Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 sierpnia 2015r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Milczarek

Protokolant – sekretarka Katarzyna Słaba

po rozpoznaniu w dniu 25 sierpnia 2015r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania: H. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 13 maja 2014r., numer (...), znak: (...)

w sprawie: H. S.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

z udziałem osoby zainteresowanej A. K.

o podstawę wymiaru składek

oddala odwołanie.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt VI U 1774 / 14

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że dla A. K. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne od 1.01. 2013 r. do 31.12.2013 r. stanowi kwota 1600 zł, a od 1.01.2014 r. kwota 1680 zł. z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika H. S., stwierdzając w uzasadnieniu, że zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego ubezpieczonej z wynagrodzeniem w kwocie 7180 zł miało na celu jedynie uzyskanie przez wnioskodawczynię podwyższonego świadczenia z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku chorobowego i macierzyńskiego. Wskazane działania podjęte w celu skonstruowania okoliczności pozwalających na zmianę wynagrodzenia zasadniczego za pracę, nie są zgodne z zasadami współżycia społecznego i służą osiągnięciu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych osób ubezpieczonych w tym systemie.

W odwołaniu od tej decyzji skarżąca zarzuciła jej wydanie z naruszeniem przepisów t.j. :

1.  Obrazę przepisów prawa materialnego tj. art.18 ust.1 oraz art.20 ust. Ustawy z dnia13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013r., poz.1442) poprzez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastosowanie skutkujące bezzasadnym przyjęciem przez organ rentowy, że podstawa wymiaru składki ubezpieczonej jako pracownikowi skarżącej wynosi minimalne wynagrodzenie za pracę obowiązujące w latach 2013 – 2014r. w sytuacji, gdy zgromadzony materiał dowodowy, zwłaszcza umowa o pracę, zeznania świadków, zakres obowiązków, rodzaj obsługiwanych kontraktów, obroty przedsiębiorstwa skarżącej, wykształcenie i kwalifikacje ubezpieczonej wskazują, że brak jest podstaw do uznania, że wynagrodzenia A. K. w spornym okresie czasu nie wynosiło 7180 zł, a z drugiej strony brak jest jakichkolwiek przesłanek zawartych w cytowanym przepisie, które nie wprost zabraniałby zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych rzeczywiście osiąganej kwoty wynagrodzenia i opłacania wyższych składek w sytuacji gdy cytowane przepisy prawa wprost dopuszczają taką możliwość,

2.  Obrazę przepisów prawa procesowego tj. art. 233 par.1 kpc, która miała wpływ na wynik sprawy, poprzez nieuzasadnione przyjęcie przez organ rentowy, iż mimo zgromadzonej dokumentacji w postaci umowy o pracę, kwestionariusza osobowego, zakresu obowiązków, kart szkoleń BHP, oraz zeznań licznych świadków przesłuchanych w sprawie, z których bezspornie wynikał charakter pracy A. G., rodzaj obsługiwanych kontraktów, zarządzanie zasobami ludzkimi, odpowiedzialność za sprawy kadrowe i księgowe, liczne delegacje i nienormowany czas pracy, należało uznać podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne w. wym. w wysokości minimalnej dla spornego okresu czasu, w sytuacji gdy przeprowadzone dowody dostarczały wiedzy przeciwnej,

3.  Błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, polegający na zaniechaniu przez organ rentowy wnikliwego zbadania wszystkich okoliczności sprawy, a zwłaszcza zaniechanie ustalenia obrotów płatnika składek w celu ustalenia możliwości płatniczych pracodawcy, zaniechanie zbadania skali kontraktów zawieranych przez płatnika składek, zaniechanie zbadania struktury zatrudnienia, zaniechanie ustalenia danych co do zakresu wykształcenia i kwalifikacji Ubezpieczonej, co miało wpływ na wynik sprawy i nie pozwoliło na prawidłowe ustalenie stanu faktycznego,

4.  Obrazę przepisów prawa materialnego tj. art.41 ust.12 i 13 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych poprzez niewłaściwe i nieuzasadnione zakwestionowanie wynagrodzenia osiąganego przez A. K., stanowiącego podstawę wymiaru składek w sytuacji gdy zakład pracy posiadał możliwości ekonomiczne na wypłatę takiego wynagrodzenia, wysokość wynagrodzenia odpowiada charakterowi pracy i ilości wykonywanych obowiązków a także wykształceniu ubezpieczonej, a z drugiej strony brak jest podstaw, że wynagrodzenie które otrzymywała ubezpieczona jest sprzeczne z prawem i zasadami współżycia społecznego,

5.  Obrazę przepisów prawa materialnego tj. art.58 par.2 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu przez organ rentowy, że umowa o pracę pomiędzy skarżącą, a ubezpieczoną była nieważna z tej przyczyny, że była sprzeczna z zasadami współżycia społecznego w sytuacji gdy żaden przeprowadzony w sprawie dowód nie dostarczył takiej wiedzy, zwłaszcza że określone w umowie między stronami wynagrodzenie nie generowało uprawnienia do postępowania sprzecznego z normą moralną, zwłaszcza, że przepisy ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie reglamentują wysokości zgłaszanego do ubezpieczeń społecznych przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składki,

6.  Wydanie przez organ rentowy decyzji sprzecznej z zasadą swobodnego kształtowania postanowień umownych.

Ubezpieczona wniosła o:

- zmianę zaskarżonej decyzji i uznanie w wyroku, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne A. K., podlegającej ubezpieczeniom jako pracownikowi w PHU (...) wynosi 7180 zł(słownie: siedem tysięcy sto osiemdziesiąt złotych),

- ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji i przekazanie do ponownego rozpoznania,

- zasądzenie na rzecz Skarżącej kosztów postępowania w niniejszej sprawie wraz z uwzględnieniem kosztów zastępstwa prawnego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podnosząc argumentacje zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje:

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy stwierdził, że odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz chorobowe za ubezpieczonych, o których mowa w art. 16 ust. 1-3, 5, 6 i 9-12, obliczają, rozliczają i przekazują co miesiąc do Zakładu w całości płatnicy składek. W myśl art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12. Zgodnie z art. 20 ust. 1 . ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe oraz ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i ubezpieczenia rentowe, z zastrzeżeniem ust. 2 i ust. 3.

Art. 66 ust. 1 pkt a ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych stanowi, że obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają:

1)osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są:

a)pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych,

W art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych stwierdza się, że do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, d-i i pkt 3, 11 i 35, stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób, z zastrzeżeniem ust. 5, 6 i 10.

W myśl art. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd Okręgowy wskazuje na ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, zgodnie z którym w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy systemowej, po przekazaniu przez płatnika składek raportu miesięcznego, przedkładanego zgodnie z art. 41 ust. 1, Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało ono wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.).

Na podstawie art. 41 ust. 13 ustawy ZUS jest również uprawniony do zmiany przekazanych przez płatnika składek informacji o wysokości wynagrodzenia.

Sąd Okręgowy uznał, że zakwestionowanie w niniejszej sprawie przez organ rentowy wysokości ustalonego w umowie o pracę ubezpieczonej wynagrodzenia w wysokości łącznej 7180 zł brutto miesięcznie jest uzasadnione.

Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności zajął się kwestią czy faktycznie nastąpiło takie ukształtowanie zakresu obowiązków ubezpieczonej już w fazie organizacji spółki, które mogło skutkować przyznaniem wynagrodzenia przekraczającego znacznie kwotę minimalnego wynagrodzenia. Zauważyć trzeba, że u odwołującej zatrudnieni byli przed nawiązaniem z zainteresowaną stosunku pracy jedynie pracownicy fizyczni, obowiązki administracyjne wykonywała A. B. (1), obsługę sprawowało biuro podatkowe, po przejściu zainteresowanej na zasiłki chorobowy i macierzyński, obowiązki przejął krojczy a na miejsce zainteresowanej nie zatrudniono nowego pracownika. Sytuacja finansowa firmy odwołującej w momencie zatrudniania zainteresowanej była zła, odwołująca miała duże zaległości płatnicze, nie osiągała dochodu. Wielkość firmy, jej obroty, ilość pracowników również nie generowała tak wielu czynności, które uzasadniałyby tak wysokie ( 7180 zł ) wynagrodzenie, jakie zaproponowała odwołująca zainteresowanej. Nie ma żadnych dowodów na to, że praca zainteresowanej dawała ponadprzeciętne efekty, zasługujące na szczególną gratyfikację. Brak dowodów na to, że odwołująca ponosiła jakiekolwiek koszty związane ze świadczeniem pracy u odwołującej, a ponadto w umowie o pracę nie ma postanowień w tym zakresie. Podkreślenia wymaga fakt, że zainteresowana w momencie podjęcia pracy była zatrudniona równolegle u innego pracodawcy, prowadziła też własną działalność gospodarczą i wychowywała 3 letniego syna. W takich okolicznościach nie była w stanie świadczyć pracy w takim rozmiarze jak twierdziła to odwołująca. Ponadto zwrócić trzeba uwagę na to, że zainteresowana była córką odwołującej, która z kolei zatrudniła się u zainteresowanej za minimalnym wynagrodzeniem. Wszystkie te okoliczności świadczą niezbicie o tym, że jakkolwiek zainteresowana pracowała u odwołującej, to jednak ani rozmiar tej pracy, ani okoliczności jej świadczenia, ani kondycja finansowa firmy odwołującej nie uzasadniały ustalenia wynagrodzenia zaineresowanej na tak wysokim poziomie.

Sąd Okręgowy ocenił, że wynagrodzenie ustalone w spornej kwocie było także nieadekwatne do rodzaju powierzonych wnioskodawczyni obowiązków i odbiegało od wynagrodzenia otrzymywanego przez inne osoby zatrudnione w firmie. W świetle tak ustalonych okoliczności Sąd Okręgowy przyjął, że ustalenie wynagrodzenia ubezpieczonej na kwotę 7180 zł było czynnością sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, a tym samym nieważną w myśl art. 58 § 2 k.c. Widoczny w sprawie problem polega na ustaleniu wynagrodzenia w zawartej umowie o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia z ubezpieczenia społecznego jako wygórowanego świadczenia za wykonywaną pracę w celu uzyskania przez osobę ubezpieczoną naliczonych od takiej podstawy świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Zdaniem Sądu Okręgowego, nieważnością w przedmiotowej sprawie dotknięte zostały uzgodnienia stron umowy dotyczące wysokości wynagrodzenia za pracę ( art.58 § 3 k.c. ).

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r.(II UK 16/05;OSNP 2006/11-12/191) Sąd ten stwierdził, że „Nadmierne podwyższenie wynagrodzenia pracownika może być w zakresie prawa ubezpieczeń społecznych ocenione jako dokonane z zamiarem nadużycia prawa do świadczeń.”

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2005 r. (III UK 89/05 OSNP 2006/11-12/192, OSP 2007/4/41) Sąd Najwyższy uznał, że „Ustalenie w umowie o pracę rażąco wysokiego wynagrodzenia za pracę może być, w konkretnych okolicznościach, uznane za nieważne jako dokonane z naruszeniem zasad współżycia społecznego, polegającym na świadomym osiąganiu nieuzasadnionych korzyści z systemu ubezpieczeń społecznych kosztem innych uczestników tego systemu (art. 58 § 3 k.c. w związku z art. 300 k.p.)”.

W wyroku Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14.11.2014 r. (III AUa 172/14; LEX nr 1621153) wypowiedziano podobny pogląd: „Autonomia stron umowy o pracę w kształtowaniu jej postanowień podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. prowadzi do wniosku, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie. Ocena wysokości wynagrodzenia uzgodnionego przez strony stosunku pracy na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych ma istotne znaczenie z uwagi na okoliczność, że ustalanie podstawy wymiaru składki z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy następuje w oparciu o przychód, o którym mowa w ustawie z 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne, a w szczególności wynagrodzenie zasadnicze, wynagrodzenie za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty itp. Umowa o pracę wywołuje zatem nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. W związku z powyższym ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego.” Poglądy powyższe Sąd Okręgowy podziela, uznając, że mają one zastosowanie w okolicznościach niniejszej sprawy.

Sąd Okręgowy podkreśla, że organ rentowy nie zakwestionował samego faktu pracy zainteresowanej A. K. u odwołującej H. S. a jedynie uznał, że ustalenie kwoty wynagrodzenia w umowie o pracę ubezpieczonej jest nieważne i zdaniem Sądu Okręgowego, z omówionych wyżej przyczyn, organ rentowy prawidłowo uznał, iż wnioskodawczyni w spornym okresie podlegała obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy o pracę, lecz z podstawą wymiaru składek w kwocie 1600 zł. a od 1.01.2014 r. w kwocie 1680 zł.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na mocy art.477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w wyroku.

SSO Ewa Milczarek