Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2015 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku J. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W.

o emeryturę

na skutek apelacji wniesionej przez wnioskodawcę

od wyroku Sądu Okręgowego w Przemyślu

z dnia 17 marca 2015 r. sygn. akt III U 558/14

I.  oddala apelację ,

II. przyznaje od Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Przemyślu na rzecz pełnomocnika procesowego wnioskodawcy radcy prawnego A. K. (2) kwotę 299,78 zł ( słownie : dwieście dziewięćdziesiąt dziewięć złotych 78/100 ) tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu .

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 stycznia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w W., (...) na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS ( t. jedn. Dz. U. 2009 nr 153 poz. 1227) oraz przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) odmówił wnioskodawcy J. B.prawa do emerytury, ponieważ nie udowodnił co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

W odwołaniu J. B.wnosił o zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury, z uwzględnieniem okresu pracy w szczególnych warunkach. Wnioskodawca pracował u ojca w gospodarstwie rolnym i dokształcał się, a ponadto był zatrudniony w: (...)
(...) J., (...)w N., (...) P., W., (...) L.,(...), (...)na stanowiskach pracy: kopacz, kierowca samochodowy, kierowca autobusu, kierowca koparki typu W.oraz samochodu dostawczo-osobowego. Wnioskodawca podał także, iż odbywał służbę wojskową. W uzasadnieniu wnioskodawca wskazał,
iż pracował w szczególnych warunkach na różnych stanowiskach pracy.
Na potwierdzenie powyższego wskazał dwóch świadków.

Pełnomocnik ustanowiony wnioskodawcy z urzędu podtrzymał wniesione przez J. B.odwołanie, wnosząc o zmianę zakwestionowanej decyzji ZUS i przyznanie wcześniejszej emerytury w związku z pracą w warunkach szczególnych. Pełnomocnik wskazał, iż wnioskodawca w okresie od 5 maja 1970 r. do 15 kwietnia 1971 r. wykonywał czynności wymienione w dziale
V poz. 1 wykazu A zawartego w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia
7 lutego 1983 r., tj. roboty wodnokanalizacyjne oraz budowa rurociągów w głębokich wykopach w (...)w R.(obecnie (...).). Następnie pełnomocnik wskazał na okres służby wojskowej od 22 kwietnia 1971 r. do 12 kwietnia 1973 r., w trakcie której wnioskodawca wykonywał czynności kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony wymienionych w dziale VIII poz. 3 wykazu A. Kolejnym okresem pracy w warunkach szczególnych, było zatrudnienie w (...)w J.w okresie od 5 maja 1973 r. do 23 lipca 1974 r.

Następnie ( od 27 lipca 1974 r. do 19 kwietnia 1976 r.) wnioskodawca pracował w(...)w C.((...) w N.), wykonując podobnie, jak we wcześniejszym okresie czynności kierowcy samochodu ciężarowego
o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

W okresie od 26 kwietnia 1976 r. do 8 lutego 1977 r. wnioskodawca pracował w (...)w P.
na stanowisku kierowcy autobusu. W (...) (...)w R.wnioskodawca pracował od 14 maja 1977 r. do 9 czerwca 1979 r. jako operator koparki, czyli maszynista ciężkiej maszyny budowlanej przy robotach wodnokanalizacyjnych ( dziale V poz. 1 i 3 wykazu A ). Od 6 października 1980 r. do 11 listopada 1987 r. wnioskodawca pracował

w (...) w L., gdzie wykonywał czynności kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, Podkreślił, iż na osobie zainteresowanej ciąży obowiązek przedłożenia dokumentacji wymaganej przepisami art. 116 ust 5 cytowanej ustawy i przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno – rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. z 1983 r., nr 237, poz. 1412) wskazując, że wnioskodawca do odwołania nie załączył świadectw pracy w szczególnych warunkach.

Wyrokiem z dnia 17 marca 2015 r., sygn. akt III U 558/14, Sąd Okręgowy w Przemyślu oddalił odwołanie.

Sąd ustalił, że w okresie od 5 maja 1970 r. do 15 kwietnia 1971 r. wnioskodawca pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w głębokich wykopach w (...)w R.. Do jego obowiązków należało kopanie rowów do 2 metrów głębokości, przy użyciu łopaty, prace wykonywał zarówno w sezonie letnim, jak i zimowym. W trakcie tego zatrudnienia wnioskodawca przebywał na urlopie bezpłatnym w okresie od 1 października 1970 r. do 15 października 1970 r. oraz miał nieusprawiedliwione nieobecności w pracy, łącznie 27 dni, oba wskazane okresy nie podlegają zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Zarówno w okresie odbywania zasadniczej służby wojskowej od 24 kwietnia 1971 r. do 12 kwietnia 1973 r. , jak i w okresie zatrudnienia W (...)w J.od 5 maja 1973 r. do 23 lipca 1974 r. wnioskodawca pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego
o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Kolejnym okresem zatrudnienia była praca w Państwowym Gospodarstwie Rolnym
w N.((...)w C.) na stanowisku kierowcy samochodowego, traktorzysty. ( od 27 lipca 1974 r. do 19 kwietnia 1976 r.)

Wnioskodawca w trakcie zatrudnienia miał do dyspozycji samochód ciężarowy o ładowności powyżej 3,5 tony i ciągnik. Jeździł samochodem S. (...), także z naczepą. Woził nim materiały budowlane, materiały drogowe (kamień, piasek), a także płody rolne (zboże, rzepak, wysłodki) na różnych trasach, do J. i dalej, od 1 lipca 1975 r. powierzono wnioskodawcy dodatkowe czynności: dokonywanie formalności dokumentacyjnej, załadunek i wyładunek materiałów, uzyskiwanie właściwego potwierdzenia wykonanej usługi, czynności spedycyjne łącznie z przejęciem odpowiedzialności za konwojowanie przewożonych ładunków oraz jednoosobowe wykonywanie czynności załadunkowych i wyładunkowych w przypadkach gospodarczo uzasadnionych.

Dalej Sąd ustalił, że w okresie od 26 kwietnia 1976 r. do 8 lutego 1977 r. wnioskodawca był zatrudniony w(...)w P.. Pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jako kierowca samochodu osobowego - autobusu. W trakcie zatrudnienia wnioskodawca miał nieusprawiedliwione nieobecności wnioskodawcy w pracy dniach: 18 -19 października 1976 oraz od 4 do 8 lutego 1977r.

Sąd ustalił również, że wnioskodawca od 14 maja 1977 r. do 9 czerwca 1979 r. był zatrudniony w (...) w Wodę (...)(obecnie (...) S.A.) w R., jako kierowca, monter
( od 1.01.1979 r. – 20.03.1979 r.) i pomocnik operatora koparki. Powyższego okresu nie można zaliczyć do stażu pracy w warunkach szczególnych, z uwagi na brak przymiotu stałości.

W kolejnym okresie zatrudnienia od 6 października 1980 r. do 11 listopada 1987 r. w Przedsiębiorstwie Budownictwa Rolniczego w L.((...).). wnioskodawca wykonywał prace na różnych stanowiskach pracy, a to kierowcy, ładowacza, obsługującego betoniarkę. Od 1 lipca 1986 r. do 30 września 1987 r. wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego.

W ocenie Sądu Okręgowego do stażu pracy w warunkach szczególnych można uwzględnić wnioskodawcy okresy zatrudnienia:

- na stanowisku kopacza w (...)w R.od 5 maja 1970 r. do 15 kwietnia 1971 r.,

- na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony w (...) w J.od 5 maja 1973 r. do 21 listopada 1973 r. oraz od 28 listopada 1973 r. do 23 lipca 1974 r.; a także

- w(...)w P.od 26 kwietnia 1976 r. do 17 października 1976 r. oraz od 20 października 1976 r. do 3 lutego 1977 r., tj. 9 miesięcy 7 dni oraz

- na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony w Przedsiębiorstwie Budownictwa Rolniczego w L. od 23 września 1982 r. do 16 lutego 1983 r. oraz od 16 kwietnia 1984r. do 30 czerwca 1986 r. (2 lata 7 miesięcy 9 dni). Wszystkie uznane przez Sąd okresy wyniosły 5 lat 5 miesięcy i 8 dni.

Sąd nie zaliczył do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej od 24 kwietnia 1971 r. do 12 kwietnia 1973 r., okresu zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w N.w okresie od 27 lipca 1974 r. do 19 kwietnia 1976 r., a także okresu zatrudnienia w(...) (...)(obecnie (...) S.A.) w R.od 14 maja 1977 r. do 9 czerwca 1979 r. wobec niewykazania przez wnioskodawcę wykonywania prac w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Sąd nie zaliczył do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych wnioskodawcy także części okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa Rolniczego w L.((...).), tj. od 6 października 1980 r. do 22 września 1982 r.,
od 17 lutego 1983 r. do 15 kwietnia 1984 r. oraz od 1 lipca 1986 r. do 11 listopada 1987 r. We wskazanych okresach zatrudnienia wnioskodawca wykonywał pracę jako kierowca samochodu Ż., czynności ładowacza, a także korzystał z urlopu bezpłatnego. Konkludując, Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołujący nie spełnia przesłanek prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, przewidzianych w przepisie art. 32 w związku z art. 184 ustawy emerytalnej.

W apelacji od powyższego wyroku wnioskodawca domagał się jego zmiany i przyznania prawa do emerytury, zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. art. 32 i art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, poprzez przyjęcie, że wnioskodawca nie spełnia warunków do uzyskania prawa do emerytury w obniżonym wieku, ponieważ nie legitymował się wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych, a także prawa procesowego, tj. art. 233 § 1 kpc, poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego i przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i błędne ustalenie stanu faktycznego, polegającego na uznaniu, że:

- podczas zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w N. w okresie od 27 lipca 1974 r. do 19 kwietnia 1976 r. na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony ubezpieczony wykonywał także inne obowiązki, co uniemożliwiło uwzględnienie tego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych;

- podczas zatrudnienia w (...) (...)(obecnie (...) S.A.) w R.od 14 maja 1977 r. do 9 czerwca 1979 r. nie wykonywał pracy kierowcy samochodu ciężarowego – operatora koparki, ale w obowiązującym czasie pracy kierował również samochodem Ż.,

- podczas zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Budownictwa Rolniczego w L. od 6.10.1980 r. do 22.09.1982 r. i od 17.02.1983 r. do 15.04.1984 r., gdyż w tym czasie wnioskodawca kierował samochodem Ż. i wykonywał czynności ładowacza,

- okres służby wojskowej, podczas której wnioskodawca stale i ponad 8 godzin dziennie wykonywał czynności kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym pow. 3, 5 t.

W uzasadnieniu apelujący podkreślił, że ewentualne inne czynności, uznane przez Sąd za podstawę wyłączenia ze stażu pracy w warunkach szczególnych miały charakter okazjonalny i szczątkowy, a ponadto zapisy w zakresach czynności nie są równoznaczne z faktycznym wykonywaniem czynności.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu, ponieważ zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Przemyślu jest trafny i nie narusza prawa.

Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne ustalenia Sądu I instancji i ich niewadliwą ocenę prawną, z zastrzeżeniem jedynie, co do okresu służby wojskowej, która winna być wliczona do stażu pracy w warunkach szczególnych. Odmienna ocena tego okresu nie otwiera możliwości uwzględnienia roszczenia wnioskodawcy. Spór w sprawie dotyczył prawa J. B. do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca domagał się zaliczenia kilku okresów zatrudnienia u różnych pracodawców oraz okresu służby wojskowej. Sąd Okręgowy dokonał bardzo szczegółowej i wnikliwej analizy czynności wykonywanych przez wnioskodawcę w każdym ze spornych okresów, badając, czy wnioskodawca pracował w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisów do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Podkreślić w tym miejscu należy, że materiał dowodowy zgromadzony w sprawie o prawo do emerytury w wieku obniżonym z uwagi na pracę w szczególnych warunkach musi prowadzić do pewnego ustalenia, że ubezpieczony wykonywał w okresie objętym sporem prace w warunkach szczególnych, zgodnie z definicją art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 1-4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Tylko bowiem praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na stanowiskach wymienionych w w/w rozporządzeniu, a nadto wykonywana stale i w pełnym wymiarze uzasadnia skorzystanie z uprawnienia do wcześniejszej emerytury. Dlatego też Sąd winien przede wszystkim dokonać oceny faktycznie wykonywanych czynności pracowniczych w okresie spornym oraz warunków wykonywanej pracy.

Z poczynionych ustaleń wynika, że w spornych na etapie postępowania apelacyjnego okresach, wnioskodawca poza wykonywaniem czynności, które należą do prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych, wykonywał także inne prace nie wymienione w wykazach prac w warunkach szczególnych, przy czym oba te rodzaje prac wykonywane były równorzędnie, tak że nie można wyodrębnić żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych, w rozumieniu § 2 pkt. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Powyższą uwagę odnieść można zarówno do zatrudnienia w Państwowym Gospodarstwie Rolnym w N., jak i w (...) (...). Dla uwzględnienia okresu zatrudnienia do stażu pracy w warunkach szczególnych nie jest wystarczające samo ustalenie, że ubezpieczony czynności zaliczane do prac w warunkach szczególnych wykonywał. Za oba okresy zatrudnienia wnioskodawca nie otrzymał świadectwa pracy w warunkach szczególnych. Dokumenty zalegające w aktach osobowych z okresu pracy w PGR w N., w szczególności umowy o pracę: z dnia 27.07.1974 r. i z dnia 1.07.1975 r., pismo z dn. 14.10.1974 r., wskazują, że wnioskodawca, zajmujący stanowisko kierowcy samochodowego, wykonywał różne przewozy, a także czynności spedycyjne i nie dają podstaw, by okres ten zakwalifikować jako pracę kierowcy samochodu ciężarowego o ładowności pow. 3,5 t. Podkreślić należy, że poszerzenie obowiązków wnioskodawcy z dniem 1.07.1975 r. wiązało się z przyznaniem wyższego wynagrodzenia, trudno zatem podzielić twierdzenia wnioskodawcy, że dodatkowe obowiązki pozostawały jedynie ,,martwym” zapisem. Zeznania świadka M. R., że wnioskodawca przez cały okres zatrudnienia jeździł samochodem ciężarowym stoją w sprzeczności z dowodami z dokumentów i nie mogą być wystarczającym dowodem do uwzględnienia tego okresu do stażu pracy w warunkach szczególnych. Podejmując zatrudnienie w (...)” na stanowisku montera, wnioskodawca, jak wynika z treści podania z dn. 21.03.1977 r. nie miał uprawnień do prowadzenia sprzętu ciężkiego. Zmiana angażu wnioskodawcy na kierowcę w maju 1977 r., której od listopada 1977 r. towarzyszyła, jak wynika z wniosku kierownika D. (...)(k. 17) zmiana stawki zaszeregowania, również nie wskazuje, że wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował jako kierowca samochodu ciężarowego, gdyż wysokość jego wynagrodzenia była niższa niż kierowców wykonujących swoje obowiązki na samochodach o ciężarze ładowności , co najmniej 3 t. W świetle powyższych okoliczności nie można uznać, że w spornych okresach wnioskodawca stale i w pełnym wymiarze wykonywał prace wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozp. RM z dn. 7.02.1983 r. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach.

Nie bez znaczenia jest również i ta okoliczność, iż nawet gdyby uznać wskazane przez wnioskodawcę okresy zatrudnienia niezaliczone przez Sąd, jako okresy pracy w warunkach szczególnych, wnioskodawca nie spełniłby przesłanek do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym, przewidzianych w przepisie art. 32 w związku z art. 184 ustawy emerytalnej.

W tej sytuacji należało w postępowaniu odwoławczym w zupełności podzielić zarówno prawidłowe ustalenia faktyczne, jak i ich niewadliwą ocenę prawną dokonaną przez Sąd Okręgowy w Przemyślu, że wnioskodawca nie spełnia warunków do nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku, zgodnie z art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Z podanych przyczyn orzeczono, jak w punkcie I sentencji, na podstawie art. 385 kpc. O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono w punkcie II na podstawie art. 98 kpc i art. 109 § 1 i 2 kpc, przy uwzględnieniu taryfowych stawek tego wynagrodzenia przewidzianych w § 12 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu ( t. jedn. Dz. U. 2013 nr 490).