Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 października 2015 roku

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący – SSO Wacław Banasik

Sędziowie SSO Renata Wanecka (spr.)

SSO Katarzyna Mirek - Kwaśnicka

Protokolant sekr. sądowy Anna Bałdyga

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 października 2015 r. w P.

sprawy z powództwa Z. M.

przeciwko S. B.

o zapłatę

oraz z powództwa wzajemnego S. B.

przeciwko Z. M.

o zapłatę

na skutek apelacji S. B.

od wyroku Sądu Rejonowego w Gostyninie z dnia 28 maja 2015 r.

sygn. akt I C 104/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od S. B. na rzecz Z. M. kwotę 600 (sześćset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego za II instancję.

Sygn. akt IV Ca 618/15

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Gostyninie wyrokiem z 28 maja 2015r. zasądził od S. B. na rzecz Z. M. kwotę 18.079,84 zł z odsetkami ustawowymi od kwoty 14.083,84 zł od dnia 2 stycznia 2013r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 3.996 zł od dnia 25 stycznia 2013r. do dnia zapłaty, oddalając w pozostałej części powództwo oraz oddalił w całości powództwo wzajemne wniesione przez S. B.. Ponadto Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.321 zł tytułem zwrotu kosztów procesu i nie obciążył jej obowiązkiem ponoszenia kosztów sądowych.

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W październiku 2011r. została zawarta pomiędzy powodem (pozwanym wzajemnym) Z. M., prowadzącym działalność gospodarczą pod firmą (...) a pozwaną (powódka wzajemną) S. B. umowa, której przedmiotem było wykonanie domku corocznego, drewnianego, systemem kanadyjskim, usytuowanego na działce w S. D. pod nr (...), Gm. Ł.. Inwestycja miał być rozpoczęta w marcu 2012r. a zakończona w czerwcu 2012r., jej wartość strony ustaliły na 96.639 zł netto. Inwestor zobowiązał się do: dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia, zadatkowania 40% wartości wynagrodzenia w dniu podpisania umowy, z przeznaczeniem na zakup materiałów oraz do przyjmowania wykonanych robót częściowo, w miarę ich ukończenia, za zapłatą odpowiedniej części wynagrodzenia: I etap inwestycji – wykonanie konstrukcji ścian domu i konstrukcji dachu - 30% wartości wynagrodzenia, płatne niezwłocznie po zgłoszeniu zakończenia etapu, nie później niż 7. dnia, II etap inwestycji – wykonanie ścian wewnętrznych, montaż okien, drzwi zewnętrznych, montaż wełny mineralnej i folii paroprzepuszczalnej, obicie ścian boazerią wewnętrzną świerkową - 20% wartości wynagrodzenia, płatne niezwłocznie po zgłoszeniu zakończenia etapu, nie później niż 7. dnia, III etap inwestycji – wykonanie podłóg drewnianych, drzwi wewnętrznych i parapetów na parterze, montaż schodów ażurowych na poddaszu - 10% wartości wynagrodzenia, płatne niezwłocznie po zgłoszeniu zakończenia etapu, nie później niż 7. dnia. W przypadku niezapłacenia w terminie umówionej części wynagrodzenia, powód był uprawniony do wstrzymania realizacji inwestycji do czasu uiszczenia należności, a termin wykonania umowy uległ wówczas stosownemu do czasu opóźnienia przesunięciu powiększonemu o 7 dni roboczych.

Dnia 28 maja 2012r. strony podpisały aneks do umowy, który ustalał, że kwota inwestycji będzie wynosić 112.640 zł netto, a wzrost należności wynikał ze zwiększonej powierzchni zabudowy oraz dodatkowej dobudowy wiaty.

W dniu 15 czerwca 2012r. powód ukończył prace związane z realizacją I etapu budowy i tego samego dnia strony podpisały protokół odbioru. Z protokołu wynikało, że I etap realizacji inwestycji objął wykonanie konstrukcji ścian domu, wykonanie konstrukcji dachu oraz wykonana została wiata na samochód. Protokół nie zawierał żadnych uwag odnośnie wykonanych robót.

W dniu 29 listopada 2012r. powód ukończył prace związane z realizacją II etapu budowy, zaś 10 grudnia 2012r. został podpisany protokół odbioru, z którego wynikało, że etap ten objął wykonanie ścian wewnętrznych, montaż okien i drzwi zewnętrznych, montaż wełny mineralnej, obicie ścian boazerią świerkowa na parterze. W protokole została zawarta uwaga dotycząca tego, że zamiast wełny mineralnej użyto pianki poliuretanowej.

W dniu 10 grudnia 2012r. Z. M. wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 22.083,84 zł. z terminem zapłaty do 2 stycznia 2012r., tytułem rozliczenia II etapu budowy, z czego zapłacono 8.000zł, a do zapłaty pozostało 14.083,84 zł.

S. B. licznymi mailami informowała pozwanego o nieprawidłowym wykonaniu prac i domagała się dokończenia prac wykończeniowych z poprzednich etapów budowy, z czym Z. M. się nie zgadzał.

W dniach 21 i 22 stycznia 2013r. pozwana pracownikom firmy pozwanego (...) uniemożliwiła wstęp na teren budowy poprzez zamknięcie posesji i zmianę kłódek.

Powód, obawiając się o dalsze niewywiązanie się z umowy przez pozwaną, w dniu 22 stycznia 2013r. wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 3.996zł z terminem zapłaty 25 stycznia 2013r. tytułem częściowego rozliczenia III etapu budowy – wykonanie parapetów i podłóg.

W dniu 23 stycznia 2013r. S. B. skierowała do powoda pismo, w którym wypowiedziała przedmiotową umowę w związku z brakiem odpowiedzi i przedstawienia harmonogramu oraz sposobu naprawy wad powstałych na obiekcie mieszkalnym w S. (...) zgodnie z wezwaniem do usunięcia wad z dnia 9 stycznia 2013r.

Ponieważ pozwana nie zapłaciła należności w terminie, w dniu 26 stycznia 2013r. powód wysłał jej wezwanie do zapłaty kwoty 14.083,84 zł z terminem płatności 2 stycznia 2013r. oraz kwoty 3.996 zł z terminem płatności 25 stycznia 2013r., które nie zostało odebrane.

W budynku występują wady polegające na wzajemnym przesunięciu połączeń desek schodzących się w narożnikach, pod listwami połączeniowymi, w ościeżach okien i drzwi, na sufitach, a wzajemne przesunięcia wynoszą od kilku milimetrów do 20 mm. Są to wady nieistotne, usuwalne i nie wpływają na możliwość użytkowania budynku zgodnie z przeznaczeniem, są to usterki natury estetycznej i w sposób prosty można je usunąć. Koszt robót poprawkowych, polegających na demontażu fragmentów niestarannie montowanych desek boazeryjnych i ponownym, prawidłowym ich montowaniu wynosi 2.970,12 (3.207,23 brutto). Powód nie wykonał prac objętych umową polegających na wykonaniu ścianki wewnętrznej wydzielającej wiatrołap i drugiego malowania, koszt tych prac wynosi 3.823,37 zł netto (4.129,24 brutto).

Dokonując oceny prawnej, Sąd I instancji wskazał, że strony łączyła umowa o roboty budowlane. Zgodnie z art. 647 kc przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. Zgodnie z art. 654 kc w braku odmiennego postanowienia umowy inwestor zobowiązany jest na żądanie wykonawcy przyjmować wykonane roboty częściowo, w miarę ich ukończenia, za zapłatą odpowiedniej części wynagrodzenia. Art. 656 § 1 kc stanowi natomiast, że do skutków opóźnienia się przez wykonawcę z rozpoczęciem robót lub wykończeniem obiektu albo wykonania przez wykonawcę robót w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową, do rękojmi za wady wykonanego obiektu, jak również do uprawnienia inwestora do odstąpienia od umowy przed ukończeniem obiektu stosuje się odpowiednio przepisy o umowie o dzieło.

Sąd Rejonowy podniósł, że zgodnie z umową pozwana zobowiązała się do przyjmowania robót częściowo, w miarę ich ukończenia, za zapłatą odpowiedniej części wynagrodzenia. Przedmiotem powództwa głównego było wynagrodzenie za II etap inwestycji oraz za część III etapu inwestycji. Wykonanie II etapu inwestycji zostało stwierdzone w protokole zakończenia II etapu inwestycji, podpisanego w dniu 10 grudnia 2012r. Protokół ten zawierał jedną uwagę dotyczącą użycia pianki poliuretanowej zamiast wełny mineralnej. Nie zawierał natomiast innych uwag dotyczących jakości wykonanych robót. Zdaniem Sądu I instancji, nie można zgodzić się ze stanowiskiem pozwanej, iż protokół odbioru nie miał charakteru protokołu zdawczo-odbiorczego, gdyż nie zawierał opisu wad. Fakt, że podczas odbioru II etapu inwestycji wad nie zgłoszono, nie może dyskwalifikować czynności odbioru w rozumieniu art. 654 kc. Podkreślił jednak, że brak uwag w protokole odbiorczym dotyczących jakości wykonanych prac nie oznacza, że pozwana w ogóle nie zgłaszała takich uwag. Korespondencja kierowana do powoda wskazuje, że zastrzeżenia takie miała. Natomiast o tym, że zastrzeżenia jej były zasadne świadczy opinia biegłego z zakresu budownictwa J. K.. Wynika z niej, że są to wady nieistotne, usuwalne i nie wpływają na możliwość użytkowania budynku zgodnie z przeznaczeniem, są natury estetycznej i w sposób prosty można je usunąć. Podlegają one usunięciu stosownie do art. 637 i 638 kc, ale to uprawnienie inwestora nie wpływa na obowiązek odbioru i zapłaty wynagrodzenia za budynek wzniesiony zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej. Skoro więc roboty objęte II etapem inwestycji zostały wykonane, to nawet jeśli mają wady, to pozwana winna zapłacić za nie stosowne wynagrodzeni, wynikające z faktury VAT nr (...).

W przypadku zapłaty kwoty wynikającej z faktury VAT nr (...) za częściowe rozliczenie III etapu budowy (wykonanie podłóg i parapetów) brak jest protokołu odbiorczego z uwagi na to, że etap ten nie został zakończony i w związku z tym nie wszystkie prace nim objęte zostały wykonane. Strony jednak nie kwestionowały faktu wykonania tych robót, z tym że pozwana zakwestionowała ich wartość. Stanowisko to nie mogło zostać uwzględnione. Należy podkreślić, że w umowie strony określiły wynagrodzenie za wykonanie całej inwestycji ryczałtowo. Oznacza to, że tak ustalona kwota winna być zapłacona. W związku z tym bez znaczenia ma wartość poszczególnych prac skoro i tak za wszystkie prace ma być zapłacona wcześniej określona kwota. Skoro faktura VAT nr (...) dotyczy części etapu III inwestycji tj. prac, które rzeczywiście zostały wykonane, i nie przekracza kwoty ryczałtu wynagrodzenia za ten etap, to w takiej wysokości należy ją uregulować. W związku z powyższym Sąd Rejonowy uznał żądanie powoda za zasadne i je w znacznej części uwzględnił.

Sąd oddalił powództwo jedynie w zakresie odsetek ustawowych od kwoty 14.083,84 zł. za okres od 2 stycznia 2012r. do 1 stycznia 2013r.

Jako podstawę powództwa wzajemnego S. B. na rozprawie w dniu 14 maja ostatecznie wskazała art. 637 kc., który w zw. z art. 656 § 1 kc stosuje się odpowiednio m.in. do uprawnienia inwestora do odstąpienia od umowy przed ukończeniem obiektu.

Zgodnie z art. 637 § 1 kc, jeżeli dzieło ma wady, zamawiający może żądać ich usunięcia wyznaczając w tym celu przyjmującemu zamówienie odpowiedni termin z zagrożeniem, że po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu nie przyjmie naprawy, natomiast przyjmujący może odmówić naprawy, gdyby wymagała nadmiernych kosztów. Z kolei § 2 tego przepisu stanowi, że gdy wady usunąć się nie dadzą albo gdy z okoliczności wynika, że przyjmujący zamówienie nie zdoła ich usunąć w czasie odpowiednim, zamawiający może od umowy odstąpić, jeżeli wady są istotne. Jeżeli wady nie są istotne, zamawiający może żądać obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. To samo dotyczy wypadku, gdy przyjmujący zamówienie nie usunął wad w terminie wyznaczonym przez zamawiającego.

Sąd wskazał, że konsekwencją ustalenia, iż ujawnione wady mają charakter nieistotny, wyłącza uprawnienie do odstąpienia od umowy. W związku z tym należało stwierdzić, że jej „wypowiedzenie” było bezskuteczne, a strony nadal łączy umowa. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że zachowanie pozwanej świadczy o tym, że jej intencją nie było odstąpienie od umowy. Z chwilą skutecznego złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, odpada podstawa prawna spełnionych już świadczeń, zatem powinien zostać przywrócony stan rzeczy sprzed zawarcia umowy. Każdej ze stron przysługuje roszczenie zwrotne, a jednocześnie zostają one zwolnione z obowiązku świadczenia w zakresie dotychczas niewykonanym, skutek ex tunc jest związany z istotą odstąpienia od umowy. Gdyby pozwanej rzeczywiście chodziło o odstąpienie od umowy, to winna żądać od powoda przywrócenia stanu sprzed umowy, a sama żądać zwrotu całego zapłaconego wynagrodzenia, zaś okoliczność taka nie została jednak wskazana. Skoro nie doszło do skutecznego odstąpienia od umowy, powództwo wzajemne oparte na tej podstawie, zdaniem Sądu Rejonowego, należało oddalić.

Zgłaszane przez S. B. wady nieistotne, mogły dawać podstawę do żądania obniżenia wynagrodzenia w odpowiednim stosunku. Pozwana była reprezentowana przez pełnomocnika zawodowego jednak dotychczas żądania takiego nie zgłosiła. Co więcej, powód wykazał gotowość przeprowadzenia robót poprawkowych, wskazanych w opinii biegłego, za zgodą pozwanej własnym staraniem i na własny koszt. W związku z tym, w ocenie Sądu I instancji, obecnie nie istnieje żadne roszczenie pieniężne, które mogłaby zgłosić wobec powoda lub skutecznie potrącić.

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł na podstawie art. 98 kpc oraz art. 100 kpc, uznając, że zachodzą przesłanki do włożenia na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, ponieważ jego przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania.

Pozwana była częściowo zwolniona od kosztów sądowych. Sąd Rejonowy nie obciążył jej tymi kosztami, uznając, że zachodzi tu wypadek szczególnie uzasadniony, gdyż pozwana wprawdzie pracuje, ale ma na utrzymaniu dwoje dzieci.

Apelację od wyroku złożyła S. B. i zarzuciła naruszenie art. 637 kc poprzez brak uznania, iż nie doszło do żądania obniżenia ceny świadczonej usługi. Pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w ten sposób, aby Sąd II instancji uwzględnił żądanie obniżenia ceny i oddalił powództwo w zakresie kwoty. 8.626,42 zł dochodzonej pozwem oraz wniosła o zasądzenie na jej rzecz zwrotu kosztów procesu za obie instancje, w tym z tytułu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Z uzasadnienia apelacji wynika, iż S. B. zweryfikowała swoje stanowisko i obecnie żąda obniżenia ceny wykonanej usługi o 8.600 zł.

W odpowiedzi na apelację Z. M. wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za II instancji.

Na rozprawie 21 października 2015r. apelująca, zastępowana przez pełnomocnika, sprecyzowała, iż zaskarża wyrok w punkcie 3 (rozstrzygnięcie o powództwie wzajemnym) i wnosi o zasądzenie kwoty 8.626,42 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest niezasadna.

Na wstępie należy wskazać, iż art. 637 kc, którego dotyczy zarzut apelacyjny, został uchylony z dniem 25 grudnia 2014r. na mocy 44 pkt. 34 ustawy z 30 maja 2014r. o prawach konsumenta (Dz. U. 2014.827). Jednak zgodnie z art. 51 tej ustawy do umów zawartych przed dniem jej wejścia w życie stosuje się przepisy dotychczasowe. Dlatego w odniesieniu do umowy o roboty budowalne, zawartej w 2012r., art. 637 kc w zw. z art. 656 kc nadal mógłby mieć zastosowanie.

Przepis ten przewiduje dwa rodzaje roszczeń przysługujących inwestorowi w zależności od rodzaju wad, jakimi dotknięte jest dzieło; w przypadku wad istotnych jest to uprawnienie do odstąpienia od umowy, zaś przy wadach nieistotnych – prawo do obniżenia ceny. Opinia biegłego z zakresu budownictwa J. K. wskazuje jednoznacznie na to, że wady ujawnione w budynku wzniesionym na zamówienie inwestora, mają charakter nieistotny i nadają się do usunięcia. Mimo to powódka wzajemna, reprezentowana przez fachowego pełnomocnika, konsekwentnie opierała swoje stanowisko na twierdzeniu, iż skutecznie odstąpiła od umowy. Z takim poglądem nie można się zgodzić. S. B. w dniu 24 stycznia 2013r. wysłała Z. M. pismo zatytułowane „wypowiedzenie umowy na roboty budowlane zawartej w październiku 2011”, które ze względu na treść i zajmowane w sprawie stanowisko można ewentualnie zakwalifikować, jako odstąpienie od umowy. Oznacza to jednak, że strony powinny zwrócić sobie wzajemne świadczenia, tymczasem, jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, S. B. zamierza zatrzymać budynek, mimo stwierdzonych usterek. Nade wszystko jednak nie przysługuje jej takie roszczenie, ponieważ roboty budowalne, wykonane przez powoda, nie są dotknięte wadami istotnymi. Wnioski opinii są jednoznaczne, zaś strona, reprezentowana przez profesjonalistę, winna się zreflektować i wnieść o obniżenie ceny, jednak tego nie uczyniła.

Sąd Okręgowy nie podziela zdania apelującej, iż żądanie oddalenia powództwa głównego, oznacza żądanie obniżenia ceny. Wprawdzie strona nie ma obowiązku wskazywania podstawy prawnej swojego stanowiska, ale musi przytoczyć jego podstawę faktyczną. S. B. do zamknięcia rozprawy w I instancji konsekwentnie utrzymywała, że z uwagi na wady budynku, skutecznie odstąpiła od umowy o roboty budowalne, a nadto musi ponieść koszty na ich usunięcie, dlatego w powództwie wzajemnym domagała się zasądzenia na jej rzecz 18.975,60 zł. W żadnym momencie nie domagała się ona obniżenia wynagrodzenia za roboty budowalne.

Zgłoszenie roszczenia z tego tytułu dopiero w II instancji jest spóźnione. Zgodnie z art. 383 kpc w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami. Jednakże w razie zmiany okoliczności można żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się można nadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy. W toku postępowania odwoławczego w niniejszej sprawie nie zaistniały okoliczności, o jakich mowa w zdaniu drugim cyt. wyżej przepisu. Dlatego też Sąd Okręgowy nie uwzględnił apelacji.

Na marginesie tylko wypada zauważyć, że nawet gdyby były podstawy do uznania zarzutów apelacyjnych za zasadne, to wskazane byłoby zaskarżenie punktu 1 wyroku i obniżenie zasądzonej w nim kwoty o 8.626,42 zł. Z opinii biegłego z zakresu budownictwa wynika, że koszt robót poprawkowych i uzupełniających wynosi 7.336,97 zł brutto (4.129,24 zł – roboty uzupełniające + 3.207,73 zł – roboty poprawkowe), zatem nie jest też jasne, dlaczego S. B. domaga się obniżenia ceny o 8.626,42 zł.

Z tych wszystkich względów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 kpc oddalił apelację.

O kosztach procesu za II instancję, na które składa się wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego wzajemnego, Sąd orzekł zgodnie z art. 98 kpc. Wysokość wynagrodzenia adwokata została ustalona zgodnie z § 13 ust. 1 pkt. 1) w zw. z § 6 pkt. 4) rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.