Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód G. R. domagał się zasądzenia od pozwanego (...) sp. z o.o. w B. kwoty 12.841,20 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 listopada 2013 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 8 kwietnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt VIII GNc 1273/14 Sąd Rejonowy Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem powoda wyrażonym w pozwie oraz rozstrzygnął o kosztach procesu. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany wniósł o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Rejonowy ustalił, iż w dniu 18 lipca 2013 r. strony zawarły umowę , na podstawie której pozwany zlecił powodowi wykonanie robót budowlanych w postaci rozebrania istniejących posadzek betonowych, utylizacji materiałów z rozbiórki, wykonania nowych podkładów betonowych wraz z izolacjami przeciwwodnymi i cieplnymi na sali gimnastycznej Szkoły Podstawowej w P., jak również roboty związane z instalacją CO w Szkole Podstawowej w Ł. polegające na demontażu starych i montażu nowych grzejników. Za wykonanie w/w robót pozwany zobowiązał się zapłacić powodowi wynagrodzenie w wysokości 58.000 zł netto wraz z podatkiem VAT. Strony ustaliły także, iż roboty zostaną wykonane do dnia 10 sierpnia 2013 roku, za wyjątkiem montażu grzejników, który miał zostać wykonany do dnia 25 sierpnia 2013 r. Strony ustaliły również, iż w przypadku opóźnienia wykonywania prac z winy powoda, pozwany może obciążyć powoda karą umowną w wysokości 2% wynagrodzenia brutto za każdy dzień zwłoki. Powód wykonał zlecone mu roboty budowlane w Szkole Podstawowej w P. do dnia 14 sierpnia 2013 r. Opóźnienie w wykonywaniu posadzek wynikało z tego, że inspektor nadzoru nie pozwolił wylać posadzek wcześniej niż wyschnie wylewka pod posadzki. Zakres skuwania posadzki był większy niż spodziewał się powód, a oczekiwanie na wyschniecie wylewki pod posadzki było zgodne ze sztuką. W dniu 13 sierpnia 2013 r. inspektor nadzoru W. P. potwierdził zakończenie prac wykonywanych przez powoda złożeniem stosownego wpisu do dziennika robót prowadzonego przez inwestora – Gminę Z.. Wpisem z dnia 14 października 2014 roku kierownik robót I. K. stwierdziła, iż posadzki zostały wykonane prawidłowo, a z uwagi na niekorzystne warunki atmosferyczne pozwany przystąpi na swój koszt do osuszania pomieszczeń. I. K. stwierdziła również, iż ze względu na te niekorzystne warunki atmosferyczne, dalsze prace związane z ułożeniem podłóg muszą być wstrzymane do czasu wyschnięcia posadzek. Powód poniósł koszty suszenia wylewki w kwocie 1.693,80 zł. W dniu 19 sierpnia 2013 r. został sporządzony protokół odbioru prac wykonanych przez powoda w zakresie izolacji cieplnych, przeciwdźwiękowych z płyt styropianowych, izolacji przeciwogniowych, wykonanej wylewki posadzki. W dniu 14 września 2013 r. powód wykonał montaż grzejników w sali gimnastycznej w Szkole Podstawowej w Ł.. W dniu 25 września 2013 r. kierownik robót I. K. stwierdziła, iż pomiar wilgotności podłoża 1,95% CM pozwala na przystąpienie do wykonywania prac związanych z położeniem podłogi. W dniu 21 października 2013 r. strony sporządziły protokół odbioru końcowego robót, a powód udzielił powodowi gwarancji jakości wykonanych robót. W dniu 30 października 2013 r. powód obciążył pozwanego fakturą końcową nr (...) na kwotę 28.536 zł tytułem reszty wynagrodzenia. W dniu 29 listopada 2013 r. pozwany obciążył powoda notą księgową nr (...) na kwotę 12.841,20 zł tytułem kary umownej za zwłokę w wykonaniu robót budowlanych na podstawie umowy z dnia 18 lipca 2013 r. Na nocie odsetkowej nie oznaczono terminu zapłaty w/w należności. Pozwany przesłał powodowi w/w notę informując jednocześnie o potrąceniu wierzytelności z tytułu kary umownej z wierzytelnością powoda z tytułu faktury nr (...). W dniu 3 grudnia 2013 r. pozwany zapłacił powodowi kwotę 15.694,80 zł tytułem części należności z faktury nr (...). W dniu 26 lutego 2014 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty reszty wynagrodzenia z faktury nr (...) w kwocie 12.841,20 zł. W odpowiedzi pozwany oświadczył, iż ta część wynagrodzenia powoda została potrącona na podstawie noty księgowej (...).

Zdaniem Sądu Rejonowego strony zawarły umowę o dzieło (art. 627 k.c. i następne). Zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. W odróżnieniu od innych umów o świadczenie usług umowa o dzieło wymaga, aby starania przyjmującego zamówienie doprowadziły w przyszłości do konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu jako koniecznego do osiągnięcia. W braku odmiennej umowy przyjmującemu zamówienie należy się wynagrodzenie w chwili oddania dzieła. Podstawowym obowiązkiem zamawiającego jest zapłata przyjmującemu zamówienie należnego wynagrodzeni.

Sąd Rejonowy zważył, iż zgodnie z art. 483 § 1 k.c. strony mogą zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy. W razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody (art. 484 § 1 k.c.). Zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się w pełni z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 471 k.c.). Wierzyciel, dla którego zastrzeżona została kara umowna, nie ma obowiązku wykazywać faktu poniesienia szkody oraz że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło na skutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. Dla realizacji przysługującego mu roszczenia o zapłatę kary umownej musi jednak wykazać istnienie i treść zobowiązania łączącego go z dłużnikiem, a także fakt niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (wyrok SN z dnia 7 lipca 2005 r., V CK 869/04, LEX nr 150649).

W przedmiotowej sprawie w § 6 ust. 1 umowy łączącej strony ustalono , że w przypadku opóźnienia wykonania robót z winy powoda, to pozwany mógł obciążyć powoda karą umowną w wysokości 2% wartości przedmiotu umowy brutto za każdy dzień zwłoki. W ocenie Sądu Rejonowego nie ulegało wątpliwości, iż strony ustaliły termin wykonania robót do dnia 10 sierpnia 2013 r., a termin montażu grzejników do dnia 25 sierpnia 2013 r. (załącznik nr 1 do umowy). Wbrew stanowisku powoda, termin wykonania robót budowalnych w szkole w P. był określony do dnia 10 sierpnia 2013 r. i za przekroczenie tego terminu pozwany mógł nałożyć na powoda karę umowną. Termin montażu grzejników nie był terminem wykonania całej umowy, ale dotyczył wyłącznie montażu grzejników w Szkole Podstawowej w Ł.. Bez znaczenia więc dla terminu wykonania zleconych robót budowlanych był fakt przesunięcia terminu montażu grzejników, gdyż powód powinien wykonać pozostałe zlecone prace do dnia 10 sierpnia 2013 r.

Jednakże pozwany nie wykazał, aby powód popadł w zwłokę z wykonaniem tych prac budowlanych do dnia 19 sierpnia 2014 r. Powód wykazał, iż opóźnił się z wykonaniem prac budowlanych do dnia 13 sierpnia 2013 r., kiedy nastąpiło wylanie posadzki, która następnie schła do dnia 25 września 2013 r. Fakt podpisania w dniu 19 sierpnia 2013 r. protokołu odbioru nie oznaczał, że tego dnia doszło do oddania dzieła, gdyż była to czynność techniczna. Podkreślenia wymaga, iż nawet brak sporządzenia protokołu odbioru robót nie stanowi przeszkody do uznania, że odbiór dzieła nastąpił, jeżeli faktycznie miał on miejsce, a zatem w sytuacji, w której czynności faktyczne świadczą o tym, że do tego doszło (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 29 maja 2013 r. I ACa 368/13). Pozwany nie wykazał również, aby wpisy w dzienniku robót prowadzonym przez inwestora były nieprawdziwe. Owszem, z uwagi na fakt, iż zlecone roboty budowlane były prowadzone na podstawie zgłoszenia, a nie pozwolenia na budowę, więc dziennik robót nie miał statusu dokumentu urzędowego (art. 244 k.p.c.), jednakże jego treść korelowała z zeznaniami powoda oraz pozostałym materiałem dowodowym ujawnionym w sprawie. Pozwany swoje stanowisko opierał wyłącznie na zeznaniach M. J., które Sąd uznał za niewiarygodne. Pozwany nie wnosił o przesłuchanie inspektora nadzoru ani kierownika robót I. K., na okoliczność opóźnienia po stronie powoda w wykonaniu zleconych prac (art. 6 k.c.). Stąd też pozwany nie wykazał, że powód podał w zwłokę w wykonaniu przedmiotu umowy o 9 dni, a jedynie o 3 dni, tj. do dnia 13 sierpnia 2013 r. i tylko w takim zakresie mógł obciążyć powoda karą umowną.

Odnośnie podniesionego przez pozwanego zarzutu potrącenia kary umownej, Sąd Rejonowy zważył co następuje: potrącenie jest instytucją prawa materialnego. Zgodnie z art. 498 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Potrącenie następuje drogą jednostronnego oświadczenia materialnoprawnego wywołującego skutek prawny niezależnie od woli uprawnionego do wierzytelności objętej potrąceniem i od chwili złożenia go w taki sposób, ażeby druga strona mogła zapoznać się z jego treścią (art. 499 k.c. i 61 k.c.).

Zważyć bowiem należy, iż wymagalność roszczenia następuje zgodnie z art. 455 k.c. wraz z nadejściem terminu świadczenia. Termin ten może być określony w ustawie, czynności prawnej, orzeczeniu właściwego organu, może wynikać także z właściwości zobowiązania. Jeżeli natomiast termin wymagalności nie został określony na podstawie w/w kryteriów, to wymagalność następuje wraz z wezwaniem dłużnika przez wierzyciela do spełnienia świadczenia. Wymagalność wierzytelności oznacza bowiem, iż wierzyciel ma możliwość żądania od dłużnika, aby spełnił świadczenie. Odnosząc powyższe uwagi do realiów niniejszej sprawy, należy stwierdzić, iż wierzytelność pozwanego z tytułu kary umownej nie była w dniu 29 listopada 2013 r. wymagalna. Należy bowiem stwierdzić, iż wymagalność roszczenia o zapłatę kary umownej następuje po wezwaniu dłużnika do zapłaty przez wierzyciela (art. 455 k.c.). Sąd podziela w tym zakresie stanowisko przedstawione w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2011 r. (III CSK 282/10 Lex nr 898707) oraz stanowisko przedstawione przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w wyroku z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie o sygn. akt VIII Ga 161/13, że roszczenie o zapłatę kary umownej staje się wymagalne w dniu, w którym świadczenie powinno zostać spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie. Tymczasem pozwany nie wykazał, aby przed złożeniem oświadczenia o potrąceniu wzywał powoda do zapłaty kwoty 12.841,20 zł i wyznaczył mu jakikolwiek termin do zapłaty w/w wierzytelności. Stąd też oświadczenie pozwanego o potrąceniu tej kwoty z dnia 29 listopada 2013 r. było nieskuteczne, ze względu na fakt, iż przedmiotowa wierzytelność nie stała się wymagalna. Sąd Rejonowy zważył także, iż od potrącenia jako czynności materialnoprawnej odróżnić trzeba zarzut potrącenia będący czynnością procesową. Oświadczenie o potrąceniu, o którym mowa w art. 499 k.c., jest czynnością materialnoprawną powodującą – w razie wystąpienia przesłanek określonych w art. 498 § 1 k.c. – odpowiednie umorzenie wzajemnych wierzytelności, natomiast zarzut potrącenia jest czynnością procesową, polegającą na żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części z powołaniem się na okoliczność, że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło wskutek potrącenia. Oświadczenie o potrąceniu stanowi zatem materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r., sygn. II CSK 243/08). Sąd podziela w pełni pogląd wyrażony w judykaturze, iż w trakcie postępowania sądowego uprawniony może połączyć złożenie oświadczenia woli o potrąceniu z podniesieniem zarzutu potrącenia. Podniesienie więc w odpowiedzi na pozew czy sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutu potrącenia jest tym samym równoznaczne ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu, jeżeli oświadczenie takie nie zostało złożone wcześniej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 2009 r., sygn. IV CSK 356/2008). Należy jednakże stanowczo podkreślić, że przewidziany w art. 91 k.p.c. zakres umocowania z mocy ustawy nie uprawnia pełnomocnika procesowego do złożenia materialnoprawnego oświadczenia o potrąceniu (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2004 r., sygn. I CK 204/04, OSNC 2005/10/176). Nadto treść art. 91 k.p.c. nie daje także podstaw do przypisania pełnomocnikowi procesowemu strony prawa przyjmowania w imieniu mocodawcy oświadczeń kształtujących jego sytuację materialną (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2010 r., sygn. I PK 56/10). Zatem, mając na uwadze zakres pełnomocnictwa udzielonego pełnomocnikowi powoda (k. 97 akt), nie był on uprawniony do przyjęcia takiego oświadczenia, a mając na uwadze zakres pełnomocnictwa pełnomocnika pozwanego (k. 29 akt) nie był on uprawniony do złożenia oświadczenia o potrąceniu. Ponieważ pozwany nie zapłacił powodowi całości wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane, to popadł wobec powoda w zwłokę ze spełnieniem tego świadczenia (art. 476 k.c.). Powód miała, więc prawo domagać się od pozwanego zapłaty ceny wraz z odsetkami za zwłokę.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 627 k.c. , Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 17 marca 2015 r. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 12.841,20 zł. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. Sąd oddalił powództwo co do kwoty 167,10 zł stanowiącej równowartość 40 Euro według kursu NBP na dzień 31 października 2013 r. Na podstawie art. 100 k.p.c. Sąd nałożył na pozwanego obowiązek zwrotu powodowi wszystkich poniesionych przez stronę powodową kosztów procesu, albowiem powód uległ pozwanemu tylko co do nieznacznej części swego żądania.

Wyrok ten zaskarżył pozwany , zarzucając mu :

1.  naruszenie prawa procesowego poprzez sprzeczność istotnych ustaleń faktycznych z treścią zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego , w szczególności dotyczących ustalenia : iż żadna ze stron nie wspomniała o istnieniu projektu dotyczącego obiektu budowlanego, jako części składowej umów zawartych przez strony, a wobec braku projektu stanowiącego element przedmiotowo istotny umowy o roboty budowlane zawarta przez strony umowa z dnia 18 lipca 2013 roku , stanowi umowę o dzieło - podczas gdy, z treści Umowy zawartej przez strony wynika, iż szczegółowy zakres robót określa Załącznik nr 1 do Umowy tj. kosztorys ofertowy wraz ze Specyfikacją Techniczną oraz Dokumentacją Projektową, która stanowi Załącznik nr 2 do Umowy (§ 1 Umowy) , iż w dniu 13 sierpnia 2013 roku inspektor nadzoru W. P. potwierdził zakończenie prac wykonywanych przez powoda w Szkole Podstawowej w P. złożeniem stosownego wpisu do dziennika robót prowadzonego przez inwestora - Gminę Z. - podczas gdy z dziennika robót wynika, iż inspektor nadzoru W. P. potwierdził zakończenie tychże prac wpisem z dnia 14 sierpnia 2013 roku; iż prace w Szkole Podstawowej w P. zostały zakończone przez powoda w dniu 13 sierpnia 2013 roku - podczas gdy z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że przedmiotowe prace zostały zakończone w dniu 19 sierpnia 2013 roku , iż pozwana nie wykazała okoliczności, że prace w Szkole Podstawowej w P. zostały zakończone w dniu 19 sierpnia 2013 roku, a wpis w dzienniku robót nie odzwierciedlał faktycznej daty wykonania tychże prac - podczas gdy z zaoferowanych przez pozwaną dowodów wynika, iż powód zakończył prace objęte Umową w dniu 19 sierpnia 2013 roku;

2.  naruszenie prawa procesowego poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów poprzez brak nadania znaczenia dowodom zaoferowanym przez powoda na okoliczność wykonania robót przez powoda na sali gimnastycznej w Szkole Podstawowej w P. w dniu 19 sierpnia 2013 roku tj. protokołowi odbioru częściowego robót z dnia 19 sierpnia 2013 roku podpisanemu przez powoda i inspektora nadzoru inwestorskiego, protokołowi odbioru końcowego z dnia 21 października 2013 roku podpisanemu przez powoda i pozwaną; całkowite pominięcie przedłożonej przez pozwaną korespondencji e-mail stron z dnia 13, 14 i 16 sierpnia 2013 roku wraz z dokumentacją zdjęciową załączoną przez powoda do e-maili z dnia 14 i 16 sierpnia 2013 roku na okoliczność wykonania przez powoda prac na sali gimnastycznej w Szkole Podstawowej w P. w dniu 19 sierpnia 2013 roku; odmówienie wiarygodności zeznaniom reprezentanta pozwanej spółki (...) jako gołosłownym w zakresie, w którym kwestionował on datę zakończenia prac w Szkole Podstawowej w P. wpisaną do dziennika robót jako niezgodną ze stanem faktycznym;

3.  naruszenie prawa materialnego, w szczególności przepisu art. 647 k.c. poprzez przyjęcie, że Umowa zawarta przez strony stanowi umowę o dzieło, nie zaś umowę o roboty budowlane oraz art. 498 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że oświadczenie pozwanej o potrąceniu należności z tytułu kary umownej z należnością powoda z tytułu wynagrodzenia za wykonane prace z dnia 29 listopada 2013 roku było nieskuteczne, albowiem wierzytelność pozwanej z tytułu kary umownej nie stała się wymagalna wobec braku wcześniejszego wezwania do jej zapłaty;

4.  naruszenie prawa procesowego, w szczególności art. 91 k.p.c. poprzez przyjęcie iż oświadczenie o potrąceniu pełnomocnika pozwanej jest bezskuteczne, albowiem pełnomocnik procesowy strony pozwanej nie był uprawniony - w świetle udzielonego pełnomocnictwa - do złożenia oświadczenia o potrąceniu, a pełnomocnik strony powodowej nie był uprawniony do przyjmowania w imieniu mocodawcy oświadczeń kształtujących jego sytuację prawną.

Pozwany wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa w całości , jak również zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych za obie instancje, ewentualnie o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji przy uwzględnieniu kosztów postępowania wywołanego wniesieniem apelacji.

Pozwany wskazywał w szczególności , iż nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem Sądu I Instancji w przedmiocie bezskuteczności oświadczenia pozwanej z dnia 29 listopada 2013 roku o potrąceniu należności z tytułu kary umownej z wierzytelnością powoda z tytułu wynagrodzenia za prace wykonane na podstawie Umowy, z tej przyczyny iż - według Sądu - wierzytelność pozwanej z tytułu kary umownej nie była wymagalna, albowiem pozwana nie wezwała uprzednio powoda do jej zapłaty. W świetle postanowień Umowy: „W przypadku opóźnienia przez Wykonawcę z jego winy terminu zakończenia robót określonego w § 2 , poniesie on karę umowną na rzecz Zamawiającego w wysokości 2% brutto wynagrodzenia końcowego za każdy dzień zwłoki” (vide: § 6 pkt 1 Umowy). Przytoczony zapis umowny - zaakceptowany przez obie strony - wskazuje kategorycznie, że obowiązek zapłaty kary umownej po stronie Wykonawcy (powoda) powstaje w przypadku określonego w Umowie jej naruszenia. Strony w Umowie postanowiły, że w przypadku, gdy spełni się przesłanka zapłaty kary umownej, powstaje równocześnie obowiązek jej zapłaty. Świadczenie Wykonawcy staje się więc wymagalne właśnie z tą chwilą. Konsekwentnie Zamawiający może domagać się od tego momentu zapłaty. Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, iż na dzień wystawienia przez pozwaną noty księgowej nr (...) z tytułu kary umownej i złożenia przez pozwaną oświadczenia o potrąceniu tj. na dzień 29 listopada 2013 roku wierzytelność pozwanej o zapłatę kary umownej była wymagalna, albowiem powód od dnia 11 sierpnia 2013 roku pozostawał w zwłoce w wykonaniu przedmiotu, co oznacza że pozwana miała możliwość żądania od powoda zapłaty kary umownej za każdy dzień opóźnienia od wskazanego dnia.

Niezależnie od powyższego, nawet gdyby przyjąć , iż oświadczenie o potrąceniu złożone przez pozwaną przed wszczęciem procesu było nieskuteczne z uwagi na brak wcześniejszego wezwania do zapłaty, wymaga podkreślenia, iż pełnomocnik pozwanej zgłosił w postępowaniu zarzut potrącenia, co jest tym samym równoznaczne ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu, jeśli oświadczenie takie nie zostało złożone wcześniej. Należy podkreślić, iż zarzut potrącenia został zgłoszony przez pełnomocnika pozwanej w sprzeciwie od nakazu zapłaty i na posiedzeniu w dniu 21 października 2014 roku, na którym obecny był powód wraz ze swoim pełnomocnikiem oraz przedstawiciel pozwanej wraz ze swoim pełnomocnikiem. Na posiedzeniu tym został odczytany załącznik do protokołu złożony , zawierający stanowisko powoda dotyczące zarzutu potrącenia - powód zakwestionował skuteczność potrącenia rzekomych kar umownych z należnego mu wynagrodzenia, z tej tylko przyczyny że termin wykonania prac został oznaczony na dzień 14 września 2013 roku (którego to stanowiska Sąd I Instancji nie podzielił). Na posiedzeniu - pełnomocnik pozwanej - w obecności przedstawiciela pozwanej podtrzymał stanowisko pozwanej wskazane w sprzeciwie dotyczące potrącenia kary umownej. W świetle powyższego, należy uznać, iż pełnomocnik pozwanej złożył skuteczne oświadczenie o potrąceniu.

Powód nie złożył odpowiedzi na apelację , zaś na rozprawie w dniu 21 sierpnia 2015 r. wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Apelacja okazała się bezzasadna.

Podstawowe znaczenie przy rozpoznawaniu apelacji miało ustalenie skuteczności złożonego przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu wierzytelności z tytułu kary umownej.

Sąd Okręgowy podziela tutaj stanowisko Sądu Rejonowego, który przyjął, iż oświadczenie powyższe , zawarte w nocie obciążeniowej z dnia 29 listopada 2013 r. jest nieskuteczne. Należy bowiem zauważyć, że potrącenie oparte na ustawie następuje w drodze jednostronnego oświadczenia (art. 499 k.c.), jednakże aby oświadczenie to mogło odnieść łączone z nim skutki umorzenia wierzytelności (art. 498 § 2 k.c.) w momencie jego składania musi wystąpić i trwać stan potrącalności. Prawidłowo wskazał Sąd I instancji, iż składający oświadczenie o potrąceniu (potrącający) musi w stosunku do swego wierzyciela w szczególności posiadać własną istniejącą już wierzytelność i wierzytelność ta w dacie potrącenia musi być wymagalna. Wymagalność roszczenia stanowiąca jedną z przesłanek skutecznego potrącenia następuje natomiast zgodnie z art. 455 k.c. wraz z nadejściem terminu spełnienia świadczenia. Termin ten może być określony w ustawie, czynności prawnej, orzeczeniu właściwego organu, może też wynikać z właściwości zobowiązania. Jeżeli natomiast termin wymagalności nie został określony na podstawie żadnego z tych kryteriów, to wymagalność następuje dopiero po podjęciu przez wierzyciela określonej czynności – jaką jest wezwanie dłużnika do spełnienia świadczenia (art. 455 k.c.). Wyraźnie wskazał na to Sąd Najwyższy w uchwale z 5 listopada 2014 r. , sygn. III CZP 76/14. Sąd Okręgowy w pełni podziela przy tym stanowisko pojawiające się zarówno w doktrynie jak i judykaturze, że niezwłoczność nie oznacza natychmiastowego obowiązku spełnienia świadczenia, lecz nakłada obowiązek spełnienia go bez nieuzasadnionego opóźnienia z uwzględnieniem konkretnych okoliczność danej sprawy. Świadczenie zatem staje się wymagalne nie w chwili otrzymania przez dłużnika wezwania do spełnienia świadczenie, lecz po upływie czasu koniecznego do jego spełnienia.

W przypadku wierzytelności przedstawionej do potrącenia w niniejszym przypadku – kary umownej za zwłokę w wykonaniu zobowiązania – mamy do czynienia z wierzytelnością o bezterminowym charakterze, dla której, aby stać się wymagalną, konieczne było w pierwszej kolejności wezwanie do zapłaty. Dopiero wówczas po nadejściu terminu spełnienia świadczenia pozwana mogłaby złożyć oświadczenie o potrąceniu i dopiero wówczas to oświadczenie mogłoby wywołać oczekiwany skutek, jakim jest umorzenie wzajemne wierzytelności do wierzytelności niższej. Tymczasem, w niniejszej sprawie, pozwana notą księgową nr (...) z dnia 29 listopada 2013 r. obciążyła powoda karą umowną za zwłokę w wykonaniu przedmiotu umowy w kwocie 12.841,20 zł i jednocześnie w tym samym piśmie pozwana poinformowała, iż dokonuje potrącenia tej kwoty z należności powoda wynikającej z tytułu faktury nr (...). Oznacza to, iż jednoczesne wezwanie do zapłaty określonej sumy pieniężnej tytułem odsetek oraz oświadczenie o potrąceniu – tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie – nie mogło odnieść zmierzonego przez stronę dokonującą potrącenia skutku. Trafnie wskazał Sąd I instancji, iż dla skuteczności oświadczenia o potrąceniu konieczna jest bowiem ściśle określona sekwencja wydarzeń, gdzie obowiązek spełnienia świadczenia będący wynikiem wymagalności roszczenia wyprzedza zrealizowanie przez wierzyciela prawnokształtującego uprawnienia jakim jest oświadczenie o potrąceniu. Niesłuszny jest przy tym pogląd prezentowany przez pozwanego , iż z zapisu § 6 pkt 1 Umowy ma wynikać natychmiastowa wymagalność kary umownej naliczonej przez pozwaną. Istotnie z owej klauzuli wynikał obowiązek zapłaty przez powoda kary umownej , niemniej strony w umowie nie uregulowały w żaden sposób kwestii wymagalności roszczenia z tytułu tej kary. Obowiązek uiszczenia kary umownej nie powoduje bowiem sam w sobie , iż stała się ona od razu wymagalna. Inaczej sytuacja przedstawiałyby się gdyby strony umowy zawarły w niej postanowienia dotyczące terminów płatności kary umownej , bądź możliwości jej potrącenia. Oznacza to , iż wchodzą tutaj ogólne zasady wynikające z art. 455 kc.

Odnosząc się zaś do kwestii zgłoszonego w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutu potrącenia , Sąd Okręgowy nie neguje , iż podniesienie więc w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzutu potrącenia jest równoznaczne ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu, jeżeli oświadczenie takie nie zostało złożone wcześniej. Niezależnie jednak od faktu , iż oświadczenie takie zostało już wcześniej złożone , to wobec braku wymagalności wierzytelności przedstawionej do potrącenia , nie mogło ono odnieść skutków prawnych. Nie zostało przy tym skierowane bezpośrednio do strony lecz do jej pełnomocnika , który nie był umocowany do przyjmowania oświadczeń materialnoprawnych , kształtujących sytuację jego mandanta ( por. m. in. wskazany przez Sąd I instancji wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2010 r., sygn. I PK 56/10 ). Natomiast na posiedzeniu w dniu 21 października 2014 r. w obecności powoda został wyłącznie odczytany załącznik do protokołu zawierający stanowisko powoda dotyczące zarzutu potrącenia a pełnomocnik pozwanej podtrzymał wcześniejsze stanowisko dotyczące zasadności zarzutu potrącenia. Nie można tego uznać za złożenie powodowi oświadczenia o potrąceniu. Ponadto , jak wyżej wskazano , wierzytelność przedstawiona do potrącenia nie była wymagalna. Tak więc oparty na oświadczeniu z 29 listopada 2013 r. zarzut potrącenia podniesiony przez pozwanego nie mógł odnieść skutku prawnego.

Wobec nieskutecznego potrącenia wierzytelności wynikającej z kary umownej , która miała obciążać powoda , zbędna okazała się analiza pozostałych zarzutów zawartych w apelacji , gdyż miałyby one znaczenie tylko przy badaniu zasadności i wysokości skutecznie przedstawionej do potrącenia wierzytelności.

Apelacja podlegała zatem oddaleniu na podstawie art. 385 kpc. O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 kpc.