Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 sierpnia 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Białymstoku, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Dorota Elżbieta Zarzecka

Sędziowie: SO del. Bohdan Bieniek (spr.)

SA Bożena Szponar - Jarocka

Protokolant: Magda Małgorzata Gołaszewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 sierpnia 2013 r. w B.

sprawy z odwołania A. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

nauczycielskie świadczenia kompensacyjne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

od wyroku Sądu Okręgowego w Suwałkach III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 14 grudnia 2012 r. sygn. akt III U 730/12

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

Sygn. akt III AUa 152/13

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. decyzją z dnia 3 października 2012r. odmówił A. G. prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

O. od powyższej decyzji złożył A. G., domagając się jej zmiany poprzez przyznanie nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd Okręgowy w Suwałkach wyrokiem z dnia 14 grudnia 2012r. w sprawie III U 730/12 zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał A. G. prawo do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, począwszy od dnia 1 września 2012r.

Sąd I instancji ustalił, że A. G. w dniu 28.08.2012r. złożył wniosek o nauczycielskie świadczenia kompensacyjne. Ze świadectwa pracy wynikało, że w okresie od 1.01.1997r. do 31.08.2012r. był zatrudniony w pełnym wymiarze w Centrum (...) w S..

Podczas zatrudnienia w Zespole Szkół Nr (...) w S. w okresie od 6.09.1990r. do 31.12.1996r. wnioskodawca nie przebywał na zwolnieniu lekarskim, urlopie wychowawczym, bezpłatnym, dla poratowania zdrowia, na urlopie szkoleniowym, nie pozostawał w stanie nieczynnym.

Z kolei w okresie pracy w Centrum (...) w S. był zatrudniony zgodnie z art. 1 Karty Nauczyciela. Centrum (...) jest placówką, o której mowa w art. 2 pkt. 3a ustawy z dnia 7.09.1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004r., Nr 256, poz. 5272 ze zm.).

Sąd I instancji zwrócił uwagę, że zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 22.05.2009r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, prawo do takiego świadczenia przysługuje nauczycielowi, który łącznie spełnia następujące warunki:

1.  ukończył w latach 2009-2014 wiek, o którym mowa w art. 4 ust. 3, wynoszący 55 lat w przypadku mężczyzn;

2.  ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w wymiarze co najmniej ½ obowiązkowego wymiaru zajęć w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy, tj.

a.  w publicznych i niepublicznych przedszkolach,

b.  w szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,

c.  publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7.09.1991r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004r., Nr 256, poz. 2572 ze zm.), tj. w:

- ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami, a także umożliwiających dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio: obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego dziecka w wieku 6 lat w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki;

-placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem zamieszkania.

Warunkiem uzyskania świadczenia jest także rozwiązanie stosunku pracy na swój wniosek lub w przypadku jego rozwiązania lub wygaśnięcia w okolicznościach, o których mowa w ar. 20 ust. 1, 5c i 7 ustawy z dnia 26.01.1982r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006r., Nr 97, poz. 674 ze zm.).

W toku postępowania Sąd I instancji ustalił, że w spornym okresie zatrudnienia wnioskodawca był nauczycielem mianowanym w placówce oświatowej, tj. Centrum (...) w S., które jest placówką, o której mowa w art. 2 pkt. 3a ustawy o systemie oświaty (Dz. U. z 2004r., Nr 256, poz. 2572 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem system oświaty obejmuje placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych. Charakter zatrudnienia wnioskodawcy podlega pod Kartę Nauczyciela. Zeznania przesłuchanego świadka wskazują wyraźnie, że Centrum (...) w S. jest placówką oświatową wymienioną w art. 2 ustawy z 7.09.1991r. o systemie oświaty. A skoro tak, to należało przyjąć, że A. G. spełnia przesłanki ustawy z dnia 22.05.2009r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych i od dnia 1.09.2012r. nabył prawo do takiego świadczenia.

Dlatego też stosownie do poczynionych ustaleń, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc

Od powyższego orzeczenia apelację wywiódł organ rentowy, zaskarżając w całości wyrok Sądu I instancji i zarzucając rozstrzygnięciu naruszenie:

1.  prawa materialnego, a mianowicie art. 4 ust.1 ustawy z dnia 22 maja 2009r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych, poprzez niewłaściwe zastosowanie do ustalonego w sprawie stanu faktycznego, z którego wynika że wnioskodawca nie spełnia przesłanek do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, bowiem nie udowodnił 20 lat pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 cytowanej wyżej ustawy oraz nie pozostawał w stosunku pracy z jednostką wymienioną w tym przepisie.

2.  przepisów postępowania, a mianowicie art. 328 § 2 kpc poprzez niewjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem odpowiednich przepisów prawa.

Mając powyższe na uwadze skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia odwołania, ewentualnie uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu swego stanowiska apelujący wskazał, że nauczycielskie świadczenie kompensacyjne przysługuje nauczycielom, wychowawcom i innym pracownikom pedagogicznym, którzy są zatrudnieni w jednostkach wymienionych w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Do grona takich jednostek zalicza się przedszkola, szkoły publiczne i niepubliczne, publiczne i niepubliczne placówki kształcenia zawodowego, placówki o których mowa w art.2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty, czyli młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno- wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla młodzieży wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, ośrodki umożliwiające młodzieży upośledzonej umysłowo w stopniu głębokim udział w zajęciach rewalidacyjno- wychowawczych, a także ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym realizację obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego dziecka w wieku 6 lat w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki oraz w placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

Tymczasem odwołujący nie był zatrudniony w takiej placówce, bowiem Centrum (...) w S. nie jest jednostką wymienioną w przepisie art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Z materiału dowodowego wynika, iż ostatni pracodawca wnioskodawcy jest jednostką, o której mowa w art. 2 pkt 3a ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty, a tym samym wnioskodawca nie jest uprawniony do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. W tym stanie rzeczy apelacja jest zasadna.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawca wniósł o jej oddalenie. W uzasadnieniu swego stanowiska wskazał, że wyrok Sądu Okręgowego jest prawidłowy, a zarzucane naruszenie prawa materialnego jest bezpodstawne.

W ocenie wnioskodawcy pominięcie okresu pracy w Centrum (...) w S. prowadzi do naruszenia przepisów ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty. Centrum (...) jest publiczną placówką oświatowo- wychowawczą, a celem działalności Centrum jest realizowanie zadań z zakresu przygotowania praktycznego młodzieży i dorosłych, wynikających z podstaw programowych dla poszczególnych zawodów w zakresie nauczania zajęć praktycznych, a także innych zadań zleconych przez szkoły, organ prowadzący i inne jednostki. W tym stanie rzeczy wyrok Sądu Okręgowego w Suwałkach jest prawidłowy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest zasadna.

Tym niemniej należy wskazać, że Sąd I instancji dokonał w sprawie poprawnych ustaleń w zakresie stanu faktycznego, które na etapie postępowania apelacyjnego nie były sporne. Do tych okoliczności należy zaliczyć następujące fakty. Otóż wnioskodawca od dnia 6 września 1990r. do 31 grudnia 1996r. pracował jako nauczyciel w Zespole Szkół Zawodowych w S.. Następnie od dnia 1 stycznia 1997r. do dnia 31 sierpnia 2012r. zajmował stanowisko nauczyciela w Centrum (...) w S. [dalej powoływane jako Centrum]. Stosunek pracy z Centrum ustał na wniosek odwołującego.

Trafnie też Sąd Okręgowy zdiagnozował istotę sporu, która polegała na weryfikacji przesłanek określonych w treści ustawy z dnia 22 maja 2009r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Jednakże mimo odwołania się do odpowiednich przepisów prawa materialnego Sąd Okręgowy dokonał wadliwej wykładni art. 4 ust.1 powołanej wyżej ustawy w związku z art. 2 pkt1 ustawy.

W kwestii uprawnień do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego należy podkreślić, iż prawo do takiego świadczenia przysługuje nauczycielowi wykonującemu pracę w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Cytowana ustawa w art. 2 definiuje, że nauczycielem jest nauczyciel, wychowawca i inny pracownik pedagogiczny zatrudniony w publicznych i niepublicznych przedszkolach, szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego i placówkach, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty.

Zakres przedmiotowy obejmuje zatem trzy grupy jednostek. Pierwsza to przedszkola, druga szkoły i trzecia placówki kształcenia ustawicznego i placówki, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy o systemie oświaty.

Nie ma wątpliwości, iż sporny okres zatrudnienia od dnia 1 stycznia 1997r. do dnia 31 sierpnia 2012r. nie przypadał w przedszkolu, jak też szkole. Pozostaje zatem do rozstrzygnięcia, czy wnioskodawca był zatrudniony w placówce kształcenia ustawicznego albo placówce opisanej w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy o systemie oświaty.

Odnośnie charakteru pierwszej jednostki należy odwołać się do treści art. 60 ust.1 pkt 1 ustawy z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty [dalej powoływana jako ustawa o systemie oświaty], zgodnie z którym statut szkoły lub placówki publicznej powinien określać w szczególności nazwę i typ szkoły lub placówki oraz ich cele i zadania. Jednocześnie rozporządzenie wykonawcze wydane na podstawie art. 60 ust.2 ustawy, a mianowicie rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 13 czerwca 2003r. w sprawie ramowych statutów: publicznego centrum kształcenia ustawicznego, publicznego ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego oraz publicznego centrum kształcenia praktycznego [Dz.U z 2003r.; nr 132;poz.1226] określa co należy rozumieć pod pojęciem publicznego centrum kształcenia publicznego [vide załącznik nr 1 do rozporządzenia]. Jednym z warunków takiego statusu jest używanie nazwy Centrum (...). Stąd też nie ulega wątpliwości, iż wnioskodawca nie był pracownikiem Centrum (...).

W tej sytuacji weryfikacji podlegać powinno, czy był nauczycielem placówki wymienionej w art. 2 pkt 5 i 7 ustawy o systemie oświaty, gdyż tylko zatrudnienie w takiej jednostce uzasadnia nabycie prawa do spornego świadczenia.

Zgodnie z treścią art. 2 pkt 5 ustawy o systemie oświaty, którą analizował także Sąd I instancji, do tych placówek zalicza się: młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio obowiązku szkolnego.

Z kolei art. 2 pkt 7 omawianej ustawy wymienia placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania. W konsekwencji mamy do czynienia z sytuacją, iż wnioskodawca nie był zatrudniony w jednostce, o której mowa w treści art. 2 pkt 5 i 7 ustawy o systemie oświaty, gdyż zatrudniające go Centrum nie mieści się w definicji wyżej opisanych jednostek.

Ze zgromadzonego materiału dowodowego wypływa wniosek, że jednostka zatrudniająca ostatnio wnioskodawcę jest placówką, o której mowa w treści art. 2 ust.3a ustawy o systemie oświaty. Po pierwsze wynika to z treści cytowanego już rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 13 czerwca 2003r. w sprawie ramowych statutów: publicznego centrum kształcenia ustawicznego, publicznego ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego oraz publicznego centrum kształcenia praktycznego [vide załącznik nr 3], jak też ze stanowiska samego Centrum [vide pismo z dnia 18.09.2012r. k-23 akt ZUS] oraz z wypowiedzi samego wnioskodawcy[ vide odpowiedź na apelację]

Przeto zatrudnienie nauczyciela w placówce innej, niż wymieniona w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych nie powoduje uprawnienia do uzyskania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.

Sąd I instancji wadliwie przypisał Centrum status jednostki wymienionej w art. 2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. Powyżej zaprezentowane argumenty stoją na przeszkodzie wykładni prawa materialnego dokonanej przez Sąd Okręgowy.

W tym stanie rzeczy wnioskodawca nie spełnia warunków opisanych w treści art. 4 ust.1 ustawy z dnia 22 maja 2009r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych. O ile spełnia przesłankę wieku [ 55 lat] oraz warunek rozwiązania stosunku pracy, to nie legitymuje się okresem składkowym i nieskładkowym w rozumieniu ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszącym 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach, o których mowa w art. 2 pkt 1. ustawy o świadczeniach kompensacyjnych.

Analiza obowiązujących w tej kwestii przepisów prawa wskazuje, że do uzyskania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego nie wystarczy sam status nauczyciela, lecz konieczne jest wykonywanie pracy w określonych przepisami prawa placówkach oświatowych. Ograniczenie tego zakresu nie może być uznane a priori za wadliwe. Pomocny w konstruowaniu tej tezy jest wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 czerwca 2013r. w sprawie SK 49/12, zgodnie z którym art.2 pkt 1 ustawy z dnia 22 maja 2009r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych w zakresie w jakim nie uwzględnia wśród uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego instruktorów praktycznej nauki zawodu, zatrudnionych w innych jednostkach niż wskazane w tym przepisie jest zgodny z art. 67 ust 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. [por. także wyrok SN z dnia 3.02.2012r. w sprawie II UK 126/11]

Z sentencji przytoczonych orzeczeń wynika wniosek, że ograniczenie obejmuje miejsce wykonywanej pracy, a nie jej przedmiot. Jeśli osoba nie pracuje w określonej kategorii jednostek, to nie uzyskuje prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, nawet jeśli pracuje w charakterze nauczyciela. W tym wypadku wnioskodawca pracował jako nauczyciel praktycznej nauki zawodu, gdyż tego rodzaju zajęcia odbywały się w Centrum.

O ile praca w Centrum jest objęta system oświaty i może być oceniana pod kątem art. 88 Karty Nauczyciela w kontekście prawa do emerytury, to nie prowadzi do takiej wykładni prawa materialnego w kontekście prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Te ostatnie jest uregulowane odrębną ustawą i zawiera ściśle określone przesłanki do uzyskania świadczenia.

Tych przesłanek odwołujący nie spełnia, co też powoduje konieczność zmiany zaskarżonego wyroku w oparciu o art. 386 § 1 kpc i oddalenie odwołania od decyzji organu rentowego.