Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 12 marca 2015 roku, w sprawie z powództwa E. L., M. D., M. S. i B. K. przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. o zapłatę, Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił powództwo.

Jako podstawę faktyczną powyższego rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał okoliczność, że w wyniku wypadku z dnia 5 listopada 2005 r. śmierć poniosła żona powoda E. L. i matka powódek, prowadzone w przedmiocie tego zdarzenia postępowanie karne zostało umorzone wobec stwierdzenia, iż kierujący samochodem uczestnik tego wypadku nie naruszył zasad bezpieczeństwa w ruchu oraz, że dochodzone pozwem roszczenie o zadośćuczynienie zgłoszono pozwanemu w dniu 3 kwietnia 2014 r.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy wskazał natomiast przepisy art. 442 ¹ k.c. i art. 819 § 3 i 4 k.c. Zdaniem Sądu I instancji, uwzględniając datę wypadku, jakiemu uległa żona powoda i matka powódek, powstałe po stronie powodów roszczenia odszkodowawcze zakwalifikować należy jako powstałe przed wejściem w życie ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U. Nr 80, poz. 538), tj. przed dniem 10 sierpnia 2007 r. Tym samym, zgodnie
z art. 2 powołanej ustawy, warunkiem zastosowania do tych roszczeń przepisu
art. 442 ¹ k.c. jest stwierdzenie, że roszczenia te w dacie wejścia w życie powyższej ustawy nie były już przedawnione. Oceniając dochodzone pozwem roszczenie przez pryzmat obowiązującego do dnia 10 sierpnia 2007r. przepisu art. 442 k.c. Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że roszczenie powodów na dzień 10 sierpnia 2007r. nie było przedawnione, wobec czego przy określeniu terminu jego przedawnienia znajduje zastosowanie przepis art. 442 ¹ k.c. Zdaniem Sądu Rejonowego w przedmiotowej sprawie nie zostało wykazane, aby szkoda wynikła ze zbrodni lub występku (co uzasadniałoby zastosowanie 20-letniego terminu przedawnienia z § 2 art. 442 ¹ k.c.), w związku z czym do dochodzonego pozwem roszczenia zastosowanie znajduje 3-letni termin przedawnienia z § 1 art. 442 ¹ k.c., który zakończył swój bieg w dniu 5 listopada 2008r. Sąd I instancji stanął na stanowisku, że wniesienie przez powodów przeciwko pozwanemu pozwu z dnia
14 września 2006 r. (sygn. akt I C 136/10) nie skutkowało przerwaniem biegu terminu przedawnienia roszczenia o zadośćuczynienie bowiem pozew ten objął wyłącznie roszczenia o odszkodowanie za znaczne pogorszenie sytuacji życiowej. Również zgłoszenie przez powodów w dniu 3 kwietnia 2014 r. pozwanemu dochodzonego
w niniejszej sprawie roszczenia o zadośćuczynienie nie skutkowało, zdaniem Sądu Rejonowego, przerwaniem biegu terminu przedawnienia ponieważ zostało dokonane już po jego upływie.

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona powodowa, zaskarżając go
w całości i zarzucając Sądowi Rejonowemu nierozpoznanie istoty sprawy wskutek:

1.  mającego wpływ na treść rozstrzygnięcia naruszenia przepisów prawa procesowego, tj.:

a) art. 365 § 1 k.p.c. i art. 366 k.p.c. poprzez pominięcie, że stan faktyczny
w zakresie przebiegu i przyczyn wypadku drogowego, w którym śmierć poniosła Z. L. był już przedmiotem rozstrzygnięcia w poprzednim postępowaniu między stronami i został ustalony w wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi z dnia 6 sierpnia 2010 r. o sygn. I C 136/10 oraz wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 16 grudnia 2010 r. o sygn. III Ca 1373/10,

b) art. 233 § 1 k.p.c. poprzez niedokonanie jakiejkolwiek oceny dowodów
z dokumentów w postaci wyroków z uzasadnieniami Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi z dnia 6 sierpnia 2010 r. o sygn. I C 136/10 oraz Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 16 grudnia 2010 r. o sygn. III Ca 1373/10, podczas gdy stan faktyczny ustalony w procesie zakończonym tymi wyrokami
i dotyczącym tego samego zdarzenia faktycznego wskazuje, że roszczenia powodów wynikają z przestępstwa,

c) art. 230 k.p.c. poprzez niezastosowanie tego przepisu pomimo tego, że pozwany nie zaprzeczał stanowi faktycznemu i przebiegowi wypadku ustalonemu w powoływanym przez stronę powodową uzasadnieniu wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi z dnia 6 sierpnia 2010 r. o sygn. I C 136/10;

2.  naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 442 ¹ § 1 k.c. poprzez błędne zastosowanie tego przepisu skutkujące uznaniem, że roszczenia powodów uległy przedawnieniu, podczas gdy zastosowanie powinien znaleźć art. 442 ¹ § 2 k.c., gdyż szkoda powodów wynika z przestępstwa wyczerpującego znamiona z art. 177 § 2 k.k.

W kontekście tak sformułowanych zarzutów skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się zasadna i skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz przekazaniem sprawy Sądowi Rejonowemu dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania apelacyjnego.

W ocenie Sądu Odwoławczego w okolicznościach przedmiotowej sprawy trafny okazał się sformułowany w apelacji zarzut naruszenia przez Sąd I instancji przepisów postępowania, tj. art. 365 § 1 k.p.c. i art. 366 k.p.c., przy czym naruszenie to miało wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia. Zdaniem skarżącego naruszenie przez Sąd Rejonowy powołanych przepisów polegało na bezzasadnym pominięciu, że stan faktyczny w zakresie przebiegu i przyczyn wypadku drogowego, w którym śmierć poniosła Z. L. (żona powoda i matka powódek) był już przedmiotem rozstrzygnięcia w poprzednim postępowaniu między stronami i został ustalony w wyroku Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi z dnia
6 sierpnia 2010 r. o sygn. I C 136/10 oraz wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 16 grudnia 2010 r. o sygn. III Ca 1373/10.

Zgodnie z treścią art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe
i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Związanie prawomocnym wyrokiem oznacza, że sąd obowiązany jest uznać, że kwestia prawna, która była już przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie przez niego rozpoznawanej, kształtuje się tak, jak przyjęto w prawomocnym wcześniejszym wyroku. Powoduje ono brak możliwości zignorowania zarówno ustaleń faktycznych stanowiących bezpośrednio podstawę zapadłego uprzednio prawomocnego rozstrzygnięcia, jak
i jego podstawy prawnej. Nie jest dopuszczalne odmienne ustalenie zaistnienia, przebiegu i oceny istotnych dla danego stosunku prawnego zdarzeń faktycznych
w kolejnych procesach sądowych między tymi samymi stronami, choćby przedmiot tych spraw się różnił. Innymi słowy związanie prawomocnym wyrokiem oznacza niedopuszczalność w innej (późniejszej) sprawie o innym przedmiocie dokonywanie ustaleń i ocen prawnych sprzecznych z prawomocnie osądzoną już sprawą. Zakazane jest również prowadzenie postępowania dowodowego na okoliczności podważające ustalenia faktyczne zawarte w wiążącym prawomocnym orzeczeniu.

W sprawie o sygn. akt I C 136/10, dotyczącej żądania zapłaty przez pozwanego na rzecz powodów odszkodowania z tytułu znacznego pogorszenia się ich sytuacji życiowej na skutek śmierci Z. L. w wyniku wypadku z dnia
5 listopada 2005 r. (art. 446 § 3 k.c.), Sąd Rejonowy dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi wyrokiem z dnia 6 sierpnia 2010 r. (utrzymanym w mocy na skutek wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 16 grudnia 2010 r. o sygn. akt III Ca 1373/10) prawomocnie przesądził, że powództwo to było usprawiedliwione co do zasady oraz częściowo co do wysokości, zasądzając na rzecz powodów odpowiednie kwoty.
Z uzasadnienia powyższego rozstrzygnięcia wynika, że u jego podstaw legło ustalenie (podzielone przez Sąd Okręgowy w sprawie o sygn. akt III Ca 1373/10), iż wprawdzie stan zagrożenia w ruchu spowodowała poszkodowana, która poruszała się brzegiem jezdni po jej niewłaściwej stronie i nie ustąpiła pierwszeństwa przejazdu samochodowi N. (kierowanemu przez C. G.), jednak również kierujący ww. samochodem nie zareagował prawidłowo w chwili dostrzeżenia przeszkody, nie podjął manewru hamowania, który umożliwiłby mu zatrzymanie pojazdu przed pieszą i uniknięcie wypadku. W ocenie Sądu Rejonowego bezprawne
i zawinione zachowanie poszkodowanej uzasadnia postawienie jej zarzutu niedbalstwa skutkującego ostatecznie stwierdzeniem jej przyczynia się (w 30%) do powstania szkody, którego jednak nie można zrównać z samym sprawstwem. Jednocześnie Sąd Rejonowy ocenił, ze taktyka i technika jazdy kierującego pojazdem N. była nieprawidłowa (nie kontrolował on na bieżąco sytuacji na drodze, nie zachował szczególnej ostrożności, jego reakcja była nieadekwatna do zaistniałej sytuacji na drodze, a wręcz takiej reakcji było brak), a manewr wyprzedzania poszkodowanej był nieuzasadniony i został przez niego wykonany
z naruszeniem zasad bezpieczeństwa w ruchu drogowym. W ocenie Sądu Rejonowego kierujący pojazdem przyczynił się do powstania szkody w znacznie większym niż poszkodowana stopniu, bo aż w 70% i to on odpowiada za finalne sprawstwo wypadku, w którym śmierć poniosła Z. L..

Z powyższego jednoznacznie wynika, iż Sąd Rejonowy w sprawie o sygn. akt
I C 136/10 – mimo iż nie dał temu wyrazu w sposób dosłowny - dokonał odmiennej
w stosunku do Prokuratury Rejonowej w Zduńskiej Woli prawno-karnej oceny zachowania C. G. kierującego samochodem N. uznając, że wyczerpuje ono znamiona przestępstwa (występku) opisanego w treści art. 177 § 2 k.k.

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy był powyższym ustaleniem związany z mocy art. 365 § 1 k.p.c. Oznacza to, że – wbrew stanowisku Sądu I instancji – dla oceny zasadności podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia zastosowanie powinien znaleźć przepis § 2 art. 442 ¹ k.c. przewidujący 20-letni (od dnia popełnienia przestępstwa) termin przedawnienia roszczeń o naprawienie szkody wynikającej ze zbrodni lub występku. Zastosowanie powyższego przepisu w okolicznościach przedmiotowej sprawy powinno było zatem doprowadzić Sąd Rejonowy do wniosku, że okres przedawnienia roszczenia dochodzonego przez powodów w niniejszej sprawie w chwili wytoczenia powództwa jeszcze nie upłynął. Wypadek, w którym śmierć poniosła Z. L. (żona powoda i matka powódek) miał miejsce w dniu 5 listopada 2005 r., zaś pozew został wniesiony w dniu 5 czerwca 2015 r. Tymczasem Sąd Rejonowy, na skutek naruszenia art. 365 § 1 k.p.c. w zw. z art. 366 k.p.c., oraz art. 442 ¹ § 1 i 2 k.c. błędnie przyjął 3-letni termin przedawnienia i uznał, że roszczenia powodów uległy przedawnieniu, co w konsekwencji skutkowało oddaleniem powództwa.

W ocenie Sądu Odwoławczego w okolicznościach przedmiotowej sprawy uzasadnione jest stwierdzenie, że Sąd I instancji, oddalając powództwo ze wskazanej powyżej przyczyny, de facto nie rozpoznał jej istoty. Istota ta sprowadza się bowiem do rozstrzygnięcia czy wobec wcześniejszego wytoczenia powództwa opartego na art. 446 § 3 k.c. (wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia
w Ł. z dnia 6 sierpnia 2010 r., sygn. akt I C 136/10 oraz wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 16 grudnia 2010 r., sygn. akt III Ca 1373/10) powodom przysługuje wobec pozwanego roszczenie o zadośćuczynienie na podstawie art. 446 § 4 k.c.,
a jeśli tak, to w jakiej wysokości w kontekście przyczynienia się poszkodowanej Z. L. do wypadku oraz zasądzenia i wypłaty przez pozwanego części dochodzonych przez powodów kwot.

W rozpoznawanej sprawie nie jest możliwe wydanie przez Sąd Okręgowy orzeczenia reformatoryjnego bowiem wymagałoby to ustosunkowania się do przedstawionych wyżej zagadnień mających kluczowe znaczenie dla rozpoznania sprawy. Wprawdzie Sąd odwoławczy jest sądem merytorycznym – proceduje bowiem w oparciu o materiał dowodowy zgromadzony przed Sądem Rejonowym jak i może, w oparciu o normę wynikającą z art. 381 k.p.c., kontynuować postępowanie dowodowe, jednak nie oznacza to, że Sąd Rejonowy zwolniony jest od czynienia własnych ustaleń.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy, uwzględniając powyżej poczynione rozważania oraz treść rozstrzygnięcia Sądu Odwoławczego, przy zachowaniu wymogów przepisów kodeksu postępowania cywilnego i przepisów prawa materialnego, Sąd Rejonowy dokona ponownej oceny zgromadzonego w toku postępowania materiału procesowego znajdującego się już w aktach sprawy. W razie konieczności uzupełnienia materiału dowodowego, Sąd Rejonowy udzieli stronom stosownego terminu do zgłoszenia wniosków dowodowych, bacząc przy tym by wszelkie dowody przeprowadzone zostały zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Po dokonaniu powyższego, Sąd Rejonowy rozważy merytorycznie zasadność powództwa tak co do zasady, jak i co do wysokości oraz rozstrzygnie w przedmiocie kosztów procesu, w tym kosztów postępowania odwoławczego.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
w zw. z art. 108 § 2 k.p.c., uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi do ponownego rozpoznania, a także rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego.