Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 7 grudnia 2015 roku

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział I Cywilny w składzie następującym:
Przewodniczący:SSA Paweł Rygiel

Sędziowie:SA Andrzej Struzik

SA Robert Jurga (spr.)
po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2015 roku w Krakowie na posiedzeniu niejawnym
sprawy z powództwa Z. T.
przeciwko G. H.

0  zapłatę

na skutek zażalenia powoda od postanowienia Sądu Okręgowego w Krakowie Wydział

1  Cywilny z dnia 10 września 2015r. sygn. akt I C 1214/15 o zabezpieczenie
postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że udzielić
Z. T. zabezpieczenia roszczenia przeciwko G. M.
H. o zapłatę kwoty 125.125 zł (stu dwudziestu pięciu tysięcy stu
dwudziestu pięciu złotych) tytułem zachowku, poprzez ustanowienie na rzecz
Z. T. hipoteki przymusowej do wysokości 150.000 zł (stu
pięćdziesięciu tysięcy złotych) na nieruchomości stanowiącej samodzielny lokal
mieszkalny nr (...) położony w K. przy ulicy (...), dla
której Sąd Rejonowy dla (...)wK.prowadzi księgę wieczystą numer (...).

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy oddalił wniosek o udzielenie
zabezpieczenia roszczenia o zachowek. W uzasadnieniu wskazał, że okoliczności powołane w pozwie uprawdopodabniają dostatecznie dochodzone roszczenie. Powód jest synem
spadkodawcy pominiętym w testamencie, który nie został wydziedziczony z czego może
wynikać jego roszczenie o zapłatę kwoty objętej żądaniem. Za uprawdopodobniony uznał
również interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia wskazując, że pełnomocnik pozwanej
powołał się w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty zachowku na fakt, że pozwana utrzymuje się tylko z emerytury, z której znaczną część przeznacza na leczenie, co przemawia za twierdzeniem, że w braku wnioskowanego zabezpieczenia wykonanie ewentualnego
orzeczenia uwzględniającego powództwo może być niemożliwe lub znacznie utrudnione. W
ocenie Sądu Okręgowego wniosek nie mógł być jednak uwzględniony skoro w chwili obecnej pozwana nie jest jeszcze ujawniona jako właściciel nieruchomości mającej być obciążoną hipoteką. Zaznaczył przy tym, że w księdze wieczystej jako jedyny właściciel figuruje aktualnie spadkodawca J. T., a następstwo prawne po nim potwierdzono
nieprawomocnym jeszcze postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku. Sąd Okręgowy
odwołując się do treści art. 925 Kc wskazał, że o ile kwestia następstwa prawnego
przedstawia się tak jak to opisuje we wniosku powód i to pozwana byłaby właścicielką
nieruchomości od chwili śmierci J. T., to fakt, że nie jest ona wpisana w księdze
stanowi przeszkodę do dokonania wpisu, a w konsekwencji wniosek o ustanowienie hipoteki
przymusowej podlegać musiał oddaleniu.

Zażalenie na postanowienie złożył powód i zaskarżając go w całości wniósł o jego zmianę
przez ustanowienie hipoteki przymusowej w wysokości 150.000 zł (sto pięćdziesiąt tysięcy
złotych) na nieruchomości stanowiącej lokal mieszkalny nr (...) położony przy ul. (...)
(...)w K. obj. księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd
Rejonowy dla(...)w K., na czas trwania postępowania oraz
zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania odwoławczego.

Zarzucił mu:

-

błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że pozwana byłaby właścicielką
lokalu w sytuacji gdy zgodnie z art. 925 k.c. jest właścicielką;

-

naruszenie prawa materialnego, a to art. 65 i art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o
księgach wieczystych i hipotece, poprzez przyjęcie, że nie można ustanowić hipoteki
przymusowej na rzecz powoda, w sytuacji gdy pozwana nie jest wpisana do księgi wieczystej jako właściciel, a wspomniane przepisy nie wymagają by właściciel był ujawniony w księdze wieczystej.

Odpowiedź na zażalenie złożyła pozwana domagając się jego oddalenia.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy błędnie ocenia kwestie kluczową dla rozstrzygnięcia wniosku o udzielenie
zabezpieczenia tj. dopuszczalność jego zastosowania w sytuacji gdy pozwana nie została
wpisana jako właściciel nieruchomości. Skoro bowiem bezsporne w zasadzie są twierdzenia
obydwu stron, co do tego, że jedyną osobą powołaną do spadku jest pozwana, która uzyskała
już nieprawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, to zasadnym jest by w
oparciu o art. 925 Kc przyjąć, że jest ona aktualnie właścicielką nieruchomości. W świetle
wskazanego przepisu nabycie praw i obowiązków wchodzących w skład spadku (sukcesja
uniwersalna) następuje z chwilą otwarcia spadku, a więc w momencie śmierci spadkodawcy.
Nabycie to następuje z mocy prawa (ex lege), nie wymaga więc wiedzy i woli uprawnionego
ani też zaistnienia jakichkolwiek innych zdarzeń, w szczególności zaś złożenia oświadczenia

przez spadkobiercę lub wydania orzeczenia przez sąd. Zaznaczenia wymaga, że sam brak
ujawnienia w treści księgi wieczystej pozwanej jako aktualnej właścicielki nieruchomości, nie stoi na przeszkodzie w rozporządzaniu nią. Wpis taki ma bowiem jedynie charakter
deklaratoryjny i nie wpływa na możliwość rozporządzenia nieruchomością przez jej
rzeczywistego właściciela. W konsekwencji, jeżeli pozwana zbyłaby przedmiotową
nieruchomość, nie będąc ujawnioną, jako jej właścicielka, to umowa taka byłaby ważna i
skuteczna. Żadna ze stron przedmiotowego postępowania, nie kwestionuje tego, że pozwana
stała się właścicielką nieruchomości, o czym świadczy z jednej strony to, że powód wystąpił z przedmiotowym roszczeniem o zachowek na drogę sądową, z drugiej zaś pozwana
uczestnicząca w postępowaniu o stwierdzeniu nabycia spadku uzyskała korzystne dla siebie
choć nieprawomocne jeszcze postanowienie stwierdzające nabycie przez nią spadku.
Postanowienie to nie jest prawomocne jedynie z tego względu, że powód dla ochrony
własnego roszczenia w przedmiotowej sprawie podjął w tamtej sprawie czynności m.in.
składając wniosek o sporządzenie uzasadnienia. W tym stanie rzeczy fakt niezgodności wpisu w dziale II ze stanem prawnym nie był też przeszkodą do wykonania zabezpieczenia. W akceptowanym przez obecny skład orzecznictwie podkreśla się, że wierzyciel jest
legitymowany do złożenia wniosku o wpis w księdze, pomimo tego, że wpis w dziale drugim
nie odpowiada stanowi prawnemu (por. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z
dnia 7 maja 2014r. sygn.. akt I ACz 473/14 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20
października 2011r. sygn. akt IV CSK 653/10 Lex nr 1129163). Podzielić również należy
stanowisko Sądu I instancji, że roszczenie powoda o zachowek zostało na tym etapie
wystarczająco uprawdopodobnione, skoro powód jest synem spadkodawcy, zaś pozwana
będąca osobą obcą otrzymała cały spadek w testamencie. Nie mogły przy tym odnieść skutku
twierdzenia pozwanej, że wartość jedynego składnika spadku, do którego jest kierowane
zabezpieczenie jest niższa niż 250.000 zł bowiem twierdzenia takiego pozwana w żaden
sposób nie poparła. Biorąc pod uwagę położenie i powierzchnię nieruchomości, jak również
potencjalny czas trwania przedmiotowego postępowania można przyjąć, że zabezpieczenie w
kwocie 150.000 zł odpowiada aktualnemu roszczeniu powoda biorąc również pod uwagę
odsetki oraz koszty procesu. Jednocześnie na obecnym etapie brak było podstaw do przyjęcia, że oświadczenie o potrąceniu złożone przez pozwaną podważa wiarygodność roszczenia, bowiem nie na zawiera ono żadnych szczegółowych informacji na temat sposobu wyliczenia potrącanej kwot, a zatem nie sposób uznać go za uprawdopodobnione w zakresie wysokości.
Podzielić również należy ocenę wystąpienia przesłanki w postaci interesu prawnego w
udzieleniu zabezpieczenia, opartego na twierdzeniu o tym, że z uwagi na wiek oraz
ograniczone możliwości majątkowe, jak również wobec faktu, że jedynym wartościowym
składnikiem majątku pozwanej jest przedmiotowy lokal mieszkalny, interes ten jest
uprawdopodobniony. Niewątpliwie zbycie lokalu mogłoby w sposób znaczący utrudnić
realizację roszczeń powoda w przyszłości. Z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy
wynika, że pozwana była sąsiadką spadkodawcy mieszkającą w lokalu nr (...), jednak nie jest
na obecną chwilę znana okoliczność, czy nieruchomość ta stanowi przedmiot jej własności.
Fakt, że przedmiotowy lokal nie jest miejscem zamieszkania powódki, w sytuacji gdy jej
dochody nie są znaczne może dawać podstawę do przyjęcia, że istnieje ryzyko rozporządzenia przez nią przedmiotowym lokalem. Nie mógł również odnieść skutku argument pozwanej o tym, że w ramach przedmiotowego wniosku na etapie postępowania zażaleniowego został wskazany nowy sposób zabezpieczenia, bowiem przedmiotem rozpoznania Sądu Okręgowego był wniosek z dnia 13 sierpnia 2015r. zawierający tożsame żądanie(k.44.Niemarównieżracji pozwana, że powód wskazał na błędny sposób zabezpieczenia wnosząc o ustanowienie hipoteki przymusowej kaucyjnej, co w jej ocenie winno skutkować oddaleniem wniosku. Jakkolwiek racje ma skarżąca, że pierwotny wniosek jaki został zawarty w pozwie został tak sformułowany, to jednak już będący przedmiotem niniejszychrozważańwniosekzdnia13sierpnia 2015r. (k. 44) zawierał prawidłowe żądanie i został odrębnie opłacony.

Mając powyższe na uwadze Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżone postanowienie działając na
podstawie art. 386 §1 Kpc w zw. z art. 397 §2 Kpc