Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lipca 2013r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Jolanta Burdukiewicz- Krawczyk ( spr.)

Sędzia SO Monika Kuźniar

Sędzia SO Patrycja Gruszczyńska – Michurska

Protokolant: Katarzyna Dudejcz

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2013r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa K. M.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu

z dnia 29 stycznia 2013 r.

sygn. akt XIV C 282/11

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że zasądza od strony pozwanej Towarzystwa (...) S.A w W. na rzecz powoda K. M. kwotę 10000zł (dziesięć tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 9 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty, oddalając powództwo w pozostałym zakresie;

II.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

III.  nie obciąża powoda kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz strony pozwanej;

IV.  nakazuje stronie pozwanej aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego dla Wrocławia- Fabrycznej we Wrocławiu kwotę 1052 zł tytułem brakujących kosztów sądowych.

II Ca 570/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 29 stycznia 2013 r. Sąd Rejonowy w pkt I oddalił powództwo K. M. przeciwko Towarzystwu (...) SA o zapłatę; w pkt II nie obciążył powoda kosztami zastępstwa procesowego strony pozwanej.

Rozstrzygnięcie zapadło w oparciu o następujące ustalenia stanu faktycznego. Dnia 3 kwietnia 2009r. na skrzyżowaniu ulic pl. (...) II z ul. (...) we W. kierujący samochodem marki M. o nr rej. (...) wymusił pierwszeństwo przejazdu i uderzył w samochód marki D. (...) kierowany przez E. M.. W uszkodzonym pojeździe oprócz E. M. znajdował się powód – jej małoletni syn K. M.. Jednym z pojazdów uczestniczących w wypadku był także tramwaj (...). Na miejsce zdarzenia nie była wzywana pomoc drogowa. W dacie zdarzenia sprawca wypadku był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej u strony pozwanej Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W.. Na podstawie dokonanego zgłoszenia strona pozwana rozpoczęła postępowanie likwidacyjne. Około 2 roku życia u małoletniego powoda zdiagnozowano autyzm wczesnodziecięcy. W późniejszym czasie rozpoznano zespół (...). Powód został uznany za osobę niepełnosprawną. Jest objęty opieką specjalistyczną w Centrum Diagnostyczno – Rehabilitacyjnym (...) we W.. W ramach powyższego odbywa zajęcia z psychologiem, logopedą oraz rehabilitację ruchową. Uczęszczał na terapię E. B.. Objęty był także opieką logopedyczną w Przedszkolu Integracyjnym nr 93 we W.. Uczęszcza do Szkoły Podstawowej nr (...) w Zespole Szkół nr (...) we W.. Przez lata specjalistycznych zajęć oraz ćwiczeń, jak również zajęć przeprowadzanych w domu z matką, nastąpiła znaczna poprawa w rozwoju powoda. Poczynił postępy zarówno w sferze dojrzałości emocjonalnej, jak i społecznej. Stopniowo pokonywał trudności związane z opóźnionym rozwojem mowy, zaburzeniami w zakresie integracji sensorycznej, a także zachowań społecznych. Zachowania stereotypowe znacznie się wyciszyły, nowe sytuacje nie wzbudzały niepokoju. Nastąpił regres uciążliwych zachowań dziecka, poprawiła się mowa, zaniknęły zachowania agresywne. Powód stał się bardziej zdyscyplinowany, podejmował zabawy z innymi dziećmi, stosował się do zasad podczas zajęć. Poczynione postępy sprawiły, iż pod koniec 2008r. zalecono mu edukację w gronie zdrowych rówieśników. Pozwane towarzystwo odmówiło przyjęcia odpowiedzialności i wypłaty świadczeń, o czym poinformowało powoda pismem z dnia 22 września 2009r. W odpowiedzi na powyższe powód pismem z dnia 2 października 2009r., nie zgodził się z niniejszą decyzją. Pozwane towarzystwo w piśmie z dnia 12 listopada 2009r. podtrzymało swoje dotychczasowe stanowisko. Powołany przez stronę pozwaną lekarz orzecznik dnia 19 stycznia 2010r. ustalił wysokość uszczerbku na zdrowiu powoda na 9%. W związku z tym strona pozwana dnia 29 stycznia 2010r. poinformowała powoda o powyższym i przyznała zadośćuczynienie w kwocie 20.000 zł za uszkodzenie ciała i rozstrój zdrowia doznany przez niego podczas wypadku komunikacyjnego, zaś 70 zł tytułem refundacji wykonanego badania EEG. Pismem z dnia 25 maja 2010r. strona pozwana została wezwana do zapłaty kwoty 30.000 zł tytułem całkowitego zadośćuczynienia. Wezwanie pozostało bezskuteczne. Na skutek wypadku z dnia 3 kwietnia 2009r. nastąpiło pogorszenie stanu zdrowia powoda oraz cofnięcie w rozwoju terapii. Wskutek zdarzenia pojawiło się u powoda moczenie nocne, nagłe wybudzanie ze snu z krzykiem, lęki przed dużymi samochodami, problemy z załatwianiem potrzeb fizjologicznych. Zdarzają mu się bezpodstawne wybuchy złości z przejawami agresji. Stał się aspołeczny, izoluje się od rówieśników, pogorszyła się koncentracja jego uwagi. Zachowanie powoda cechowały objawy stresu pourazowego. Konieczne stało się powrócenie do ponownego modelowania prawidłowych zachowań oraz dążenie do równowagi emocjonalnej powoda, jak również wyciszanie nieprawidłowych zachowań oraz wspomaganie ogólnorozwojowe. Stan powoda od chwili wypadku uległ poprawie, utrzymują się jednak niektóre objawy jak niepokój, nagłe wybuchy złości, moczenie, stereotypie ruchowe. Biegły psycholog sądowy wskazał, iż powód cierpi na całościowe zaburzenia rozwojowe pod postacią autyzmu wczesnodziecięcego, zdiagnozowano u niego Zespół (...), co spowodowało iż w wyniku wypadku nastąpiło u powoda obniżenie kompetencji psychicznych (społecznych, emocjonalnych, komunikacyjnych). Dużo gorzej radzi sobie ze stresem, rozwija się nieharmonijnie, stąd słabiej radzi sobie z nowymi, zaskakującymi, traumatycznymi zdarzeniami niż inne dzieci w tym wieku prawidłowo rozwijające się. W niniejszym przypadku, kolizja która miała miejsce dotyczyła także głównego opiekuna powoda, co również miało wpływ na zachowanie powypadkowe powoda. U powoda wystąpiły specyficzne reakcje na stres tj. nawracające przypomnienia urazu, wybudzanie ze snu z krzykiem, lęk przed dużymi samochodami, wstrzymywanie stolca jako potrzeba kontroli i odzyskania poczucia bezpieczeństwa, impulsywność, drażliwość, napięcie, powrót nieadekwatnych dla zdrowego dziecka w tym wieku zachowań stereotypowych dających poczucie bezpieczeństwa, moczenia nocne oraz specyficzne dla Zespołu (...) – pogłębienie trudności w relacjach społecznych – dążenie do izolowania się od rówieśników, agresja, wybuchy złości. Wszystkie wskazane objawy świadczą o występowaniu stresu pourazowego i stanowią długotrwały uszczerbek na zdrowiu. Nadto traumatyczne przeżycie wywołało regres rozwojowy powoda, którego symptomy występują do chwili obecnej tj. adaptację na niższym, dysfunkcyjnym poziomie, konieczność wyrównania deficytów i uzyskania równowagi na poziomie wieku i spójnie z zaburzeniem dziecka, wydłużyło czas nabywania nowych umiejętności i sposobów radzenia sobie w nowych sytuacjach. Wymienione dolegliwości spełniają kryteria według załącznika do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 2002r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu w wysokości i stanowią uszczerbek na zdrowiu w wysokości 5%.

Uzasadniając rozstrzygnięcie Sąd podał, że ustalając wysokość zadośćuczynienia wziął m.in. pod uwagę ustalony przez biegłego sądowego 5% uszczerbek na zdrowiu powoda. Dokonując oceny trwałości następstw zdarzenia, rozmiaru cierpień fizycznych i psychicznych poniesionych przez powoda oraz biorąc pod uwagę, że zadośćuczynienie ma stanowić dla osoby poszkodowanej ekonomicznie adekwatną wartość, Sąd uznał, iż wypłacona przez ubezpieczyciela w toku postępowania likwidacyjnego kwota 20 000,00 zł w pełni zrekompensowała wysokość doznanego przez powoda uszczerbku na zdrowiu.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wniósł powód. Sądowi I instancji zarzucił naruszenie art. 445 § 1 kc poprzez jego błędną interpretację i niewłaściwe zastosowanie na skutek: a) nieuwzględnienia przez Sąd Rejonowy wszystkich cierpień fizycznych i psychicznych doznanych przez powoda wskutek wypadku przy szacowaniu wysokości należnego zadośćuczynienia, pomimo prawidłowych ustaleń faktycznych co do znacznego regresu w rozwoju powoda, spowodowanego bezpośrednio wypadkiem, pogorszenia jego stanu psychoemocjonalnego oraz występowania stresu pourazowego i związanych z nim dolegliwości w postaci m.in. lęków, wybudzania ze snu z krzykiem, napadów złości i agresji, czy pogłębienia trudności w relacjach społecznych – w sytuacji gdy prawidłowe zastosowanie cytowanego przepisu prowadzi do wniosku, że rozmiar cierpień powoda, będących następstwem przedmiotowego wypadku komunikacyjnego, daleko idące negatywne skutki dla obecnego stanu psychicznego i emocjonalnego powoda oraz jego dalszego rozwoju, a także stracone kilka lat ciężkiej pracy rehabilitacyjnej nad autystycznym dzieckiem z zespołem (...) (regres w rozwoju powoda po wypadku), prowadzi do wniosku, że dochodzona kwota 30.000 zł nie jest wygórowanym zadośćuczynieniem (tym bardziej, że nie pokryje ona faktycznych kosztów rehabilitacji i pracy nad rozwojem małoletniego powoda); b) pominięcia przy miarkowaniu zadośćuczynienia okoliczności, że skutki wypadku i tym samym rozmiar krzywdy u powoda jest wyższy, niż w przypadku dziecka „zdrowego” niedomkniętego taką niepełnosprawnością, albowiem poza cierpieniem wynikającym z samego przebiegu wypadku, lękami, strachem przed pojazdami i nagłym wybudzaniem się w nocy, które to następstwa mogą wystąpić u każdego dziecka uczestniczącego w wypadku samochodowym, u K. M., ze zdiagnozowanym ciężkim przypadkiem autyzmu, wystąpiły dodatkowe – a nawet najistotniejsze – następstwa zdarzenia, w postaci cofnięcia w rozwoju psychicznym i emocjonalnym oraz w adaptacji społecznej, które to okoliczności zwiększają rozmiar krzywdy i jako takie, powinny były zostać uwzględnione przy zastosowaniu art. 445 kc i decydowaniu o ustaleniu należnego zadośćuczynienia w kwocie wyższej, niż miarkowana przez Sąd Rejonowy; c) przyjęcia, że należne poszkodowanemu zadośćuczynienie nie może być mechanicznie mierzone przy zastosowaniu stwierdzonego procentu uszczerbku na zdrowiu i odrzuceniu argumentu ustalenia przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych uszczerbku na zdrowiu powoda w wysokości 26%, przy jednoczesnym oparciu się n wysokości uszczerbku na zdrowiu, ustalonym przez biegłego na potrzeby niniejszego postępowania w wysokości 5% i stwierdzeniu na str. 8 uzasadnienia, że „wypłacona przez ubezpieczyciela w toku postępowania likwidacyjnego kwota 20.000 zł w pełni zrekompensowała wysokość doznanego przez powoda uszczerbku na zdrowiu, podczas gdy prawidłowa wykładnia normy art. 445 § 1 kc prowadzi do wniosku, że procentowa wysokość uszczerbku na zdrowiu jest tylko jednym z elementów, jakie należy wziąć pod uwagę przy ocenie rozmiaru krzywdy i ustalaniu wysokości należnego zadośćuczynienia. Zarzucił nadto naruszenie art. 328 § 2 kpc na skutek niedostatecznego wyjaśnienia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, jakie konkretnie okoliczności przesądziły w ocenie Sądu Rejonowego o uznaniu, że dochodzona pozwem kwota jest nadmierna w stosunku do doznanej przez powoda krzywdy, co z kolei utrudnia weryfikację podjętego rozstrzygnięcia.

Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od strony pozwanej (...) SA na rzecz powoda kwoty 30.000 zł zgodnie z żądaniem pozwu oraz o zasądzenie od strony pozwanej kosztów zastępstwa procesowego za obydwie instancje.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sąd zważył, co następuje:

Apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie w części.

Zadośćuczynienie przewidziane w art. 445 kc stanowić ma formę rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej w postaci ujemnych przeżyć związanych z cierpieniami psychicznymi i fizycznymi. Wskazać należy, iż przepisy kodeksowe nie zawierają kryteriów, jakie należy uwzględniać przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia pieniężnego, a kryteria te określa bogate w tym zakresie orzecznictwo Sądu Najwyższego. Od uznania sądu opierającego się na wypracowanych przez judykaturę wytycznych zależy uznanie czy poszkodowanemu przysługuje zadośćuczynienie i w jakiej wysokości. Jego określenie winno się opierać na obiektywnych i sprawdzalnych kryteriach, kierować się jego celami, jednocześnie przy uwzględnieniu indywidualnej sytuacji strony. Przewidziane dyspozycją art. 445 § 1 kc zadośćuczynienie ma na celu naprawienie krzywd niematerialnych, a zatem trudno wymiernych i zakres rekompensaty materialnej zależeć powinien przede wszystkim od każdego indywidualnego przypadku. Zarówno okoliczności wpływające na wysokość zadośćuczynienia, jak i kryteria ich oceny powinny być rozważane indywidualnie w związku z konkretną osobą pokrzywdzonego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2009 r. III CSK 62/09 LEX nr 738354).

Sąd Odwoławczy, nie negując prawidłowo poczynionych ustaleń faktycznych przez Sąd I instancji dokonał jednak odmiennej oceny ujawnionych okoliczności w stosunku do należnej powodowi sumy zadośćuczynienia. Sąd Odwoławczy, na podstawie obiektywnych kryteriów oceny fizycznych i psychicznych następstw wypadku komunikacyjnego uznał, że przyjęta przez Sąd I instancji za wystarczającą kwota zadośćuczynienia przyznana powodowi przez ubezpieczyciela nie zrekompensuje w sposób odpowiedni doznanej przez niego krzywdy. W ocenie Sądu Odwoławczego szczególna sytuacja osobista powoda nakazywała przyznać powodowi dalsze zadośćuczynienie w kwocie 10.000 zł, pomimo ustalonego w przedmiotowym postępowaniu przez biegłego sądowego 5% uszczerbku na zdrowiu. Procentowo określony uszczerbek służy tylko jako pomocniczy środek ustalania rozmiaru odpowiedniego zadośćuczynienia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 października 2005 r., I PK 47/05, LEX nr 176307, Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 lutego 2013 r. I ACa 1186/12 LEX nr 1313304). Szczególna sytuacja osobista powoda pozwala zasadnie przypuszczać, że wyeliminowanie ograniczeń w życiu codziennym, będących skutkiem wypadku, będzie niezwykle pracochłonne i długotrwałe. Należy bowiem zwrócić uwagę, że umożliwienie choremu na autyzm powodowi funkcjonowania w społeczeństwie, zaopatrzenie go w umiejętność nawiązywania relacji z rówieśnikami, jak też możliwość pobierania przez niego nauki, okupione były jego ogromnym wysiłkiem i wymagało znacznej ilości czasu, podobnie osiągnięte sukcesy w powołanym zakresie wymagały konsekwentnej i długotrwałej pracy ze strony rodziców powoda, w tym uczestnictwa w licznych zajęciach terapeutycznych i rehabilitacji w domu, dostarczenia powodowi specjalnych pomocy edukacyjnych. Skutkiem powołanych działań były wykazane w opinii psychologicznej wydanej w dniu 18 grudnia 2008 r. przez psychologa zatrudnionego w przedszkolu integracyjnym, do którego uczęszczał powód, postępy w sferze dojrzałości społecznej i emocjonalnej takie jak częstsze podejmowanie zabaw z innymi dziećmi, stosowanie się do zasad podczas zajęć, większa dyscyplina. Poczynione postępy sprawiły, iż pod koniec 2008r. zalecono mu edukację w gronie zdrowych rówieśników. Od czasu, gdy powód był uczestnikiem wypadku komunikacyjnego, pojawił się natomiast regres w jego rozwoju i, jak ustalił Sąd I instancji, konieczne stało się powrócenie do ponownego modelowania prawidłowych zachowań oraz dążenie do równowagi emocjonalnej powoda, jak również wyciszanie nieprawidłowych zachowań oraz wspomaganie ogólnorozwojowe. Regres rozwojowy powoda, którego symptomy występują nadal wydłużyło czas nabywania nowych umiejętności i sposobów radzenia sobie w nowych sytuacjach. Powołane okoliczności skłoniły Sąd Odwoławczy do uznania, że wypadek komunikacyjny, którego uczestnikiem był powód, spowodował, że doznana przez niego krzywda przyjęła znacznie bardziej rozległe rozmiary, niż w przypadku dziecka zdrowego.

Z tego względu Sąd Odwoławczy uznał, iż w przedmiotowej sprawie kwotą adekwatną, która odpowiednio zrekompensuje w szczególności psychiczne cierpienia powoda, będzie kwota 30.000 zł. Z uwagi na wypłacenie powodowi przez ubezpieczyciela w toku postępowania likwidacyjnego sumy 20.000 zł, Sąd Odwoławczy, na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok w pkt I w ten sposób, że zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 10.000zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty, odalając dalej idące powództwo, o czym orzeczono jak w pkt I sentencji.

Uznając jednocześnie, że zadośćuczynienie w tej kwocie przedstawia odczuwalną wartość ekonomiczną dla pokrzywdzonego, a jego wysokość mieści się w rozsądnych granicach i odpowiada aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej społeczeństwa, nie podważając przy tym jego kompensacyjnej funkcji, Sąd Odwoławczy uznał przyznanie kwoty wyższej za nieuzasadnione. Z tego względu Sąd, na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację powoda w pozostałym zakresie jako bezzasadną, o czym orzeczono jak w pkt II sentencji. Sąd Odwoławczy nie uwzględnił też zarzutu oparcia przez Sąd I instancji rozstrzygnięcia wyłącznie na podstawie ustalonego 5% uszczerbku na zdrowiu powoda. Sąd I instancji wziął bowiem pod uwagę również inne okoliczności, jak też obszernie argumentował, dlaczego uznał kwotę 20.000 zł przyznaną powodowi tytułem zadośćuczynienia za uzasadnioną. Okoliczność odmiennej oceny ustalonego stanu faktycznego przez Sąd Odwoławczy pozostaje bez wpływu na bezzasadność zarzutu miarkowania zadośćuczynienia w oparciu o wysokość uszczerbku.

Okoliczności uzasadniające odstąpienie przez Sąd I instancji od obciążenia powoda kosztami procesu w postępowaniu pierwszo instancyjnym, legły też u podstaw orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego, zawartego w pkt III sentencji. Sąd Odwoławczy uznał, iż w sprawie zaistniał szczególny wypadek, o którym mowa w art. 102 kpc.

Sąd Okręgowy, biorąc pod uwagę przegraną strony pozwanej w 33%, nakazał stronie pozwanej aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1052 zł tytułem kosztów sądowych, od ponoszenia których powód był zwolniony. Kwota 1052 zł stanowi 33% z sumy opłaty sądowej od pozwu, wynagrodzenia biegłego sądowego i opłaty sądowej od apelacji.