własne. Z ustaleń tych wynika, że na podstawie umowy zawartej w dniu 19 listopada 2011 roku powód kupił od P. S. samochód osobowy o numerze rejestracyjnym (...). P. S. był trzecim właścicielem sprzedawanego samochodu. Przy zakupie pojazdu powód otrzymał jeden kluczyk do samochodu. Również jeden kluczyk otrzymał P. S. w momencie zakupu przedmiotowego samochodu. W dniu 21 czerwca 2012 r. powód za pośrednictwem agenta ubezpieczeniowego zawarł z pozwanym Towarzystwem umowę odpowiedzialności cywilnej oraz umowę autocasco, obejmującą ubezpieczenie od kradzieży pojazdu. Przy zawarciu umowy powód okazał dokumenty związane z zakupem samochodu jak i jeden kluczyk do samochodu. Suma ubezpieczenia pojazdu powoda została określona na kwotę 19.392 zł. Ogólne warunki ubezpieczenia do zawartej przez strony umowy autocasco przewidziały, że ubezpieczający ma obowiązek powiadomić ubezpieczyciela o utracie lub skopiowaniu kluczyków lub innego urządzenia przewidzianego przez producenta do uruchomienia silnika oraz powiadomić o wymianie kluczyków, innych urządzeń przewidzianych przez producenta do uruchomienia silnik, zamków, po utracie kluczyków lub takich urządzeń - § 13 ust. 5 pkt 3 i 4 owu. Ogólne warunki ubezpieczenia przewidziały również, że jeżeli na podstawie badań zleconych przez C. okaże się, że w okresie ubezpieczenia kluczyki lub inne urządzenie przewidziane przez producenta pojazdu do uruchomienia silnika lub odblokowania zabezpieczeń zostały skopiowane, a ubezpieczony nie powiadomił o tym fakcie ubezpieczyciela, C. odmówi wypłaty odszkodowania - § 13 ust. 10 owu.

Pojazd powoda został skradziony w dniu 14 września 2012 r. Powód zgłosił kradzież w Komendzie Miejskiej Policji w Ł., postępowanie w sprawie kradzieży pojazdu zostało umorzone z powodu niewykrycia sprawców. Powód zgłosił w dniu 25 września 2012 r. szkodę w ramach ubezpieczenia autocasco pozwanemu Towarzystwu. Pozwany odmówił wypłaty odszkodowania wskazując że w toku postępowania likwidacyjnego ubezpieczyciel ustalił, że klucz przedstawiony przez powoda nosi ślady kopiowania. Sąd Rejonowy ustalił, że przed kradzieżą pojazdu powód użytkował samochód przez około rok - od listopada 2011 roku do września 2012 roku. W tym czasie to powód wyłącznie użytkował pojazd. Powód nie wymienił stacyjki w pojeździe. Kluczyki do pojazdu powód przechowywał w domu w jednym miejscu. Dostęp do kluczyków miała żona powoda, ale nie jeździła samochodem. W okolicach Bożego Narodzenia 2012 roku powód oddał samochód do naprawy w Zakładzie (...) przy ulicy (...) w Ł..

Powód zostawił pojazd wraz z kluczykiem na jeden dzień, wieczorem odebrał samochód. Sąd Rejonowy ustalił również że kluczyk, który powód otrzymał do przedmiotowego samochodu posłużył co najmniej dwukrotnie, w różnych okresach czasu, jako wzorzec do dorobienia kolejnych kluczy. Wskazują na to wgniecenia i zarysowania, które nie mogły powstać w toku normalnej eksploatacji, a są charakterystyczne dla wodzika kopiarki. Ślady ostatniego kopiowania nie są zanieczyszczone lub zatarte, są wybłyszczone, co może wskazywać, że kopiowania dokonano w ostatnim okresie eksploatacji - w przeciągu ostatniego miesiąca, a po kopiowaniu klucza nie używano albo używano go sporadycznie.

Wartość rynkowa skradzionego pojazdu powoda na dzień dokonania kradzieży Sąd ustalił na kwotę 14.000 zł.

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy przyjął, że pozwany niezasadnie powołuje się na ogólne warunki ubezpieczenia twierdząc, że jest zwolniony od zapłaty odszkodowania. Sąd powołał się na art. 827 § 1 k.c. i wskazał że powody dla których ubezpieczyciel może odmówić wypłaty odszkodowania wyczerpują się w rażącym niedbalstwie lub umyślnym wyrządzeniu szkody przez ubezpieczającego albo osobę, z którą pozostaje on we wspólnym gospodarstwie domowym lub za którą ponosi odpowiedzialność. W ocenie Sądu wiążące strony postanowienia ogólnych warunków ubezpieczeń powinny być interpretowane przez pryzmat okoliczności, o których mowa w art. 827 § 1 k.c. Zachowanie sprzeczne z dyspozycją § 13 ust. 10 nie wpisuje się w treść pojęcia umyślnego wyrządzenia szkody lub rażącego niedbalstwa. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że powód właściwie zabezpieczył kluczyk do pojazdu i nie udostępniał go nikomu poza jednorazowym pozostawieniem kluczyka w zakładzie naprawczym w grudniu 2012 roku. W ocenie Sądu w sprawie nie ma dowodów na niewłaściwe zachowanie ubezpieczonego, a tym samym stwierdzenie skopiowania kluczyka i niepewność daty dokonania tej czynności nie może stać się samodzielną przesłanką do dalszego rozumowania odnośnie umyślnego wyrządzenia szkody lub doprowadzenia do niej na skutek rażącego niedbalstwa.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 k.p.c., stosunkowo je rozdzielając. Na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398 ze zm.) orzeczono o nieuiszczonych kosztach sądowych, nakazując ściągnąć od powoda kwotę 349,10 zł w zakresie oddalonej części powództwa i nakazując pobrać od pozwanego kwotę 1.237,80 zł nieuiszczonych kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła pozwana spółka, zaskarżając go
w zakresie pkt. 1 i 4 oraz zarzucając :

- naruszenie przepisów prawa procesowego:

a) art. 233 par.1 kpc przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i uznanie że w sprawie nie zostało wykazane aby powód dokonał kopiowania kluczyków,

b) art. 233 par.1 kpc w zw. z art.278 par.1 kpc przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów i wkroczenie przez Sąd w sferę ustaleń zarezerwowaną dla biegłego

- naruszenie przepisów prawa materialnego :

a) art.827 par.1 kpc przez jego błędną interpretację i przyjęcie że skopiowanie w okresie ubezpieczenia kluczyków do samochodu bez powiadomienia o tym ubezpieczyciela nie może stanowić podstawy do odmowy wypłaty odszkodowania.

W następstwie tak sformułowanych zarzutów skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie pierwszym poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych powiększonych o podatek Vat, za obie instancje.

W toku postępowania apelacyjnego strona pozwana poparła apelację, natomiast powód wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy nie dopatrzył się naruszenia art.233 par.1 kpc przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów. Skarżący w apelacji wskazywał, że Sąd wadliwie ocenił materiał dowodowy, w tym opinię biegłego ds. mechanoskopii. Zdaniem skarżącego Sąd I instancji niezasadnie uznał, że nie doszło do kopiowania kluczyka przez powoda w okresie użytkowania przez niego pojazdu. Wskazać jednak należy, że zarzut ten nie znajduje potwierdzenia w treści uzasadnienia Sądu Rejonowego.

Otóż Sąd Rejonowy opierając się na opinii biegłego ustalił, że kluczyk był kopiowany dwukrotnie, w tym ostatni raz na około miesiąc przed wydaniem opinii lub nieco wcześniej, a po tym kopiowaniu kluczyk nie był już używany lub był używany sporadycznie. Jednakże ustalenie tego faktu przez Sąd nie wiązało się z przyjęciem automatycznie, że ubezpieczyciel nie odpowiada za szkodę. Sąd Rejonowy bowiem poddał krytycznej analizie zapisy ogólnych warunków umowy , szczególnie par.13 pkt. 10 i na podstawie tej analizy przyjął, że nawet w przypadku gdyby doszło do kopiowania klucza to fakt ten nie może przesądzać o odmowie wypłaty odszkodowania. Zatem wbrew zarzutom pozwanego Sąd Rejonowy nie naruszył art.233 par.1 kpc i art.278 par.1 kpc.

Sąd Rejonowy przyjął i uwzględnił w ustaleniach faktycznych opinię biegłego ds. mechanoskopii, jednak wywiódł z ustalonego faktu kopiowania kluczyków inne wnioski niż chciał skarżący. Skarżący bowiem wskazywał, że udowodnienie, iż doszło do kopiowania kluczyków przesądza o odmowie wypłaty odszkodowania, Sąd Rejonowy uznał natomiast że brak jest podstaw by okolicznością tą obciążać powoda, szczególnie gdy wykazano w toku postepowania, że powód nie oddawał nikomu kluczyków poza jednym przypadkiem oddania samochodu do warsztatu, a sam nie kopiował kluczyków.

Nie można też skutecznie zarzucać Sądowi, że dokonał oceny materiału dowodowego w sposób sprzeczny z zasadami logiki czy procedury cywilnej. Sąd Rejonowy ocenił cały materiał dowodowy zebrany w sprawie i w sposób spójny ustalił stan faktyczny. Na podstawie poszczególnych dowodów, w tym opinii biegłego oraz zeznań świadków i powoda, Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął że sam fakt wykazania, że kluczyk był kopiowany nie stoi w sprzeczności z zeznaniami powoda, który twierdził że kluczyka nie kopiował. Sąd oceniając materiał dowodowy uwzględnił zarówno opinię biegłego jak i zeznania powoda.

Prawidłowo też Sąd Rejonowy uznał, że zeznania powoda wskazują na okoliczność iż powód z należytą starannością dbał o bezpieczeństwo pojazdu , nie użyczał nikomu kluczy do samochodu, trzymał klucze zawsze w jednym miejscu i tylko raz je oddał osobom trzecim gdy oddawał pojazd do warsztatu. Na podstawie tych ustaleń Sąd Rejonowy prawidłowo wywiódł że nie można zarzucić powodowi rażącego niedbalstwa.(art. 827 par.1 kc.)

Oceniając zgłoszony zarzut naruszenia art.827 k.c. wskazać trzeba, że zgodnie z ogólną definicją umowy ubezpieczenia (art.805 k.c.) ubezpieczający zobowiązuje się opłacić składkę, a ubezpieczyciel spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, to jest zdarzenia losowego. Wobec tego, że przepisy Kodeksu cywilnego ani ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o działalności ubezpieczeniowej /Dz. U. z 2010 r. Nr 11, poz. 66 j.t. z późn. zm./ nie regulują szczegółowo całokształtu kwestii związanych z ubezpieczeniem w każdym z jego rodzajów, dlatego też szczegółowe postanowienia dotyczące konkretnego ubezpieczenia ustalane są w ogólnych warunkach ubezpieczenia. Dla oceny zasadności powództwa w niniejsze sprawie kluczowa była zatem wykładnia postanowień zawartych w „Ogólnych warunkach ubezpieczenia pojazdów – C. komunikacja” obowiązujących w 2012 roku. (dalej jako „owu”)

Nie budzi wątpliwości fakt, że treść stosunku zobowiązaniowego powstałego w wyniku zawarcia przez strony umowy ubezpieczenia autocasco pojazdu mechanicznego została określona w stosownej polisie oraz w – opisanych już wyżej i stanowiących integralną część umowy – ogólnych warunkach ubezpieczenia. Zdaniem Sądu Okręgowego należy zauważyć, że zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie, nie jest kwestionowana dopuszczalność zamieszczenia w ogólnych warunkach umów postanowień ograniczających zakres ochrony ubezpieczeniowej oraz nakładających na ubezpieczającego obowiązków, których niedopełnienie uprawnia ubezpieczyciela do odmowy wypłaty odszkodowania, tj. wyłącza jego odpowiedzialność.

Pozwany ubezpieczyciel, nie kwestionował zaistnienia wypadku ubezpieczeniowego przewidzianego w łączącej strony umowie ubezpieczenia, tj. kradzieży przedmiotowego pojazdu, ani też okoliczności tego zdarzenia. Zarzuty pozwanego były skierowane w zasadzie przeciwko uznaniu przez Sąd Rejonowy nieistnienia przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność w zakresie wypłaty odszkodowania za utracony w wyniku kradzieży samochód. Ubezpieczyciel powoływał się przy tym na zapisy owu, które zawierają wyłączenia z zakresu ochrony ubezpieczeniowej. Zgodnie bowiem z § 13 ust.5 i 10 owu :

-„ Ponadto w czasie trwania umowy Ubezpieczający i osoby uprawnione do korzystania z pojazdu, a także Ubezpieczony jeśli wiedział, że umowę zawarto na jego rachunek, zobowiązani są do:

3) powiadomienia (...) o utracie lub skopiowaniu kluczyków lub innego urządzenia przewidzianego przez producenta pojazdu do uruchomienia silnika lub odblokowania zabezpieczeń przeciwkradzieżowych, a także o wymianie kluczyków lub takiego urządzenia;”

„10. Jeżeli na podstawie badań zleconych przez (...) okaże się, że w okresie ubezpieczenia kluczyki lub inne urządzenie przewidziane przez producenta pojazdu do uruchomienia silnika lub odblokowania zabezpieczeń przeciwkradzieżowych zostały skopiowane, a Ubezpieczony nie powiadomił o tym fakcie (...), (...) odmówi wypłaty odszkodowania za szkodę powstałą wskutek kradzieży pojazdu, jego części lub wyposażenia dodatkowego.”

Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że analiza podstaw odmowy wypłaty odszkodowania musi się wiązać z zaistnieniem przesłanek z art.827 par.1 k.c. Zgodnie z art. 827 kc, zakład ubezpieczeń upoważniony jest do odmowy wypłaty odszkodowania jedynie wówczas, gdy do wyrządzenia szkody doszło umyślnie lub na skutek rażącego niedbalstwa. Rozszerzenie zatem zakresu uprawnień przez zakład ubezpieczeń na każde postępowanie bez względu na to, czy jest ono wynikiem umyślnego działania, czy też rażącego niedbalstwa, stanowi naruszenie cytowanego przepisu. Kształtowałoby bowiem treść stosunku obligacyjnego w sposób godzący w równowagę kontraktową tego stosunku i przekraczający, zakreślone przez ustawodawcę, granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta. Ograniczenie odpowiedzialności ubezpieczyciela, wynikające z postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia, nie może być bowiem dalej idące, aniżeli przewidziane w art. 827 § 1 kc. Przedstawiona klauzula wyłączająca odpowiedzialność C. zawsze gdy doszło do kopiowania kluczyka i gdy ubezpieczający nie powiadomi o tym ubezpieczyciela, jest niezgodna z art.827 k.c. C. ma prawo odmówić wypłaty odszkodowania ale tylko wówczas gdy wykaże, że do wyrządzenia szkody doszło umyślnie lub na skutek rażącego niedbalstwa. W danej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że pozwany nie wykazał by zachowanie powoda cechowało się rażącym niedbalstwem. Powód dbał o bezpieczeństwo pojazdu w sposób standardowy, jak przeciętny użytkownik pojazdu. Korzystał z samochodu tylko on, żona nie jeździła tym samochodem, kluczyki trzymał w domu w tym samym miejscu. Raz tylko powierzył kluczyki osobie trzeciej gdy oddawał samochód do warsztatu. Zachowanie powoda nie odbiegało od zachowania przeciętnego, cechującego się zwykłą starannością.

Podkreślenia wymaga, że rażące niedbalstwo ubezpieczającego zachodzi zaś tylko wtedy, gdy stopień naganności postępowania drastycznie odbiega od modelu zachowania właściwego w danych warunkach. Brak zaś stwierdzenia tak ujętej winy oznacza, że ubezpieczający, nawet jeśli dopuścił się określonego zaniedbania w sposób zawiniony, jest uprawniony - a zakład ubezpieczeń zobowiązany - do odszkodowania (wyrok Sądu Najwyższego z 26.1.2006 r., V CSK 90/05). Ciężar udowodnienia powyższych okoliczności spoczywa, zgodnie z ogólną zasadą przewidzianą w art. 6 k.c, na pozwanym zakładzie ubezpieczeń.

W okolicznościach danej sprawy, jak zasadnie wskazał Sąd Rejonowy, powodowi nie można zarzucić rażącego niedbalstwa. Brak jest zatem podstaw do odmowy przyznania odszkodowania.

Nadto nie można też pominąć w tej sprawie faktu, iż w dniu 13 października 2014 roku Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ( w sprawie XVII AmA 116/12) potwierdził decyzję UOKiK z sierpnia 2012 r.( (...) Nr 10/12) o nałożeniu ponad 5 mln zł kary na C. T.. Urząd ukarał wówczas towarzystwo za stosowanie zapisów w OWU utrudniających wypłatę odszkodowania z AC za skradziony samochód. Jeden z zakwestionowanych przez UOKiK warunków umowy to właśnie wskazany w par.13 ust.10 zapis dotyczący odmowy wypłaty odszkodowania jeżeli na podstawie badań zleconych przez (...) okaże się, że w okresie ubezpieczenia kluczyki lub inne urządzenie przewidziane przez producenta pojazdu do uruchomienia silnika lub odblokowania zabezpieczeń przeciwkradzieżowych zostały skopiowane, a Ubezpieczony nie powiadomił o tym fakcie (...).

Prezes UOKiK wskazał, że zapis ten jest tożsamy z klauzulą uznaną za niedozwoloną klauzulę umowną wpisaną do rejestru pod numerem (...). Klauzula stosowana przez C. w par.13 ust.10 ogólnych warunków ubezpieczenia – C. Komunikacja z 2012 roku, choć ustala akceptowalne obowiązki wykonania umowy przez ubezpieczającego to jednak została w niej zastosowana surowa sankcja w postaci odmowy wypłaty odszkodowania. Treść zawarta w drugiej części klauzuli tj. możliwość odmowy wypłaty odszkodowania w każdym przypadku bez względu na zaistnienie związku przyczynowego między niedopełnieniem obowiązku przez ubezpieczającego a zaistniałą szkodą rażąco narusza interes konsumenta. Wskazać trzeba, że ubezpieczony często może nie wiedzieć o dorobieniu kluczy, co więcej fakt dorobienia kluczy może być bez związku z kradzieżą pojazdu. UOKiK stwierdził, iż automatyczne wyłączenie odpowiedzialności w każdym wypadku stwierdzenia kradzieży pojazdu i potwierdzenia faktu kopiowania kluczyka jest bezprawne i nakazał zaprzestania stosowania tej klauzuli. Argument ten dodatkowo przemawia za trafnością orzeczenia Sądu Rejonowego.

Z tych też względów Sąd Okręgowy na podstawie art.385 kpc oddalił apelację jako bezzasadną .

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł na podstawie art.98 k.p.c. obciążając pozwanego kosztami postępowania apelacyjnego poniesionymi przez stronę powodową. Na koszty te złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika powoda obliczone na podstawie § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu - Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.