Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2013 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2013 r. w Gdańsku

sprawy A. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wysokość renty

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 23 października 2012 r., sygn. akt VII U 3433/11

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 i oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

A. W. odwołał się od decyzji organu rentowego m.in. odmawiającej uwzględnienia na podstawie wpisu do legitymacji ubezpieczeniowej do stażu pracy okresu zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Z. w okresie od dnia 15 kwietnia 1985 r. do dnia 30 września 1986 r.

Pozwany wniósł o oddalenie odwołania.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. do wyliczenia świadczenia wnioskodawcy A. W. z uwzględnieniem zatrudnienia od 15 kwietnia 1985 roku do 30 września 1986 roku w rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Z.. Rozstrzygnięcie Sąd oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Ubezpieczony A. W., urodzony dnia (...), pracownik ogólnobudowlany, w okresie od dnia 15 kwietnia 1985 r. do dnia 30 września 1986 r. był zatrudniony, będąc jednocześnie jej członkiem, w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Z. na stanowisku traktorzysty – kierowcy ciągnika.

W ciągu miesiąca ubezpieczony przepracowywał ilość godzin z nadwyżką. Wynagrodzenie było wówczas płacone co miesiąc w wysokości 85%, zaś po upływie roku (po sporządzonym bilansie) było wypłacane pozostałe 15% wynagrodzenia. Dodatkowo, jeżeli wypracowany był zysk, wypłacana była premia. Wnioskodawca pracował codziennie i wyliczano mu z przepracowanych godzin dniówki (jedna dniówka równała się 8 godzinom pracy). Jeżeli praca w transporcie trwała krócej niż 8 godzin, to pracownicy wykonywali pracę w polu – w razie potrzeby również powyżej 8 godzin dziennie. Codziennie pracownicy przychodzili do pracy o 7:00 rano, zaś jeśli była potrzeba to o 6:00 rano.

Na podstawie wniosku z dnia 28 maja 2010 r. ubezpieczony A. W. wniósł o przyznanie mu świadczenia w postaci renty z tytułu niezdolności do pracy. Decyzją z dnia 03 września 2010 r. pozwany przyznał ubezpieczonemu rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 30 lipca 2010 r. do dnia 31 sierpnia 2012 r.

W dniu 09 września 2010 r. ubezpieczony A. W. złożył u pozwanego do protokołu wnioski o m.in. doliczenie do podstawy wymiaru świadczenia okresu zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Z. w okresie od dnia 15 kwietnia 1985 r. do dnia 30 września 1986 r. na podstawie wpisów w jego książeczce ubezpieczeniowej.

Zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją z dnia 30 września 2011 r. pozwany organ rentowy odmówił ubezpieczonemu A. W. uwzględnienia na podstawie wpisu do legitymacji ubezpieczeniowej do stażu pracy okresu zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Z. w okresie od dnia 15 kwietnia 1985 r. do dnia 30 września 1986 r. W uzasadnieniu wskazał, iż brak jest podstaw do uwzględnienia ubezpieczonemu przedłożonych kartotek zarobkowych za okres pracy w uwzględnienie okresu zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Z. albowiem brak jest potwierdzenia faktu ustania zatrudnienia w legitymacji ubezpieczeniowej oraz braku wpisu w tejże legitymacji za okres do dnia 31 grudnia 1985 r.

Świadek S. K. znał ubezpieczonego z okresu wspólnej pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Z., w której pracował od dnia 01 sierpnia 1985 r. do kwietnia 1989 r. m.in. na początku jako magazynier, później jako kierownik produkcji roślinnej. Świadek R. T. znał ubezpieczonego z okresu pracy w gospodarstwie ojca ubezpieczonego W. W. we wsi Z. (gmina M.) oraz ze wspólnej pracy w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Z., w której pracował w latach 1979-1990 (do rozwiązania tego zakładu pracy) jako kierowca, będąc równocześnie członkiem tejże spółdzielni.

Odwołanie ubezpieczonego A. W. jest w części zasadne i w tym zakresie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 116 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości, co oznacza, że ciężar dowodu w tym zakresie spoczywa na wnioskodawcy. Dopuszczalne przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych dowody w celu wykazania prawa do świadczenia określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r. nr 10, poz. 49 ze zm.).

W myśl § 20 pkt 1 powyższego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty są dla pracowników - zaświadczenie zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków.

Z § 21 ust. 1 tego rozporządzenia wynika, że środkiem dowodowym, stwierdzającym okresy zatrudnienia, są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia.

Zgodnie zaś z § 22 rozporządzenia okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy; zeznania świadków przedstawia osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami. Zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień oraz wzrostu świadczeń emerytalno–rentowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych.

W ocenie Sądu Okręgowego, wnioskodawca A. W.za pomocą zeznań zawnioskowanych przez siebie świadków zdołał wykazać ponad wszelką wątpliwość, iż w spornym okresie czasu był zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...)w Z., zatem okres tego zatrudnienia winien być doliczony do jego stażu ubezpieczeniowego. Zeznania świadków w ocenie Sądu Okręgowego zasługują na wiarygodność z uwagi na fakt, iż w tym samym co ubezpieczony czasie (1985-1986) byli zatrudnieni w tym samym zakładzie pracy. Obydwoje wskazali, iż ubezpieczony wykonywał pracę kierowcy, opisywali także szczegółowo sposób wykonywania pracy (godziny pracy, rodzaj wykonywanych prac, oraz wynagradzania (w formie dniówek) w przedmiotowym zakładzie pracy.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia stanowiska pozwanego organu rentowego, zaprezentowanego w zakwestionowanej decyzji oraz odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonego – w których podnosił on, iż dopuszczalnymi środkami dowodowymi są dokumenty wymienione w cytowanym powyżej § 20 pkt 1 rozporządzenia - pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia – wobec faktu, iż dalszy § 22 dopuszcza jednoznacznie także inne środki dowodowe, znane postępowaniu cywilnemu, w tym zeznania świadków – które to zeznania w przedmiotowym postępowaniu w całej rozciągłości potwierdziły stanowisko i twierdzenia ubezpieczonego. Tym samym twierdzenia ubezpieczonego odnośnie zatrudnienia w spornym zakładzie pracy - Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Z. – należało uznać za udowodnione także przy brakach i błędach we wpisach w jego legitymacji ubezpieczeniowej (koperta na k. 170 akt rentowych) w postaci braku daty sporządzenia wpisu za okres do dnia 31 grudnia 1985 r. oraz braku podpisu pracownika dokonującego wpisu w legitymacji odnośnie ustania zatrudnienia z dniem 30 września 1986 r. (s. 83 legitymacji ubezpieczeniowej) oraz pomimo faktu, iż w zaświadczeniu od powyższego pracodawcy z dnia 01 października 1986 r. nie wskazano ilości dni przepracowanych w okresie zatrudnienia.

W ocenie Sądu, powyższe dowody układają się w spójną całość, wzajemnie się potwierdzając lub uzupełniając, dlatego też Sąd nie miał jakichkolwiek wątpliwości, że wnioskodawca w spornym okresie czasu był zatrudniony w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Z., w związku z czym okres ten winien zostać uwzględniony do ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonemu jako okres składkowy.

Apelację od wyroku wywiódł organ rentowy zarzucając rozstrzygnięciu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 6 ust. 2 pkt. 12 ustawy o emeryturach i rentach… poprzez wyliczenie świadczenia wnioskodawcy A. W. z uwzględnieniem zatrudnienia od 15 kwietnia 1985 roku do 30 września 1986 roku w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej (...) w Z..

W konsekwencji pozwany wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja – jako uzasadniona – skutkowała zmianą wyroku i oddaleniem odwołania.

Sąd I instancji dokonując ustaleń faktycznych oraz subsumpcji nie uwzględnił specyfiki stosunku prawnego jaki w spornym okresie łączył wnioskodawcę z RSP Jedność jakim był stosunek członkostwa Spółdzielni. Brak uwzględnienia tej specyfiki prowadzi do błędnych wniosków. Za utrwalone zarówno w literaturze jak i judykaturze sądów powszechnych i Sądu Najwyższego należy przyjąć stanowisko, że w stosunku do członków rolniczej spółdzielni produkcyjnej istotne dla zaliczenia okresu pracy do emerytalnego stażu pracy jest przepracowanie wymaganej ilości dniówek obrachunkowych, a nie faktyczny okres pozostawania w ubezpieczeniu. (tak.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2012 r. w sprawie II UK 255/11 LEX nr 1227191; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 11 stycznia 2013r. w sprawie III AUa 1140/12; http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/rolnicza$0020sp$00f3$ 0142dzielnia $0020produkcyjna$0020dni$ 00f3wka/151000000001521_III_AUa_ 001140_2012_Uz_2013-01-11_001 ; wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 10 stycznia 2013r. w sprawie III AUa 996/12 http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/rolnicza$0020sp$00f3$ 0142dzielnia $0020produkcyjna$0020dni$ 00f3wka/154000000001521_III_AUa_ 000996_2012_Uz_2013-01-10_001 ; wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 17 stycznia 2013r. w sprawie III AUa 976/12 http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/rolnicza$0020sp$00f3$ 0142dzielnia $0020produkcyjna$0020dni$ 00f3wka/153500000001521_III_AUa_ 000976_2012_Uz_2013-01-17_001 ; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 3 października 2012r. w sprawie III AUa 227/12 http://orzeczenia.ms.gov.pl/content/rolnicza$0020sp$00f3$ 0142dzielnia $0020produkcyjna$0020dni$ 00f3wka/155500000001521_III_AUa_ 000227_2012_Uz_2012-10-03_001. W konsekwencji trafna konstatacja Sądu Okręgowego, że wnioskodawca w spornym okresie wykonywał pracę na rzecz RSP Jedność nie jest wystarczająca, by okres ten mógł być zaliczony wnioskodawcy do emerytalnego(rentowego) stażu pracy.

Ubezpieczony, będąc członkiem RSP wykonywał pracę w oparciu o stosunek członkostwa. Prawa i obowiązki członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych są uregulowane w odmienny sposób od obowiązków i praw pracowniczych.

Aktem szczególnym regulującym także wykonywanie przez nich pracy jest ustawa z dnia 16 września 1982r. - Prawo spółdzielcze. W art.155 § 1 tej ustawy stwierdza się, że zdolny do pracy członek spółdzielni ma prawo i obowiązek pracować w spółdzielni w rozmiarze ustalanym corocznie przez zarząd, stosownie do potrzeb wynikających z planu działalności gospodarczej spółdzielni. Ustawa w Tytule II Dziale I zawiera przepisy dotyczące Rolniczych Spółdzielni Produkcyjnych. Przepis art. 138 ustawy stanowi o przedmiocie działalności RSP (prowadzenie wspólnego gospodarstwa rolnego oraz działalności na rzecz indywidualnych gospodarstw rolnych członków), art. 156 §1 dotyczy zatrudnienia domowników członków RSP, art. 157 dopuszcza możliwość zatrudniania innych osób na podstawie umowy o pracę lub na podstawie innego stosunku prawnego (którego przedmiotem jest świadczenie pracy), art. 158 §1 dotyczy wynagrodzenia członka za pracę w formie udziału o dochodzie podzielnym stosownie do wkładu ich pracy, art. 160 przewidział zaś prawo członków i domowników do corocznego urlopu wypoczynkowego (w wymiarze i według zasad określonych w statucie). Z przepisów wskazanej ustawy wynika, że członkowie spółdzielni produkcyjnej i ich domownicy mogą świadczyć pracę na rzecz spółdzielni wyłącznie w oparciu o stosunek członkostwa.

Jakkolwiek zarzut ten podniesiono w uzasadnieniu apelacji a nie w jej osnowie, niemniej jednak zasadnie apelant zarzuca Sądowi Okręgowemu naruszenie przepisów art. 4 pkt 3 dekretu z 4.03.1976r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin (j.t.: Dz.U. z 1983r. Nr 27, poz.135 ze zm.) w związku z treścią art. 6 ust. 2 pkt 12 lit. a ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS polegający na zaliczeniu okresu pracy członka RSP do okresu zatrudnienia mimo nie udokumentowania ilości przepracowanych dniówek w spornym okresie.

Mając na uwadze fakt, że dekret z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielniach kółek rolniczych i ich rodzin zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 5 obejmował świadczenia emerytalne, zasadne jest na podstawie rygorów tej ustawy zaliczenie okresów pracy, w sytuacji gdy przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie uchyliły dekretu w tym zakresie - to jest ustalania okresu pracy do celu uzyskania świadczeń. W przepisie art. 195 ustawy emerytalnej tracą moc jedynie enumeratywnie wskazane przepisy dekretu z dnia 4 marca 1976 r., są to art. 1, 2, 3.pkt 3, 5 i 9, ust. 2 pkt 3 i ust. 3, art. 16, art. 18 do 20, art. 22, art. 25, art. 26, art.28. Ponadto na mocy art. 194 ustawy emerytalnej zostały utrzymane w mocy przepisy wykonawcze wymienionego dekretu. Sąd Okręgowy popełnił błąd nie stosując w przedstawionym mu pod osąd stanie faktycznym przepisu art. 4 dekretu z dnia 4 marca 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych, spółdzielniach kółek rolniczych i ich rodzin. Kwalifikacja okresów składkowych według zasad określonych art. 6 ustawy emerytalnej, przebytych przed 1 stycznia 1999 r. musiała być dokonana na podstawie przepisów obowiązujących w okresie zatrudnienia osoby ubiegającej się o przyznanie prawa do określonego świadczenia. Powyższe wynikało z specyficznego charakteru pracy w spółdzielniach rolniczych oraz faktu, iż kwestie te nie są szczegółowo uregulowane przepisami ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Mając na uwadze, że w poszczególnych okresach roku kalendarzowego obciążenie spółdzielców i ich domowników pracą układało się bardzo różnorodnie, na gruncie prawa do świadczeń dla członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych stosowano fikcję prawną, gdzie za 1 dzień pracy przyjmowało się dniówkę obrachunkową. System ten stosowany był zresztą tylko do okresów pracy w spółdzielni przypadających po dniu 1 lipca 1962 r., kiedy wprowadzono nową ewidencję, odpowiadającą potrzebom emerytalnym. Wyznacznikiem pracy w spółdzielni nie był przeto dzień pracy, ale szczególny miernik nakładu pracy, którym była dniówka obrachunkowa (dniówka inwentarzowa, także złoty obrachunkowy), a czasem stawki wynagrodzenia za poszczególne roboty.

Celem zaliczenia do emerytalnego stażu pracy okresu członkostwa w RSP ubezpieczony winien naprowadzić dowody nie budzące jakichkolwiek wątpliwości i pozwalające na precyzyjne wyliczenie ilości przepracowanych dniówek obrachunkowych. Takimi dowodami nie były zeznania świadków, którzy ogólnie charakteryzując czynności zawodowe wnioskodawcy oraz wyrażając przekonanie co do stałej pracy w systemie co najmniej 8 godzin dziennie nie podali żadnych danych, na podstawie których możliwe byłoby precyzyjne ustalenie dniówek obrachunkowych przepracowanych przez wnioskodawcę. Co więcej, dowody naprowadzone przez wnioskodawcę w tym w szczególności zeznania świadków nie mogły być oceniane tak jak uczynił to Sąd I instancji – całkowicie bezkrytycznie. Nieporozumieniem jest bowiem już samo twierdzenie, że jedna dniówka pracy w RSP równała się 8 godzinom pracy. Przyjęciu tego twierdzenia za prawdziwe stoi na przeszkodzie tak znajomość wyżej opisanych przepisów prawa jak też zasady doświadczenia przy rozpoznawaniu spraw o podobnym charakterze. Godzinowa długość dniówki obrachunkowej była uzależniona przede wszystkim od rodzaju prac wykonywanych w danym momencie, zaś zasady ustalania przeliczników dniówek ustalały kryteria przyjęte w RSP. Takich zaś przeliczników oraz ewidencji przepracowanych dniówek obrachunkowych wnioskodawca nie naprowadził. Ubezpieczony nie udokumentował ilości przepracowanych dniówek w spornym okresie w jakikolwiek inny sposób i dlatego Sąd Okręgowy nie mógł okresu pracy w RSP zaliczyć do okresu zatrudnienia mającego wpływ na wysokość świadczenia rentowego.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Apelacyjny orzekł jak w sentencji na podstawie art. 386 §1 kpc.