Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2013r.

Sąd Okręgowy Warszawa Praga w W. IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący SSO Iwona Wróblewska – Pokora

Sędziowie SSO Paweł Iwaniuk

SSO Beata Janiszewska (spr.)

Protokolant Martyna Perzyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 września 2013r. w W.

sprawy z powództwa m.(...) W.

przeciwko B. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Południe w W.

z dnia 8 maja 2012 r., sygn. akt I C 900/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II. i zasądza od B. S. na rzecz m. (...) W. kwotę (...),40 (tysiąc sto sześć złotych 40/100) złotych, a w pozostałym zakresie powództwo oddala;

2.  zasądza od B. S. na rzecz m. (...) W. kwotę 146 (sto czterdzieści sześć) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt IV Ca 1331/12

UZASADNIENIE

Apelacja jest zasadna.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne Sądu I instancji oraz dokonaną przez ten Sąd ocenę dowodów, w związku z czym nie zachodzi potrzeba powtórzenia poczynionych już ustaleń (postanowienie SN z 26.04.2007 r., II CSK 18/07, Lex 966804).

Nietrafne są zarzuty sprzeczności ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału. Kwestia skuteczności zwolnienia się przez pozwaną „z ciążącego na niej obowiązku wniesienia opłaty rocznej za rok 2008 w pełnej wysokości” nie należy do sfery ustaleń faktycznych, lecz ich oceny prawnej. Ponadto wbrew twierdzeniom apelacji, Sąd I instancji wyjaśnił okoliczności zbycia przez pozwaną użytkowania wieczystego gruntu w zakresie tych faktów, które były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Nie można także podzielić zarzutów naruszenia przepisów postępowania ze skutkiem rzekomego wpływu tego naruszenia na rozstrzygnięcie sprawy. Uzasadnienie wyroku powinno zawierać wyjaśnienie podstawy prawnej rozstrzygnięcia z przytoczeniem przepisów prawa (art. 328 § 2 in fine k.p.c.). Nie musi natomiast obejmować wywodów, odnoszących się do wszystkich prezentowanych przez strony, a niepodzielonych przez Sąd kierunków oceny prawnej. W motywach zaskarżonego orzeczenia w sposób kompletny, a ponadto klarowny i spójny zostały zawarte wszystkie elementy, wymienione w art. 328 § 2 k.p.c.

Skuteczne natomiast okazały się zarzuty naruszenia prawa materialnego.

W części objętej apelacją powoda istota sporu między stronami sprowadzała się do rozstrzygnięcia, czy należna za 2008 r. opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego obciążała pozwaną oraz nabywcę prawa użytkowania wieczystego w częściach odpowiadających okresom przysługiwania tego prawa, czy - przeciwnie, powodowi przysługiwało względem pozwanej roszczenie o zapłatę całej należności za 2008 rok. W związku zatem ze zbyciem prawa użytkowania wieczystego, to pozwana powinna dokonać z nabywcą stosownych rozliczeń, uwzględniających uiszczenie opłaty także za okres, w którym z gruntu będzie korzystał nowy użytkownik wieczysty. W ocenie Sądu Okręgowego zasadne jest drugie z zaprezentowanych stanowisk.

Roszczenie o zapłatę opłaty rocznej powstaje z nadejściem kolejnego roku trwania użytkowania wieczystego. Opłata obejmuje należność „z góry za dany rok” (art. 71 ust. 4 zd. 1 u.g.n.). Termin spełnienia świadczenia jest zastrzeżony na korzyść dłużnika. Upływa on z dniem 31 marca, a od 01 kwietnia roszczenie staje się wymagalne. Dla określenia podmiotu zobowiązanego do zapłaty zasadnicze znaczenie ma wskazanie, kto stał się dłużnikiem w związku z powstaniem obowiązku zapłaty należności za dany rok. W ocenie Sądu dłużniczką taką była pozwana; jej bowiem prawo użytkowania wieczystego przysługiwało w dniu 01 stycznia 2008 roku. Fakt zbycia tego prawa nie doprowadził do zmiany dłużnika na nabywcę użytkowania wieczystego. Już wcześniej bowiem nastąpiła podmiotowa konkretyzacja stosunku prawnego z powódką, którego przedmiotem był obowiązek zapłaty opłaty rocznej. Zmiana dłużnika w związku z przeniesieniem prawa użytkowania wieczystego wymagałaby zatem albo dokonania przejęcia długu, albo wyraźnej podstawy prawnej, prowadzącej do takiego skutku wprost z mocy ustawy.

Niewątpliwie nie miał miejsca, a nawet nie był podnoszony fakt przejęcia długu pozwanej przez nabywcę prawa użytkowania wieczystego. Z kolei, co dotyczy drugiego z wyróżnionych wariantów, w ocenie Sądu przepisy nie zawierają rozwiązania, które ze zbyciem użytkowania wieczystego łączyłoby również zmianę osoby dłużnika w ukształtowanym już podmiotowo i przedmiotowo stosunku prawnym, tzn. w zakresie uiszczenia skonkretyzowanej opłaty za dany rok (a nie odrębnej kwestii odpłatności użytkowania wieczystego jako takiego).

W szczególności rację ma, zdaniem Sądu Okręgowego, strona powodowa, kiedy twierdzi, że obowiązek uiszczenia opłaty rocznej nie ma w analizowanym przypadku charakteru zobowiązania realnego. Sąd w składzie obecnie orzekającym nie podziela odmiennego zapatrywania Sądu Najwyższego, zajętego w wyroku z 25.11.2010 r., I CSK 692/09 (Lex nr 736524). Zarówno z uwagi na naturę prawną zobowiązania realnego, jak i skutki działania tej konstrukcji (m.in. nieprzedawnialność roszczeń, doprowadzanie do skutku zmiany dłużnika bez zgody wierzyciela, wymaganej w razie umownego przejęcia długu), wnioski o jej wprowadzeniu muszą jednoznacznie wynikać z przepisów prawa. W odniesieniu do obowiązku uiszczenia opłaty rocznej teza o istnieniu zobowiązania realnego nie znajduje oparcia w unormowaniach Kodeksu cywilnego oraz ustawy o gospodarce nieruchomościami. Odmienne stanowisko prowadziłoby zresztą do takiej konsekwencji (sprzecznej z treścią zaskarżonego orzeczenia, uwzględniającego żądanie zapłaty za pierwszych 17 dni roku), że nabywca użytkowania wieczystego z chwilą uzyskania tego prawa stawałby się nie tylko uprawnionym (w zakresie prawa rzeczowego), lecz także zobowiązanym do zapłaty całej, nieuiszczonej przez pozwaną opłaty za 2008 rok.

Nieuzasadnione jest również stanowisko, że opłata roczna jest dokonywana pro parte, stosownie do czasu przysługiwania użytkowania wieczystego zbywcy oraz nabywcy tego prawa. Takiemu poglądowi przeczy treść art. 71 ust. 4 u.g.n., z którego wprost wynika, że opłata roczna pobierana jest jednokrotnie, za cały rok korzystania przez użytkownika wieczystego z cudzego gruntu. Roszczenie o zapłatę obejmuje zatem całą należność: zarówno za te miesiące roku, które już upłynęły, jak i za okres pozostały do końca roku. Odmienne, tzn. niejednorazowe uiszczanie tej opłaty jest możliwe jedynie w razie rozłożenia jej na raty, przy czym z przepisów nie wynika, by zmiana użytkownika wieczystego, nawet współgrająca z terminami płatności kolejnych rat, powodowała także zmianę osoby dłużnika zobowiązanego do zapłaty. Wobec opisanego wyżej normatywnego ukształtowania powstania obowiązku zapłaty, wykluczone jest przyjmowanie „sprawiedliwościowej” zasady podziału opłaty odpowiednio do okresu korzystania z nieruchomości. Uregulowanie jednokrotnego pobierania opłaty spowodowałoby, że wobec braku stosownych rozwiązań (w tym – braku podstaw do odwoływania się do konstrukcji zobowiązania realnego), nie można byłoby od nabywcy dochodzić uzupełniającej zapłaty (do końca roku) – gdy tymczasem zbywca uważałby się za zobowiązanego jedynie w zakresie współmiernym do czasu uprzedniego przysługiwania mu prawa użytkowania wieczystego.

Podkreślenia wymaga, że wprowadzając analizowany obecnie model uiszczania opłat rocznych ustawodawca był świadomy, iż w różnych momentach (przed uiszczeniem opłaty, jak i po jej uiszczeniu za dany rok) może mieć miejsce zbycie prawa pod tytułem szczególnym. Pomimo to jednak nie przewidział pobierania opłaty rocznej pro parte. Przyjęte rozwiązanie, pozwalające na ukształtowanie się klarownej sytuacji zarówno wierzyciela, jak i dłużnika analizowanego stosunku prawnego, nie powinno być traktowane jako utrudniające ich wzajemne relacje w razie zbycia prawa użytkowania wieczystego gruntu. Czynność ta bowiem zawsze wymaga zachowania formy aktu notarialnego, strony mogą zatem z pomocą notariusza określić, w jaki sposób chcą uwzględnić w swych rozliczeniach fakt dokonania (lub konieczności dokonania w przyszłości) opłaty rocznej.

Nie powinno być także pominięte rozważenie faktu dokonania w 2007 r. nowelizacji art. 71 u.g.n., polegającej na dodaniu ust. 6. Przepis ten określa skutki wygaśnięcia prawa użytkowania wieczystego w postaci zmniejszenia opłaty rocznej „proporcjonalnie do czasu trwania użytkowania wieczystego w tym roku”. Niewątpliwe jest podobieństwo obu sytuacji, wyrażające się w tym, że w analizowanych przypadkach dochodzi do ustania korzystania z nieruchomości przez dotychczasowego użytkownika wieczystego. Znamienne jest zatem, że pomimo wprowadzenia art. 71 ust. 6 u.g.n., ustawodawca zbieżnego mechanizmu nie przewidział w odniesieniu do zbycia prawa użytkowania wieczystego na rzecz kolejnego uprawnionego. Poprzestanie na obecnym rozwiązaniu jednokrotnego pobierania opłaty należy więc uznać za kontynuowanie aprobowanego przez prawodawcę rozwiązania normatywnego, którego nie powinna naruszać odmienna wykładnia jednoznacznie w tej kwestii sformułowanego art. 71 ust. 4 u.g.n.

Z punktu widzenia zajętego tu stanowiska bez znaczenia pozostaje, czy zmiana użytkownika wieczystego, następująca po konstytutywnym wpisie nabywcy do księgi wieczystej (art. 27 u.g.n.) miała miejsce przed terminem spełnienia świadczenia z tytułu opłaty rocznej. Podobnie bezprzedmiotowe jest rozstrzyganie, czy wobec wstecznego skutku dokonanego wpisu do księgi wieczystej (art. 29 u.k.w.ih.) termin spełnienia świadczenia powinien być traktowany jako istotny dla określenia sytuacji prawnej pozwanej, czy nabywcy użytkowania wieczystego. Stosowanie żadnego z tych przepisów nie wchodziło bowiem w rachubę w okolicznościach niniejszej sprawy.

Z uwagi na niezaskarżenie przez powoda rozstrzygnięcia Sądu I instancji zawartego w punkcie III wyroku, pomimo zmiany orzeczenia nie zachodziły podstawy do uwzględnienia żądania zmiany rozstrzygnięcia o kosztach postępowania przed tym Sądem.

Wobec faktu, że apelacja została wygrana w całości, zasadne okazało się żądanie powoda zasądzenia na jego rzecz kwoty 146 złotych, obejmującej opłatę od apelacji (56 złotych) oraz koszty zastępstwa profesjonalnego pełnomocnika powódki (90 złotych), określone zgodnie z § 6 pkt 2 i § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 490).

Z uwagi na powyższe Sąd orzekł, jak w sentencji wyroku.