Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział IV Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca : SSO. Anna Bartoszewska

Protokolant: sekretarz sądowy Anata Gąsińska

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Zespołu Publicznych Zakładów (...) (...) w W.

przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia w W.

o zapłatę

1.  zasadza od pozwanego Narodowego Funduszu Zdrowia w W. na rzecz powoda (...) Zespołu Publicznych Zakładów (...) (...) w W. kwotę 471.728,72 zł ( czterysta siedemdziesiąt jeden tysięcy siedemset dwadzieścia osiem złotych 72/100 ) z ustawowymi odsetkami od dnia 7 grudnia 2007r. do dnia zapłaty ;

2.  w pozostałym zakresie powództwo oddala;

3.  koszty zastępstwa procesowego między stronami wzajemnie znosi

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6. 405 zł ( sześć tysięcy czterysta pięć złotych) tytułem części poniesionych wydatków;

5.  opłatę sądową od ponoszenia której powód był zwolniony przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

UZASADNIENIE

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 25.10.2012r. uchylił wyrok Sądu Okręgowego dnia 17.11.2011r. ( wyrok. k.) w którym ten oddalił w całości powództwo (...) Publicznego Zakładu (...) (...) skierowane przeciwko Narodowemu Funduszowi Zdrowia (wyrok k .2.653)

Uchylony wyrok zapadł w następującym stanie faktycznym:

Powód (...) Publiczny Zakład (...) (...) w W. domagał się zasądzenia od pozwanego Narodowego Funduszu Zdrowia w W. kwoty 1.475.789,45 zł wraz z ustawowymi odsetkami. Jako podstawę faktyczną dochodzonego roszczenia powód wskazał okoliczność, że w okresie od stycznia 2001 r. do grudnia 2004 r. wypłacił na rzecz pracowników zwiększone wynagrodzenia, realizując w ten sposób obowiązek wynikający z art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń u przedsiębiorców oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1995 r. Nr l, póz. 2 ze zm., zwanej dalej w skrócie u.n.s. ). Powód wskazał, że pomimo prawidłowego gospodarowania środkami uzyskanymi w latach 2001-2002 od Kas Chorych na podstawie umów o udzielenie świadczeń zdrowotnych, nie był w stanie samodzielnie pokryć powyższych zobowiązań.

Pozwany Narodowy Fundusz Zdrowia w W. wnosił o oddalenie powództwa podnosząc, że dochodzone pozwem roszczenie przedawniło się, albowiem do roszczeń związanych z działalnością gospodarczą należy stosować przewidziany w art. 118 k.c. trzyletni termin przedawnienia. Ponadto, zdaniem pozwanego, powód nie udowodnił, że prawidłowo gospodarował środkami finansowymi, a mimo to nie był w stanie ponieść kosztów podwyższenia wynagrodzeń. Powód nie wykazał także faktu dokonania wypłaty pracownikom dochodzonej pozwem kwoty oraz nie udowodnił, że podjął działania zmierzające do obniżenia wynagrodzeń pracowników w latach 2003-2004, których nie dotyczyła powołana ustawa.

Sąd Okręgowy podzielając w całości stanowisko strony pozwanej co do przedawnienia roszczenia powoda jako związanego z działalnością gospodarczą, wyrokiem z dnia 17 listopada 2011 r. oddalił jego powództwo

W wyniku apelacji powoda , który zarzucił wyrokowi Sądu Okręgowego naruszenie prawa materialnego, tj.:

-

art. 118 k.c. poprzez przyjęcie, że roszczenie powoda jest roszczeniem
związanym z prowadzeniem działalności gospodarczej, a tym samym podlega
trzyletniemu terminowi przedawnienia;

-

art. 5 k.c. poprzez jego niezastosowanie w przedmiotowej sprawie
(apelacja, k. 2579), Sąd Apelacyjny uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Okręgowego do ponownego rozpoznania.

Według Sądu Apelacyjnego apelacja powoda zasługiwała na uwzględnienie wyłącznie w zakresie, w jakim prowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania, z uwagi na nierozpoznanie przez ten Sąd istoty sprawy.

W zakresie oceny roszczenia powoda jako związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej , Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu Okręgowego. Uznał ,że ocena Sądu Okręgowego jest zbieżna z utrwalonym orzecznictwem sądowym w tym zakresie , w tym, z poglądem sformułowanym w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2008 r. (sygn. III CZP 82/08, publ. OSNC z 2009 r., z. 9, póz. 117), gdzie Sąd Najwyższy stwierdził , że obowiązujące przepisy prawa pozwalają na zaliczenie zakładów opieki zdrowotnej do kategorii przedsiębiorców i z wcześniejszym orzecznictwem: uchwałą z dnia 11 maja 2005 r. (sygn. III CZP 11/05, OSNC z 2006 r., z. 3, póz. 48) czy z dnia 9 marca 1993 r., sygn. III CZP 156/92, publ. OSNCP z 1993 r., z. 9, póz. 152).

Tym samym Sąd Apelacyjny przesądził ,że do roszczeń samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej wobec Narodowego Funduszu Zdrowia o zwrot kosztów zwiększonego wynagrodzenia pracowników, należnego na podstawie art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń, stosuje się trzyletni termin przedawnienia przewidziany w art. 118 k.c. do roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Według Sądu Apelacyjnego, kwestią ,którą Sąd Okręgowy przy ponownym rozpoznaniu sprawy winien wyjaśnić, jest wymagalność roszczenia powoda. Odwołał się w tym zakresie do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 września 2008r. (sygn. III CZP 82/08, publ. OSNC z 2009 r., z. 9, póz. 117) , gdzie Sąd Najwyższy stwierdził, że wymagalność takich roszczeń wyznaczają zasady rozliczeń, przyjęte w umowie o udzielanie świadczeń medycznych, obowiązującej w okresie, za który pracownikom przysługiwało zwiększone wynagrodzenie. W uzasadnieniu powołanej uchwały Sąd Najwyższy stwierdził: „zważywszy, że wydatki na podwyższenie wynagrodzeń pracowników nie mieściły się w preliminarzach stanowiących podstawę zawieranych umów, zazwyczaj wymagalność roszczenia z tego tytułu łączyć się będzie z terminem końcowego rozliczenia umowy. Będzie tak nawet wówczas, kiedy wypłata podwyżek nastąpiła później, czy to dobrowolnie, czy na skutek realizacji orzeczeń sądowych wydanych na korzyść pracowników - zobowiązanie do spełnienia tych świadczeń ciążyło bowiem na zakładach opieki zdrowotnej już w okresie, za który podwyżka wynagrodzeń obowiązywała. Skoro zatem wymagalność roszczenia jest stanem, w którym wierzyciel może domagać się (...) wykonania zobowiązania przez dłużnika, decydujące znaczenie dla ustalenia momentu wymagalności będzie, zgodnie z postanowieniem art. 455 k.c., miał termin realizacji obowiązku zapłaty przez kasę chorych, określony w umowie jako ustawowo oznaczony, konieczny jej element."

Sąd Apelacyjny uznał ,że Sąd Okręgowy rozpoznający sprawę , błędnie przyjął za początek biegu przedawnienia roszczeń ,chwilę wypłaty przez powoda zwiększonych świadczeń pracownikom, zamiast określonej w umowach o świadczenie usług medycznych chwili ich rozliczenia. Określenie tej chwili (lub chwil) wymagało zbadania treści tychże umów.

Ponieważ Sąd Okręgowy zaniechał ustalenia nie tylko istnienia samego roszczenia i jego wysokości, ale także jego wymagalności, która decyduje o rozpoczęciu biegu przedawnienia tego roszczenia, zdaniem Sądu Apelacyjnego konkluzja Sądu pierwszej instancji o przedawnieniu roszczenia była przedwczesna i nierozpoznanie istoty sprawy przez ten Sąd spowodowało konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

W swoich wytycznych Sąd Apelacyjny nakazał ażeby Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę, przede wszystkim ustalił, czy istnieje roszczenie powoda o zwrot wydatków poniesionych w latach 2001-2004 na wypłatę zwiększonych wynagrodzeń pracowników, zważywszy na zakres czasowy i kwotowy ustawowego obowiązku wynikającego z art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń, a także wymóg prawidłowego i oszczędnego prowadzenia gospodarki finansowej przez zakład opieki zdrowotnej, przy zastrzeżeniu , że nawet w przypadku spełnienia powyższych przesłanek, nie może być mowy o pełnej odpowiedzialności, a jedynie o współodpowiedzialności pozwanego za zapłatę podwyższonych wynagrodzeń, co wynika z ugruntowanych poglądów judykatury w tym uzasadnienia wyroku składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 2006 r., sygn. III CZP 130/05, publ. OSNC z 2006 r., z. 11, póz. 177 oraz wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 grudnia 2002 r., sygn. K 43/01.

Dopiero po ustaleniu istnienia roszczenia powoda i jego zakresu, Sąd Okręgowy miał dokonać oceny , czy roszczenie to uległo przedawnieniu, przy zastosowaniu trzyletniego terminu przedawnienia przewidzianego w art. 118 k.c. do roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Przy określeniu chwili (lub chwil) wymagalności poszczególnych części roszczenia Sąd Okręgowy miał przeprowadzić analizę treści łączących powoda z poprzednikiem prawnym pozwanego umów w objętym pozwem okresie i ustalić daty rozliczenia tych umów.

Dopiero po ustaleniu , że roszczenie powoda uległo przedawnieniu w całości lub w części, Sąd Okręgowy miał dokonać oceny, czy podniesienie przez pozwanego w przedmiotowej sprawie zarzutu przedawnienia powinno być uznane za nadużycie prawa.

W tym miejscu Sąd Apelacyjny zalecił Sądowi pierwszej instancji rozważenie zasługującego , jego zdaniem na aprobatę poglądu wyrażonego przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 listopada 2010 r. (sygn. 111 CSK 16/10, publ. OSP z 2011 r., nr 11, póz. 111), że podniesienie zarzutu przedawnienia może być uznane za nadużycie prawa także w razie opóźnienia w dochodzeniu roszczenia spowodowanego przyczynami niezależnymi od obu stron. Zalecił dokonanie oceny czy argumentacja podana przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu powołanego wyroku mogłaby znaleźć zastosowanie także w przedmiotowej sprawie.

Stosownie do powyższych wytycznych Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę ustalił i zważył co następuje:

(...) Publiczny Zakład (...) (...) w W. został utworzony w 2000 r. przez organ założycielski Gminę W. (...). Podczas swojej działalności zakład generował straty, które wyniosły: w 2001 r. - 161.000 zł, w 2002 r. - 9.500 zł, w 2003 r. - 30.200 zł i w 2004 r. - 226.000 zł. Natomiast przychody zakładu wynosiły: w 2001 r. -2.900.000 zł, w 2002 r. - 3.900.000 zł, w 2003 r. - 3.400.000 zł i w 2004 r. -3.800.000 zł.

Wypłaty wynagrodzeń dokonane na podstawie art. 4a ustawy o negocjacyjnym systemie kształtowania przyrostu przeciętnych wynagrodzeń wyniosły w latach 2001-2004r. szacunkowo kwotę 1.709.264,15 zł. wraz ze składkami ZUS i FP. Wypłaty w 2001 r. wynosiły po 203 zł miesięcznie na pracownika, zaś w latach 2002, 2003 i 2004 po 406 zł miesięcznie na pracownika, przy czym wypłaty dotyczyły wszystkich pracowników , również tych zatrudnionych po 31.12.2000r. Przyrosty wynagrodzeń wypłacanych ponad minimalny ustawowy próg wygenerowały w latach 2003-2004 dodatkowe koszty w kwocie 220.000 zł i obciążyły wynik finansowy zakładu, zwiększając jego coroczne straty o kwotę 110.000 zł. Koszty przyrostu wynagrodzeń z art. 4a u.n.s. w latach 2001-2004 dla pracowników zatrudnionych u powoda według stanu na 31.12.2000r. i kontynuujących zatrudnienie po 1.01.2001r. , wyniosły 904.926,81 zł.

Podstawowym źródłem przychodów (...) Publicznego Zakładu (...) (...) w W. były wpływy z kontraktów zawieranych z Kasami Chorych i NFZ, które stanowiły 85 % wartości przychodów ogółem. W 2001r.wynosiły 2.500.000 zł i wzrastały corocznie, do 3.500.000 zł w 2004r. Wartość kontraktów nie obejmowała skutków podwyżek z u.n.s..

Powołany w sprawie biegły z zakresu rachunkowości K. N. ( opinia k.2255), ocenił na podstawie dokonanej analizy ,że gospodarka finansowa w latach 2001-2004 była prowadzona przez zakład w sposób prawidłowy. Powód podjął działania restrukturyzacyjne mające na celu realne ograniczenie swoich kosztów i uzyskanie przychodów z dodatkowych źródeł tj. ze świadczeń komercyjnych oraz realizacji programów finansowanych z budżetu Gminy, najmu powierzchni biurowych .Z tego tytułu powód uzyskał: w 2001r.- 349.100. zł, w 2002- 1.057.300 zł, w 2003 -529.200 zł i w 2004-96.200 zł. Sprawozdania finansowe sporządzane w latach 2001-2004 nie były kwestionowane przez organy (...) i zostały przyjęte z pozytywna opinią przez Radę Społeczną i zatwierdzone przez Prezydenta m.st. W.. Jednakże w latach 2003-2004 wypłata przyrostu wynagrodzeń nastąpiła bez uwzględnienia aktualnej sytuacji jednostki, która nie posiadała na ten cel wolnych środków.

Od dnia 30.03.2006r. tj od czasu podjęcia uchwały przez siedmioosobowy skład sędziów Sądu Najwyższego (III CZP 130/05) panuje w orzecznictwie ugruntowany już pogląd ,że podstawą roszczeń samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej w stosunku do Narodowego Funduszu Zdrowia o zwrot zwiększonego wynagrodzenia pracowników , jeżeli zakład mimo prawidłowego gospodarowania środkami uzyskanymi na podstawie umowy o udzielenie świadczeń zdrowotnych , nie mógł tych kosztów pokryć w całości lub w części. jest art. 4a u.n.s. w zw. z art.56 k.c.

Ustawowo narzucona samodzielnym publicznych zakładom opieki zdrowotnej podwyżka wynagrodzeń pracowników obejmowała tylko lata 2001 i 2002 i dotyczyła pracowników zatrudnionych przed dniem 1.01.2001r. Począwszy od 1.01.2003r. wynagrodzenie pracowników mogło być zmniejszone wskutek wypowiedzenia przez pracodawcę warunków płacy do kwoty stanowiącej sumę przyrostów wynagrodzenia wynikających z art. 4a ust. 1 i 2 u.n.s i najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników , określonego w rozp. Min. Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29.01.1998 ( Dz. U. z 1998 nr 16 poz. 74) w brzmieniu nadanym przez § 1 rozp. Min. Pracy i polityki Socjalnej z 22.12.2000rzmieniającego rozp. w sprawie najniższego wynagrodzenia za pracę pracowników ( Dz. U. z 2000 nr 121 poz. 1308). (uchwała SN z 8.12.2004 IPZP 8/04).

Wypłata przez powodowy zakład zwiększonych wynagrodzeń w latach 2003-2004 była z ekonomicznego punktu widzenia niezasadna . Mimo braku ustawowego obowiązku, zakład nadal wypłacał pracownikom zwiększone wynagrodzenia kosztem niepokrywania innych zobowiązań. Takie działanie powoda należy uznać za sprzeczne z prawidłowym i racjonalnym gospodarowaniem finansami.

Za takie również należy uznać wypłaty dokonywane w latach 2001 i 2002 na rzecz pracowników , którzy nie byli zatrudnieni przed 31.12.2000r. Art. 4a u.n.s. dotyczył bowiem przyrostu wynagrodzeń pobieranych w 2000r. i odnosił się wyłącznie do pracowników , którzy w dniu wejścia w życie w/w przepisu byli już zatrudnieni. W stosunku do tych pracowników przyrost wynagrodzenia w 2001 miał nastąpić o 203 zł miesięcznie a w 2002 o dalsze 110 zł miesięcznie. Pracownicy zatrudnieni po dacie 31.12.2000r. powinni otrzymać wynagrodzenie ukształtowane według własnej świadomości i woli, w odpowiedniej relacji do wynagrodzenia innych pracowników wcześniej zatrudnionych ( uchwała SN z 6.09.2006 III PZP 5/2006).

Mając na uwadze podniesione wyżej okoliczności, Sąd za zasadne uznał roszczenia powoda tylko w zakresie poniesionych kosztów przyrostu wynagrodzeń w latach 2001- 2002 i wypłaconych pracownikom zatrudnionym przed 31.12.2000r.

Według wyliczenia biegłego N., koszty te wynoszą 471.728, 72 zł ( opinia k 2294).

Kolejnym zagadnieniem , którym miał się zająć Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę to kwestia określenia terminu wymagalności roszczenia. Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17.09.2008 ( III CZP 82/08) stwierdził ,że wymagalność roszczenia samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej należnego na podstawie art. 4a u.n.s. wyznaczają zasady rozliczeń przyjęte w umowie o udzielanie świadczeń medycznych obowiązującej w okresie , za który pracownikom przysługiwało zwiększone wynagrodzenie.

Mimo wytycznych Sądu Apelacyjnego ,Sąd Okręgowy nie mógł przeprowadzić analizy treści łączących powoda z poprzednikiem prawnym pozwanego umów w objętym pozwem okresie i ustalić daty rozliczenia poszczególnych umów, bowiem strona powodowa nie zaoferowała takiego dowodu. Jednakże nie było to konieczne ,bo zasady rozliczeń wynikają z zawartego w materiale dowodowym dokumentu –ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego z 20.12.2000r. ( k. 2530-2537). § 19 ust. 8 tych warunków stanowi ,że całkowite rozliczenie rzeczowo-finansowe wykonania umowy nastąpi najpóźniej w terminie 60 dni po dokonaniu ostatniej płatności (k. 2534). Wynika z tego jasno ,że w dacie wniesienia pozwu tj. 7.12.2007r. z pewnością były przedawnione uznane przez Sąd za należne roszczenia za rok 2001, 2002 .

Pozwany podniósł zarzut przedawnienia , z kolei strona powodowa , wnosiła o nieuwzględnienie tego zarzutu podnosząc ,że stanowi on nadużycie prawa. Zdaniem powoda w 2001 i 2002 r. kiedy następowały terminy płatności wynagrodzenia za udzielanie świadczeń zdrowotnych przez ówczesną kasę chorych, nikt nie wiedział kto i kiedy zrefunduje poniesione koszty zwiększonych wynagrodzeń, były rozbieżne stanowiska sądów w tym zakresie. Wszystko stało się jasne, dopiero po publikacji uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30.03.2006r. III CZP 130/05. Dlatego, zdaniem powoda termin przedawnienia należy liczyć od ogłoszenia w/w uchwały.

W tej sytuacji roszczenie zgłoszone w pozwie z dnia 7.132.2007r. nie jest przedawnione.

Stanowisko powoda w tym zakresie jest zbieżne ze stanowiskiem Sądu Najwyższego.

W wyroku z dnia 25 listopada 2010 r.III CSK 16/10 Sąd Najwyższy stwierdził ,że podniesienie zarzutu przedawnienia może być uznane za nadużycie prawa także w razie opóźnienia w dochodzeniu roszczenia spowodowanego przyczynami niezależnymi od obu stron.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Najwyższy zauważył, że: „dochodzenie zaś przez stronę powodową roszczeń objętych pozwem było w całym okresie biegu ich przedawnienia wysoce utrudnione z powodu rażąco wadliwej legislacji i wywołanej nią rozbieżności orzecznictwa co do biernej legitymacji pozwanego w sprawach o zwrot kwot stanowiących równowartość obowiązkowych podwyżek wynagrodzeń na podstawie art. 4a ustawy z dnia 16 grudnia 1994 r. (...). Dopiero uchwała Sądu Najwyższego w składzie siedmiu sędziów z dnia 30 marca 2006 r., III CZP 130/05 (OSNC 2006, nr 11, póz. 177) przesądziła o biernej legitymacji pozwanego w tych sprawach. Zatem dopiero po jej podjęciu, a ściślej: z chwilą kiedy możliwe stało się zapoznanie z nią i jej uzasadnieniem, rozpoczął się okres, w którym strona powodowa mogła mieć pewność, że zobowiązanym wobec niej z tytułu wspomnianych podwyżek jest pozwany - i tym samym możliwość w pełni efektywnego dochodzenia od niego roszczeń. (...) W tej sytuacji (...) wytoczenie powództwa o te roszczenia w dniu 30 września 2008 r., nie może być uznane za nadmiernie spóźnione, a spóźnienie to - za nieusprawiedliwione. Jak wyjaśniono, w całym okresie biegu przedawnienia objętych pozwem roszczeń dochodzenie ich przez stronę powodową było wysoce utrudnione z przyczyn niezależnych od niej (...)".

Ponieważ w niniejszej sprawie mamy do czynienia dokładnie z taką właśnie sytuacją, Sąd podzielając w całości stanowisko Sądu Najwyższego cytowane powyżej , uznał ,iż podniesiony przez pozwanego zarzut przedawnienia stanowi nadużycie prawa .

Mając na uwadze wszystkie podniesione wyżej okoliczności i treść powołanych przepisów, Sąd orzekł jak w wyroku. O odsetkach od zasądzonej kwoty orzekł na podstawie art. 481 k.c. zasądzając je , zgodnie z żądaniem od daty wniesienia pozwu.

O kosztach postępowania orzekł na podstawie art. 100 k.p.c.