Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 czerwca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Gdańsku XV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agata Wojciszke

Protokolant: sekr.sąd. Justyna Trzeciak

po rozpoznaniu w dniu 14 czerwca 2013 r. na rozprawie w Gdańsku

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko (...) S.A. w G.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanej (...) S.A. w G. na rzecz powoda J. S. kwotę 341.189,10 zł (trzysta czterdzieści jeden tysięcy sto osiemdziesiąt dziewięć złotych, dziesięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami od kwoty 218.449,71 zł od dnia 21 grudnia 2006 do dnia zapłaty, od kwoty 100.936,44 zł od dnia 28 czerwca 2011 do dnia zapłaty i od kwoty 21.802,95 zł od dnia 28 czerwca 2011 do dnia zapłaty,

II. oddala powództwo o zapłatę odsetek w pozostałym zakresie,

III. zasądza od pozwanej (...) S.A. w G. na rzecz powoda J. S. kwotę 23.187 zł (dwadzieścia trzy tysiące sto osiemdziesiąt siedem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania,

IV. nakazuje ściągnąć od pozwanej (...) S.A. w G. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Gdańsku kwotę 1.704,65 zł (jeden tysiąc siedemset cztery złote, sześćdziesiąt pięć groszy) tytułem nieopłaconej części kosztów opinii biegłego.

UZASADNIENIE

W pozwie nadesłanym 4 sierpnia 2011 J. S. wniósł o zasądzenie od (...) S.A. w G. kwoty 319.886,15 zł z ustawowymi odsetkami od kwoty 218.449,71 zł od dnia 19 grudnia 2006 r. do dnia zapłaty i od kwoty 100.936,44 zł od dnia 23 czerwca 2011 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu powód wskazał, że prowadzi gospodarstwo rolne (...) w G., w skład którego wchodzą należące do niego działki objęte księgami wieczystymi KW (...), (...) oraz (...) prowadzonymi przez Sąd Rejonowy w Malborku, IX Wydział Zamiejscowy w Nowym Dworze Gdańskim, przy czym działki objęte pierwszą z wymienionych ksiąg są jego własnością od ponad 10 lat, pozostałe - ponad 12 lat. Na nieruchomościach tych posadowione zostały - odpowiednio - 44, 16 i 102 słupy energetyczne, łącznie 162.

W dniu 25.04.2008 r. powód wystąpił do Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku z wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej przy udziale (...) S.A. w G., do zawarcia ugody jednak nie doszło. Wobec braku porozumienia powód wniósł pozew przeciwko (...) S.A. w G. domagając się naprawienia szkody poniesionej w roku 2007 w wyniku posadowienia i użytkowania przez pozwanego 162 słupów energetycznych na działkach stanowiących jego własność. Sąd Okręgowy w Gdańsku wyrokiem z dnia 25.03.2011 r. wydanym w sprawie I C 512/08 zasądził na rzecz powoda z tego tytułu kwotę 31.592 zł. Po rozliczeniu zasądzonej kwoty powód zwrócił się do pozwanego o zapłatę dwunastokrotności tej kwoty z tytułu bezumownego korzystania z jego nieruchomości poprzez posadowienie na niej 162 słupów energetycznych w latach 1998-2006 i 2008-2010. Pozwana nie znalazła podstaw od uwzględnienia żądania, wskazując przy tym, że wezwanie obejmuje okres, w którym powód nie był jeszcze właścicielem niektórych nieruchomości. Powód zweryfikował wobec tego żądanie i uwzględnił liczbę słupów posadowionych na działkach należących do niego od roku 1995 i od roku 2000 oraz roczne stopy inflacji, ostatecznie powód domaga się kwoty 319.386,15 zł z tytułu posadowienia i użytkowania przez pozwanego 102 słupów energetycznych na terenie gospodarstwa powoda przez okres trzech lat (1998-2000) oraz 162 słupów przez okres dziewięciu lat (2001-2006 oraz 2008 2010). Powód wniósł także o zasądzenie odsetek ustawowych od kwoty 218.449,71 zł (stanowiącej wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w latach 1998 2006) od dnia 19.12.2006 r. do dnia zapłaty i od kwoty 100.936,44 zł (stanowiącej wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości w latach 2008-2010) od dnia 23.06.2011 r. do dnia zapłaty.

W nakazie zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 7.09.2011 r. Sąd orzekł, że pozwana powinna zapłacić dochodzone przez powoda należności (k.95).

(...) S.A. w G. wniosła sprzeciw od powyższego nakazu zapłaty, domagając się odrzucenia pozwu i zasądzenia na jej rzecz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwana przyznała, że należące do niej urządzenia znajdują się na nieruchomości powoda i że została zobowiązana do zapłaty na rzecz powoda kwoty 32.592 zł z odsetkami od dnia 21.05.2008 r., w ocenie pozwanej jednak wykonanie wskazanego przez powoda wyroku wydanego w sprawie I C 512/08 Sądu Okręgowego w Gdańsku zaspokoiło w całości roszczenie powoda związane z posadowieniem infrastruktury elektroenergetycznej - w obu sprawach podstawa faktyczna roszczenia jest ta sama.

Postanowieniem z dnia 31.10.2011 r. (k.109), prawomocnym od dnia 23.11.2011 r., Sąd odmówił odrzucenia pozwu.

Na rozprawie w dniu 27.03.2012 r. powód sprecyzował, że domaga się odszkodowania, a podstawę jego żądania stanowi przepis art. 415 kc (k.127).

W piśmie z dnia 30.10.2012 r. (k.167-169) powód rozszerzył powództwo domagając się zasądzenia dalszej kwoty 21.802,95 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 28.06.2011 r. do dnia zapłaty.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Powód J. S. jest właścicielem nieruchomości położonych w miejscowości G. i Ł., dla których Sąd Rejonowy w Malborku IX Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Nowym Dworze Gdańskim prowadzi księgi wieczyste KW (...), (...) i (...), na terenie tych nieruchomości prowadzi gospodarstwo rolne (...). Nieruchomości objęte księgami pierwszymi dwiema księgami wieczystymi powód nabył w dniu 21.07.2000 r., pozostałe - w dniu 6.07.1995 r.

Dowód: odpisy ksiąg wieczystych (...), (...), (...) Sądu Rejonowego w Malborku IX Zamiejscowego Wydziału Ksiąg Wieczystych w Nowym Dworze Gdańskim - k.16-71.

Pismem z dnia 11.12.2006 r. powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 790.000 zł w terminie 7 dni od otrzymania wezwania tytułem odszkodowania za szkody wyrządzone posadowieniem na jego nieruchomości słupów energetycznych.

Dowód: wezwanie do zapłaty z 11.12.2006 r. - k.76.

W dniu 29.04.2008 r. powód przesłał do Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku wniosek o zawezwanie do próby ugodowej (...) S.A. w G. o zapłatę kwoty 729.567,57 zł tytułem odszkodowania za okres 1998-2006 za posadowienie na jego nieruchomości słupów energetycznych. Termin posiedzenia wyznaczono na dzień 7.07.2008 r., do zawarcia ugody jednak nie doszło.

Dowód: wniosek o zawezwanie do próby ugodowej z 25.04.2008 r. - k.2-9, protokół posiedzenia z 7.07.2008 r. - k.45 akt I Co 162/08 Sądu Rejonowego Gdańsk-Północ w Gdańsku.

Tego samego dnia powód wystąpił z pozwem w sprawie I C 512/08 prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Gdańsku o odszkodowanie z tytułu posadowienia na jego nieruchomości słupów energetycznych za rok 2007. Wyrokiem z dnia 25.03.2011 r. Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 31.592 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21.05.2008 r. do dnia zapłaty, wyrok uprawomocnił się z dniem 02.06.2011 r.

Dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z 25.03.2011 r. z uzasadnieniem - k.344 349, zarządzenie z 2.09.2011r. - k.353 akt I C 512/08 Sądu Okręgowego w Gdańsku.

Pismem z dnia 8.06.2011 r., doręczonym w dniu 13.06.2011 r., powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 379.104 zł w terminie 14 dni od daty otrzymania wezwania tytułem roszczeń związanych z bezumownym korzystaniem z jego nieruchomości poprzez posadowienie na niej 162 słupów energetycznych prze okres dwunastu lat: 1998 2006 oraz 2008-2010. Pozwana nie zadośćuczyniła żądaniu powoda.

Dowód: wezwanie do zapłaty z 8.06.2011 r. z potwierdzeniem odbioru - k.72-74.

Na nieruchomościach powoda posadowiona jest infrastruktura elektroenergetyczna obejmująca obecnie linie i słupy energetyczne w łącznej liczbie 162.

/okoliczność bezsporna/

Posadowienie słupów w obszarze gospodarstwa powoda powoduje utrudnienia w pracach polowych, w uprawie buraków cukrowych (15 % upraw), pszenicy ozimej (65 % upraw) i rzepaku ozimego (20 % upraw). Maszyny rolnicze są szerokie, przy każdym słupie operator musi składać wystające elementy, a następnie je rozkładać, słupy trzeba objeżdżać. Dwa razy w roku trzeba dodatkowo obkaszać miejsca wokół słupów, ponieważ są one siedliskiem owadów i chorób grzybowych.

Dowód: zeznania świadka G. P. k.126-127.

Powierzchnia wyłączona z produkcji rolnej przez zajęcie jej przez słupy energetyczne to łącznie - w latach 1998-2000 - 0,16 ha, w latach 2001-2006 i 2008-2010 - 0,24 ha. W latach 1998-2006, 2008-2010 powód z powodu zajęcia jego nieruchomości przez słupy energetyczne poniósł szkodę w wysokości 341.189 zł. Na kwotę tę składa się nadpłacony podatek rolny w wysokości 582 zł, utrata dochodu rolniczego w wysokości 7.383 zł, utracone płatności do upraw - 975 zł, koszt dodatkowych czynności agrotechnicznych - 277.865 zł oraz koszt obkaszania słupów w wysokości 54.384 zł.

Dowód: opinia biegłego z zakresu rolnictwa k.149-158.

Pozwana nie wykazała, aby dysponowała jakimkolwiek tytułem prawnym uprawniającym ją do zajmowania nieruchomości powoda. Brak jest umów zawartych przez strony lub ich poprzedników prawnych regulujących kwestie wynagrodzenia za posadowienie słupów i dostęp do nich.

/okoliczność bezsporna/

Przestawiony stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzone w sprawie dokumenty, nie budzące wątpliwości Sądu co do ich autentyczności i nie kwestionowane przez stronny, zeznania przesłuchanego świadka i opinię biegłego z zakresu rolnictwa. Sąd dał wiarę zeznaniom świadka G. P. - świadkowi, z tytułu pełnionej od lat funkcji w gospodarstwie powoda, znane były wszelkie konsekwencje posadowienia infrastruktury pozwanej na działce powoda i rzetelnie je przestawił, jego zeznania były logiczne, konsekwentne i wewnętrznie spójne, a przy tym zbieżne z pozostałymi dowodami.

Sąd uwzględnił również opinię biegłego z zakresu rolnictwa, która została sporządzona profesjonalnie, zawiera należyte uzasadnienie oraz logicznie wyprowadzone i jasno sprecyzowane wnioski. Sąd nie dopatrzył się żadnej okoliczności, która poddawałaby w wątpliwość kompetencje czy obiektywizm biegłego. Biegły wydał opinię po dokonaniu oględzin nieruchomości powoda w dniach 9.01 i 10.09.2010 r. przeprowadzonych na potrzeby sporządzenia opinii w sprawie I C 512/08 Sądu Okręgowego w Gdańsku, pozwany nie kwestionował zaś, że stan nieruchomości nie uległ od tamtej pory zmianie. Biegły w piśmie z dnia 23.11.2012 r. (k.197-198) odpowiedział na zastrzeżenia do jego opinii zgłoszone przez pozwaną (k.173-175), przedstawił także ustną opinię uzupełniającą na rozprawie w dniu 14.06.2013 r. (k.225-226).

Tak poczynione ustalenia prowadziły do wniosku, że powództwo zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 415 kc kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

Powód domagał się naprawienia poniesionego przez niego w latach 1998-2006 i 2008 2010 uszczerbku majątkowego z tytułu posadowienia na jego nieruchomości przez pozwaną słupów energetycznych. Odszkodowanie z powyższego tytułu za rok 2007 zostało już prawomocnie zasądzone wyrokiem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 25.03.2011 r. wydanym w sprawie I C 512/08.

Nieopartą na jakimkolwiek tytule prawnym ingerencję pozwanej w prawo własności powoda można uznać, jak domaga się tego powód, za czyn niedozwolony. Przez tą ingerencję powód uiścił podatek rolny od obszaru, którego nie może wykorzystywać w ramach prowadzonego gospodarstwa zgodnie z jego przeznaczeniem i z którego nie osiąga tym samym oczekiwanego dochodu, nie otrzymuje też płatności do upraw (wynikających ze Wspólnej Polityki Rolnej - jednolitej płatności obszarowej, uzupełniającej płatności obszarowej i płatności cukrowej), ponosi za to koszty dodatkowych czynności agrotechnicznych, jak również obkaszania słupów.

Dla ustalenia obszaru wyłączonego z produkcji rolnej na skutek zajęcia gruntu przez słupy biegły oparł się na danych opracowanych przez Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w O. i trudno tym wyliczeniom zarzucić brak prawidłowości. Pozwana zarzuciła natomiast ustaleniom biegłego, że wyliczenie wysokości szkody ma jedynie charakter hipotetyczny, biegły nie odnosi się bowiem do faktycznych dochodów powoda, a jedynie do cen rynkowych, dodatkowo zaś biegły policzył jedynie straty ponoszone przez powoda, a nie wynagrodzenie należne mu za korzystanie z jego nieruchomości przez pozwaną. Zarzut ten trudno, w ocenie Sądu, podzielić - powód ograniczył swoje żądanie do odszkodowania wynikającego z korzystania z jego nieruchomości przez pozwaną, które to roszczenie oparł na przepisie art. 415 kc, nie dochodził natomiast wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z tej nieruchomości, które to roszczenie mógłby oprzeć na przepisie art. 224 i nast. kc. Niezależnie zatem od omyłkowo zbyt szeroko zakreślonej tezy w postanowieniu z dnia 17.05.2012 r. (k.137) biegły poczynił wszystkie ustalenia konieczne dla rozstrzygnięcia sprawy. Trudno przy tym oczekiwać, by biegły wziął pod uwagę wysokość faktycznie osiągniętych dochodów powoda, skoro biegły oceniał, w jakim rozmiarze przez wyrządzenie mu szkody przez pozwaną powód tych dochodów nie osiągnął. Pozwana nie wykazała, że biegły, wyliczając utracony przez powoda dochód, nie wziął pod uwagę niższych kosztów ponoszonych przez wyłączenie z uprawy części obszaru - z wyjaśnień biegłego wynika, że szczegółowo uwzględniał poszczególne elementy szacowanego odszkodowania, obliczanego już na potrzeby sprawy I C 512/08 Sądu Okręgowego w Gdańsku i warunki ekonomiczne z poszczególnych branych pod uwagę lat. Biegły ocenił, że gospodarstwo powoda jest zarządzane prawidłowo, powód wykonuje zaś wszystkie zabiegi agrotechniczne, bez których nie byłoby możliwe uzyskanie plonu, konieczne jest zatem wzięcie pod uwagę kosztów każdej z przewidywanych w ramach prawidłowej gospodarki czynności.

Niezasadny okazał się też zarzut pozwanej, że nielogicznym jest, by powód ponosił ogromne nakłady na dodatkowe prace agrotechniczne, podczas gdy zysk z powierzchni wyłączonej z użytku to tylko 448 zł za lata 1998-2000 oraz 671 zł za lata 2001-2006 i 2008 2010. Kwota 277.865 zł na dodatkowe czynności agrotechniczne obejmuje 12 lat, za które powód domaga się odszkodowania. Utracony zysk wyliczony przez biegłego dotyczy tylko powierzchni zajętej przez słupy, natomiast koszt dodatkowych zabiegów agrotechnicznych odnosi się do całej pozostałej powierzchni gospodarstwa powoda, o znacznych rozmiarach, na terenie którego posadowione są słupy energetyczne należące do pozwanej i obejmuje cały szereg czynności takich jak orka, bronowanie, siew, oprysk, zbiór kombajnem czy ręczne zbiory buraków cukrowych z koniecznością użycia ciągnika i przyczepy do takiego zbioru.

Na rozprawie w dniu 14.06.2013 r. (k.226) pozwana podniosła zarzut przedawnienia roszczenia powoda za okres poprzedzający 3 lata przed wniesieniem pozwu. Roszczenie, którego dochodzi powód, dotyczy jednak należności, jaka powinna przypadać mu za cały okres, przez który pozwana korzystała z jego nieruchomości, analogicznie jak wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości bez tytułu prawnego, na co wskazywał chociażby Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 26.09.2007 r. wydanym w sprawie I ACa 522/07, podkreślając, że wynagrodzenie takiej jest "należne właścicielowi obejmuje cały okres, przez który posiadacz korzystał z rzeczy i nie stanowi ono roszczenia okresowego (...) dlatego znajduje zastosowanie ogólny, dziesięcioletni termin przedawnienia, unormowany w art. 118 in princ. kc".

Ze względu zatem na czynność powoda przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia roszczenia, o jakiej mowa w przepisie art. 123 § 1 pkt 1 kpc, za jaką należy uznać złożenie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej z dnia 29 kwietnia 2008, doszło do przerwania biegu przedawnienia i od tej daty termin przedawnienia biegnie na nowo. Roszczenie powoda nie przedawniło się zatem za okres dziesięciu lat przed dniem 29 kwietnia 2008, podniesiony przez pozwaną zarzut nie może tym samym odnieść oczekiwanego przez nią skutku.

Mając powyższe na uwadze Sąd, na mocy przepisu art. 415 i 118 kc w związku z art. 481 kc, orzekł jak w punkcie I wyroku.

Sąd oddalił powództwo, w punkcie II wyroku, w zakresie żądania zasądzenia odsetek ustawowych za dni 19 i 20.12.2006 r. od kwoty 218.449,71 zł i za dni od 23 do 27.06.2011 r. od kwoty 100.936,44 zł. Uznanie za nieuzasadnione żądania zasądzenia odsetek w tym zakresie wynika z tego, że w piśmie z dnia 8.06.2011 r. (k.72-73) powód wyznaczył pozwanej do zapłaty termin 14 dni od dnia otrzymania wezwania, czyli od dnia 13.06.2011 r. (k.74). Termin ten upłynął z dniem 27.06.2011 r., co uzasadnia zasądzenie odsetek od dnia następnego, 28.06.2011 r. Z kolei w wezwaniu do zapłaty z dnia 11.12.2006 r. (k.76) na dokonanie płatności wyznaczony został termin 7 dni od otrzymania wezwania. Wezwanie zostało nadane w dniu 11.12.2006 r., przyjmując dodatkowe 3 dni na doręczenie przesyłki, należy uznać, że termin płatności upłynął z dniem 20.12.2006., zatem odsetki za opóźnienie należało zasądzić od dnia 21.12.2006 r. do dnia zapłaty.

O zwrocie kosztów procesu Sąd orzekł w punkcie III wyroku, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, na mocy przepisu art. 98 i 108 § 1 kpc w związku z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. Celowe koszty dochodzenia przez powoda jego praw to opłata od pozwu (15.970 zł) i koszty zastępstwa procesowego (7.217 zł, w tym 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa).

W punkcie IV wyroku Sąd, na mocy przepisu art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28.07.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nakazał ściągnięcie od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Gdańsku, po uwzględnieniu uiszczonej już zaliczki (450 zł), kwoty 1.704,65 zł tytułem nieopłaconej części kosztów opinii biegłego.