Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 sierpnia 2015 roku

Sąd Rejonowy w Ostrowcu Świętokrzyskim - Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 6 sierpnia 2015 roku w Ostrowcu Świętokrzyskim

na rozprawie

sprawy z wniosku K. S.

z udziałem Z. B. (1), R. B. i A. B.

o dział spadku

p o s t a n a w i a:

I.  dokonać działu spadku po J. B. (1), córce J. i A., obejmującego nieruchomość położoną w J., gmina K., składającą się z działek gruntu o łącznej powierzchni 2,5500 ha, oznaczonych numerami: a/ (...) – o powierzchni 1,9800 ha; (...) – o powierzchni 0,0500 ha; (...) – o powierzchni 0,5200 ha; mającą urządzoną w Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim księgę wieczystą nr Kw (...), w ten sposób, że przyznać na własność:

- K. S. nieruchomość w postaci działki gruntu opisanej wyżej w pkt. I c;

- A. B. nieruchomości w postaci działki gruntu opisanej wyżej w pkt I a;

zaś na współwłasność po 1/2 (jednej drugiej) części R. B. i Z. B. (1) nieruchomość w postaci działki gruntu opisanej wyżej w pkt I b;

II.  ustalić wartość przedmiotu działu spadku na kwotę 55.316 zł;

III.  zasądzić od A. B. na rzecz K. S., tytułem dopłaty do wartości jej udziału w spadku, kwotę 12.146 (dwanaście tysięcy sto czterdzieści sześć) zł 66 (sześćdziesiąt sześć) gr, płatną w terminie trzech miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia - z odsetkami ustawowymi w przypadku uchybienia terminowi płatności;

IV.  zasądzić od A. B. na rzecz K. S. kwotę 866 (osiemset sześćdziesiąt sześć) zł 66 (sześćdziesiąt sześć) gr tytułem zwrotu kosztów postępowania;

V.  zasądzić od R. B. i Z. B. (1) na rzecz K. S. kwoty po 433 (czterysta trzydzieści trzy) zł 33 (trzydzieści trzy) gr tytułem zwrotu kosztów postępowania;

VI.  nakazać pobranie na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim), tytułem wydatków tymczasowo poniesionych przez Skarb Państwa: od K. S. i A. B. po 255 (dwieście pięćdziesiąt pięć) zł oraz od R. B. i Z. B. (1) po 128 (sto dwadzieścia osiem) zł;

VII.  odstąpić od obciążania wnioskodawczyni i uczestników nieuiszczoną częścią opłaty od wniosku;

VIII.  orzec, że wnioskodawczyni i uczestnicy ponoszą pozostałe koszty postepowania związane ze swym udziałem w sprawie.

I Ns 1155/10

UZASADNIENIE

postanowienia z dnia 7 sierpnia 2015 r.

Wnioskodawczyni K. S. wnosiła we wniosku złożonym w dniu 8 grudnia 2010 r. o dokonanie działu spadku po J. B. (1) zmarłej w dniu 4 lutego 1985 r. Wnioskodawczyni, wskazując we wniosku, że w skład tego spadku wchodzi gospodarstwo rolne położone w miejscowości J., oznaczone jako działki gruntu nr (...), o łącznej powierzchni 2,55 ha, wnosiła o przyznanie jej na własność całego tego gospodarstwa – bez spłat na rzecz uczestników.

Na rozprawie wnioskodawczyni popierała ten wniosek, zaś uczestnicy A. B., R. B. i Z. B. (1) początkowo nie przyłączali się do wniosku, a ostatecznie przed zamknięciem rozprawy przyłączając się do wniosku wnosili o dokonanie działu spadku poprzez jego podział w naturze: a) A. B. o przyznanie mu na własność działki gruntu nr (...), przyznanie wnioskodawczyni na własność działki gruntu nr (...) i przyznanie R. B. na własność działki gruntu nr (...) – bez żadnych wzajemnych spłat czy dopłat (k.260); b) R. B. o przyznanie mu na własność działki gruntu nr (...), przyznanie wnioskodawczyni na własność działki gruntu nr (...) oraz przyznanie wnioskodawczyni i A. B. na współwłasność własność działki gruntu nr (...) – bez żadnych wzajemnych spłat czy dopłat (k.260); c) Z. B. (1) wnosił o przyznanie jemu oraz R. B. na współwłasność w częściach równych działki gruntu nr (...) oraz o przyznanie wnioskodawczyni na własność działek gruntu nr (...) (k.31, 211) – bez żadnych wzajemnych spłat czy dopłat.

Wnioskodawczyni wnosiła na rozprawie o zaliczenie na poczet schedy spadkowej darowizny dokonanej przez spadkodawczynię J. B. (1) na rzecz jej córki J. B. (2) – matki uczestników R. B. i Z. B. (1), w postaci nieruchomości położonej w miejscowości J., mającej powierzchnię około 2 ha i oznaczonej jako działka gruntu nr (...) (k.34). Dopiero tuż przed zamknięciem rozprawy wnioskodawczyni sprecyzowała ten wniosek wskazując, że była to darowizna działki gruntu o powierzchni około 2 ha oznaczonej numerem (...) lub (...), której stan prawny został uregulowany aktem własności ziemi (...). ON- (...) z dnia 6 października 1973 r. (k.314). I dopiero wtedy zawnioskowała o dopuszczenie dowodów z akt tej sprawy uwłaszczeniowej na okoliczność historii pochodzenia darowanej nieruchomości i z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości okoliczność wartości tej darowizny (k. 314v). Wnioskodawczyni podnosiła także, iż sprawowała opiekę nad spadkodawczynią.

Uczestnicy nie potwierdzili ani dokonania takiej darowizny przez spadkodawczynię, ani szczególnej opieki nad nią sprawowanej przez wnioskodawczynię i wyjaśnili, że sprawowali ją przede wszystkim członkowie rodziny mieszkający w okolicach J., a nie wnioskodawczyni mieszkająca w W. i przyjeżdzająca w rodzinne strony tylko w czasie urlopów (k.78-83). Wnioskodawczyni nie złożyła żadnych wniosków co do rozliczenia opieki sprawowanej przez nią nad spadkodawczynią.

Wnioski wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodów złożone na rozprawie bezpośrednio przed zamknięciem rozprawy zostały oddalone jako dotyczące nieudowodnionych okoliczności oraz jako złożone po terminie zakreślonym przez Sąd na rozprawie w dniu 22 marca 2012 r. Wcześnie złożone przez wnioskodawczynię, ale również po upływie tego terminu (k. 77), kserokopie dokumentów nie były brane pod uwagę jako tylko zwykłe kserokopie, złożone po terminie i bez wskazania jakich okoliczności mają dotyczyć.

Wnioskodawczyni od chwili wniesienia wniosku o dział spadku była przez cały czas reprezentowana przez profesjonalnych pełnomocników.

Sąd ustalił co następuje.

Spadkodawczyni J. B. (1) zmarła w dniu 4 lutego 1985 r. w K. J.. Spadek po niej nabyły jej dzieci: K. S., J. B. (2), B. B. i S. B. po 1/4 części każde z nich. Osoby te nabyły spadek po J. B. (1) wraz z gospodarstwem rolnym w skład tego spadku.

postanowienie Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z 25.10.2207 r. wydane w sprawie sygn. akt I Ns 537/07 (akta sprawy);

J. B. (2) zmarła w dniu 27 marca 2005 r. Spadek po niej nabyły jej dzieci: R. B. i Z. B. (1) po 1/2 części.

postanowienie Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z 22.02.2010 r. wydane w sprawie sygn. akt I Ns 724/09 (akta sprawy).

B. B. zmarł w dniu 12 maja 1996 r. Spadek po nim nabyli: jego syn A. B. i jego żona Z. B. (2).

postanowienie Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z 21.05.1998 r. wydane w sprawie sygn. akt I Ns 468/98 (akta sprawy);

Gospodarstwo rolne wchodzące w skład spadku po B. B. odziedziczyli: jego syn A. B. i jego żona Z. B. (2).

postanowienie Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z 22.04.2014 r. wydane w sprawie sygn. akt I Ns 287/14 (akta sprawy);

Z. B. (2) zmarła w dniu 1 grudnia 2001 r. Spadek po niej nabył jej syn A. B. – w całości.

postanowienie Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z 28.03.2001 r. wydane w sprawie I Ns 277/01 (akta sprawy);

Gospodarstwo rolne wchodzące w skład spadku po Z. B. (2) odziedziczył jej syn A. B. – w całości.

postanowienie Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z 22.04.2014 r. wydane w sprawie sygn. akt I Ns 287/14 (akta sprawy);

S. B. zmarł w dniu 28 marca 1991 r. Spadek po nim nabyło jego rodzeństwo: K. S., J. B. (2) i B. B., po 1/3 części każde z nich.

postanowienie Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z 22.02.2010 r. wydane w sprawie sygn. akt I Ns 724/09 (akta sprawy);

Gospodarstwo rolne wchodzące w skład spadku po S. B. odziedziczyło jego rodzeństwo: K. S., J. B. (2) i B. B., po 1/3 części każde z nich.

postanowienie Sądu Rejonowego w Ostrowcu Świętokrzyskim z 30.09.2014 r. wydane w sprawie sygn. akt I Ns 642/14 (akta sprawy);

Udziały wnioskodawczyni i uczestników w spadku po spadkodawczyni J. B. (1) są zatem następujące: K. S. i A. B. po 2/6 (po 1/3) części, a R. B. i Z. B. (1) po 1/6 części.

Jedynym składnikiem spadku po J. B. (1) jest gospodarstwo rolne położone w J., gmina K., oznaczone jako działki gruntu nr (...), o łącznej powierzchni 2,5500 ha. Według zapisów w rejestrze gruntów działka nr (...) o powierzchni 1,9800 ha to grunty orne, lasy i użytki rolne zabudowane, działka nr (...) o powierzchni 0,0500 ha to lasy i rowy, a działka nr (...) o powierzchni 0,5200 ha to grunty orne. Faktycznie obecnie wszystkie trzy działki są zalesione, przy czym działki nr (...) były już zadrzewione sosnami w dacie otwarcia spadku, a działka nr (...) będąca wówczas gruntem ornym obecnie jest porośnięta samosiewnymi brzozami. Działki te nie były i nie są zabudowane.

odpis odpisu księgi wieczystej Kw nr (...) urządzonej w Sądzie Rejonowym w Ostrowcu Świętokrzyskim – k.8-9;

opinia biegłej z zakresu szacowania nieruchomości E. M. (1) – k.120-165, 261a;

Spadkowe gospodarstwo rolne ma wartość wynoszącą 55316 zł, przy czym poszczególne działki gruntu: nr (...) – 47817 zł, nr (...) – 1207 zł i nr (...) – 6292 zł.

opinia biegłej z zakresu szacowania nieruchomości E. M. (1) – k. 261a, 120-165;

Wnioskowany przez uczestników podział tego gospodarstwa w naturze (fizyczny) jest zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej. Nie ma ono charakteru produkcyjnego (brak jakiejkolwiek działalności rolniczej), a klasyfikacja gleb jest niska (VI). Są to grunty nadające się przede wszystkim do zalesienia. Podział gospodarstwa nie będzie miał wpływu na obniżenie jego wartości z uwagi na brak produkcji towarowej i upraw specjalistycznych obecnie i w przyszłości. Wnioskodawczyni i uczestnik mają innych nieruchomości oprócz udziałów w tym gospodarstwie. Uczestnicy R. B. i Z. B. (1) są współwłaścicielami nieruchomości o powierzchni 1,9600 ha, położonej w sąsiedztwie działek gruntu nr (...).

opinia biegłej z zakresu rolnictwa J. G. (1) – k. 270-275;

Powyższy stan faktyczny wynika jednoznacznie z powołanych dowodów, które są, w ocenie Sądu, w pełni wiarygodne. Ocena ta dotyczy w szczególności opinii sporządzonych przez biegłe. Wnioskodawczyni i uczestnicy nie mieli do tych opinii żadnych zastrzeżeń ani uwag. Są one rzetelne i miarodajne.

Nie znalazła natomiast potwierdzenia w dopuszczonych i przeprowadzonych na wniosek wnioskodawczyni dowodach: darowizna nieruchomości poczyniona przez spadkodawczynię na rzecz J. B. (2) – matki uczestników R. B. i Z. B. (1).

zeznania świadków: E. B. (k. 58v-59), J. D. (k. 59-59v), J. R. (k. 59v-60), A. W. (k. 73v-74v), B. D. (k. 74v-75) i Z. K. (k. 75-75v);

Świadkowie, oprócz J. R., nie wiedzieli nic o darowiznach J. B. (1) na rzecz jej córki J. B. (2), a w szczególności o darowiźnie w postaci nieruchomości. Natomiast J. R. słyszała tylko od swojego ojca, że jemu kiedyś mąż wnioskodawczyni mówił, iż J. B. (1) podzieliła swoją ziemię między dzieci i że J. B. (2) dostała jakąś ziemię położoną gdzieś w J.. Tak ogólne i odosobnione zeznania świadka nie zasługują na wiarę. Za wiarygodne należy uznać zeznania pozostałych świadków w tym zakresie.

W piśmie pierwszego pełnomocnika wnioskodawczyni z dnia 20 grudnia 2011 r. (k. 34) nie ma, wbrew twierdzeniom drugiego pełnomocnika, danych aktu własności ziemi dotyczącego nieruchomości będącej przedmiotem tej darowizny, a jest jedynie nr działki – (...) i jej przybliżona powierzchnia. Natomiast uczestnicy w swoim piśmie z dnia 30 czerwca 2012 r. (złożonym w Sądzie w dniu 2 lipca 2012 r. – k. 78-84) podali ten nr aktu własności ziemi i datę jego wydania, z informacją, że zgodnie z tym aktem właścicielką działki nr (...) jest J. B. (2), lecz nie wyjaśnili jednak pochodzenia tej nieruchomości.

Sprawowanie opieki nad J. B. (1) tylko przez samą wnioskodawczynię nie zostało nie zostało przez nią wykazane. Z przeprowadzonych dowodów w postaci wymienionych wyżej świadków wynika, że opiekę tę sprawowali i pracowali w gospodarstwie rolnym spadkodawczyni nie tylko wnioskodawczyni i jej mąż, ale też pozostałe rodzeństwo J. B. (1) i dzieci tego rodzeństwa, czyli uczestnicy. Takie też częściowo wyjaśnienia składali wnioskodawczyni w sprawie sygn. akt I Ns 537/07. Zeznania świadków w tej części także należy zatem uznać za wiarygodne.

Sąd zważył co następuje.

Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców (art. 1037 § 1 k.c.). Sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek. Jednakże z ważnych powodów może być ograniczony do części spadku (art. 1038 § 1 k.c.).

Skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd (art. 684 k.p.c.).

Gdy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne sąd ustala jego skład i wartość, w szczególności obszar i rodzaj nieruchomości wchodzących w skład tego gospodarstwa oraz obszar i rodzaj nieruchomości stanowiących już własność współwłaścicieli (współspadkobierców) i ich małżonków, a w miarę potrzeby także okoliczności przewidziane w art. 216 Kodeksu cywilnego (art. 619 § 1 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.), czyli ustalając wysokość przysługujących współwłaścicielom (współspadkobiercom) spłat z gospodarstwa rolnego stosownie do ich zgodnego porozumienia, w razie jego braku mogąc obniżyć te spłaty. Podział w naturze następuje po zasięgnięciu opinii biegłych co do sposobu podziału (art. 619 § 2 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.).

Gospodarstwo rolne położone w J., gmina K., oznaczone jako działki gruntu nr (...), o łącznej powierzchni 2,5500 ha jest jedynym składnikiem spadku po J. B. (1). Wartość tego spadku i jego poszczególnych części w postaci działek gruntu została ustalona.

Jeżeli w razie dziedziczenia ustawowego dział spadku następuje między zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn oraz zapisów windykacyjnych, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna lub zapis windykacyjny zostały dokonane ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia (art. 1039 §1 k.c.). Dalszy zstępny spadkodawcy jest obowiązany do zaliczania na schedę spadkową darowizny oraz zapisu windykacyjnego dokonanych przez spadkodawcę na rzecz jego wstępnego (art. 1041 k.c.).

Darowizna w postaci nieruchomości wskazana przez wnioskodawczynię jako dokonana przez spadkodawczynię na rzecz jej córki J. B. (2) – matki uczestników R. B. i Z. B. (1), nie została udowodniona i jako taka nie mogła być zaliczona na schedę spadkową tym uczestnikom.

Jeżeli współwłaściciele (współspadkobiercy) nie złożą zgodnego wniosku o do sposobu zniesienia współwłasności (działu spadku), a zachodzą warunki do dokonania podziału w naturze, sąd dokonuje tego podziału na części odpowiadające wartością udziałom współwłaścicieli (współspadkobierców) z uwzględnieniem wszelkich okoliczności zgodnie z interesem społeczno-gospodarczym, zaś różnice wartości wyrównuje się przez dopłaty pieniężne (art. 623 k.p.c. w zw. z art. 688 k.p.c.). Tak też stanowi Kodeks cywilny (art. 212 §1 w zw. z art. 688 k.p.c.).

Podział spadkowego gospodarstwa w naturze pomiędzy jego współwłaścicieli (współspadkobierców) nie jest, jak stwierdziła biegła J. G. (1), sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej.

Podział tej nieruchomości pomiędzy współspadkobierców J. B. (1) dokonany został, częściowo zgodnie z wnioskami wnioskodawczyni i uczestników, przy uwzględnieniu tego, iż udziały w spadku uczestników R. B. i Z. B. (1) były o połowę mniejsze niż udziały wnioskodawczyni K. S. i uczestnika A. B., że uczestnicy R. B. i Z. B. (1) są współwłaścicielami sąsiedniej nieruchomości oraz z wyrównaniem różnic wartości otrzymanych nieruchomości stosownie do wielkości udziałów.

Wnioskodawczyni K. S. otrzymała na własność nieruchomość w postaci działki gruntu nr (...) o powierzchni 0,5200 ha, uczestnik A. B. otrzymał na własność nieruchomość w postaci działki gruntu nr (...) o powierzchni 1,9800 ha, a uczestnicy R. B. i Z. B. (1) otrzymali na współwłasność w częściach równych (po 1/2) nieruchomość w postaci działki gruntu nr (...) o powierzchni 0.0500 ha.

Wnioskodawczyni przyznana została zatem na własność nieruchomość o wartości 6292 zł, uczestnikowi A. B. przyznana została na własność nieruchomość o wartości 47817 zł, a uczestnikom R. B. i Z. B. (1) przyznana została na współwłasność nieruchomość o wartości 1207 zł.

Wartości udziałów wnioskodawczyni i uczestników w spadku są następujące: K. S. i A. B. po 18438,66 zł (55316 zł : 3), a R. B. i Z. B. (1) po 9219,33 zł (55316 zł : 6 lub (...),66 : 2).

Wnioskodawczyni przyznana została część spadku o wartości mniejszej od wartości jej udziału w spadku o 12146,66 zł (18438,66 zł – 6292 zł), a uczestnikom R. B. i Z. B. (1) cześć spadku mniejsza od wartości ich udziałów w spadku o po 8615,83 zł (18438,66 zł – 1207 zł = 17231,66 zł; 17231,83 zł : 2 = 8615,83 zł).

Wnioskodawczyni konsekwentnie wnioskująca przez całe postępowanie o przyznanie jej na własność całego spadkowego gospodarstwa rolnego nie wyrażała swojego stanowiska co do ewentualnych dopłat do wartości jej udziału spadku w przypadku podziału tego tej nieruchomości w naturze pomiędzy nią i uczestników. Stąd konieczne było zasądzanie od uczestnika A. B. na jej rzecz dopłaty do wartości jej udziału w spadku (12146,66 zł). Stosownie do art. 320 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oraz art. 212 § 3 k.c. w zw. z art. 688 k.p.c. termin płatności został odroczony, aby uczestnik A. B. mógł ostatecznie zgromadzić kwotę spłaty i zastrzeżono odsetki ustawowe w przypadku uchybienia terminowi płatności.

Pozostali uczestnicy wyraźnie oświadczyli, że nie chcą żadnych dopłat przy uwzględnieniu ich wniosków co do przyznania im części spadku.

Mając powyższe na uwadze, Sąd, w oparciu o powołane w uzasadnieniu przepisy, orzekł jak w sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania Sąd orzekł zgodnie z art. 520 k.p.c.

Wnioskodawczyni uiściła opłatę od wniosku w kwocie 600 zł, chociaż właściwie powinna uiścić opłatę w kwocie 1000 zł, bowiem wniosek nie zawierał zgodnego projektu działu spadku i zniesienia współwłasności (art. 51 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Koszty sądowe w sprawie w postaci wydatków wyniosły łącznie 2763,25 zł (2037,36 zł – wynagrodzenie biegłej E. M. i 725,89 zł – wynagrodzenie biegłej J. G.). Całość kosztów sądowych to więc kwota 3763,25 zł (600,00 zł + 400,00 zł +2763,25 zł).

Wnioskodawczyni poniosła w sprawie koszty w łącznej wysokości 2600,00 zł (600,00 zł opłata od wniosku + 2000,00 zł zaliczka na wydatki). Stosownie do wielkości udziałów w spadku na wnioskodawczynię i uczestnika A. B. przypada po 866,66 zł tych kosztów (2600,00 zł : 3), a na uczestników R. B. i Z. B. (1) po 433,33 zł (866,66 zł : 2). Takie kwoty Sąd zasądził od uczestników na rzecz wnioskodawczyni tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sąd, zgodnie z art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, odstąpił od obciążania wnioskodawczyni i uczestników nieuiszczoną częścią opłaty od wniosku.

Część wydatków w sprawie w kwocie łącznej 763,25 zł została wyłożona tymczasowo przez Skarb Państwa (37,36 zł na wynagrodzenie dla biegłej E. M. i 725,89 zł na wynagrodzenie dla biegłej J. G.). Sąd, na podstawie art. 83 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazał pobranie tej kwoty od wnioskodawczyni i uczestników na rzecz Skarbu Państwa w częściach odpowiadających wielkościom ich udziałów w spadku: od wnioskodawczyni i uczestnika A. B. po 255,00 zł (763,25 zł : 3), a od uczestników R. B. i Z. B. (1) po 128,00 zł (255,00 : 2).