Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2015r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Krzysztof Tucharz (spr.)

Sędziowie: SA Ewa Stefańska

SO (del.) Joanna Piwowarun - Kołakowska

Protokolant: sekr. sądowy Magdalena Męczkowska

po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2015 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. Ż., W. N., M. W.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 24 stycznia 2014 r.

sygn. akt XXV C 1654/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie trzecim w ten sposób, że nadaje mu następująca treść: „zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódki B. Ż. kwotę 3.096 zł (trzy tysiące dziewięćdziesiąt sześć złotych), a na rzecz powódek: W. N. i M. W. kwoty po 928,83 zł (dziewięćset dwadzieścia osiem złotych osiemdziesiąt trzy grosze) tytułem zwrotu części kosztów sądowych.”;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódek: W. N. i M. W. kwoty po 1.800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W. powódki: B. Ż., W. N. i M. W. wnosiły o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz następujących kwot:

1)  B. Ż. – 200.000 zł zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, 80.0000 zł z tytułu znacznego pogorzenia sytuacji życiowej oraz 50.000 zł z tytułu naruszenia dobra osobistego tj. prawa do życia w rodzinie,

2)  W. N. – 100.000 zł zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, 40.000 zł z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej,

3)  M. W. – 150.000 zł zadośćuczynienia za śmierć narzeczonego, 80.000 zł z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej.

Pozwany zakład ubezpieczeń wnosił o oddalenie wszystkich opisanych wyżej roszczeń.

Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził od: Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz powódek zadośćuczynienia w wysokości: 50.000 zł na rzecz B. Ż. i po 15.000 zł na rzecz: W. N. i M. W..

W pozostałej części powództwo oddalił, zasądził na rzecz powódek kwotę 5.000 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz obciążył powódki obowiązkiem zwrotu pozwanemu części kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne.

W dniu 8 czerwca 2009 r. w C., na ul. (...), w miejscu, gdzie obowiązywało ograniczenie prędkości do 50 km/h doszło do wypadku drogowego, którego uczestnikami byli: kierujący motocyklem – M. Ż. (1) i kierujący samochodem osobowym marki M. – P. W.. W wyniku tego zdarzenia M. Ż. (1) doznał ciężkich obrażeń ciała, skutkujących jego zgonem.

Na podstawie dopuszczonego przez Sąd Okręgowy dowodu z opinii biegłego z zakresu rekonstrukcji wypadków zostało ustalone, że obaj uczestnicy przedmiotowego zdarzenia naruszyli zasady bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Kierowca M. wykonując manewr zawracania nie udzielił pierwszeństwa jadącemu za nim motocykliście, a z kolei ten ostatni poruszał się z nadmierną prędkością (około 80,5 km/h).

W tej sytuacji Sąd przyjął że poszkodowany M. Ż. (1) przyczynił się w 50% do powstania szkody. W chwili śmierci miał on 29 lat. Zamieszkiwał z narzeczoną M. W. (od 2008 r.), a jego najbliższymi krewnymi byli: Matka – B. Ż. oraz babcia – W. N.. M. Ż. (1) pomagał matce w opiece nad chorą babcią (matka B. Ż.).

M. Ż. (1) i M. W. planowali wspólny wyjazd do Kanady w celach zarobkowych.

Sąd Okręgowy uznał, że M. W. była dla zmarłego osobą bliską, w rozumieniu przepisu art. 446 § 4 k.c. mimo, że nie planowali zawarcia w najbliższej przyszłości związku małżeńskiego.

B. Ż. przebywała po śmierci syna na zwolnieniu lekarskim. Natomiast W. N. została umieszczona w grudniu 2011 r, w pensjonacie dla osób z demencją.

W ocenie Sądu Okręgowego roszczenia powódek zasługiwały na częściowe uwzględnienie jedynie w zakresie dotyczącym zadośćuczynienia.

Powódka B. Ż. pozostawała w bardzo bliskich relacjach z synem i śmierć jedynego jej dziecka stanowiła dla niej ogromną krzywdę, ból i cierpienie.

Adekwatną rekompensatę pieniężną z tytułu skutków utraty syna powinno być dla powódki zadośćuczynienie w kwocie 100.000 zł, które podlega obniżeniu o połowę z racji przyczynienia się zmarłego do powstania wypadku.

Jeżeli chodzi o żądanie W. N. to z racji demencji i innych zdiagnozowanych u niej schorzeń nie można było nawiązać z tą osobą rzeczowego kontaktu.

Wskazała ona jednie, ze chodzi jej o środki pieniężne związane ze śmiercią wnuczka. Nie potrafiła natomiast opisać stanu, w jakim znalazła się po śmieci M. Ż. (1).

Sąd nie dopatrzył się istnienia związku przyczynowego pomiędzy reakcją powódki na zgon wnuczka, a problemami psychicznymi, które doprowadziły do umieszczenia tej osoby w szpitalu psychiatrycznym w październiku 2011 r.

Zdaniem Sądu – W. N. należało przyznać zadośćuczynienie związane z jej negatywnymi przeżyciami po śmierci jej jedynego wnuczka w kwocie 30.000 zł, która to suma, tak jak w przypadku powódki B. Ż. podlega obniżeniu o 50%.

W takim samym rozmiarze Sąd ustalił zadośćuczynienie na rzecz powódki – M. W.. Pozostawała ona w bardzo bliskim związku uczuciowym z M. Ż., a jego śmierć odbiła się negatywnie a psychice powódki. Musiała ona korzystać z pomocy psychologa.

Co się zaś tyczy roszczeń powódek, opartych na przepisie art. 446 § 3 k.c. to Sąd Okręgowy podniósł, że nie udowodniły one faktu, że poniosły szkodę materialną w związku ze śmiercią M. Ż. (1).

Rozstrzygając o kosztach postępowania Sąd wskazał, że pozwany powinien zwrócić powódkom koszty związane z opłatą od pozwu w takim zakresie, w jakim powództwo zostało uwzględnione tj. w wysokości 4.000 zł (80.000 zł x 5%) oraz połowę wydatków poniesionych przez tę stronę na koszty opinii biegłego – 1.000 zł, co daje łączną kwotę 5.000 zł.

Natomiast koszty zastępstwa procesowego zostały rozliczone indywidulanie pomiędzy pozwaną a każdą z powódek.

Od tego wyroku apelację wniosła strona pozwana, zaskarżające wyrok w części zasądzającej zadośćuczynienie na rzecz powódek: W. N. i M. W. oraz co do rozstrzygnięcia o kosztach sądowych (pkt 3 wyroku) podnosząc zarzut błędnego zastosowania przepisu art. 446 § 4 k.c. w ustalonym stanie faktycznym poprzez zasądzenie na tej podstawie zadośćuczynienia wskazanym wyżej powódkom mimo, że nie można ich zaliczyć do najbliższych członków rodziny M. Ż. (1).

Ponadto zarzucono w apelacji, że z treści wyroku nie wynika – na czyją konkretnie rzecz pozwany ma zapłacić zasądzoną od niego kwotę 5.000 zł.

W nawiązaniu do przytoczonych wyżej zarzutów pozwany zakład ubezpieczeń wnosił o zmianę wyroku, w zaskarżonej części, poprzez oddalenie powództwa W. N. i M. W. oraz orzeczenie, w jakiej wysokości pozwany ma zapłacić koszty na rzecz powódki B. Ż..

Ponadto wnosił o zasądzenie od powódek: W. N. i M. W. na pozwanego koszów postępowania w II instancji.

Powódki wnosiły o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie na ich rzecz, od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego w części zaskarżającej merytoryczne rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego nie mogła odnieść zamierzonych skutków prawnych.

Podlegało natomiast pewnej zmianie orzeczenie o kosztach postępowania, zawarte w punkcie trzecim zaskarżonego wyroku.

Odnosząc się do zarzutów dotyczących meritum sporu należy zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego, że powódka M. W. nie może być zaliczona do kręgu najbliższych członków rodziny zmarłego M. Ż. (2) i z tych przyczyn wadliwie został powołany tu przez Sąd I instancji przepis art. 446 § 4 k.p.c., jako podstawa prawna zasądzenia, na rzecz tej osoby zadośćuczynienia.

Wśród przedstawicieli doktryny dominuje pogląd, który podziela Sąd Apelacyjny w tym składzie, że do kręgu osób wskazanych w art. 446 § 4 k.c. należy zaliczyć osoby związane ze zmarłym rodzinną więzią prawną w szerokim rozumieniu tego słowa (np. dzieci wychowywane w rodzinie zastępczej ale nie konkubentów).

Tym niemniej, nie ma przeszkód aby osoby spoza rodziny zmarłego mogły korzystać z ochrony przewidzianej w art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. po wykazaniu istnienia stosunku bliskości oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy utratą osoby bliskiej a powstałą w wyniku takiego zdarzenia krzywdą (vide: Kodeks cywilny Komentarz Tom I pod red. K. Pietrzykowskiego Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2011 s. 1751).

W tego rodzaju sytuacjach przyjmuje się, że naruszonym dobrem jest szczególna więź emocjonalna łącząca powoda z osobą, której śmierć była wynikiem popełnionego deliktu.

W toku niniejszej sprawy zostało wykazane, że M. Ż. (1) i M. W. stanowili parę, darząca się nawzajem uczuciem miłości i planowali wspólne plany życiowe.

Śmierć M. Ż. (1) była dla powódki traumatycznym przeżyciem i niewątpliwie zdarzenie to spowodowało u niej poczucie doznania dużej krzywdy.

Wysokość ustalonego przez Sąd I instancji zadośćuczynienia nie może być uznana za rażąco wygórowaną a tylko wówczas Sąd II instancji byłby władny skorygować rozmiar takiego świadczenia.

Jeżeli natomiast chodzi o powódkę W. N. to również brak było podstaw do wzruszenia zasądzonego na jej rzecz zadośćuczynienia.

Jak wyjaśnił Sad Najwyższy w wyroku z dnia 3 czerwca 2011 r. sygn. III CSK 279/10 – o tym kto jest najbliższym członkiem rodziny decyduje faktyczny układ stosunków pomiędzy określonymi osobami a nie formalna kolejność pokrewieństwa wynikająca w szczególności z przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Należy jedynie zbadać czy – istniała silna i pozytywna więź emocjonalna pomiędzy osobą dochodzącą zadośćuczynienia a zmarłym.

M. Ż. (1) wychowywał się w rodzinie, gdzie obok rozwiedzionej matki drugą najbliższą dla niego osobą była W. N..

Z zeznań B. Ż., których wiarygodność nie budzi wątpliwości wynika, że syn jej angażował się w udzielanie pomocy zarówno tej osobie jak i babce W. N. (k. 180 a.s.).

Zważywszy na znaczny upływ czasu pomiędzy tragicznym zdarzeniem (czerwiec 2009 r.) a momentem przesłuchania powódki W. N. (styczeń 2014 r.) nie sposób dokonywać oceny jej krzywdy przez pryzmat składanych wówczas zeznań w sytuacji, gdy stan umysłowy powódki uległ w międzyczasie zasadniczemu pogorszeniu.

Tym niemniej powódka logicznie wskazywała z jakim zdarzeniem łączy dochodzone roszczenie i określała M. Ż. (1) jako „kochane dziecko” (k. 323 a.s.).

Z uwagi na wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy prawidłowo zastosował tu przepis art. 446 § 4 k.c.

Za wadliwe należało jedynie uznać rozstrzygnięcie o sposobie zwrotu przez pozwanego powódkom części poniesionych przez nich kosztów sądowych.

Z treści punktu trzeciego zaskarżonego wyroku nie wynika – jak pozwany miałby zrealizować powyższy obowiązek tj. jako świadczenie solidarne, czy też podzielne w określonych częściach.

W niniejszej sprawie, po stronie powodowej występowało współuczestnictwo formalne.

Sąd powinien zatem dokonać rozliczenia tych kosztów w zindywidualizowanych relacjach (tj. pomiędzy każdą z powódek a pozwanym).

Koszty przypadające powódce B. Ż. obejmują: część opłaty od pozwu (w zakresie uwzględnionego powództwa) tj. kwotę 2.500 zł (50.000 zł x 5%) oraz 5/8 części (50.000 zł : 80.000 zł) z połowy z wyłożonych przez stronę powodową wydatków na koszty opinii biegłego. Całość tych kosztów zamknęła się łączną kwotą– 1907,32 zł (1730, 36 zł + 176,96 zł). Różnica pomiędzy wpłaconą zaliczką (2.000 zł – k. 211) a powyższą suma podlega zwrotowi. Powódce przypada zatem kwota 596 zł (953,66 zł x 5/8), co daje łącznie kwotę 3.096 zł (2.500 zł + 596 zł).

Natomiast pozostałe powódki powinny otrzymać: zwrot części opłaty od pozwu (15.000 zł x 5% = 750 zł) oraz w częściach równych pozostałą cześć z połowy poniesionych wydatków tj. po 178,83 zł czyli łącznie po 928,83 zł.

Tak wiec jedynie w powyższej części apelacja pozwanej mogła odnieść pewien skutek.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji, na podstawie art. 386 §1 i 385 k.p.c.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego nastąpiło zgodnie z art. 100 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. oraz w zw. z § 6 ust. 5 i § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (…) (Dz. U. z 2013 r. poz. 490).

bk