Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 22 września 2015 r. w Gdańsku

sprawy J. C.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o świadczenie pieniężne

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu- IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 8 października 2014 r., sygn. akt IV U 1812/13

oddala apelację.

SSA Daria Stanek SSA Grażyna Czyżak SSO del. Beata Golba-Kilian

Sygn. akt III AUA 2235/14

UZASADNIENIE

J. C. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 15 lipca 2013r., znak (...), którą to decyzją organ rentowy odmówił jej prawa do świadczenia pieniężnego przysługującego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych.

W uzasadnieniu odwołania skarżąca wskazała, że 11 maja 1964r., mając 10 lat, uległa wypadkowi – wybuch niewypału pocisku leżącego w ziemi. W wyniku wypadku skarżąca straciła wzrok w lewym oku, a nadto w kręgosłupie utkwiły jej odłamki pocisku. Skarżąca podniosła, że dostarczyła pozwanemu kartę leczenia, w której wskazano, że skarżąca leżała w szpitalu z powodu wybuchu niewypału. Z powodu urazu skarżąca nie była w stanie pracować w wyuczonym zawodzie szwacza maszynowego. Wskazała nadto, że z powodu stanu narządu wzroku ma orzeczona II grupę inwalidzką, zaś z ogólnego stanu zdrowia – I grupę.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. wniósł o jego oddalenie. Pozwany, powołując się na przepisy ustawy z dnia 16 listopada 2006r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (Dz.U.Nr 249, poz. 1824) wskazał, że mimo iż skarżąca w 1994r. została zaliczona do II grupy inwalidów ze stanu narządu wzroku, to jednak obecnie nie przedłożyła aktualnego zaświadczenia lekarskiego wystawionego przez lekarza okulistę o utracie wzroku w wyniku zdarzeń, o których mowa w art. 1 ustawy oraz dowodów poświadczających okoliczności i skutki wypadku, który spowodował u niej utratę wzroku.

Wyrokiem z dnia 8 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni J. C. prawo do świadczenia pieniężnego przysługującego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych.

Przedmiotowe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Skarżąca J. C. ur. (...), w dniu 11 maja 1964r. – na skutek wybuchu niewypału – doznała urazu oka lewego oraz kręgów piersiowych kręgosłupa. Po wypadku skarżąca została przewieziona do Szpitala Miejskiego w E., gdzie została poddana operacji usunięcia części odłamków pocisku z części grzbietowej ciała. Skarżąca była przez kilka dni nieprzytomna, przeprowadzono jej również transfuzję krwi. W szpitalu skarżąca przebywała do dnia 13 czerwca 1964r. Po upływie około roku od zdarzenia skarżąca zaczęła mieć coraz większe problemy z widzeniem w oku lewym. Z upływem czasu przestała widzieć na to oko.

Orzeczeniem Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia z dnia 9 grudnia 1991r. skarżącą zaliczono do II grupy inwalidów w związku z narządem wzroku. Orzeczeniem z dnia 20 stycznia 1992r. skarżącą zaliczono do II grupy inwalidów z związku z narządem wzroku, uznając, że inwalidztwo istnieje od 1964r. Kolejnym orzeczeniem z dnia 9 czerwca 1994r. (...) podtrzymała stanowisko o istnieniu II grupy inwalidzkiej, jednocześnie uznając, że termin badania kontrolnego jest zbędny, a skarżąca może pracować jedynie w warunkach specjalnych.

Od dnia 1 października 2003r. organ rentowy wypłaca skarżącej rentę socjalną.

Wnioskiem z dnia 7 maja 2013r. skarżąca wystąpiła do pozwanego o ustalenie uprawnień do świadczenia pieniężnego należnego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych. Do wniosku skarżąca dołączyła między innymi zaświadczenie o stanie zdrowia, w którym w rozpoznaniu wskazano między innymi „przebyty uraz oka lewego oraz trzonów kręgów piersiowych (wypadek przy wybuchu niewypału) – 1964r.”; kserokopię wyniku badania radiologicznego kręgosłupa piersiowego celowanego w miejsce blizny pourazowej, wykonane z uwagi na obecność ciała obcego metalicznego w trzonach kręgów; kserokopię karty porad lekarskich, w której pod datą 21 maja 1964r. wpisano, że „dziecko przebywa w Szpitali Miejskim (wypadek z niewypałem (…)” oraz pod datą 16 czerwca 1964r. wpisano „pobyt w szpitalu w okresie od 11.V – 13.VI.64r. z powodu rany szarpanej okolicy grzbietu (…)”. Skarżąca nadto przedłożyła oświadczenie opisujące przebieg zdarzenia oraz kserokopię protokołu oględzin sądowo – lekarskich z postępowania przed Sądem Wojewódzkim w Gdańsku – VIIU 5112/92, gdzie w wywiadzie od skarżącej zapisano, że „okiem lewym widzi słabo od ok. 10 roku życia. W 14 roku życia nie widziała okiem lewym. W 1989r. stwierdzono jaskrę obu oczu (…). W 10 roku życia wypadek przy wybuchu niewypału, który spowodował trwały uraz oka lewego oraz pozostały odłamki pocisku”.

Decyzją z dnia 15 lipca 2013r. organ rentowy odmówił skarżącej prawa do świadczenia podnosząc, że skarżąca nie przedłożyła aktualnego zaświadczenie lekarza okulisty o utracie wzroku w wyniku zdarzeń, o których mowa w ustawie, a przedłożona przez nią dokumentacja medyczna nie stanowi wystarczającej podstawy do rozpatrzenia uprawnień.

Sąd Okręgowy zważył, iż art. 1 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (Dz.U. 2008r., nr 249, poz. 1824) stanowi, że osobami uprawnionymi do świadczenia i uprawnień wymienionych w ustawi są obywatele polscy, posiadający stałe miejsce zamieszkania w Rzeczypospolitej Polskiej, którzy, nie wchodząc w skład formacji wojskowych, zmilitaryzowanych służb państwowych lub formacji zbrojnych ruchu oporu, doznali naruszenia sprawności organizmu powodującego całkowitą niezdolność do pracy, poprzez utratę wzroku w wyniku eksplozji niewypałów lub niewybuchów pozostałych po wojnie 1939-1945, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Starający się o świadczenie, do wniosku o świadczenie winien dołączyć oświadczenie o korzystaniu ze zwolnienia uzyskiwanych dochodów z tytułu emerytury lub renty od podatku dochodowego, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 100 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) wraz ze wskazaniem organu rentowego lub emerytalnego, będącego płatnikiem emerytury lub renty. W przypadku niekorzystania z takiego zwolnienia do wniosku należy zaś dołączyć:

1) orzeczenie o uznaniu wnioskodawcy za inwalidę I lub II grupy w związku z utratą wzroku lub orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy w związku z utratą wzroku;

2) zaświadczenie o utracie przez wnioskodawcę wzroku z powodu urazu, wystawione przez lekarza okulistę;

3) dowody poświadczające okoliczności i skutki wypadku, który spowodował utratę wzroku, w tym dokumentację medyczną.

W przypadku braku dokumentu, o którym mowa w pkt 1, o niezdolności do pracy, dacie jej powstania oraz związku tej niezdolności ze stanem narządu wzroku orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 2 ust. 3 i 4).

W sprawie nie budziło wątpliwości, że w aktach rentowych skarżącej znajdują się orzeczenia (...) o uznaniu skarżącej za inwalidę II grupy w związku ze stanem narządu wzroku. Jedynymi podnoszonymi przez pozwanego zarzutami był brak aktualnego zaświadczenia lekarskiego wystawionego przez lekarza okulistę o utracie wzroku w wyniku zdarzeń, o których mowa w art. 1 ustawy z 2006r. oraz brak dowodów poświadczających okoliczności i skutki wypadku, który spowodował u skarżącej utratę wzroku. Zarzuty te były zawarte zarówno w decyzji odmawiającej prawa do świadczenia, jak i w odpowiedzi na odwołanie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do pierwszego z zarzutów pozwanego Sąd Okręgowy wskazał, że skarżąca przedłożyła zaświadczenie o stanie zdrowia (N9) wystawione przez lekarza A. G., w którym w rozpoznaniu wskazano między innymi „przebyty uraz oka lewego oraz trzonów kręgów piersiowych (wypadek przy wybuchu niewypału) – 1964r.” Faktem jest, że zaświadczenie to nie zostało wystawione przez lekarza okulistę, jednakże wraz z odwołaniem skarżąca złożyła zaświadczenie z dnia 12 sierpnia 2013r. wystawione przez specjalistę chorób oczu – lek. med. J. W., w którym w rozpoznaniu wskazano pourazową ślepotę oka lewego. W świetle całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego, nie budziło zaś wątpliwości Sądu I instancji, że ta pourazowa ślepota oka lewego wnioskodawczyni stanowi konsekwencję urazu, jakiemu skarżąca uległa w dniu 11 maja 1964r. w wyniku wybuchu niewypału. Przeprowadzone postępowanie dało jednoznaczne podstawy do uznania, iż podczas przedmiotowego zdarzenia skarżąca doznała naruszenia sprawności organizmu w postaci obrażeń oka lewego. Skarżąca spełniła więc drugi z warunków ust. 4 art. 2 ustawy.

Okoliczność, iż skarżąca utraciła widzenie w lewym oku na skutek urazu z 1964r. znajduje odzwierciedlenie nie tylko w zeznaniach samej skarżącej, jak i przesłuchanych w sprawie świadków, lecz przede wszystkim w dokumentacji znajdującej się w aktach ZUS. Zważyć bowiem należy, że już w 1991r. (...) w wynikach badania specjalistycznego (k. 3 pliku z 1991r.) stwierdziła u skarżącej w oku lewym „zwyrodnienie siatkówki centralnej po urazie z dzieciństwa”, a orzeczeniami z dni 23 maja 1991r., 9 grudnia 1991r., 20 stycznia 1992r. i 9 czerwca 1994r. zaliczano skarżącą do II grupy inwalidów w związku z narządem wzroku, przy czym w orzeczeniu z dnia 20 stycznia 1992r. jednoznacznie wskazano, że inwalidztwo to istnieje od 1964r.

W aktach rentowych znajdują się również odwołania skarżącej od decyzji odmawiających jej prawa do renty inwalidzkiej (k. 14 plik z 1991r.) oraz renty rodzinnej po ojcu (plik z 1992r.), w których skarżąca wskazywała na przebyty w maju 1964r. wypadek i powstanie w jego wyniku urazu oka lewego, czego konsekwencją było stałe pogarszanie się widzenia tym okiem i ostatecznie jego ślepota.

Przesłuchane w sprawie w charakterze świadków P. M. i M. Z. co prawda nie wiedziały jakiego rodzaju obrażeń doznała skarżąca podczas wybuchu, jednakże w całej rozciągłości potwierdziły okoliczności zdarzenia podawane przez skarżącą. Z kolei świadek F. S. – siostra skarżącej, potwierdziła, że skarżąca w wyniku wybuchu doznała urazu pleców (wbite odłamki pocisku), jak również potwierdziła, że od czasu wypadku wzrok skarżącej zaczął się systematycznie pogarszać a skarżąca była poddawana leczeniu, na które prowadziła ją matka, jednakże z uwagi na skomplikowany charakter schorzenia, leczenie nie przyniosło skutków.

W ocenie Sądu Okręgowego, ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika jednoznacznie, iż skarżąca jest osobą całkowicie niezdolną do pracy (inwalidą II grupy) z powodu utraty wzroku będącej skutkiem wybuchu niewypału w dniu 11 maja 1964r. Skoro zaś sam pozwany nie kwestionował istnienia całkowitej niezdolności do pracy skarżącej ze stanu narządu wzroku, co więcej – w orzeczeniach (...) łączył istniejące inwalidztwo z wydarzeniami z 1964r., zaś przeprowadzone postępowanie potwierdziło podawane przez skarżącą okoliczności wypadku oraz jego skutki, należało dojść do wniosku, że skarżąca spełniła wszystkie wymagania formalne, o których mowa w art. 2 ustawy, regulującym tryb przyznawania przedmiotowego świadczenia.

Sąd Okręgowy wskazał, że jeśli chodzi o dowody poświadczające okoliczności i skutki wypadku, który spowodował utratę przez skarżącą wzroku, za wystarczające należało uznać niekwestionowane ostatecznie przez pozwanego oświadczenia wnioskodawczyni, potwierdzone zeznaniami świadków. Zasady doświadczenia życiowego przeczą bowiem możliwości uzyskania dokumentacji medycznej dotyczącej wypadku sporządzonej niemal 50 lat temu. Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 marca 2013r. (sygn. akt III AUa 1501/12, LEX nr 1294738), „traktowanie powyższego wymogu w sposób bezwzględny uniemożliwiałoby w istocie większości ofiar działań wojennych uzyskanie świadczenia z ustawy z dnia 16 listopada 2006r., czyniąc jej regulacje fikcyjnymi. Nie bez znaczenia dla oceny tego warunku pozostaje również fakt, że przedmiotowa ustawa obowiązuje od dnia 1 stycznia 2007r., a zatem trudno byłoby wymagać, aby osoba uprawniona, nawet jeśli dysponowała kiedykolwiek źródłową dokumentacją medyczną, zachowała ją przez tak znaczny okres czasu”.

W konsekwencji Sąd I instancji uznał, że decyzja pozwanego nie odpowiadała prawu i dlatego też przyznał skarżącej prawo do spornego świadczenia, stosownie do art. 477 ¹⁴§ 2 k.p.c.

Apelację od całości przedmiotowego wyroku wywiódł pozwany organ rentowy. Skarżący zarzucił:

- naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (Dz.U. z 2006 r., Nr 249, poz. 1824 ze zm.) poprzez błędne zastosowanie - przyznanie wnioskodawczyni prawa do świadczenia pieniężnego przysługującego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, pomimo nie zbadania przesłanki istnienia całkowitej niezdolności do pracy z powodu utraty wzroku będącej skutkiem wybuchu niewypału w dniu 11 maja 1964 roku.

- naruszenie przepisów postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego - ustalenie, że utrata wzroku u skarżącej powodująca u niej całkowitą niezdolność do pracy pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu wskutek wybuchu z 11 maja 1964 roku.

- naruszenie przepisów postępowania art. 278 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie mimo, iż ocena niezdolności do pracy w zakresie naruszenia sprawności organizmu wnioskodawczyni oraz jej związek z wybuchem z 11 maja 1964 roku, wymaga wiadomości specjalnych.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku oddalenie odwołania, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I Instancji.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że Sąd I instancji zmienił decyzję organu rentowego z dnia 15.07.2013 r. w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni J. C. prawo do świadczenia pieniężnego przysługującego cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych.

W ocenie Sądu, ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że skarżąca jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z powodu utraty wzroku będącej skutkiem wybuchu niewypału w dniu 11 maja 1964 r. Z powyższym stanowiskiem nie można się zgodzić. Wnioskodawczyni nie przedłożyła żadnego dowodu potwierdzającego u niej uraz oka wskutek wybuchu w 1964 roku. Przesłuchiwani w sprawie świadkowie potwierdzili co prawda samo zdarzenie, nie mieli jednak wiedzy na temat doznanych przez skarżącą urazów. W przedłożonej karcie zdrowia dziecka widnieje co prawda zapis z dnia 21.05.1964 r. o przebywaniu dziecka w szpitalu miejskim z powodu wypadku z niewypałem, brak jest natomiast wzmianki o urazie oka. Jest natomiast zapis o pobycie w szpitalu w okresie od 11.05.1964 r. do 13 .06.1964 r. z powodu rany szarpanej okolicy grzbietu (k. 14 akt, plik wniosku o świadczenie), również z przedłożonego wyniku badania radiologicznego - k. 13 wynika, iż w okolicach kręgosłupa znajdowało się ciało obce metaliczne. Co prawda w przywoływanych przez Sąd zaświadczeniach o stanie zdrowia i od okulisty - zaświadczenie z dnia 12.08.2013 r., dołączone do odwołania wpisano jako rozpoznanie ślepotę oka lewego ­pourazową, jednakże stwierdzenie to nie znajduje żadnego potwierdzenia w dokumentacji medycznej. O urazie oka lewego wiadomo jest jedynie z wywiadów lekarskich. Tym bardziej nieuprawnione jest stwierdzenie, iż do ślepoty u skarżącej doszło z powodu urazu w świetle istniejących u niej rożnego rodzaju schorzeń.

Pozwany zarzucił, że Sąd nie powołał również biegłego na okoliczność ustalenia czy całkowita niezdolność do pracy poprzez utratę wzroku wnioskodawczyni pozostaje w związku przyczynowym powstałym w okolicznościach wymienionych w art. 1 ust. 2 wym. na wstępie ustawy. Co prawda Komisja Lekarska ZUS w orzeczeniu z dnia 20.01.1992 r. ustaliła, że wnioskodawczyni jest inwalidką II grupy (całkowita niezdolność) w związku ze stanem narządu wzroku oraz że inwalidztwo istnieje od 1964 roku, jednakże z orzeczenia tego nie wynika, że II grupa inwalidzka istnieje od 1964 roku , a jedynie że inwalidztwo istnieje od tej daty. Ponadto Sąd Wojewódzki w Gdańsku w sprawie VIII U 5112/92 o rentę rodzinną weryfikował datę powstania inwalidztwa II grupy wnioskodawczyni w szczególności żądał ustalenia, czy inwalidztwo to powstało przed ukończeniem 16 roku życia. Powołani w sprawie biegli ustalili, że wnioskodawczyni nie była inwalidką II grupy przed ukończeniem 16 roku życia. Biegli stwierdzili u wnioskodawczyni następujące schorzenia: ślepotę oka lewego, jaskrę dokonaną oka lewego, jaskrę przewlekłą oka prawego, przewlekły zespół bólowy kręgosłupa piersiowego - pourazowy, bóle głowy objawowe, otyłość znacznego stopnia, stan po przebytej gruźlicy węzłów chłonnych, nadciśnienie tętnicze.

W ocenie biegłego okulisty, ślepota oka lewego nie kwalifikowała wnioskodawczyni, przy ostrości widzenia oka prawego -0,5 do II grupy inwalidzkiej. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w sprawie AUa 163/94 wyrokiem z dnia 15 marca 1994 roku o rentę rodzinną dla J. C. oddalił jej rewizję od wyroku Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych VIII U 5112/92 z dnia 23 grudnia 1993 r.

W postępowaniu sądowym ocena niezdolności do pracy w zakresie naruszenia sprawności organizmu - weryfikacja orzeczeń lekarzy orzeczników z zasady wymaga wiadomości specjalnych. Podstawowym więc dowodem w sprawach o rentę czy inne świadczenia, których przyznanie uwarunkowane jest stwierdzeniem niezdolności do pracy, jest dowód z opinii biegłego. Z istoty i celu tego rodzaju dowodu wynika, że jeśli rozstrzygnięcia wymaga wiadomości specjalnych, dowód z opinii jest konieczny.

U wnioskodawczyni biegły sądowy okulista w sprawie VIII U 5112/92 rozpoznał jaskrę dokonaną oka lewego, zatem najprawdopodobniej przyczyną ślepoty tego oka była właśnie jaskra, a nie bliżej nieokreślony uraz oka. A ponadto jeżeli ślepota oka lewego została spowodowana urazem, to nie zostało ustalone czy już ta ślepota oka lewego powodowała u wnioskodawczyni całkowitą niezdolność do pracy. Wątpliwości tej jednak Sąd I instancji nie wyjaśnił opierając rozstrzygnięcie na podważonych orzeczeniach komisji lekarskich.

W orzecznictwie wskazuje się, że przesłanki nabycia prawa do świadczenia pieniężnego dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych nie są spełnione zarówno wtedy, gdy określone naruszenie sprawności organizmu powstało w ­okolicznościach wymienionych w ustawie, ale nie spowodowało całkowitej niezdolności do pracy, jak i wtedy, gdy określone naruszenie sprawności organizmu spowodowało całkowitą niezdolność do pracy, ale powstało bez związku z tymi okolicznościami (tak Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 7 marca 2013 r. sygn.. akt III AUa 1501/12).

Dopiero gdyby wyłącznie na skutek zdarzenia z 11 maja 1964 r. wnioskodawczyni stała się osobą całkowicie niezdolną do pracy w związku z utratą wzroku, bez wpływu na powstanie tej niezdolności innych schorzeń - istniałaby podstawa do przyznania wnioskodawczyni wnioskowanego świadczenia na podstawie ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. (tak też Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 3 lipca 2014 r. syg. III AUa 1124/13).

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie, podnoszone w jej treści zarzuty nie stanowiły dostatecznej podstawy do weryfikacji zaskarżonego wyroku w kierunku postulowanym przez skarżącą.

Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne ustalenia Sądu Okręgowego co do opisanego przezeń stanu faktycznego, jak również podziela ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego. Sąd ten dokonał również trafnej interpretacji przepisów mających zastosowanie w niniejszej sprawie. Powyższe czyni zbytecznym ponowne przytaczanie ustaleń oraz szczegółowych rozważań zawartych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAPiUS 1999, nr 24, poz. 776, postanowienie SN z dnia 22 kwietnia 1997 r., II UKN 61/97, OSNAPiUS 1998, nr 3, poz. 104).

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie było spełnianie przez ubezpieczoną przesłanek przyznania świadczenia pieniężnego dla cywilnych niewidomych ofiar działań wojennych określonych w ustawie z dnia 16 listopada 2006 r. o świadczeniu pieniężnym i uprawnieniach przysługujących cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych (Dz. U. z 2006 r., nr 249, poz. 1824 ze zm.) dalej „ustawa”.

Stosownie do treści art. 1 ust. 1 i 2 ustawy uprawnionymi w rozumieniu ustawy są obywatele polscy, posiadający stałe miejsce zamieszkania w Rzeczypospolitej Polskiej, którzy, nie wchodząc w skład formacji wojskowych, zmilitaryzowanych służb państwowych lub formacji zbrojnych ruchu oporu, doznali naruszenia sprawności organizmu powodującego całkowitą niezdolność do pracy, poprzez utratę wzroku w wyniku: 1) działań wojennych w okresie wojny 1939-1945; 2) eksplozji niewypałów lub niewybuchów pozostałych po wojnie 1939-1945, na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Z brzmienia art. 2 ust. 3,4,5 ustawy wynika, że do wniosku o świadczenie ubezpieczony winien dołączyć oświadczenie o korzystaniu ze zwolnienia uzyskiwanych dochodów z tytułu emerytury lub renty od podatku dochodowego, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 100 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) wraz ze wskazaniem organu rentowego lub emerytalnego, będącego płatnikiem emerytury lub renty.

W przypadku niekorzystania z takiego zwolnienia do wniosku należy zaś dołączyć: 1) orzeczenie o uznaniu wnioskodawcy za inwalidę I lub II grupy w związku z utratą wzroku lub orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy w związku z utratą wzroku; 2) zaświadczenie o utracie przez wnioskodawcę wzroku z powodu urazu, wystawione przez lekarza okulistę; 3) dowody poświadczające okoliczności i skutki wypadku, który spowodował utratę wzroku, w tym dokumentację medyczną.

W przypadku zaś braku dokumentu, o którym mowa w pkt. 1, o niezdolności do pracy, dacie jej powstania oraz związku tej niezdolności ze stanem narządu wzroku orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Analiza regulacji omawianej ustawy prowadzi do wniosku, iż tryb przyznawania przedmiotowego świadczenia pieniężnego jest w istocie odformalizowany. Dla uzyskania świadczenia wystarczy w pierwszym rzędzie korzystanie ze zwolnienia dochodów z tytułu emerytury lub renty od podatku dochodowego, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 100 ustawy z dnia 26 lipca 1991r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (emerytur lub rent otrzymanych przez osoby, które utraciły wzrok w wyniku działań wojennych w okresie wojny 1939–1945 lub eksplozji pozostałych po tej wojnie niewypałów i niewybuchów). W przypadku zaś niekorzystania z takiego zwolnienia do wniosku należy dołączyć: 1) orzeczenie o uznaniu wnioskodawcy za inwalidę I lub II grupy w związku z utratą wzroku lub orzeczenie o całkowitej niezdolności do pracy w związku z utratą wzroku; 2) zaświadczenie o utracie przez wnioskodawcę wzroku z powodu urazu, wystawione przez lekarza okulistę; 3) dowody poświadczające okoliczności i skutki wypadku, który spowodował utratę wzroku, w tym dokumentację medyczną. Dopiero w przypadku braku dokumentu, o którym mowa w pkt. 1, o niezdolności do pracy, dacie jej powstania oraz związku tej niezdolności ze stanem narządu wzroku orzeka lekarz orzecznik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 2 ust. 3 i 4). Zdaniem Sądu Apelacyjnego, literalna wykładnia przywołanych uregulowań prowadzi do wniosku, iż pozwany może dokonać własnych ustaleń co do niezdolności do pracy, daty jej powstania oraz związku tej niezdolności ze stanem narządu wzroku wyłącznie wówczas, gdy ubezpieczony nie przedłoży dowodów, o których mowa w pkt. 1 omawianej regulacji.

Ubezpieczona nie korzystała ze zwolnienia dochodów od podatku dochodowego, stąd we wniosku wskazała na orzeczenie o uznaniu jej za inwalidę II grupy w związku z utratą wzroku. W aktach organu rentowego znajduje się stosowne orzeczenie Komisji Lekarskiej ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia z dnia 20 stycznia 1992 r., w którym ustalone zostało, że wnioskodawczyni jest inwalidką II grupy w związku ze stanem narządu wzroku oraz że inwalidztwo istnieje od 1964 roku. Ubezpieczona złożyła także (choć dopiero na etapie odwołania) wydane przez lekarza okulistę zaświadczenie z dnia 12 sierpnia 2013 r. z rozpoznaniem ślepoty oka lewego ­pourazowej. Wypełniła zatem wymóg formalny zakreślony w punktach 1 i 2.

Pozwany nie kwestionował samego zdarzenia w postaci wybuchu niewypału w jakim uczestniczyła wnioskodawczyni w 1964 r., że przebywała wówczas w szpitalu jak i tego, że doznała urazu kręgów piersiowych kręgosłupa, przeprowadzono u niej operację usunięcia części odłamków pocisku z części grzbietowej ciała, a jedynie to, że ubezpieczona nie przedłożyła żadnego dowodu potwierdzającego u niej uraz oka wskutek wybuchu w 1964 roku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, ze stanowiskiem tym nie sposób się zgodzić, bowiem całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego pozwala na poczynienie wiążących ustaleń w tym zakresie. Stanowczego podkreślenia wymaga, iż roku 1991 r. Komisja Lekarska ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia stwierdziła u skarżącej w oku lewym „zwyrodnienie siatkówki centralnej po urazie z dzieciństwa”. Orzeczeniami z dnia 23 maja 1991 r., 9 grudnia 1991 r., 20 stycznia 1992 r. i 9 czerwca 1994 r. zaliczano skarżącą do II grupy inwalidów w związku z narządem wzroku, przy czym w orzeczeniu z dnia 20 stycznia 1992 r. uznano jednoznacznie, że inwalidztwo to istnieje właśnie od 1964 r. Aktualnie brak jest możliwości podważenia ustaleń dokonanych w przedstawionych orzeczeniach. Stanowczego podkreślenia wymaga także fakt, iż z zaświadczenia z dnia 12 sierpnia 2013 r. wydanego przez lekarza okulistę, wynika, że ślepota oka lewego ubezpieczonej ma charakter ­pourazowy.

Jak słusznie zaznaczył Sąd Okręgowy, w aktach rentowych znajdują się również odwołania skarżącej od decyzji odmawiających jej prawa do renty inwalidzkiej oraz renty rodzinnej po ojcu, w których skarżąca stanowczo wskazywała na przebyty w maju 1964 r. wypadek wywołany wybuchem niewypału i powstanie w jego wyniku urazu oka lewego, czego konsekwencją było stałe pogarszanie się widzenia tym okiem i ostatecznie jego ślepota. Wbrew stanowisku skarżącego, skutek w postaci utraty wzroku u ubezpieczonej w wyniku wybuchu niewypału w 1964 r. potwierdzają również osobowe źródła dowodowe. Jakkolwiek świadkowie P. M. (2) i M. Z. (2) nie wiedziały jakich dokładnie obrażeń doznała ubezpieczona podczas wybuchu, to jednak świadek F. S. (2) (siostra skarżącej) potwierdziła, że to właśnie od tego czasu wzrok wnioskodawczyni zaczął się systematycznie pogarszać, skarżąca była leczona okulistycznie, jednak nie przynosiło ono skutków. Zeznania te korespondują z twierdzeniami ubezpieczonej. Organ rentowy nie zaoferował argumentacji, która by pozwoliła na ocenę przedstawionego materiału dowodowego w sposób odmienny od tego, jak to uczynił Sąd I instancji.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, błędnie zarzucił również pozwany, iż Sąd Okręgowy nie ustalił czy II grupa inwalidzka (całkowita niezdolność do pracy ubezpieczonej) istnieje od 1964 r., bowiem okoliczność ta nie jest ustawową przesłanką przyznania świadczenia. Pojęcia, którymi posługuje się omawiana ustawa takie jak całkowita niezdolność do pracy i naruszenie sprawności organizmu nie są tożsame, co oznacza, że całkowita niezdolność do pracy i naruszenie sprawności organizmu mogą powstać w różnych momentach. Zatem fakt, iż pomiędzy naruszeniem sprawności organizmu a powstaniem w jego efekcie całkowitej niezdolności do pracy minął pewien okres czasu, nie stoi na przeszkodzie uznaniu za spełnioną przesłanki przyznania świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2011 r., I UK 240/10, M.P.Pr. 2011/6/321 - 322). Może się zdarzyć, że zmiany chorobowe u osoby, u której doszło do naruszenia sprawności organizmu nasilą się do tego stopnia, że uniemożliwią ubezpieczonemu, który był zdolny do pracy zarobkowej nawet przez wiele lat po doznaniu urazu, wykonywanie jakiejkolwiek pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2007 r., II UK 259/06, niepubl.). Szeroko i przekonująco, w omawianej materii, wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 7 marca 2013 r. III AUa 1501/12 uwzględniając relacje, w tym pojęciowe, jakie zachodzą między omawianą na gruncie przedmiotowej sprawy ustawą, a ustawą z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (tj. Dz. U. z 2013 r., nr 982, poz. 1650 ze zm.). Mając na uwadze poczynione wyżej wywody uznać należało, wbrew stanowisku organu rentowego, iż dla rozstrzygnięcia sprawy nie miał znaczenia prawomocny wyrok jaki zapadł przed Sądem Wojewódzkim w Gdańsku w sprawie VIII U 5112/92 o rentę rodzinną. W sprawie tej biegły okulista wskazał, że ślepota oka lewego u wnioskodawczyni nie kwalifikowała jej, przy ostrości widzenia oka prawego -0,5, do II grupy inwalidzkiej.

Reasumując, zasadnicze znaczenie ma to, że naruszenie sprawności organizmu, z powodu którego doszło do całkowitej niezdolności do pracy musi powstać w okolicznościach wymienionych w art. 1 ust. 2 omawianej ustawy. Całkowita niezdolność do pracy poprzez utratę wzroku musi zaś pozostawać w związku przyczynowym z naruszeniem sprawności organizmu powstałym w tychże okolicznościach.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi do przekonania, iż ślepota oka lewego skutkująca aktualnie całkowitą niezdolnością wnioskodawczyni do pracy (II grupa inwalidzka w związku z utratą wzroku), choć niezdolność ta wystąpiła później, niż powodujące ją upośledzenie narządu wzroku, ma związek z wybuchem niewypału, którego ofiarą była ubezpieczona 11 maja 1964 r.

Wbrew zarzutom pozwanego, stwierdzenie tej okoliczności nie wymagało wiadomości specjalnych. Stanowisko to potwierdził Sąd Apelacyjny w Gdańsku w przywołanym już wyroku z dnia 7 marca 2013 r. III AUa 1501/12. Ocena poszczególnych przesłanek prawa do świadczenia, w tym związku całkowitej niezdolności do pracy z działaniami wojennymi pozostaje bowiem kwestią prawną podlegająca rozstrzygnięciu przez Sąd w relacji do obowiązujących przepisów. W ocenie Sądu Apelacyjnego, ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym omówionych powyżej orzeczeń Komisji Lekarskich ds. Inwalidztwa i Zatrudnienia wydanych na podstawie badań wnioskodawczyni i jej dokumentacji medycznej, zaświadczenia z dnia 12 sierpnia 2013 r., jak również zeznań świadków i wnioskodawczyni wynika jednoznacznie, iż ubezpieczona jest osobą całkowicie niezdolną do pracy z powodu utraty wzroku będącej skutkiem działań wojennych w okresie wojny 1939-1945.

W tym stanie rzeczy apelację należało oddalić, jako niezasadną, na mocy art. 385 k.p.c.