Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2015 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu w XVII Wydziale Karnym-Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący: SSO Dorota Maciejewska-Papież

Protokolant: st. prot. sąd. Agnieszka Popławska

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Poznaniu Jerzego Maćkowiaka

po rozpoznaniu w dniu 9 września 2015r., 12 października 2015r i 28 października 2015r

sprawy S. K. (K.)

oskarżonego o przestępstwo z art.178a § 4 kk

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku zaocznego Sądu Rejonowego Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu

z dnia 13 października 2014r., sygn. akt. VI K 885/14

na podstawie art.440 kpk uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu Poznań – Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu do ponownego rozpoznania

Dorota Maciejewska-Papież

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego Poznań-Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu z dnia 13 października 2014 r., sygn. akt VI K 885/14, oskarżony S. K. został uznany za winnego tego, że w dniu 31 marca 2014 r. w miejscowości Z., gmina G.-D., powiat golubsko- (...), woj. (...)- (...) będąc w stanie nietrzeźwości wynoszącym 1,72 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu oraz zmierzającym do stężenia 3,72 promila alkoholu we krwi kierował pojazdem mechanicznym – samochodem osobowym marki r. (...) nr rej. (...) po drodze publicznej, przy czym czynu tego dopuścił się będąc uprzednio prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości wyrokiem Sądu Rejonowego w Toruniu X Wydział Grodzki, sygn. akt XK 1128/05 z dnia 31.10.2005 r., tj. popełnienia przestępstwa z art. 178a § 4 kk i za to na podstawie art. 178a § 4 kk wymierzono mu karę 1 roku pozbawienia wolności, której wykonanie na podstawie art. 69 § 1 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk warunkowo zawieszono na okres 5 lat próby. Nadto na podstawie art. 71 § 1 kk orzeczono wobec oskarżonego karę grzywny w wysokości 40 stawek dziennych, każda po 20 zł. Z kolei na podstawie art. 42 § 2 kk orzeczono wobec oskarżonego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym na okres 2 lat, zaś na podstawie art. 49 § 2 kk orzeczono wobec oskarżonego świadczenie pieniężne w wysokości 500 zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej oraz na podstawie art. 72 § 1 pkt 5 zobowiązano oskarżonego do powstrzymania się do nadużywania alkoholu. Na podstawie art. 627 kpk i art. 2 ust. 1 pkt 3 oraz art. 3 ust, 2 ustawy o opłatach w sprawach karnych zasądzono od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty postępowania w wysokości 303,94 zł i wymierzono opłatę w wysokości 260 zł.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało zaskarżone przez oskarżyciela publicznego w części orzekającej o karze (k. 147-150), który zarzucił:

1.  Obrazę prawa karnego materialnego tj. art.69 § 4 kk. poprzez jego zastosowanie mimo braku przesłanek do uznania, iż zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadniałby możliwość podjęcia decyzji w przedmiocie warunkowego zawieszenia wykonania kary orzeczonej wobec oskarżonego,

2.  Obrazę prawa karnego procesowego tj. art.124 § 1 pkt 2 kpk, mająca wpływ na treść zaskarżonego wyroku, a polegającą na zaniechaniu ustosunkowania się przez Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do kwestii przesłanek uzasadniających zastosowanie wobec oskarżonego art.69 § 4 kk. i zastosowanie instytucji warunkowego zawieszenia wykonania orzeczonej wobec niego kary pozbawienia wolności,

3.  Rażącą niewspółmierność orzeczonego wobec oskarżonego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym w stosunku do okoliczności popełnienia przez oskarżonego zarzucanego mu czynu, w szczególności stwierdzonego stanu jego nietrzeźwości.

Wskazując na powyższe prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie jego punktów 2, 3 i 6 oraz podwyższenie wymiaru środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu lądowym do 4 lat oraz utrzymanie wyroku w mocy w pozostałym zakresie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja prokuratora okazała się celowa.

Sąd Rejonowy w dużej mierze prawidłowo przeprowadził postępowanie w rozpoznawanej sprawie, zgromadził dowody wystarczające dla jej rozstrzygnięcia, zaś ocena dowodów poczyniona przez Sąd I instancji spełniała przy tym wszystkie wymagania wynikające z art. 7 kpk, a w szczególności odpowiadała wskazaniom prawidłowego rozumowania i nie była dotknięta dowolnością, nadto nie była kwestionowana przez żadną ze stron. Także zastrzeżeń nie budziły ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego oraz ocena prawna zachowania oskarżonego, w uwzględnieniu okoliczności istniejących w chwili wydania zaskarżonego orzeczenia.

Owa ocena prawna wymagała korekty, a to wobec zmiany sytuacji prawnej oskarżonego w chwili wyrokowania przez Sąd Okręgowy.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż w istocie oskarżony S. K. wyrokiem Sądu Rejonowego w Toruniu z dnia 31 października 2005 r., sygn. akt X K 1128/05 został uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 178a § 1 k.k., za co została orzeczona wobec niego kara pozbawienia wolności w wymiarze 1 roku i 6 miesięcy, której wykonanie warunkowo zawieszono na 4 lata próby oraz kara grzywny w wysokości 90 stawek dziennych po 20,00 zł każda. Ponadto wobec S. K. orzeczono zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych na 3 lata. Nadto oskarżonego zobowiązano do zapłaty świadczenia pieniężnego w kwocie 500,00 zł na rzecz Fundacji na Rzecz (...) w Ruchu Drogowym (...) T., a także zobowiązano go do powstrzymania się od spożywania alkoholu (k. 72).

Karę grzywny wykonano dnia 12 września 2007 r., z kolei dnia 29 lipca 2008 r. wykonano środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów. Ponadto w dniu 14 października 2015 r. został wykonany nałożony na S. K. obowiązek uiszczenia świadczenia pieniężnego na rzecz Fundacji na Rzecz (...) w Ruchu Drogowym (...) T. (k. 188-189). Nigdy nie zarządzono wykonania wymierzonej wspomnianym wyrokiem kary pozbawienia wolności.

Na gruncie niniejszej sprawy zastosowanie znalazł art. 76 kk. Wprawdzie przywołany przepis, w związku z ustawą z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2015, poz. 369), zmienił się pod względem redakcyjnym, jednakże niezmieniona pozostała zasada, wedle której skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby (art. 76 § 1 kk), jednakże jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania (art. 76 § 2 kk). W związku z powyższym, wobec upływu 6 miesięcy od zakończenia czteroletniego okresu próby oraz wykonania kary grzywny, a także nałożonych na S. K. środków karnych (w tym uiszczenia świadczenia pieniężnego w dniu 14 października 2015 r., a więc już w toku postępowania odwoławczego), zgodnie z treścią art. 76 kk., doszło do zatarcia skazania oskarżonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Toruniu X Wydział Grodzki, sygn. akt XK 1128/05 z dnia 31 października 2005 r.

Mając na uwadze powyższe, traci na aktualności przyjęcie odpowiedzialności oskarżonego S. K. na podstawie art. 178a § 4 k.k. albowiem „ fakt zatarcia z mocy prawa wcześniejszego prawomocnego skazania za przestępstwo określone w art. 178a § 1 k.k. lub wymienione w art. 178a § 4 k.k., zaistniały w dacie wyrokowania co do popełnienia czynu określonego w art. 178a § 1 k.k., uniemożliwia przyjęcie odpowiedzialności sprawcy na podstawie art. 178a § 4 k.k. także wtedy, gdy do popełnienia tego czynu doszło przed upływem okresu niezbędnego do zatarcia wcześniejszego skazania. Nie stanowi natomiast przeszkody do przyjęcia odpowiedzialności na podstawie art. 178a § 4 k.k. zatarcie, w dacie wyrokowania, skazania za przestępstwo, którego częścią było orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych, jeżeli będący przedmiotem osądu czyn określony w art. 178a § 1 k.k. został popełniony w okresie obowiązywania tego zakazu” (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2014 r., III KK 381/14, LEX nr 1621350, Prok.i Pr.-wkł. 2015/4/4, KZS 2015/3/32 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2012 r., IV KK 59/12, OSNKW 2013/1/3, Biul.SN 2013/1/16). W przywołanym postanowieniu Sądu Najwyższego podkreślono również, iż odpowiedzialność na podstawie art. 178a § 4 k.k. - ze względu na uprzednie skazanie za przestępstwo określone w art. 178a § 1 k.k. lub wymienione w art. 178a § 4 k.k. - sprawca czynu z art. 178a § 1 k.k. ponosi do momentu zatarcia wcześniejszego skazania w myśl zasad ogólnych, określonych przepisami rozdziału XII kodeksu karnego .

„skoro - zgodnie z treścią art. 106 k.k. - skazanie uważa się za niebyłe z chwilą zatarcia, to oznacza to, iż z tym momentem nie dochodzi po prostu do wyeliminowania z mocą wsteczną z porządku prawnego wyroku, jako w ogóle niewydanego, oraz do anulowania wywołanych skazaniem skutków (utraty lub ograniczenia praw), a wskazuje na to, że od omawianego momentu skutki te przestają działać na przyszłość, a więc, iż fakt skazania, z chwilą jego zatarcia, nie może rodzić dla skazanego żadnych negatywnych konsekwencji - wobec przywrócenia mu statusu osoby niekaranej.” (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2012 r., IV KK 59/12).

W takim stanie rzeczy odpowiedzialność karną oskarżonego można rozpatrywać jedynie przez pryzmat znamion przestępstwa z art.178a § 1 kk.

Przechodząc do apelacji prokuratora należy wskazać, iż zawiera ona ściśle określone zarzuty. W związku tym, że środek zaskarżenia został wniesiony na niekorzyść przez profesjonalny podmiot, nie można było potraktować zarzutów apelacyjnych w jakikolwiek sposób rozszerzająco.

Wobec zmiany sytuacji prawnej oskarżonego i dezaktualizacji okoliczności uzasadniających przypisanie mu przestępstwa z art.178a § 4 kk., odpadł podniesiony przez prokuratora zarzut obrazy prawa materialnego tj. art.69 § 4 kk., przepis ten jest bowiem ściśle związany z wypełnieniem przez podsądnego ustawowych znamion czynu z art.178a § 4 kk.

Kwestionując wymiar kary prokurator zarzucił rażącą niewspółmierność kary wyłącznie do wymiaru środka karnego. W zakresie kary pozbawienia wolności oskarżyciel skupił się natomiast wyłącznie na braku szczególnie uzasadnionego wypadku pozwalającego na skorzystanie z dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia jej wykonania. Ów „szczególnie uzasadniony wypadek” nie jest wymagany w przypadku przypisania przestępstwa z art.178a § 1 kk, co wchodzi obecnie w grę w niniejszej sprawie. Wobec tego argumentacja oskarżyciela we wskazanej materii stała się bezprzedmiotowa.

Powyższe nie oznacza jednak automatycznie aprobaty zaskarżonego orzeczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego, wydając swe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy nie rozważył dokładnie i wnikliwie wszelkich okoliczności dotyczących zarówno samego czynu, jak i osoby oskarżonego. W szczególności nie należy zapominać, iż wyrazem znacznego nasilenia u sprawcy złej woli i lekceważenia porządku prawnego było prowadzenie samochodu mimo świadomości ilości wypitego alkoholu. Nie bez znaczenia pozostają też pozostałe okoliczności zdarzenia. Z kolei okoliczności łagodzące wymiar kary oskarżonego zostały rozważone przez Sąd I instancji w sposób pobieżny i lakoniczny, a jednocześnie nadano im znaczenie dyskredytujące elementy dla oskarżonego niekorzystne. Ponadto brak jest weryfikacji zachowania oskarżonego po popełnieniu przestępstwa oraz jego obecnego sposobu życia.

Na marginesie należy wskazać, że Sąd Rejonowy oparł swe rozstrzygnięcie w zakresie wymiaru kary, w szczególności warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, na art. 69 § 1 kk, pomijając treść art.69 § 4 kk..

Mając na uwadze powyższe należało uznać, że wobec zmiany sytuacji prawnej oskarżonego i niemożności przypisania mu popełnienia przestępstwa z art.178a § 4 kk., niedopuszczalnym było uwzględnienie zarzutów apelacji oskarżyciela i dokonanie merytorycznej zmiany orzeczenia w żądany przezeń sposób. Jednocześnie jednak nie sposób bezkrytycznie odrzucić wywodów prokuratora kwestionujących ukształtowaną represję karną, a w konsekwencji nieuzasadnionym byłoby dokonanie zmiany wyroku jedynie poprzez zmianę opisu czynu przypisanego oskarżonemu i odpowiadającej mu kwalifikacji prawnej. Akceptacja wyroku – pomijając dokonanie wspomnianej koniecznej zmiany – w kształcie nadanym mu przez Sąd I instancji byłaby rażąco niesprawiedliwa.

Powyższe obligowało zatem Sąd Odwoławczy do przełamania granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, i uchylenia wyroku na podstawie art. 440 kpk oraz przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy winien mieć na względzie wyżej wskazane uwagi. W szczególności jednoznaczne ustalenia w kwestii sprawstwa i winy oskarżonego, winny się przełożyć na wymiar kary orzeczonej wobec oskarżonego, która powinna uwzględniać zarówno okoliczności łagodzące, jak i te obciążające oskarżonego.

Dorota Maciejewska-Papież