Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2013r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku Wydział XII Gospodarczy Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Jolanta Safader – Skwarlińska

Protokolant sekretarz sądowy Beata Golan

po rozpoznaniu w dniu 06 czerwca 2013r. w Gdańsku

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G.

przeciwko J. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Gdyni

z dnia 05 grudnia 2012r., sygn. akt VI GC 955/12 upr.

1/ oddala apelację;

2/ zasądza od powoda (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. na rzecz pozwanego J. S. kwotę 300,- (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt XII Ga 168/13

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. wniósł pozew o zasądzenie od pozwanego J. S. kwoty 2.460,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu oraz kosztami procesu.

Uzasadniając swoje stanowisko powód wskazał, iż zawarł z pozwanym umowę, której przedmiotem było wykonanie przez powoda studni kanalizacji deszczowej. Za wykonaną usługę powód wystawił na rzecz pozwanego fakturę VAT na kwotę 2.715,84 zł. Pozwany uiścił jedynie kwotę 255,84 zł.

Nakazem zapłaty z dnia 9 maja 2012 roku, wydanym w sprawie syg. akt VI GNc 1797/1, Sąd Rejonowy w Gdyni orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zwrot kosztów procesu. Pozwany wskazał, iż powód swoje zobowiązanie wykonał nieprawidłowo, albowiem po zakończeniu prac nie uprzątnął terenu budowy z gruzu. Pracownicy powoda opuścili teren budowy, przez co pozwany zmuszony był do uprzątnięcia terenu budowy we własnym zakresie, tym bardziej, że na terenie budowy miały by realizowane dalsze prace. Koszt uprzątnięcia terenu budowy wyniósł 2.460,- zł, pozwany wstawił na rzecz powoda fakturę na w/w kwotę. Pozwany potrącił tę kwotę z wierzytelnością powoda wynikającą z faktury VAT opiewającej na kwotę 2.715,84 zł. Pozwany dodał, że jedna z wykonanych przez powoda studni wymagała poprawek, których koszt wykonania także został skompensowany z roszczeniem powoda. O powyższych okolicznościach pozwany poinformował powoda jeszcze przed wytoczeniem powództwa. Pozwany dodał, iż uprawniony był do zastępczego wykonania prac jakie miał wykonać powód. Pozwany ponownie podniósł zarzut potrącenia należności dochodzonych przez powoda w pozwie z należnościami pozwanego z faktury VAT opiewającej na kwotę 2.460,- zł.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 5 grudnia 2012 r., wydanym w sprawie o sygn. akt VI GCupr 955/12, Sąd Rejonowy w Gdyni oddalił powództwo (punkt I wyroku) i zasądził od powoda (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. na rzecz pozwanego J. S. kwotę 617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (punkt II wyroku).

Powyższy wyrok zapadł na podstawie następującego stanu faktycznego.

W dniu 6 września 2011 roku pozwany J. S. zlecił powodowi (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G. wykonanie regulacji studni kanalizacji deszczowej na ul. (...) w G. (5 sztuk za cenę 293,00 zł netto każda studnia). Termin wykonania prac miał nastąpić w okresie od 7 do 9 września 2011 roku.

W dniu 9 września 2011 roku upoważniony pracownik pozwanego dokonał odbioru wykonanych przez powoda regulacji włazów i wypustów kanalizacyjnych oraz regulacji studni kanalizacyjnej, nie stwierdzając żadnych zastrzeżeń.

Za wykonanie w/w robót powód wystawił na rzecz pozwanego fakturę VAT nr (...) opiewającą na kwotę 2.715,84 zł brutto, z terminem płatności do 8 października 2011 roku.

W trakcie wykonywania dalszych prac związanych z układaniem nawierzchni asfaltowej stwierdzono, że pracownicy powoda nie uprzątnęli ziemi i gruzu po wykonywanych robotach kanalizacyjnych na terenie, na którym powód wykonywał prace związane z przebudową drogi. Pracownicy pozwanego, ustnie oraz telefonicznie, wielokrotnie wzywali powoda do wywiezienia gruzu i ziemi. Zalegający gruz uniemożliwiał pozwanemu prowadzenie dalszych prac.

Wobec jakiejkolwiek reakcji ze strony powoda, pozwany na własny koszt usunął pozostawioną przez pracowników powoda ziemię i gruz. Koszt załadunku i wywiezienia w/w ziemi i gruzu wyniósł łącznie 2.460,- zł brutto. W dniu 30 września 2011 roku pozwany wystawił na rzecz powoda fakturę VAT nr (...)opiewającą na kwotę 2.460,- zł brutto. Faktura została przekazana Prezesowi Zarządu powodowej spółki A. K., który podpisał fakturę bez zastrzeżeń. W fakturze jako sposób zapłaty wskazano kompensatę z fakturą VAT nr (...) z dnia 8 września 2011 roku.

Pozwany w odpowiedzi na wezwanie zapłaty skierowane do niego przez powoda wskazał, iż żądana przez niego kwota została potrącona z należnością pozwanego wynikającą z faktu uprzątnięcia gruzu i ziemi jaką powód po sobie na terenie budowy.

W uzasadnieniu Sąd I instancji podał, że ustalając stan faktyczny oparł się na twierdzeniach i dowodach zaoferowanych przez strony w zakresie, w jakim ich wiarygodność nie była przez strony kwestionowana. W tym zakresie Sąd Rejonowy nie znalazł powodów, dla których odmówiłby im mocy dowodowej. Nadto, Sąd Rejonowy oparł się na złożonych przez strony do akt sprawy dokumentach, załączonych do pozwu i sprzeciwu od nakazu zapłaty, których autentyczność nie budziła wątpliwości, jak również nie została w toku postępowania zakwestionowana przez żadną ze stron. Sąd Rejonowy w całości uwzględnił również jako wiarygodne zeznania pozwanego J. S..

W świetle poczynionych ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy uznał, ze żądanie powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Zważył, że strony zawarły umowę o dzieło (art. 627 k.c.), w oparciu o którą powód jako wykonawca zobowiązał się do wykonania na rzecz pozwanego – zamawiającego regulacji studzienek kanalizacyjnych. Zadaniem powoda było doprowadzenie włazów i studzienek kanalizacyjnych do odpowiedniego stanu umożliwiającego pozwanemu kontynuowanie dalszych prac związanych z budową drogi. Istotnym więc było osiągnięcie określonego rezultatu.

Jako że pozwany nie kwestionował zasadności i wysokości roszczenia powoda, w niniejszej sprawie, zdaniem Sądu Rejonowego, należało ustalić czy pozwany zasadnie i skutecznie dokonał potrącenia roszczenia powoda o zapłatę wynagrodzenia za wykonane prace. Wskazując na przepis art. 489 k.c. Sąd Rejonowy zważył, że dla osiągnięcia skutku w postaci umorzenia wzajemnych wierzytelności pozwany powinien był zindywidualizować swoją wierzytelność oraz skonkretyzować jej zakres przedstawiony do potrącenia z wierzytelnością powoda, wskazując zwłaszcza przesłanki jej powstania, wymagalności i wysokości oraz dowody w celu ich wykazania. Sąd zaznaczył, iż z analizy materiału dowodowego wynika, iż pozwany oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności złożył powodowi w dniu 30 września 2011 roku, a więc jeszcze przed wytoczeniem przez powoda powództwa w niniejszej sprawie.

Dalej, Sąd Rejonowy zważył, że wymóg udowodnienia dokumentami potrącenia danej wierzytelności obowiązuje wyłącznie w przypadku złożenia oświadczenia o potrąceniu po raz pierwszy dopiero w toku procesu. Wprowadzenie wymogu udowodnienia dokumentem istnienia wierzytelności przedstawionej do potrącenia w toku procesu ma zapobiegać zgłaszaniu zarzutu potrącenia jedynie w celu znacznego przedłużenia i skomplikowania przebiegu procesu, jak pokazuje praktyka, zgłaszanych w przypadku wysoce spornych, a często nawet nieistniejących wierzytelności. W każdym razie w założeniu przepis ten nie obejmuje sytuacji, w której dochodzi do wytoczenia procesu o wierzytelność, która uprzednio została skutecznie potrącona, bowiem wówczas pozwany dysponuje przede wszystkim zarzutem nieistnienia wierzytelności (umorzonej na skutek potrącenia), stanowiącej przedmiot żądania pozwu.

Sąd Rejonowy wskazał, iż w przedmiotowej sprawie pozwany w dniu 30 września 2011 roku wystawił na rzecz powoda fakturę VAT opiewającą na kwotę 2.460,- zł, w której wyraźnie wskazał, iż zapłata ma nastąpić w formie kompensacji, sama zaś faktura stanowi kompensatę do faktury powoda nr (...) z dnia 8 września 2011 roku. Zdaniem Sądu rejonowego, pozwany zatem w wyraźny sposób wyraził wolę dokonania potrącenia wzajemnych wierzytelności. Złożone w ten sposób oświadczenie pozwanego było czytelne i jednoznaczne. Przedmiotowa faktura została przekazana Prezesowi Zarządu powodowej spółki, który ją podpisał. Nie ulega zatem wątpliwości, że oświadczenie pozwanego o potrąceniu wzajemnych wierzytelności doszło do wiadomości powoda.

W dalszej kolejności, w ocenie Sądu Rejonowego, należało rozstrzygnąć czy pozwanemu przysługiwało względem powoda roszczenie o zapłatę kwoty 2.460,- zł. Jak wynika z załączonych do sprzeciwu od nakazu zapłaty dokumentów oraz zeznań pozwanego, powód wykonywał na przedmiotowym terenie prace kanalizacyjne i po ich zakończeniu pozostawił po sobie nieuprzątnięty gruz i ziemię. Zalegający gruz i ziemia uniemożliwiała zarówno pozwanemu, jak i innym podmiotom prowadzenie dalszych robót, związanych z budową drogi. Pozwany zeznał, iż wielokrotnie wzywano powoda do usunięcia w/w gruzu i ziemi, jednakże bezskutecznie. W celu umożliwienia kontynuacji prac związanych z budową drogi pozwany usunął pozostawiony przez powoda gruz i ziemię. Koszt załadunku i w wywozu powyższych materiałów wyniósł 2.460,- zł.

Sąd Rejonowy zaznaczył, iż powód nie odniósł się do powyższych twierdzeń i dowodów przedstawionych przez pozwanego. Powód w odpowiedzi na sprzeciw bardzo lakonicznie wskazał, że nie uznaje twierdzeń i zarzutów pozwanego. Zdaniem Sądu Rejonowego, jeżeli powód odmawia uczynienia zadość żądaniu pozwanego zgłoszonego w toku postępowania obowiązany jest udowodnić fakty wskazujące na to, że uprawnienie żądającemu nie przysługuje. Jeżeli strona pozwana udowodniła fakty przemawiające za zasadnością zarzutu potrącenia wierzytelności, to na stronie powodowej spoczywa ciężar udowodnienia ekscepcji i faktów uzasadniających jej zdaniem niezasadność takiego potrącenia. Powód nie zaoferował żadnych dowodów, które mogłyby podważyć stanowisko zajęte przez pozwanego. Co więcej, powód nie wskazał nawet aby ziemia i gruz jaki pozostał na terenie budowy nie pozostał po wykonanych przez niego pracach lub jego uprzątnięcie miało zostać dokonane przez inny podmiot. Powód w ogóle nie odniósł się do okoliczności przekazania Prezesowi Zarządu i zaakceptowania przez niego faktury VAT wystawionej przez pozwanego za wywóz ziemi i gruzu po robotach kanalizacyjnych wykonywanych przez powoda.

W tych okolicznościach Sąd Rejonowy uznał, że pozwanemu przysługiwało roszczenie względem powoda o zapłatę należności za załadunek i wywóz gruzu z terenu budowy. Zatem dokonana przez pozwanego kompensata wynikająca z w/w tytułu z wierzytelnością powoda wynikającą z wykonanych na rzecz pozwanego regulacji włazów i studni kanalizacyjnych.

Mając powyższe na uwadze Sąd w punkcie I wyroku oddalił powództwo na podstawie art. 627 k.c. w zw. z art. 498 k.c. i 499 k.c.

O kosztach procesu Sąd Rejonowy orzekł natomiast zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu wyrażoną w dyspozycji art. 98 k.p.c. w zw. art. 99 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, zaskarżając go w całości i zarzucając :

1. naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na wynik sprawy, tj.:

a/ art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, wybiórczą i wykraczającą poza ramy swobodnej oceny dowodów analizę zebranego w toku postępowania materiału oraz przyjęcie, że to na powodzie ciąży obowiązek wykazania bezzasadności przedstawionego do potrącenia roszczenia powoda oraz jego wysokości, poprzez:

⚫

pominięcie stanowiska powoda, zawartego w jego piśmie z dnia 05 czerwca 2012 r., w którym oświadczył, że nie uznaje żadnych twierdzeń ani zarzutów strony pozwanej i uznanie, iż powód nie kwestionował zasadności i wysokości roszczenia powoda,

⚫

uznanie, iż faktura VAT nr (...)przedstawiona przez pozwanego została zaakceptowana przez A. K., Prezesa Zarządu powoda, podczas gdy na ww. dokumencie nie widnieje jego podpis,

⚫

uznanie, iż to na powodzie ciąży ciężar wykazania bezzasadności roszczenia pozwanego przedstawionego do potrącenia oraz jego wysokości, pomimo wyraźnego nie uznania tego zarzutu przez powoda w piśmie z dnia 05 czerwca 2012 r.,

b/ art. 479 ¹⁴ § 2 k.p.c. w zw. z art. 479 ^14a k.p.c. poprzez ich nie zastosowanie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania pozwanego pomimo prekluzji dowodowej wynikającej z nie zgłoszenia wniosku dowodowego w tym zakresie w sprzeciwie od nakazu zapłaty,

c/ art. 479 ¹⁴ § 4 k.p.c. poprzez jego nie zastosowanie, poprzez uznanie, iż w niniejszej sprawie pozwany dokonał potrącenia przed wytoczeniem przez powoda powództwa i dopuszczalne było przeprowadzenie dowodu z osobowych środków dowodowych,

2. naruszenie przepisów prawa materialnego:

a/ art. 498 § 1 k.c. w zw. z art. 636 § 1 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, poprzez uznanie, iż pozwany mógł skutecznie obciążyć powoda kosztami uprzątnięcia terenu budowy bez wzywania powoda do usunięcia gruzu z terenu budowy i wyznaczania mu w tym celu odpowiedniego terminu, a tym samym, że istnieją względem siebie dwie przeciwstawne wierzytelności, podczas gdy pozwany nie udowodnił swego uprawnienia do wykonania zastępczego na koszt powoda oraz nie udowodnił wysokości roszczenia,

b/ art. 499 k.c., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, poprzez uznanie, iż pozwany dokonał skutecznego złożenia oświadczenia woli o potrąceniu wierzytelności, podczas gdy przedstawiony przez pozwanego dokument w postaci faktury VAT nr W.129.09.2011 nie został doręczony powodowi, a oświadczenie w przedmiocie potrącenia, zgłoszone w sprzeciwi od nakazu zapłaty zostało złożone przez pełnomocnika procesowego nie mającego pełnomocnictwa materialnego do złożenia go, a odbiorcą ww. oświadczenia był wyłącznie pełnomocnik procesowy powoda, nie mający umocowania do jego przyjęcia.

Wskazując na powyższe, powód wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w całości i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 2.460,- zł wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu,

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z uwzględnieniem kosztów procesu za II instancję.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o:

1. oddalenie apelacji powódki jako bezzasadnej,

2. zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna, w związku z czym nie zasługuje na uwzględnienie.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., trzeba wskazać, że Sąd Rejonowy poczynił szczegółowe ustalenia okoliczności faktycznych sprawy stosownie do potrzeb zakreślonych granicami żądania powoda, przeprowadził dokładną analizę dowodów zebranych w sprawie, rozważył wyczerpująco racje obu stron, konfrontując je z dowodami i oceniając według zasad logiki w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 k.p.c., wreszcie wskazał na podstawę prawną rozstrzygnięcia, dając wyraz swojemu stanowisku w uzasadnieniu wyroku, sporządzonym zgodnie z wymogami art. 328 § 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy w pełni podziela oceny i rozważania Sądu I instancji zarówno co do ustalonych faktów, jak i co do wartości dowodów powołanych dla ich stwierdzenia. Nie można temu Sądowi zarzucić błędu w ustaleniach faktycznych, gdyż wnioski tego Sądu co do faktów w sposób logiczny wynikają z treści zaoferowanych dowodów i z pewnością nie są dowolne.

Zważyć należy, że skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonania swobodnej oceny dowodów. W szczególności skarżący powinien wskazać, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłuszne im je przyznając ( postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2001 r., IV CKN 970/00, LEX nr 52753).

Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej aniżeli przyjął sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż przyjął sąd ( por. orz. SN z dnia 6 listopada 1998 r., II CKN 4/98, nie publ.; orz. SN z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/00 – Wokanda 2000/7/10). Ocena zebranego materiału dowodowego musi być dokonana na podstawie wszechstronnego jego rozważenia. Sąd musi uwzględnić wszystkie towarzyszące im okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla oceny i wiarygodności tych dowodów.

Odnosząc powyższe uwagi do realiów przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, że ocena dowodów przeprowadzona przez Sąd I instancji w niniejszej sprawie powyższym zasadom nie uchybia, dlatego też korzysta z ochrony przewidzianej przepisem art. 233 § 1 k.p.c. Nie sposób zgodzić się z powodem, jakoby Sąd orzekający nie dokonał wszechstronnego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego. W szczególności nie sposób uznać, że Sąd ten pominął stanowisko powoda, zawarte w jego piśmie z dnia 05 czerwca 2012 r., w którym oświadczył, że nie uznaje żadnych twierdzeń ani zarzutów strony pozwanej. Rozważając sprawę Sąd I instancji uwzględnił wszystkie dowody zgłoszone w sprawie, zas jego rozważania są spójne i logiczne. Sąd pierwszej instancji dokonał właściwej oceny dowodów przedstawionych w niniejszej sprawie i wydał orzeczenie w oparciu o prawidłowe ustalenia faktyczne i prawne. Zaznaczyć należy, że samo zaprzeczenie przez powoda twierdzeniom i zarzutom pozwanego jest niewystarczające do przyznania racji powodowi (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2009 r., sygn. akt III CSK 341/08, który to wyrok znajduje odpowiednie zastosowanie w niniejszej sprawie). Fakty i dowody związane z konkretnymi okolicznościami, z którymi się powód nie zgadzał powinien on wskazać, jeśli miało to służyć obronie jego racji, powinien się on ustosunkować do twierdzeń strony pozwanej. Tymczasem strona powodowa poprzestała w piśmie procesowym z dnia 05 czerwca 2012r. na nader ogólnikowym twierdzeniu, że „(…) nie uznajemy żadnych twierdzeń i zarzutów strony pozwanej zawartych w sprzeciwie od nakazu zapłaty z dnia 22 maja 2012r., uznając je za niezasadne” (k. 44 akt). Z całościowego zaprzeczenia powoda wszystkim twierdzeniom, w kontekście art. 253 zd. 2 k.p.c., nie wynikało czy powód zaprzecza prawdziwości dokumentu, czy też zaprzecza, że oświadczenie na tym dokumencie pochodzi od osoby, która go podpisała. Jakkolwiek powód w pozwie nie jest zobowiązany podawać wszelkich możliwych twierdzeń i dowodów dotyczących sprawy, nie mniej jednak Sąd Okręgowy zauważa, że przedprocesowa korespondencja pozwanego skierowana do powoda, w której jasno pozwany wyraził swój pogląd na wzajemne roszczenia (vide: pismo pozwanego z dnia 06 lutego 2012r. wraz dowodem nadania przesyłki listem poleconym na adres powoda, k. 35-36 akt), nie pozwalał powodowi na pominięcie w pozwie takich okoliczności faktycznych jak fakt poniesienia przez pozwanego kosztu zastępczego usuwania gruzu i ziemi pozostałych po robotach kanalizacyjnych wykonywanych przez powoda. Okoliczności te, choć z punktu widzenia procesowego niekorzystne dla powoda, były kluczowe dla rozstrzygnięcia o żądaniu pozwu, i skoro były znane powodowi przed wszczęciem procesu, to wnosząc pozew powód powinien był się do nich ustosunkować, a skoro tego nie uczynił – to tym bardziej powinien był to uczynić odpowiadając na sprzeciw od nakazu zapłaty. Zdaniem Sądu Okręgowego, w pozwie powód zobowiązany był kwestionować przedprocesowy zarzut potrącenia i brak swojej odpowiedzialności za nieusunięcie gruzu i ziemi pozostałych po robotach kanalizacyjnych wykonywanych przez powoda, a najpóźniej – powinien był uczynić to w terminie dwutygodniowym od dnia otrzymania odpisu sprzeciwu pozwanego od nakazu zapłaty (art. 479 ¹² § 1 k.p.c.). Zaniechanie ustosunkowania się przez stronę powodową do twierdzeń i dowodów przedstawionych przez pozwanego w sprzeciwie od nakazu zapłaty stanowi nieusprawiedliwiony błąd procesowy, którego nie można „naprawić” na etapie postępowania apelacyjnego. Zauważyć należy bowiem, że powód dopiero w apelacji podniósł, że na fakturze nr W.129.09.2011 nie widnieje podpis A. K. i że nie otrzymał tej faktury od pozwanego. Te twierdzenia przywołane przez powoda dopiero w apelacji mają charakter spóźniony, a ich uwzględnienie oznaczałoby złamanie zasady prekluzji dowodowej, o której mowa w art. 479 ¹² § 1 k.p.c.

W ocenie Sądu Okręgowego, chybionym jest zarzut apelacji dotyczący art. 479 ¹⁴ § 2 k.p.c. w zw. z art. 479 ^14a k.p.c. poprzez ich nie zastosowanie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania pozwanego pomimo prekluzji dowodowej wynikającej z nie zgłoszenia wniosku dowodowego w tym zakresie w sprzeciwie od nakazu zapłaty.

Z art. 479 ^14b k.p.c. istotnie wynika, że dowód z przesłuchania stron sąd może dopuścić jedynie na wniosek. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 lipca 2008r., IV CSK 87/08, LEX nr 464784, stwierdził że nie można zaaprobować poglądu, że powołanie przez powoda dowodu z jego własnych zeznań nie jest równoznaczne z wnioskiem o dopuszczenie dowodu z przesłuchania stron i w związku z tym pozwala sądowi przesłuchać jedynie stronę powodową. Trzeba bowiem zauważyć, że w świetle przepisów Kodeksu postępowania cywilnego środkiem dowodowym jest dowód z przesłuchania stron, a nie dowód z zeznań jednej strony. Wynika to wyraźnie z przepisów art. 299-304 k.p.c., w których uregulowano również sposób przeprowadzenia tego dowodu z równoczesnym wskazaniem, w jakich wypadkach możliwe jest przesłuchanie tylko jednej ze stron. Sąd Okręgowy w pełni podziela powyższy pogląd. Skoro zatem w przedmiotowej sprawie skarżący zawnioskował w pozwie dowód z własnych zeznań, zachodziły podstawy, by przyjąć, że w istocie chodziło mu o dowód z przesłuchania stron. Tym samym brak jest podstaw do uznania, że przeprowadzenie dowodu z przesłuchania strony pozwanej nastąpiło w wyniku uchybienia przepisom o prekluzji dowodowej.

Jako całkowicie chybiony Sąd Okręgowy uznał też zarzut naruszenia przepisu art. 479 ^{( 14)} § 4 k.p.c. Z materiału dowodowego zebranego w sprawie bezspornie bowiem wynika, iż pozwany dokonał potrącenia przed wszczęciem postępowania sądowego w niniejszej sprawie. Nie obowiązywały go zatem obostrzenia wynikające z przepisu art. 479 ^{( 14)} § 4 k.p.c. Z faktury VAT nr (...) (k. 34 akt) za załadunek i wywóz gruzu i ziemi pozostałych po robotach kanalizacyjnych bezsprzecznie wynika, iż została ona wystawiona w dniu 30 września 2011 r. Na przedmiotowej fakturze VAT widnieje też adnotacja, iż stanowi ona „kompensatę”. Pozwany podczas składania zeznań również potwierdził, iż dokonał potrącenia wzajemnych wierzytelności stron poprzez doręczenie przedmiotowej faktury VAT. Natomiast powództwo w niniejszej sprawie zostało złożone w dniu 14 marca 2012 r. (k. 18 akt). W tym stanie rzeczy nie ulega jakimkolwiek wątpliwościom, iż pozwany dokonał potrącenia przed wszczęciem niniejszego postępowania sądowego. W świetle powyższego, nie jest możliwe uznanie, iż oświadczenie o dokonaniu potrącenia zostało złożone dopiero w toku procesu. Wiarygodny dowód w postaci faktury VAT potwierdza bowiem, że oświadczenie o potrąceniu zostało złożone już w dniu 30 września 2011 r.

Z tych samych przyczyn, Sąd Okręgowy nie uwzględnił zarzutu naruszenia przepisu art. 499 k.c. Pozwany wykazał, iż sporna faktura VAT została zaakceptowana i przyjęta przez Prezesa Zarządu powoda. Jak już wyżej wskazano - powód dopiero w apelacji podniósł, że na fakturze nr (...) nie widnieje podpis A. K. i że nie otrzymał tej faktury od pozwanego. Te twierdzenia przywołane przez powoda dopiero w apelacji mają charakter spóźniony, a ich uwzględnienie oznaczałoby złamanie zasady prekluzji dowodowej, o której mowa w art. 479 ^{( 12 )}§ 1 k.p.c.

Sąd Okręgowy nie podziela również zarzutów apelacji dotyczących naruszenia prawa materialnego.

Przede wszystkim należy zauważyć, że pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty wyraźnie łączył procesowy zarzut potrącenia z materialnoprawnym oświadczeniem o potrąceniu. Przypomnieć trzeba, że złożenie oświadczenia o potrąceniu dokonanym przed wszczęciem procesu nie jest tożsame z podniesieniem procesowego zarzutu potrącenia (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 12 marca 1998 r., I CKN 522/97, OSNC 1998, Nr 11, poz. 176, z dnia 23 stycznia 2004 r., III CK 251/02, niepubl.). Zarzut potrącenia jest czynnością procesową, podlegającą normom postępowania regulującym, do kiedy dane fakty mogą być przytaczane. Zdaniem Sądu Okręgowego, nie ma podstaw do podważania skuteczności zarzutu potrącenia (będącego czynnością procesową) z uwagi na to, że podniesiony został przez pełnomocnika procesowego. Co prawda umocowanie do podniesienie takiego zarzutu nie wynika z mocy samego przepisu art. 91 k.p.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2004r., I CK 204/04, OSNC, z. 10 z 2005r., poz. 176), jednak zwykle należy przyjąć, iż mocodawca udzielił pełnomocnikowi upoważnienia do podniesienie zarzutu potrącenia w sposób co najmniej dorozumiany. W przypadku zastępowania strony przez pełnomocnika procesowego założenie celowego działania mocodawcy w kierunku wygrania procesu pozwala przyjąć, że zakresem umocowania strona objęła także złożenie w jej imieniu określonego oświadczenia woli, jeśli jest to niezbędne w ramach obrony jej praw w procesie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 04 lutego 2004r., I CK 181/03, LEX nr 16397, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 października 2001r.,VI ACa 407/11, LEX nr 1101540). Zwrócić też należy uwagę, że na rozprawie w dniu 21 listopada 2012r. Sąd Rejonowy przeprowadził dowód z zeznań pozwanego J. S.. Trudno byłoby zatem przyjąć, że pozwany nie miał wiedzy co do złożonego przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu.

Ponadto, zdaniem Sądu Okręgowego, nie ma również podstaw do podważania skuteczności zarzutu potrącenia z uwagi na to, że pełnomocnik procesowy pozwanego złożył oświadczenie wobec pełnomocnika procesowego powoda (odpis sprzeciwu od nakazu zapłaty został doręczony pełnomocnikowi powoda, a nie powodowi). Co prawda teść art. 91 k.p.c. nie daje podstaw do przypisania pełnomocnikowi procesowemu strony prawa przyjmowania w imieniu mocodawcy oświadczeń kształtujących jego sytuację materialnoprawną (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2010r., I PK 56/10, OSNP 2011/23-24/295, LEX nr 1086568), to jednak w realiach tej konkretnej sprawy brak jest racjonalnych argumentów, które przemawiałyby za przyjęciem tezy, iż oświadczenie o potrąceniu nie dotarło do osób reprezentujących stronę powodową czyli pełniących funkcje ich organów. Wszak powód w żaden sposób nie podważył twierdzeń pozwanego o odebraniu i podpisaniu przez powoda faktury VAT nr (...) z dn. 30 września 2011r. Uznać zatem należało, że w tym konkretnym przypadku założenie celowego działania mocodawcy w kierunku wygrania procesu pozwala przyjąć, że zakresem umocowania strona powodowa objęła także przyjęcie w jej imieniu określonego oświadczenia woli, jeśli jest to niezbędne w ramach obrony jej praw w procesie.

Zdaniem Sądu Okręgowego, przepis art. 636 § 1 k.c. w ogóle nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie, gdyż przepis ten nie ma zastosowania po odebraniu dzieła (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03 listopada 2000r., IV CKN 152/00, LEX nr 45451). Oceniając istnienie wierzytelności wzajemnej pozwanego objętej potrąceniem należy wskazać, że pozwany nie żądał też obniżenia wynagrodzenia w ramach realizacji uprawnień z rękojmi (art. 637 § 2 k.c.), lecz pozwany roszczenia swe wywodził z nienależytego wykonania umowy przez powoda. Roszczeniu przedstawionemu przez powoda w pozwie przeciwstawił zarzut nieistnienia roszczenia z powodu umorzenia wierzytelności powoda z przedstawioną do potrącenia wierzytelnością pozwanego, a mianowicie - przysługującego jemu, jak twierdził, odszkodowania z tytułu kosztów wykonania zastępczego związanego z koniecznością uprzątnięcia gruzu i ziemi pozostałych po robotach kanalizacyjnych wykonanych przez powoda.

W tej sytuacji należało rozważyć należało zastosowanie przepisu art. 471 k.c. jako podstawy odpowiedzialności powoda. Odpowiedzialność kontraktowa dłużnika powstaje, jeżeli spełnione zostaną następujące przesłanki: 1) szkoda wierzyciela w postaci uszczerbku majątkowego; 2) szkoda musi być spowodowana niewykonaniem lub nienależycie wykonanym zobowiązaniem przez dłużnika; 3) związek przyczynowy między faktem nienależytego lub niewykonania zobowiązania a poniesioną szkodą. Ciężar dowodu istnienia wyżej wymienionych przesłanek, faktu aktualizującego odpowiedzialność z art. 471 k.c., istnienia związku przyczynowego oraz powstania szkody, także w postaci utraconych korzyści, w świetle art. 6 k.c. spoczywa na wierzycielu, jako osobie, która z tychże faktów wywodzi skutki prawne. Musi on zatem najpierw udowodnić istnienie ważnego zobowiązania o określonej treści, w stosunku do którego czyni dłużnikowi zarzuty jego naruszenia.

W przypadku odpowiedzialności kontraktowej z art. 471 k.c. wierzyciela nie obciąża obowiązek udowodnienia winy dłużnika w niewykonaniu bądź nienależytym wykonaniu zobowiązania, a li tylko samego faktu niewykonania bądź nienależytego wykonaniu zobowiązania. Konstrukcja odszkodowawczej odpowiedzialności kontraktowej oparta jest na zasadzie winy domniemanej. W konsekwencji dłużnika obciąża ciężar udowodnienia, że niewykonanie bądź nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w rozpoznawanej sprawie pozwany wykazał, że spełniona została zasadnicza przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej powoda jaką jest nienależyte wykonanie postanowień umowy w zakresie dotyczącym uprzątnięcia gruzu i ziemi pozostałych po robotach kanalizacyjnych wykonanych przez powoda. Powód nie wykazał zaś istnienia przesłanek egzoneracyjnych.

Pozwany zgłaszając zarzut nieistnienia roszczenia z powodu umorzenia wierzytelności powoda z przedstawioną do potrącenia wierzytelnością pozwanego, a mianowicie - przysługującego jemu, jak twierdził, odszkodowania z tytułu kosztów wykonania zastępczego związanego z koniecznością uprzątnięcia gruzu i ziemi pozostałych po robotach kanalizacyjnych wykonanych przez powoda, powinien był wykazać, iż roszczenie to rzeczywiście przysługuje. Winien był zatem przedstawić dowody na okoliczność, iż wskutek nienależytego wykonania przez powoda łączącej ich umowy, w jego majątku powstała szkoda we wskazanej przez niego wysokości.

Zaznaczyć należy, że dla przyjęcia zasadności zarzutu potrącenia i jego skuteczności, niezbędne jest zaistnienie przesłanek materialnoprawnych potrącenia wskazanych w art. 498 § 1 k.c., a które zobowiązany jest wykazać korzystający z potrącenia, a to zgodnie z regułą rozkładu ciężaru dowodzenia (art. 6 k.c. i 232 zd. 1 k.p.c.). Potrącenie oparte na ustawie następuje w drodze jednostronnego oświadczenia (art. 499 k.c.), jednakże aby oświadczenie to mogło odnieść łączone z nim skutki umorzenia wierzytelności (art. 498 § 2 k.c.) w momencie jego składania musi wystąpić i trwać stan potrącalności. Mianowicie muszą współistnieć ustawowo określone przesłanki w art. 498 § 1 k.c., a przede wszystkim muszą istnieć wzajemne wymagalne wierzytelności, których przedmiotem są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a które mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem. Oznacza to, że składający oświadczenie o potrąceniu (potrącający) musi w stosunku do swego wierzyciela, posiadać własną, istniejącą już wierzytelność i wierzytelność ta w dacie potrącenia musi być wymagalna. Wierzytelność ta musi mieć określoną podstawę faktyczną i prawną.

Zaaprobować należało stanowisko Sądu I instancji, że pozwany w toku niniejszego procesu udowodnił zgłoszoną do potrącenia wierzytelność z tytułu wykonawstwa zastępczego. W ocenie Sądu Okręgowego, przedstawione przez pozwanego dowody w postaci faktury VAT nr (...) z dnia 30.IX.2011r. (k. 34 akt) za załadunek i wywóz gruzu i ziemi pozostałych po robotach kanalizacyjnych oraz zeznania pozwanego J. S. (k. 58 – 59 akt) dowodzą niewątpliwie istnienia tej wierzytelności pozwanego względem powoda. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie potwierdził tego, że powód wykonał prace polegające na uprzątnięciu gruzu i ziemi pozostałych po robotach kanalizacyjnych, co z kolei spowodowało konieczność prowadzenia prac zastępczych. Z kolei wykonanie zastępcze uwarunkowane było, jak wskazał pozwany, koniecznością szybkiego przystąpienia do dalszych prac polegających na wylewaniu mas asfaltowych zgodnie z narzuconymi odgórnie pozwanemu harmonogramami. Wbrew odmiennym twierdzeniom skarżącego, pozwany wykazał, iż wzywał stronę powodową do uprzątnięcia gruzu i ziemi pozostałych po robotach kanalizacyjnych. Sąd Rejonowy uznał zeznania pozwanego odnoszące się do tej kwestii za wiarygodne, zaś powód nie przedstawił w tej kwestii żadnych kontrargumentów. Tym samym ustalenia Sądu w zakresie informowania powoda o konieczności uprzątnięcia terenu budowy, wprost wynikają z dowodu przeprowadzonego na rozprawie w dniu 21 listopada 2012 r. (k. 59).

Konkludując, stwierdzić należy, że oświadczenie strony pozwanej o potrąceniu wierzytelności odszkodowawczej jest skuteczne.

Mając na uwadze powyższe okoliczności faktyczne i prawne, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w całości, o czym orzekł w punkcie 1 wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w związku z art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, jak w punkcie 2 wyroku uznając stronę pozwaną za stronę wygrywającą to postępowanie. Kosztem poniesionym przez pozwanego było wynagrodzenie pełnomocnika procesowego będącego radcą prawnym w kwocie 300,- złotych. Wysokość wynagrodzenia należnego pełnomocnikowi określono w oparciu o § 6 pkt 3 w związku z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2002 r., Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).