Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 września 2015 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 września 2015 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy A. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o prawo do niezrealizowanego świadczenia

na skutek odwołania A. Z.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 23 lutego 2015 r. nr (...)-SER- (...)

o d d a l a o d w o ł a n i e

/-/ SSO D. Radaszkiewicz

Sygn. akt IV U 616/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 23 lutego 2015 roku na podstawie art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych odmówił A. Z. prawa do niezrealizowanego świadczenia z tytułu zawieszonej emerytury w okresie od 1 października 2011 roku do 21 listopada 2012 roku po zmarłej żonie J. Z. ((...)

Odwołanie od powyższej decyzji złożył A. Z. domagając się jej zmiany przez nakazanie organowi rentowemu wypłaty niezrealizowanego świadczenia wraz z waloryzacją i należnymi odsetkami.

W uzasadnieniu odwołania skarżący domagał się wypłaty emerytury zmarłej żony nabytej od dnia 1 lipca 2008 roku za okres od 1 października 2011 roku do 21 listopada 2012 roku, kiedy świadczenie było zawieszone z uwagi na kontynuację zatrudnienia. Ustawa uprawniająca emerytów do wypłaty świadczeń za wskazany powyżej okres weszła w życie ponad 3 miesiące po śmierci żony. Skarżący podniósł, że ograniczenie terminu składania przez spadkobierców osób uprawnionych wniosków o wypłatę zawieszonych świadczeń do 12 miesięcy od dnia śmierci osoby uprawnionej jest niekonstytucyjnym działaniem organu rentowego.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. w odpowiedzi na odwołanie, podtrzymując argumentację z uzasadnienia decyzji, wniósł o jego oddalenie. Nadto, powołując się na wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 4 grudnia 2013 roku wydany w sprawie III AUa 386/13, wskazał, że pod pojęciem „niezrealizowanego świadczenia”, którym posługuje się przepis art. 136 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych należy rozumieć świadczenie, do którego prawo zostało już ustalone lub co najmniej osoba uprawniona wystąpiła o nie jeszcze za życia, ale nie zostało ono jej wypłacone, niezależnie od przyczyn opóźnienia w wypłacie świadczenia. Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 18 lipca 2013 roku wydanym w sprawie IV U 1745/13 oddalił odwołanie J. Z. od decyzji organu rentowego z dnia 18 marca 2013 roku odmawiającej wypłaty emerytury za okres od dnia 1 października 2011 roku do dnia 21 listopada 2012 roku. Ustawa z dnia 13 grudnia 2013 roku o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1 października 2011 roku do 21 listopada 2012 roku została opublikowana w Dzienniku Ustaw z dnia 4 lutego 2014 roku pod poz. 169 i weszła w życie 19 lutego 2014 roku, a wiec już po śmierci J. Z.. Tak więc uprawnienie J. Z. do wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011 roku do 21 listopada 2012 roku nie powstało do chwili jej śmierci. Nie przysługuje więc także osobom uprawnionym w myśl przepisu art. 136 ust 1 ustawy do niezrealizowanego świadczenia, bowiem świadczenie takie nie istnieje.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Wnioskodawca A. Z. i J. Z. byli małżonkami.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. decyzją z dnia 15 lipca 2008 roku przyznał J. Z. emeryturę od dnia 1 lipca 2008 roku i jednocześnie z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia zawiesił wypłatę emerytury. Decyzją z dnia 25 lutego 2009 roku organ rentowy ponownie ustalił wysokość emerytury i wznowił wypłatę świadczenia. Decyzją z dnia 7 października 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. zawiesił wypłatę emerytury z uwagi na kontynuowanie zatrudnienia.

(dowód: decyzja o przyznaniu emerytury k. 46-49 akt ZUS, decyzja o ponownym ustaleniu i wznowieniu wypłaty emerytury k. 72-75 akt ZUS, decyzja o wstrzymaniu wypłaty emerytury k. 227 akt ZUS)

J. Z. w dniu 29 listopada 2012 roku złożyła do organu rentowego wniosek o wypłatę świadczenia emerytalnego za okres od dnia 1 października 2011 roku do dnia 21 listopada 2012 roku.

(dowód: wniosek J. Z. k. 228 akt ZUS)

Decyzją z dnia 31 grudnia 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. od dnia 22 listopada 2012 roku wznowił wypłatę emerytury, a decyzją z dnia 18 marca 2013 roku odmówił uchylenia decyzji z dnia 7 października 2011 roku w części w jakiej decyzja ta zawiesza, na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 roku o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 roku, Nr 291, poz. 1707) w zw. z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, prawo do emerytury za okres od dnia 1 października 2011 roku do dnia 21 listopada 2012 roku.

(dowód: decyzja o wznowieniu wypłaty emerytury k. 230 akt ZUS, decyzja z dnia 18 marca 2013 roku k. 240 akt ZUS)

Sąd Okręgowy w Olsztynie wyrokiem z dnia 18 lipca 2013 roku wydanym w sprawie IV U 1745/13 oddalił odwołanie J. Z. od decyzji z dnia 18 marca 2013 roku i wyrok ten uprawomocnił się w dniu 9 sierpnia 2013 roku.

(dowód: wyrok SO w Olsztynie z dnia 18 lipca 2013 roku k. 11 akt IV U 1745/13)

J. Z. zmarła w dniu 7 listopada 2013 roku. Do tego czasu J. i A. małżonkowie Z. prowadzili wspólne gospodarstwo domowe, a wnioskodawca po śmierci żony był jej jedynym spadkobiercą.

(dowód: postanowienie SR w Bartoszycach o stwierdzeniu nabycia spadku po J. Z. k. 280 akt ZUS)

W dniu 19 lutego 2014 roku weszła w życie ustawa z dnia 13 grudnia 2013 roku o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz.U. 2014r., poz. 169)

Dnia 13 lutego 2015 roku A. Z. złożył do organu rentowego wniosek o wypłatę zawieszonej w okresie od 1 października 2011 roku do 21 listopada 2012 roku emerytury wraz z ustawowymi odsetkami oraz przy uwzględnieniu waloryzacji.

(dowód: wniosek o wypłatę niezrealizowanego świadczenia k. 270-271 akt ZUS)

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie A. Z. nie zasługuje na uwzględnienie.

Ustalony stan faktyczny był bezsporny między stornami, spór koncentrował się zaś wokół ustalenia prawa do dochodzenia przez wnioskodawcę - spadkobiercę E. Z. wypłaty niezrealizowanego świadczenia z tytułu zawieszonej w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. emerytury E. Z..

Ustawa z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz. U. z 2014 r. poz. 169) uregulowała szczegółowe zasady ustalania i wypłacania emerytur, do których prawo zostało zawieszone.

Zgodnie z art. 7 ustawy wypłata zawieszonej emerytury następuje na wniosek emeryta, który wniosek o wypłatę zawieszonej emerytury składa do organu rentowego, który następnie wydaje decyzję w sprawie ustalenia i wypłaty zawieszonej emerytury w terminie 60 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Wobec powyższego, w świetle obowiązującego prawa nie ma możliwości złożenia wniosku przez inne osoby niż emeryt w tym przez spadkobierców emeryta.

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy w sprawach nieuregulowanych w ustawie odsyła do stosowania odpowiednio m.in. art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t. Dz. U. 2015r., poz. 748), zgodnie z którym w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia określone ustawą, świadczenia należne jej do dnia śmierci wypłaca się małżonkowi, dzieciom, z którymi prowadziła wspólne gospodarstwo domowe, a w razie ich braku - małżonkowi i dzieciom,
z którymi osoba ta nie prowadziła wspólnego gospodarstwa domowego, a w razie ich braku - innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub na których utrzymaniu pozostawała ta osoba. Wskazane osoby mają prawo do udziału w dalszym prowadzeniu postępowania o świadczenia, nieukończonego wskutek śmierci osoby, która o te świadczenia wystąpiła, a roszczenia o wypłatę tych świadczeń wygasają po upływie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia przysługiwały, chyba że przed upływem tego okresu zgłoszony zostanie wniosek o dalsze prowadzenie postępowania.

Świadczenia z ubezpieczeń społecznych, a do takich należy zaliczyć emeryturę, w tym tzw. emeryturę zawieszoną nie mają charakteru cywilnoprawnego i prawo do nich nie podlega dziedziczeniu, cesji, ani żadnej innej formie następstwa prawnego. Przepis art. 136 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych pozwala osobom bliskim wstąpić - po złożeniu wniosku przez ubezpieczonego - w jego prawa i nabyć prawo do świadczenia. Przepis ten nie mógł mieć zastosowania w przedmiotowej sprawie, albowiem ustawa z 13 grudnia 2013 r. o wypłacie emerytur do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1 października 2011 r. do 21 listopada 2012 r. a ściśle zawarty w niej art. 7 jednoznacznie regulując podobną sytuację, uzależnia zaktualizowanie się prawa do świadczenia zawieszonego od złożenia przez emeryta - i tylko przez niego - wniosku o wypłatę zawieszonego świadczenia. W realiach niniejszej sprawy prawo do złożenia wniosku o wypłatę zawieszonej emerytury nie przechodziło na spadkobiercę ubezpieczonej, gdyż nie zachodziła kontynuacja wszczętego przez emeryta postępowania o wypłatę zawieszonej emerytury. Regulacje zawarte w ustawie z dnia 13 grudnia 2013 roku o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. jak również te wynikające z ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie dają możliwości do samodzielnego wszczęcia postępowania przez osoby wymienione w art. 136 ust. 1 o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Uprawnienia wynikające z tego przepisu stanowią pochodną prawa zmarłego do emerytury. Tak więc w drodze ustanowionej powołanym przepisem sukcesji, nie może przejść na następców prawnych więcej uprawnień niż te, jakie przysługiwały zmarłemu emerytowi.

Pod pojęciem „świadczenia niezrealizowanego” w rozumieniu przepisu art. 136 ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych należy rozumieć świadczenie, do którego prawo zostało już ustalone lub co najmniej osoba uprawniona wystąpiła o nie jeszcze za życia, ale nie zostało ono jej wypłacone, niezależnie od przyczyn opóźnienia w wypłacie świadczenia (wyrok SA w Łodzi z dnia 4 grudnia 2013 roku, III AUa 386/13). Nie można więc uznać, że w sprawie niniejszej takie świadczenie powstało.

Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 13 listopada 2012 roku wydanym w sprawie K 2/2012 uznał przepis art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011 r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, z 2010 r. Nr 40, poz. 224, Nr 134, poz. 903, Nr 205, poz. 1365, Nr 238, poz. 1578 i Nr 257, poz. 1726, z 2011 r. Nr 75, poz. 398, Nr 149, poz. 887, Nr 168, poz. 1001, Nr 187, poz. 1112 i Nr 205, poz. 1203 oraz z 2012 r. poz. 118 i 251), dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy za niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok ten został ogłoszony w Dzienniku Ustaw w dniu 22 listopada 2012 roku i począwszy od tego dnia utracił moc prawną art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw. Trybunał Konstytucyjny nie wskazał ani w wyroku, ani w jego uzasadnieniu innej daty utraty mocy obowiązywania tych przepisów. Wobec czego niekwestionowanym w ocenie Sądu Okręgowego jest że wyrok ten nie ma zastosowania do przypadającego przed dniem 22 listopada 2012 roku okresu zawieszenia emerytur na podstawie przepisu art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw. Wskazać należy, że dopiero z dniem 19 lutego 2014 r. w życie weszły przepisy ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz. U. 2014, 169 j. t.). W tym dniu E. Z. już nie żyła i nie uzyskała podstawy prawnej do domagania się wypłaty zawieszonej emerytury.

W ocenie Sądu wnioskodawca z całą pewnością nie może ubiegać się o zawieszone świadczenie na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. z uwagi na fakt, iż zgodnie z art. 7 przywołanej ustawy, wypłata świadczenia może nastąpić jedynie na wniosek emeryta. Zważywszy, iż ubezpieczona zmarła przed dniem wejścia w życie tej ustawy logicznym jest, że nie złożyła przedmiotowego wniosku, tym samym nie zostały spełnione wszystkie przesłanki niezbędne do wypłaty świadczeń w oparciu o powyższe regulacje. Przepisy prawa, które weszły w życie już po śmierci ubezpieczonej nie mogą wywierać skutków oraz wpływać na jej sytuację prawną z godnie z ogólną zasadą, iż prawo nie działa wstecz.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. w zw. z art. 136 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.