Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie w IV Wydziale Karnym Odwoławczym
w składzie:

Przewodniczący: SSO Władysława Motak

Sędziowie: SO Ryszard Małachowski (ref.)

SO Magdalena Mikłaszewicz

Protokolant: Kamila Michalak

przy udziale Prokuratora Prok. Okr. Damiana Kordykiewicza

po rozpoznaniu w dniu 14 grudnia 2015 r.

sprawy K. Ł.

o wydanie wyroku łącznego

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie

z dnia 6 lipca 2015 r. sygn. V K 125/15

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę K. Ł. przekazuje Sądowi Rejonowemu Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie do ponownego rozpoznania.

SSO Ryszard Małachowski SSO Władysława Motak SSO Magdalena Mikłaszewicz

Sygn. akt IV Ka 1555 / 15

UZASADNIENIE

K. Ł. został skazany prawomocnymi wyrokami:

1.  Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 21.08.2007r., sygn. akt V K 416 / 07, za czyny z art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii popełnione w okresie od 19.08.2006r. do 01.09.2006r. na karę łączną 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 5 lat i karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych po 10 złotych, przy czym następnie zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności,

2.  Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 31.01.2008r., sygn. akt V K 1371 / 07, za czyn z art. 279 § 1 kk i inne popełniony w dniu 05.10.2007r. na karę 2 lat pozbawienia wolności,

3.  Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 07.04.2008r., sygn. akt VI K 87 / 08, za czyn z art. 178a § 1 kk popełniony w dniu 12.07.2007r. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności, za czyn z art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii popełniony w dniu 12.07.2007 r. na karę 1 roku pozbawienia wolności i na karę łączną 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności,

4.  Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 23.04.2008r., sygn. akt V K 230 / 08, za czyn z art. 178a § 1 kk popełniony w dniu 31.12.2006r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

5.  Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 12.04.2012r., sygn. akt V K 540 / 11, za czyn z art. 288 § 1 kk i inne popełniony w nocy 24/25.05.2011r. na karę 9 miesięcy pozbawienia wolności,

6.  Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 11.10.2012r., sygn. akt V K 212 / 12, za czyn z art. 178a § 4 kk popełniony w dniu 18.01.2012r. na karę 1 roku pozbawienia wolności,

7.  Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 18.02.2013r., sygn. akt V K 879 / 12, za czyn z art. 278 § 1 i 5 kk i inne popełniony w okresie od marca 2012r. do 24.03.2012r. na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,

8.  Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 18.02.2013r., sygn. akt V K 1531 / 12, za ciąg przestępstw z art. 178a § 1 kk i inne popełnionych pomiędzy 17.01.2012r. a 17.02.2012r. na karę 3 lat pozbawienia wolności,

9.  Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 21.05.2013r., sygn. akt IV K 1034 / 12, za czyn z art. 244 kk popełniony w dniu 23.10.2011r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

10.  Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 25.03.2014r., sygn. akt V K 396 / 13, za czyn z art. 244 kk popełniony w dniu 23.06.2012r. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności,

11.  Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 09.09.2014r., sygn. akt V K 183 / 14, za czyn z art. 286 § 1 kk i inne popełniony w dniu 04.09.2012r. na karę 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności,

przy czym wyroki nr 2, 3 i 4 zostały następnie objęte wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 16.10.2008 r., sygn. akt V K 606/08, na mocy którego orzeczono wobec skazanego karę łączną 3 lat pozbawienia wolności.

Wyrokiem łącznym z dnia 6 lipca 2015r. Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, sygn. akt V K 125 / 15, na podstawie art. 85 kk, art. 86 § 1 kk połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami numer 5 i 9 i orzekł wobec K. Ł. karę łączną 11 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 91 § 2 kk połączył kary pozbawienia wolności orzeczone wyrokami numer 6, 7, 8, 10 i 11 i orzekł wobec K. Ł. karę łączną 4 lat pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 577 kpk na poczet kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej w punkcie I części dyspozytywnej wyroku zaliczył skazanemu okres od 25.05.2011r. do 26.05.2011r.

Na podstawie art. 577 kpk na poczet kary łącznej pozbawienia wolności orzeczonej w punkcie II części dyspozytywnej wyroku zaliczył skazanemu okres od 28.02.2014r. do 28.02.2015r. i od 28.02.2015r.

Na podstawie art. 576 § 1 kpk orzekł, że w pozostałym zakresie wyroki podlegające łączeniu ulegają odrębnemu wykonaniu.

Na podstawie art. 572 kpk orzekł, że w pozostałym zakresie, to jest co do wyroków numer 1, 2, 3 i 4, postępowanie umorzył.

Na podstawie art. 624 § 1 kpk zwolnił skazanego od ponoszenia kosztów związanych z wydaniem wyroku łącznego.

Na podstawie § 2 ust. 3, 14 ust. 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata B. Z. kwotę 120 zł plus należny podatek VAT tytułem wynagrodzenia za obronę udzieloną skazanemu z urzędu.

Apelację od powyższego wyroku w całości na korzyść skazanego wniósł obrońca K. Ł.. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

- obrazę przepisów prawa materialnego, to jest art. 85 kk poprzez jego niezastosowanie co do części wyroków nieobjętych węzłem wyroku łącznego, podczas gdy, zdaniem skazanego, istnieją w niniejszej sprawie przesłanki do zastosowania wskazanej regulacji co do wszystkich wyroków prawomocnych i objęcia ich wyrokiem łącznym,

- rażącą niewspółmierność kary polegającą na wymierzeniu skazanemu kary łącznej 11 miesięcy pozbawienia wolności oraz 4 lat pozbawienia wolności zamiast odpowiednio kar łącznych pozbawienia wolności w wymiarze 9 miesięcy pozbawienia wolności oraz 3 lat pozbawienia wolności, a zatem opartej na zasadzie pełnej absorpcji – w sytuacji, gdy wystąpił związek rodzajowy łączący poszczególne czyny, za które wymierzono uprzednio kary jednostkowe podlegające łączeniu, jak i niewątpliwa bliskość czasowa pomiędzy przedmiotowymi czynami, przy czym wobec skazanego wydana została pozytywna opinia osobowo – poznawcza, co uzasadniało zastosowanie przy ustalaniu wymiaru kary łącznej zasady pełnej absorpcji.

Podnosząc powyższe zarzuty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy skazanego okazała się skuteczna w takim znaczeniu, że doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że analiza akt niniejszej sprawy w przedmiocie wydania wyroku łącznego prowadzi do wniosku, że Sąd I instancji skoro już analizie poddał wszystkie skazania K. Ł. począwszy od 2007r., to niezasadnie pominął zarówno w części wstępnej zaskarżonego wyroku, jak i w jego części dyspozytywnej, wyrok Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 23.12.2011r., w sprawie o sygn. akt IV K 608 / 11, na mocy którego K. Ł. została wymierzona, za czyn z art. 288 § 1 kk, kara 6 miesięcy pozbawienia wolności. Wobec zmiany treści art. 124 § 1 kw ( art. 2 pkt 7 ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. poz. 1247 ) Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie postanowieniem z dnia 16.07.2014r., sygn. akt IV Ko 1120 / 14, na podstawie art. 50 ust. 1 powołanej ustawy z dnia 27 września 2013r., art. 124 § 1 kw i art. 19 kw, zmienił K. Ł. karę 6 miesięcy pozbawienia wolności orzeczoną ww. wyrokiem na karę 30 dni aresztu. Z uwagi zaś na to, że ani Kodeks karny, ani Kodeks wykroczeń nie przewidują możliwości orzekania kary łącznej wobec sprawcy skazanego za realnie zbiegające się przestępstwa i wykroczenia ( każda z wymierzonych kar podlega odrębnemu wykonaniu ), postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego - po zamianie kary - podlega, zgodnie z nakazem zawartym w art. 572 kpk, umorzeniu ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 1999r., V KKN 13/99 ).

Stwierdzić zatem należy, że Sąd Rejonowy, choć dostrzegł, że czyn popełniony przez K. Ł., objęty wyrokiem w wydanym w sprawie o sygn. akt IV K 608 / 11, uległ depenalizacji częściowej, to jest został przeniesiony z kategorii przestępstw do kategorii wykroczeń, to jednak niezasadnie pominął wskazanie tego wyroku w części wstępnej zaskarżonego orzeczenia, a także w zakresie tego orzeczenia nie umorzył postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego. Aczkolwiek okoliczność ta pozostaje bez wpływu na kasatoryjne rozstrzygnięcie Sądu odwoławczego.

Odnośnie realnego zbiegu przestępstw, wskazanego w punkcie I części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku, wskazać należy, że Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że cezurę czasową zamykającą pierwszy z realnych zbiegów przestępstw, stanowi data 12.04.2012r., to jest data wydania wyroku przez Sąd Rejonowy Szczecin -Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w sprawie sygn. akt V K 540 / 11 i połączył karę pozbawienia wolności wymierzoną tym wyrokiem z karą pozbawienia wolności wymierzoną za czyn objęty wyrokiem opisanym w punkcie 9 części wstępnej zaskarżonego wyroku. Niezasadnie jednak Sąd I instancji nie przyporządkował do tego realnego zbiegu przestępstw czynów popełnionych w dniu 18.01.2012r., w okresie od marca 2012r. do 24.03.2012 r. i ciągu przestępstw popełnionych w okresie 17.01.2012r. - 17.02.2012 r., które objęte zostały odpowiednio wyrokami opisanymi w punktach 6, 7 i 8 części wstępnej wyroku łącznego, mimo że zostały one popełnione przed datą wydania wyroku w sprawie o sygn. akt V K 540 / 11.

Wskazać należy, że przewidziana w art. 85 kk instytucja, jako przynależna do prawa karnego materialnego, zawsze stwarza dla Sądu obowiązek orzeczenia kary łącznej, gdy określone w tym przepisie przesłanki zaistnieją. Przepis ten nie kreuje więc tylko uprawnienia Sądu, z którego ten może dowolnie korzystać. Oczywiste jest przy tym, że realizacja tego obowiązku musi nastąpić zgodnie z kategoryczną treścią tej normy, tak co do samej możliwości orzeczenia (w danym układzie procesowym) kary łącznej, jak i wyboru, stosownej konfiguracji skazań, które podlegają łączeniu. To oznacza, że Sąd nie ma swobody w doborze możliwych in concreto wariantów zbioru wyroków obejmujących przestępstwa pozostające względem siebie w zbiegu. Ustalenie realnego zbiegu przestępstw - do których ta kara łączna ma się odnosić - powinno być zależne od zaszłości obiektywnych, to jest od treści chronologicznie najwcześniejszego wyroku - z tych wchodzących w zakres przedmiotu danego postępowania o wydanie wyroku łącznego. Sposób dokonania wspomnianego ustalenia realnego zbiegu przestępstw determinuje bowiem sama treść przepisu art. 85 kk, skoro wymaga, by to popełnienie przez sprawcę dwóch lub więcej przestępstw nastąpiło zanim zapadł pierwszy, chociażby nieprawomocny, wyrok co do któregokolwiek z nich ( tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2014r., IV KK 124 / 14 ).

Wobec zatem obiektywnych wymogów regulacji zawartej w art. 85 kk i związanej z tym konieczności określenia kręgu przestępstw pozostających w zbiegu realnym w oparciu o pierwszy chronologicznie wyrok - zachodzi potrzeba włączenia do pierwszego realnego zbiegu przestępstw, którego cezurą czasową jest wydany przez Sąd Rejonowy Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie w sprawie o sygn. akt V K 540 / 11 wyrok z dnia 12.04.2012r., także przestępstw oraz ciągu przestępstw będących przedmiotem osądu wyroków opisanych w punktach 6, 7 i 8 części wstępnej zaskarżonego orzeczenia. Przestępstwa te oraz ciąg przestępstw zostały bowiem popełnione przed dniem wydania wspomnianego już wyroku w sprawie o sygn. akt V K 540 / 11.

W konsekwencji, drugi realny zbieg przestępstw będą tworzyły przestępstwa objęte wyrokami opisanymi w punktach 10 i 11 części wstępnej wyroku łącznego, jako że czyn objęty wyrokiem Sądu Rejonowego Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie z dnia 09.09.2014r., sygn. akt V K 183 / 14, został popełniony w dniu 04.09.2012r., a więc przed datą wydania wyroku przez Sąd Rejonowy Szczecin -Centrum w Szczecinie z dnia 25.03.2014r., sygn. akt V K 396 / 13.

Do rozważenia przez Sąd I instancji pozostaje także kwestia ewentualnego ustalenia istnienia trzeciego realnego zbiegu przestępstw obejmującego czyny objęte wyrokami wydanymi w sprawach o sygn. akt: V K 416 / 07, VI K 87 / 08, V K 230 / 08, opisanymi odpowiednio w punktach 1, 3 i 4 części wstępnej zaskarżonego wyroku.

Jak zauważył Sąd I instancji kary jednostkowe, orzeczone wyrokami opisanymi w punktach 2, 3 i 4 części wstępnej wyroku łącznego, zostały połączone w wyroku łącznym Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 16.10.2008r., sygn. akt V K 606 / 08, który to wyrok nie objął wyroku Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 21.08.2007r., sygn. akt V K 416 / 07, albowiem w chwili wydawania wyroku łącznego orzeczona tym ostatnim wyrokiem kara pozbawienia wolności pozostawała w zawieszeniu. Jednakże po dacie wydania ww. wyroku łącznego, postanowieniem Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 14.06.2012r., sygn. akt V Ko 396 / 12, zarządzono wykonanie kary pozbawienia wolności orzeczonej wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 21.08.2007r., sygn. akt V K 416 / 07. A zatem obecnie wszystkie kary jednostkowe pozbawienia wolności, orzeczone wyrokami opisanymi w punktach 1, 3 i 4 części wstępnej wyroku łącznego, maja charakter bezwzględny. W tych okolicznościach, mając na uwadze regułę określoną w art. 443 kpk, albowiem apelacja została wniesiona tylko na korzyść K. Ł., Sąd Rejonowy winien rozważyć możliwość połączenia węzłem kary łącznej kar jednostkowych orzeczonych w sprawach opisanych w punktach 1, 3 i 4 części wstępnej zaskarżonego wyroku przyjmując, że pierwszym wyrokiem w rozumieniu art. 85 kk, stanowiącym granicę czasową dla pozostających w zbiegu realnym przestępstw, jest wyrok Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 21.08.2007r., sygn. akt V K 416 / 07.

Mając na uwadze charakter stwierdzonych uchybień, których konwalidowanie w postępowaniu odwoławczym nie było możliwe, na podstawie art. 437 § 2 kpk, uchylono zaskarżony wyrok i sprawę przekazano Sądowi Rejonowemu Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie do ponownego rozpoznania. Sąd odwoławczy nie był bowiem władny dokonywać w toku kontroli instancyjnej zmiany ustaleń faktycznych, przejawiających się utworzeniem określonych grup zbiegających się przestępstw, z konsekwencjami w zakresie wymiaru kar łącznych.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji zbada na nowo przesłanki realnego zbiegu przestępstw zgodnie z art. 85 kk, z uwzględnieniem uwag naprowadzonych powyżej. I tak, Sąd Rejonowy winien rozważy możliwość utworzenia realnego zbiegu przestępstw obejmującego czyny opisane w punktach 1, 3 i 4 części wstępnej wyroku łącznego. Następnie tworząc kolejny realny zbieg przestępstw, winien przyporządkować do niego czyny, których czas popełnienia nie wykracza poza datę wyrokowania sprawie o sygn. akt V K 540 / 11 ( wyrok opisany w punkcie 5 części wstępnej wyroku łącznego ), to jest, poza przestępstwem opisanym w punkcie 9 części wstępnej zaskarżonego wyroku, także czyny objęte wyrokami opisanymi w punktach 6, 7, 8 części wstępnej wyroku łącznego.

Przy wymierzaniu kar łącznych - poza przepisami materialnoprawnymi - należy mieć jednak na uwadze regułę określoną w art. 443 kpk, albowiem obecnie uchylony wyrok łączny został zaskarżony jedynie na korzyść skazanego. Obowiązek respektowania zakazu reformationis in peius oznacza, że suma dolegliwości wynikających ze wszystkich kar łącznych, jakie zostaną orzeczone w wyniku ponownego rozpoznania sprawy, nie powinna przewyższać tych, które wynikały dla skazanego z uchylonego wyroku łącznego.

W przypadku zaś ponownego umorzenia postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego w zakresie czynów opisanych w punktach 2, 3 i 4 części wstępnej zaskarżonego wyroku, Sąd ponownie rozpoznający sprawę winien pamiętać o powołaniu właściwej podstawy prawnej swojego rozstrzygnięcia. Powołane wyżej orzeczenia objęte zostały wyrokiem łącznym Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 16.10.2008r., sygn. akt V K 606 / 08, a zatem ewentualne umorzenie postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego w zakresie ww. wyroków winno nastąpić nie na podstawie art. 572 kpk, jak to uczynił Sąd meriti, lecz w oparciu o art. 17 § 1 pkt 7 kpk ( powaga rzeczy osądzonej ).

SSO Ryszard Małachowski SSO Władysława Motak SSO Magdalena Mikłaszewicz