Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 października 2015 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Marcin Graczyk

Protokolant: Łukasz Jóźwiak

po rozpoznaniu w dniu 13 października 2015 r. w Warszawie na rozprawię

sprawy I. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o wcześniejszą emeryturę (z warunków szczególnych)

na skutek odwołania I. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 12 stycznia 2015 r. i z dnia 23 marca 2015 r.

znak: ENMS/10/(...)

1.  zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznaje I. K. prawo do wcześniejszej emerytury od dnia 1 grudnia 2014 roku;

2.  nie stwierdza odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do przyznania świadczenia;

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na rzecz I. K. kwotę 60 (sześćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt. VII U 220/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczona I. K. dnia 2 lutego 2015 r. za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych(...) Oddział w W. wniosła odwołanie od decyzji w/w organu rentowego z dnia 12 stycznia 2015 r., znak ENMS/10/(...), mocą której odmówiono ubezpieczonej prawa do wcześniejszej emerytury.

W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że podstawą decyzji odmownej było niezaliczenie przez organ rentowy zatrudnienia w okresie od 1 września 1976 r. do 31 stycznia 1997 r. w (...) Sp. z o.o. jako zatrudnienia w warunkach szczególnych. Odwołująca się zaznaczyła, że przedstawione przez nią świadectwo pracy z dnia 31 stycznia 1997 r. w tym zakładzie posiada informację o pracy w warunkach szczególnych oraz o obejmowanym przez nią stanowisku obuwnika wykrawacza, które zostało wymienione w pkt 4, dział VII wykazu A dotyczącym przemysłu lekkiego. Odwołująca się zwróciła również uwagę, że za pracę w warunkach szczególnych uważa się pracę przy produkcji spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejenie i powlekanie tkanin obuwniczych. Praca ta odpowiada pracy na stanowisku cholewkarz ortopeda w rozumieniu rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. Swoje stanowisko w powyższym zakresie ubezpieczona poparła orzeczeniem Sądu Okręgowego w Gdańsku. Ponadto, zdaniem odwołującej, zaniedbania pracodawcy w zakresie prawidłowego wystawienia świadectwa pracy oraz świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie może w sposób negatywny oddziaływać na jej uprawnienia emerytalne. Okoliczność ta powinna zostać uwzględniona przez organ rentowy z urzędu.

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 13 lutego 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o oddalenie odwołania I. K. na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Przedstawiając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy podkreślił, że zgodnie z jego oceną ubezpieczona nie udokumentowała 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach szczególnych i nie złożyła wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku na dochody budżetu państwa mimo członkostwa w otwartym funduszu emerytalnym. Organ rentowy nie uwzględnił okresu zatrudnienia ubezpieczonej w (...) Sp. z o.o. ponieważ na przedłożonym świadectwie pracy z dnia 31 stycznia 1997 r. istniała rozbieżność w zajmowanych stanowiskach – zakład pracy powołał się na poz. 14, pkt 4 dział VII wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1983 r. w którym wskazano stanowisko cholewkarz ortopeda, natomiast w przedmiotowym świadectwie pracy wskazano, że odwołująca zajmowała stanowisko obuwnika wykrawacza. W tych okolicznościach oraz na podstawie przywołanych przepisów organ rentowy uznał decyzję za zasadną i zgodną z prawem.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

I. K., urodzona w dniu (...), była zatrudniona w (...) Sp. z o.o. w W. w okresie od 1 września 1976 r. do 31 stycznia 1997 r. na stanowisku obuwnik wykrawacz. Zakład pracy zajmował się produkcją obuwia, jednakże nie wykonywał butów ortopedycznych i nikt nie pracował na stanowisku cholewkarz ortopeda. Praca w przedsiębiorstwie odbywała się na hali produkcyjno-montażowej o wielkiej powierzchni. Na hali pracowały wszystkie oddziały, znajdowały się taśmy montażowe oraz magazyn, panował hałas i unosił się zapach kleju. Praca odwołującej polegała głównie na ręcznym sklejaniu podeszw skórzanych oraz spajaniu ze sobą różnych elementów butów klejem butapren lub kauczukiem. Odwołująca pracowała również przy wykrawaniu skóry na elementy butów i wygładzaniu skóry przy użyciu przeznaczonych na ten cel maszyn, a także przy końcowym czyszczeniu butów rozpuszczalnikiem i acetylenem. Odwołująca świadczyła pracę w pełnym wymiarze czasu pracy, przez 8 godzin dziennie (zeznania świadka A. O., dowód z przesłuchania I. K., akta osobowe I. K. k. 73-73 a.s.).

Dnia 22 grudnia 2014 r. I. K. złożyła do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniosek o emeryturę wraz z kwestionariuszem informacyjnym dotyczącym okresów składkowych i nieskładkowych oraz załącznikami (wniosek o emeryturę, kwestionariusz i załączniki k. 1-25 tom I a.r.).

W dniu 12 stycznia 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wydał decyzję znak: ENMS/10/(...) mocą której odmówił ubezpieczonej prawa do emerytury. Za podstawę odmowy organ rentowy przyjął nieudowodnienie przez ubezpieczoną okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych oraz niezłożenie wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa pomimo członkostwa ubezpieczonej w funduszu (decyzja ZUS z 12.01.2015 r. tom I k. 43 a.r.).

Dnia 2 lutego 2015 r. I. K. złożyła odwołanie od decyzji organu rentowego z dnia 12 stycznia 2015 r. inicjując tym samym niniejsze postępowanie (odwołanie k. 2 a.s.).

Dnia 23 lutego 2015 r. I. K. złożyła za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddziału w W. oświadczenie o przekazaniu zgromadzonych przez nią środków na otwartym funduszu emerytalnym na rzecz Skarbu Państwa (oświadczenie I. K. tom II k. 1 a.r.).

Sąd Okręgowy ustalił stan fatyczny na podstawie dokumentów zgromadzonych w toku postępowania, obejmujących akta organu rentowego i akta osobowe złożone przez ubezpieczoną, a także zeznań świadka A. O. oraz odwołującej I. K..

Dokumenty zebrane w sprawie stanowiły źródło głównych ustaleń stanu faktycznego. Bezspornym w sprawie był fakt, że I. K. pracowała na rzecz Zakładu (...) Sp. z o.o. w latach 1976-1997. W związku z tym Sąd zwrócił szczególną uwagę na akta osobowe ubezpieczonej, pozwoliły one bowiem w sposób rzetelny ustalić ogólny zarys okoliczności świadczenia pracy ubezpieczonej na rzecz tego zakładu.

Sąd dał wiarę dowodom z zeznań świadka A. O. oraz przesłuchania odwołującej I. K. w całości. Zeznania świadka były szczególnie wartościowe ze względu na fakt, iż świadek pracowała z odwołującą w tym samym zakładzie pracy od 1979 r. i wykonywała ten sam lub podobny zakres obowiązków co odwołująca, w związku z czym posiadała wiedzę na temat świadczonej przez nią pracy. Zeznania świadka i odwołującej się były spójne ze sobą wzajemnie oraz z okolicznościami wynikającymi ze zgromadzonej w toku postępowania dokumentacji.

Zaznaczenia wymaga, że organ rentowy kwestionował świadectwo pracy wydane przez (...) w zakresie wskazanym w odpowiedzi na odwołanie. W pozostałym zakresie strony nie kwestionowały dowodów zebranych w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej I. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 12 stycznia 2015 r., znak ENMS/10/(...) było zasadne i jako takie podlegało uwzględnieniu.

Przepis art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 1440; ze zm.) wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn, oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 ustawy.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do Otwartego Funduszu Emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w Otwartym Funduszu Emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Przy określaniu prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie ma żadnej swobody. Prace te ściśle i jasno określone są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Na wykazach prac zawartych we wskazanym rozporządzeniu, nie kończą się jednak ograniczenia dotyczące uprawnień z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik musi ją wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy. Dodatkowo, zgodnie z powołanym rozporządzeniem, aby kobieta mogła nabyć prawo do emerytury powinna:

1.  posiadać 20-letni okres zatrudnienia, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia),

2.  wykonywać pracę wymienioną w wykazie A (Prace w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego), będącym załącznikiem do rozporządzenia, oraz

3.  osiągnąć wiek emerytalny wynoszący 55 lat (§ 4 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia) oraz być zatrudnioną przez co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach (§ 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia).

W myśl stanowiska wyrażonego w orzecznictwie, w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, warunki nabycia prawa do wcześniejszej emerytury muszą być spełnione łącznie w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. W postępowaniu odwoławczym od decyzji odmawiającej prawa do tego świadczenia, sąd ubezpieczeń społecznych ocenia legalność decyzji według stanu rzeczy istniejącego w chwili jej wydania (wyrok SN z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05). Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze powinno być stwierdzone przez pracodawcę w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze lub w świadectwie pracy (wyrok SN z dnia 15 grudnia 1997 roku, II UKN 417/97 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 roku, II UKN 598/00). Jednocześnie wskazać należy, że świadectwo pracy nie jest dokumentem urzędowym w myśl art. 244 § 1 k.p.c., gdyż pracodawca nie ma charakteru organu władzy publicznej, świadectwo pracy stanowi więc dokument prywatny zgodnie z art. 245 k.p.c. W orzecznictwie podkreśla się, że przy ustalaniu prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym złożenie dowodu w postaci świadectwa pracy może być kwestionowane, co na podstawie art. 6 k.c. pociąga za sobą obarczenie ciężarem dowodu strony, która zaprzecza okolicznościom wynikającym ze świadectwa pracy. Należy bowiem ustalić, jakie prace ubezpieczony rzeczywiście wykonywał, bowiem ta okoliczność, nie zaś nazwa zajmowanego stanowiska, przesądza o ewentualnym istnieniu przesłanek dla przyznania dochodzonego świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie II UK 337/03).

W niniejszej sprawie bezspornym jest, że I. K. osiągnęła wymagany wiek 55 lat i posiada wymaganą ilość okresów składkowych i nieskładkowych 25 lat. Ponadto odwołująca jako członek otwartego funduszu emerytalnego złożyła w dniu 23 lutego 2015 r. oświadczenie o wyrażeniu zgody na przekazanie środków zgromadzonych na rachunku OFE na dochody budżetu państwa.

Istotą sporu w niniejszej sprawie było ustalenie, czy odwołująca posiadała okres zatrudnienia 15 lat w warunkach szczególnych. Organ rentowy uznał bowiem, ze odwołująca ubiegając się o wcześniejszą emeryturę nie udowodniła okresu świadczenia pracy w warunkach szczególnych w wymiarze przewidzianym w przepisie § 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego. Podstawą wskazanego wyżej wniosku organu rentowego były rozbieżności w świadectwie pracy wystawionym przez (...) z dnia 31 stycznia 1997 r., które w ocenie organu rentowego nie pozwalają uznać tego świadectwa pracy za wystawione prawidłowo.

Jak ustalono w toku niniejszego postępowania nie ulega wątpliwości, że I. K. w okresie od 1 września 1976 r. do 31 stycznia 1997 r. była zatrudniona w (...). Nie ma również wątpliwości co do tego, że praca na dużej hali produkcyjnej przy obecności maszyn i taśm montażowych, dużego hałasu i zapachów kleju stanowiła pracę w warunkach szkodliwych, przy czym okoliczność ta nie jest tożsama z pracą w warunkach szczególnych. Jak wskazano w rozważaniach wcześniejszych, ustawodawca w stosownych przepisach określił katalogi tego typu prac. W przypadku niniejszej sprawy organ rentowy już w trakcie postępowania w przedmiocie wniosku ubezpieczonej o wcześniejszą emeryturę z własnej inicjatywy sięgnął po stosowny katalog stanowiący załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1983 r., wskazując na rozbieżności pomiędzy pracami w warunkach szczególnych wskazanymi w załączniku a informacje zawarte w świadectwie pracy wydanym ubezpieczonej przez pracodawcę. Mając jednak na uwadze charakter pracy ubezpieczonej, która pracowała w zakładzie obuwniczym, konieczne jest odniesienie się do innych katalogów prac w warunkach szczególnych. I tak, w poz. 12 i 14 dział VII wykazu A stanowiącego załącznik do wspomnianego już rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego wymieniono prace przy produkcji spodów obuwniczych ze skóry, gumy i tworzyw sztucznych oraz klejenie i owlekanie tkanin obuwniczych oraz prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniem wyrobów przemysłu skórzanego. Ze wskazanymi pozycjami koresponduje katalog będący załącznikiem do zarządzenia nr 7 ministra przemysłu chemicznego i lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r. w sprawie prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego. Zgodnie bowiem z pkt 1-4 ust. 12 dział VIII wskazanego wyżej załącznika, za prace związane ze szlifowaniem, klejeniem i wykańczaniu wyrobów przemysłu skórzanego uważa się m. in. prace na stanowisku obuwnika montażysty, formowacza, szwacza przy nanoszeniu kleju i sklejaniu elementów wyrobów z użyciem klejów toksycznych, przeszywaniu obuwia, szlifowaniu elementów wyrobów. Jak wynika więc z powyższego, praca wykonywana przez ubezpieczoną w okresie zatrudnienia w (...) stanowiła pracę w warunkach szczególnych, ponieważ wykonywane przez nią czynności odpowiadały definicjom zawartym we wskazanych załącznikach. Praca ubezpieczonej polegała na sklejaniu i zszywaniu obuwia przy użyciu klejów i maszyn oraz wykrawaniu i dopasowywaniu elementów obuwia.

Oceniając okres wykonywania przez ubezpieczoną pracy w warunkach szczególnych Sąd doszedł do wniosku, że ze względu na długość zatrudnienia (...) (ok. 21 lat) należało przyjąć spełnienie przez ubezpieczoną wymogu 15 lat pracy tego rodzaju. Ubezpieczona wykonywała bowiem opisane wyżej czynności w sposób stały, w pełnym wymiarze czasu pracy i przez cały okres zatrudnienia. Co prawda ubezpieczona pracowała przez pewien czas na magazynie ze względu na ciążę, a ponadto przebywała również na urlopie wychowawczym, jednakże długość wskazanych okresów jest nieznaczny z perspektywy długości pracy ubezpieczonej w (...).

Wobec powyższych ustaleń Sąd uznał, że odwołująca spełniła wszystkie przesłanki wymagane do uzyskania prawa do emerytury ze względu na zatrudnienie w warunkach szczególnych, co skutkowało zmianą skarżonej decyzji organu rentowego na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Ponieważ ubezpieczona wystąpiła z wnioskiem o emeryturę dnia 22 grudnia 2014 r., Sąd na podstawie art. 129 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przyznał jej prawo do emerytury od dnia 1 grudnia 2014 r.

Na podstawie art. 118 ustawy o emeryturach i rentach Sąd jako organ odwoławczy od decyzji organu rentowego orzekł o jego odpowiedzialności za nieustalenie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W ocenie Sądu, na gruncie niniejszej sprawy organowi rentowemu odpowiedzialności przypisać nie można. Ustalenie, że odwołująca spełnił warunek 15 lat zatrudnienia w warunkach szczególnych było możliwe dopiero po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, obejmującego dowody z zeznań świadka i przesłuchania odwołującej. Organ rentowy nie ma tych możliwości dowodowych w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, gdyż ograniczony jest środkami dowodowymi wymienionymi w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49).

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Wysokość kwoty podlegającej zwrotowi z tytułu kosztów zastępstwa procesowego poniesionych przez ubezpieczoną wynika z § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. 2002 nr 163 poz. 1349).

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego.

K.S.