Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 listopada 2015 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący: SSO Grzegorz Karaś

Protokolant: Rafał Płóciennik

po rozpoznaniu w dniu 22 października 2015 r. we Wrocławiu na rozprawie

sprawy z powództwa H. J.

przeciwko K. M. i małoletniej M. M. (1) reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego matkę M. M. (2)

o nakazanie złożenia oświadczenia woli

I.  oddala powództwo ;

II.  zasądza od powódki na rzecz każdej z pozwanych kwoty po 7.217 zł tytułem zwrotu kosztów procesu ;

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 27 czerwca 2014 r. powódka H. J. wniosła o zobowiązanie każdej z pozwanych, tj. K. M. oraz małoletniej M. M. (1) do złożenia oświadczenia woli o nieodpłatnym przeniesieniu przez pozwane na powódkę własności nieruchomości zabudowanej stanowiącej działkę nr (...) o pow. 0,0888 ha położonej we W., obręb O. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków prowadzi księgę wieczystą Kw nr (...) – w udziale wynoszącym ½ oraz o zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kosztów procesu. Jednocześnie powódka wniosła o zwolnienie jej od kosztów sądowych w całości oraz o zabezpieczenie powództwa poprzez nakazanie wpisania ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu w księdze wieczystej przedmiotowej nieruchomości.

Na uzasadnienie swego żądania powódka podała, że zawarła z pozwanymi umowę darowizny, przenosząc na każdą z pozwanych udział w ½ prawa własności nieruchomości. Ze względu na rażącą niewdzięczność pozwanych powódka złożyła pozwanym w maju 2014 r. oświadczenie o odwołaniu darowizny. Pozwane nie wyraziły woli zwrotnego przeniesienia prawa własności nieruchomości na rzecz powódki. Powódka podniosła, że z racji zaawansowanego wieku i złego stanu zdrowia pozostaje pod stałą opieką swego syna P. J. i jego żony. Rażąca niewdzięczność, zdaniem powódki polega na tym, że pozwane nie wykazują zainteresowania ani chęci pomocy powódce, a nadto wystąpiły o eksmisję P. J. i jego rodzony, przez co powódka zostanie pozbawiona jakiejkolwiek opieki bliskich osób. Dodatkowo pozwane grożą powódce, że wystąpią z powództwem o eksmisję także samej pozwanej. Powódka utrzymuje się z emerytury w wysokości ok. 1.400 zł i nie byłaby w stanie samodzielnie pokryć kosztów najmu lokalu mieszkalnego oraz kosztów swego utrzymania. Nie posiada innego majątku. Pozwane nie ponoszą kosztów eksploatacji nieruchomości, ponosi je powódka oraz mieszkający razem z nią jej syn P. J. wraz z jego rodziną.

W odpowiedzi na pozew pozwane, wniosły o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanych kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwane wskazały, że zamieszkujący z powódką w spornej nieruchomości P. J. w przeszłości wielokrotnie stosował agresję słowną i fizyczną wobec bliskich. Z tego powodu został eksmitowany ze swego poprzedniego miejsca zamieszkania i w maju 2006 r. zamieszkał wraz z powódką w spornej nieruchomości. Z powodu dalszych agresywnych zachowań dochodziło do interwencji Policji, w tym, na wezwanie powódki. Zachowanie P. J. doprowadziło do sytuacji, w której nie jest możliwe przebywanie pozwanych w przedmiotowej nieruchomości ani kontaktowanie się z powódką. Został on skazany za groźby karalne wobec pozwanej K. M.. Powódka została przez syna odizolowana od swoich bliskich, wyrażała obawę związaną z agresją syna. W takich okolicznościach darowizna została dokonana celem zapewnienia bytu i ochrony powódki przed narastającą agresją syna. Pozwane od powódki mają wiedzę, że to nie syn zapewnia matce pomoc, ale to powódka wspiera finansowo P. J. i jego rodzinę, a oświadczenie o odwołaniu darowizny jest skutkiem presji wywieranej przez syna. Dodatkowo wskazano, że to rodzice powódek płacą podatek od nieruchomości. Podano, że P. J. wraz ze swoją rodziną zamieszkuje bez tytułu prawnego, nieregularnie uiszczając opłaty za zużyte przez siebie media. Nadto syn powódki odmawia zawarcia umowy najmu. W tych okolicznościach rodzice pozwanych nie maą możliwości ani przeprowadzenia remontu domu, ani ponoszenia kosztów jego utrzymania, nie są także dopuszczani do udzielania pomocy i wsparcia powódce. Powódka ma dobre relacje z wnuczkami, czego dowodem jest przekazywanie im kieszonkowego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Umową darowizny z dnia 31 marca 2011 r. zawartą przed notariuszem powódka E. J. (1) darowała swoim małoletnim wówczas wnuczkom K. M. i M. M. (1) w udziałach wynoszących po ½ części zabudowaną działkę nr (...) o pow. 0,0888 ha, położoną we W., obręb O., przy ul. (...), a K. i M. małż. M. działający jako przedstawiciele ustawowi małoletnich córek darowiznę przyjęli. K. M. w chwili zawarcia umowy darowizny miała 16 lat, a M. M. (1) miała lat 12.

Dowód : kserokopia aktu notarialnego z dnia 31 marca 2011 r. - k. 18-21.

Pismem z dnia 6 maja 2014 r. skierowanym do K. M. i M. M. (1), H. J. złożyła oświadczenie woli o odwołaniu darowizny. Jako przejaw rażącej niewdzięczności wskazała na wniesienie pozwu o eksmisję przeciwko będącemu synem powódki P. J., jego żonie E. J. (2) oraz ich małoletniemu synowi, a wnukowi powódki, A. J., nadto kierowanie również wobec powódki gróźb w przedmiocie wystąpienia z pozwem o eksmisję oraz brak jakiejkolwiek pomocy finansowej i pozafinansowej, wsparcia w trudnych chwilach, zainteresowania sytuacją darczyńcy, pomimo, że stan jej zdrowia uniemożliwia samodzielne funkcjonowanie oraz liczne naganne zachowania manifestujące lekceważenie wobec darczyńcy, a wynikające z faktu niepozostawania przez nią obecnie właścicielką nieruchomości. W oświadczeniu wskazała również, że mieszkający wraz z powódką syn wraz ze swoją rodziną zapewniał i nadal zapewnia jej niezbędna pomoc i opiekę oraz ponosił i nadal ponosi koszty utrzymania nieruchomości. Dalej powódka podała, że ze względu na swój wiek i stan zdrowia nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie bez pomocy i opieki z ich strony. Po ewentualnym zakończeniu postępowania o eksmisję zgodnie z żądaniem pozwu nie będzie w stanie samodzielnie funkcjonować w domu stanowiącym przedmiot darowizny, a obdarowane mają tego świadomość. Fakt ten sprawia, że groźby wystąpienia z pozwem o eksmisję także przeciwko darczyńcy pozostają w jej przekonaniu bardzo realne. Dotkliwą i niewybaczalną okolicznością pozostaje wystąpienie o eksmisję przeciwko małoletniemu wnukowi darczyńcy, z którym jest ona silnie emocjonalnie związana. Możliwość ta stanowi duże obciążenie emocjonalne i wpływa niekorzystnie na stan jej zdrowia. Bardzo poważnym obciążeniem finansowym jest konieczność ponoszenia kosztów związanych z nieruchomością, w tym podatków od nieruchomości. W piśmie tym zawarte zostało również wezwanie pozwanych do zwrotu powódce przedmiotu darowizny.

Dowód : pisemne oświadczenia o odwołaniu darowizny z dnia 6 maja 2014 r. wraz z dowodami doręczenia – k. 22-27.

W piśmie z dnia 22 maja 2014 r. K. M. i M. M. (1) odmówiły zwrotnego przeniesienia własności na powódkę. Wskazały, że brak jest podstaw do odwołania darowizny. Pozwane nie przeniosły prawa własności nieruchomości na H. J.. Podniosły, iż brak jest jakichkolwiek przesłanek świadczących o tym, że powódka mogłaby zostać w jakichkolwiek sposób źle lub niegodnie potraktowana przez obdarowane, w szczególności poprzez doprowadzenie do jej eksmisji z domu. (okoliczność bezsporna, a nadto pismo z dnia 22 maja 2014 r. – k. 28-29).

H. J. ma 77 lat. Zamieszkuje w spornej nieruchomości wraz ze swoim synem P. J., jego żoną E. J. (2) oraz ich małoletnim wnukiem A. J.. Syn i synowa pomagają powódce i pomagają jej w codziennym funkcjonowaniu.

W okresie od 2006 r. do 2010 r. powódka uczęszczała na terapię psychologiczną z powodu zaburzeń adaptacyjnych wywołanych przewlekłą stresową sytuację rodzinną. Ponowne rozpoczęcie terapii nastąpiło w dniu 1 kwietnia 2014 r. Nadto powódka cierpi na chorobę nadciśnieniową, przewlekłą chorobę niedokrwienną serca, miażdżycę, następstwa chorób naczyń mózgowych, przewlekłą chorobę zaporową płuc, nadczynność tarczycy, zaburzenia przemian lipidów, bóle okolicy lędźwiowo-krzyżowej, osteoporozę bez patologicznego złamania.

Powódka korzysta z usług (...)Domu (...) we W.przy ul. (...)od dnia 1 kwietnia 2014 r., gdzie przebywa kilka godzin dziennie i korzysta z obiadów i spotyka się z innymi podopiwcznymi. Miesięczna opłata wynosi 100 zł. Zarówno do (...)u, jak i na wizyty lekarskie powódka dojeżdża korzystając z środków komunikacji miejskiej.

Dowód:

1.  zaświadczenia lekarskie – k. 30-36, k. 300-306, k. 344-346

2.  dokumentacja medyczna – k. 37-38, k. 272-281,

3.  decyzje MOPS z dnia 27 marca 2014 r. – k. 39-40, k. 41-42).

H. J. pobiera rentę w wysokości ok. 1.500 zł miesięcznie. Ponosi wraz z zamieszkującym z nią synem P. J. i jego rodziną koszty ekspolatacji i remontów nieruchomości, opłaca usługi kominiarskie, dobrowolnie ubezpiecza nieruchomość. Celem opłacania m. in. kosztów utrzymania nieruchomości powódka zaciągnęła kredyt z miesięczną ratą ok. 500 zł.

Dowód:

1.  potwierdzenie wpłaty – k. 43;

2.  kserokopia faktury VAT nr (...) – k. 44;

3.  kopie plis ubezpieczeniowych budynku – k. 45-46;

4.  harmonogram spłaty kredytu – k. 47-49;

5.  decyzja ZUS z dnia 14 marca 2014 r. oraz wydruk operacji bankowej – k. 50 -51;

6.  faktury VAT i rachunki – k. 96-126, k. 133-160;

7.  korespondencja mailowa – k. 127-132.

Również rodzice pozwanych ponoszą koszty związane z nieruchomości, w tym uiszczają podatek od nieruchomości; dokonali wymiany kotła gazowego tuż przed zawarciem umowy darowizny.

Dowód:

1.  potwierdzenia przelewu i dowody wpłat – k. 210-218;

2.  faktura VAT – k. 219 -220 .

W związku z nieregularnym płaceniem rachunków związanych z eksploatacją nieruchomości pozwane wystąpiły przeciwko P. J. z powództwem o eksmisję. (okoliczność bezsporna)

W dniu 28 października 2011 r. powódka złożyła w obecności notariusza pisemne oświadczenie o łączących ją z wnuczkami dobrych relacjach. Ponownie w dniu 27 marca 2012 r. powódka złożyła pisemne oświadczenie o tym, że wnuczki utrzymują z nią regularne kontakty oraz że jest bardzo z nim zżyta. W oświadczeniu powódka wskazała, że zamieszkujący z nią syn jest niezadowolony z odwiedzania jej przez wnuczki. Powódka w okresie po złożeniu oświadczenia o odwołaniu darowizny regularnie przekazuje pozwanym wnuczkom kieszonkowe.

Dowody:

1.  przekazy pocztowe – k. 221;

2.  pisemne oświadczenie z dnia 28 października 2011 r. – k. 222-224;

3.  pisemne oświadczenie z dnia 27 marca 2012 r. – k. 225-226).

P. J. przed zamieszkaniem w spornej nieruchomości został eksmitowany z mieszkania zajmowanego przez niego i jego żonę z powodu stosowania wobec niej przemocy fizycznej.

Dowód : kopia uwierzytelnionego tłumaczenia postanowienia Sądu Grodzkiego w Niemczech z dnia 23 maja 1996 r. – k. 228.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 5 lutego 2013 r. warunkowo umorzono na okres próby 1 roku postępowanie karne wobec P. J., ustalając, że w okresie od 2008 r. do 30 września 2011 r. we W. znieważał w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru K. M. używając wobec niej słów uznanych powszechnie za obelżywe oraz w tym samym czasie i miejscu, w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru groził jej pozbawieniem życia i pobiciem, przy czym groźby te wzbudziły w niej uzasadnioną obawę ich spełnienia, czym wyczerpał ustawowe znamiona czynów: odpowiednio z art. 216 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Dowód : wyrok Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu, Wydział II Karny z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie o sygn. akt II K 1903/11 – akta II K 1903/11.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Ustalenia faktyczne poczyniono na podstawie dowodów z dokumentów, których wiarygodności żadna ze stron nie podważyła, a Sąd nie znalazł podstaw do odmowy przydania im waloru wiarygodności. Jako że istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności były w sprawie bezsporne, a nadto znajdowały potwierdzenie w zgromadzonych dowodach z dokumentów.

Powódka domagała się zobowiązania pozwanych do złożenia oświadczenia woli obejmującego nieodpłatne zwrotne przeniesienie na jej rzecz darowanych im w dniu 31 marca 2011 r. udziałów w nieruchomości – działce n 67 o pow. 0,0888 ha położonej we W. przy ul. (...) zabudowanej domem jednorodzinnym. Podstawę materialnoprawną żądania pozwu stanowił art. 898 § 1 k.c., zgodnie z którym darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

Celem, do którego zmierza odwołanie wykonanej darowizny z powodu rażącej niewdzięczności, jest pozbawienie obdarowanego własności darowanej nieruchomości i odzyskanie jej przez darczyńcę. Samo odwołanie darowizny nie realizuje tego celu, gdyż wywiera jedynie skutek obligacyjny. Konsekwencją przyjęcia wyłącznie obligacyjnego skutku odwołania darowizny jest to, że dla osiągnięcia skutku rzeczowego konieczne jest przeniesienie własności darowanej nieruchomości z powrotem na darczyńcę. Powinno to nastąpić w drodze umowy. Jeżeli jednak do umowy nie dojdzie, pozostaje darczyńcy droga powództwa o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu własności nieruchomości z powrotem na darczyńcę (art. 64 k.c.) i w takim przypadku dopiero pozytywne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek obdarowanego do złożenia oświadczenia woli powoduje skutek prawnorzeczowy w postaci powrotnego przeniesienia własności darowanej nieruchomości.

Dla skutecznego żądania nakazania złożenia obdarowanemu oświadczenia woli o powrotnym przeniesieniu własności darowanej nieruchomości niezbędne jest uprzednie skuteczne odwołanie darowizny warunkowane zachowaniem obdarowanego ocenianym jako „rażąca niewdzięczność” względem darczyńcy. Powiązanie możliwości odwołania darowizny z rażącą niewdzięcznością obdarowanego sprawia, że na podstawie art. 898 § 1 k.c. można odwołać darowiznę jedynie ze względu na zachowanie obdarowanego, które miało miejsce po zawarciu umowy darowizny. Okoliczności wcześniejsze mogą być jedynie podstawą uchylenia się od skutków oświadczenia woli ze względu na jego wadę (zwłaszcza podstęp). Z kolei okoliczności późniejsze tj. po złożeniu oświadczenia o odwołaniu darowizny nie mogą sanować wcześniejszego bezpodstawnego odwołania. ( por. wyrok SN z 26 października 1999 r., II CKN 528/98). Decydujące znaczenie ma zatem zachowanie obdarowanego w okresie między dokonaniem czynów ocenianych jako rażąca niewdzięczność a odwołaniem darowizny.

W orzecznictwie oraz w doktrynie zgodnie i trafnie przyjmuje się, że obdarowany może dopuścić się rażącej niewdzięczności zarówno przez działania, jak i zaniechania ( m.in. wyroki SN: z dnia 29 września 1969 r., I CR 458/69, dnia z 22 marca 2001 r., V CKN 1599/2000). Sąd Najwyższy wskazał, że rażąca niewdzięczność obdarowanego jako przesłanka odwołania darowizny powinna być wykładana przy zastosowaniu kryteriów zobiektywizowanych ( vide m.in. wyrok SN z dnia 22 kwietnia 1997 r., III CKN 43/96, dnia z 5 października 2000 r., II CKN 280/2000 z dnia 15 lutego 2012 r., I CSK 278/2011), a więc - przynajmniej co do zasady - w oderwaniu od osobistych odczuć darczyńcy. Odrębnie należy także podkreślić, że obdarowany musi dopuścić się rażącej niewdzięczności „względem darczyńcy”. W rezultacie przyjąć należy, że co do zasady nie mogą to być czyny wymierzone przeciwko osobie trzeciej, choćby pośrednio były przykre dla darczyńcy ( vide: wyrok SN z 29 września 1969 r., I CR 458/69, postanowienie SN z 29 września 1969 r., III CZP 63/69). Inaczej jest jednak wtedy, gdy w okolicznościach sprawy uzasadniony jest wniosek, że działania skierowane przeciwko osobie trzeciej równocześnie godziły bezpośrednio także w darczyńcę. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, w której zachowanie się obdarowanego, skierowane bezpośrednio przeciwko osobie bliskiej darczyńcy, dotykało jednocześnie samego darczyńcę ( vide: wyrok SN z 29 września 1969 r., I CR 458/69, i postanowienie SN z 29 września 1969 r., III CZP 63/69; wyroki SN: z 7 kwietnia 1998 r., II CKN 688/97, z dnia 5 stycznia 1999 r., III CKN 783/98, z dnia 11 marca 2003 r., V CKN 1829/2000, z dnia 2 grudnia 2005 r., II CK 265/2005; a także L. Stecki, w: System..., t. 7, s. 355).

Mając na względzie powyższe uwagi, stwierdzić należało, że zachowania pozwanych K. M. i M. M. (1) względem powódki H. J. nie wyczerpują znamion rażącej niewdzięczności i nie uzasadniają skutecznego odwołania darowizny. Odnosząc się do poszczególnych okoliczności mających zdaniem powódki świadczyć o rażącej niewdzięczności obdarowanych stwierdzić należy co następuje.

Groźby pozwanych dotyczące eksmisji powódki.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie daje, w ocenie Sądu, podstaw do przyjęcia, że pozwane groziły powódce wytoczeniem przeciwko niej powództwa o eksmisję z nieruchomości stanowiącej przedmiot darowizny, a tym bardziej aby podjęły jakiekolwiek kroki w tym kierunku. Brak również jakichkolwiek dowodów na to, aby pozwane planowały sprzedaż nieruchomości, np. w postaci wystawienia ofert sprzedaży, czy też zawarcia umowy z biurem obrotu nieruchomościami. Tym niemniej zauważyć należy, że w treści aktu notarialnego obejmującego umowę darowizny nie zawarto żadnych postanowień przyznających powódce uprawnienie do korzystania z darowanej nieruchomości, w szczególności nie ustanowiono na jej rzecz służebności mieszkania. Obecnie zatem powódka zajmuje nieruchomość na zasadzie nieodpłatnego użyczenia. Pozwane nie przejawiają zaś jakiejkolwiek zamiarów pozbawienia powódki możliwości mieszkania w darowanym domy ani tym bardziej nie przejawiają zamiaru eksmitowania powódki.

Żądanie eksmisji z domu będącego własnością pozwanych syna powódki (a wujka pozwanych) P. J. wraz z rodziną.

Odnosząc się do podnoszonej przez powódkę okoliczności wystąpienia przez pozwane z powództwem o eksmisję P. J. i jego rodziny ze spornej nieruchomości, zauważyć należy, że zajmują oni nieruchomość pozwanych bez jakiegokolwiek tytułu prawnego. Nie ulega zatem wątpliwości, że pozwane nie mają jakiegokolwiek obowiązku dostarczenia wujkowi darmowego mieszkania, mają natomiast prawo dysponowania swoją własnością, w tym do domagania się przywrócenia im władztwa faktycznego. Jak ustalono, P. J. nie uiszcza na rzecz pozwanych żadnych opłat za korzystanie z nieruchomości, nie uiszcza też regularnie wszystkich opłat za zużywane przez siebie media, nie wyraził także zainteresowania uregulowania zaistniałej sytuacji poprzez zawarcie z pozwanymi umowy najmu nieruchomości. Tymczasem pozwane, pomimo, że są właścicielkami nieruchomości, nie mogą w niej zamieszkiwać i w związku z tym muszą w inny sposób zaspokajać swoje potrzeby mieszkaniowe, co powoduje powstanie po ich stronie dodatkowych związanych z tym wydatków.

W ocenie sądu żądanie eksmisji nawet darczyńcy nie może być traktowane a priori jako rażąca niewdzięczność. Sam fakt żądania eksmisji nawet wobec darczyńcy nie może być, bez uwzględnienia całokształtu stosunków pomiędzy stronami, uznany za przejaw rażącej niewdzięczności ( vide Wyrok SA w Lublinie z dnia 4 kwietnia 2013 r. I ACa 719/12) tym bardziej żądanie eksmisji innych niż darczyńca osób, zajmujących lokal bez tytułu prawnego, nie może być uznane z góry za przejaw rażącej niewdzięczności wobec darczyńcy.

Okoliczność dążenia do eksmisji syna powódki i jego rodziny, wbrew twierdzeniom powódki, w niniejszej sprawie nie może stanowić podstaw odwołania darowizny. Zgodnie z powszechnie przyjętym stanowiskiem, za będące wyrazem rażącej niewdzięczności w znaczeniu przepisu 898 § 1 k.c. uznaje się przede wszystkim takie zachowania obdarowanego, które dotyczą bezpośrednio darczyńcy, i które są podjęte przeciwko niemu w nieprzyjaznym zamiarze. Zdaniem Sądu złożenie pozwu eksmisyjnego przeciwko osobom nie będącym darczyńcą, a bezprawnie zajmującym nieruchomość nie jest rażącą niewdzięcznością wobec darczyńcy, a stanowi jedynie podejmowanie środków prawem przewidzianych celem ochrony prawa własności. Tym samym podjęte przez pozwane przeciwko P. J. kroki prawne nie mogą być uznane jako przejaw rażącej niewdzięczności wobec powódki. Okoliczności niniejszej sprawy nie dają bowiem podstaw do przyjęcia, że wyprowadzenie się z nieruchomości przez syna powódki i jego rodzinę, spowoduje powstanie stanu wysoce krzywdzącego dla powódki.

Nie można także zgodzić się z powódką, że przez wyprowadzenie się jej syna zostanie ona pozbawiona jakiejkolwiek opieki i będzie zdana tylko na siebie. Jak wynika z ustaleń, P. J. i jego żona pracują zawodowo i w tym czasie, tj. przez kilka godzin w ciągu dnia powódka korzysta z usług opiekuńczych dziennego domu pomocy społecznej, gdzie m.in. spożywa obiad. Nadto powódka pomimo swoich licznych schorzeń funkcjonuje samodzielnie – korzystając ze środków komunikacji publicznej dojeżdża do (...)u oraz na wizyty lekarskie. Pomoc syna i jego rodziny nie jest zatem takiego rodzaju, aby niemożliwym było udzielanie jej przez P. J. również w sytuacji niezamieszkiwania przez niego wspólnie z powódką. Podkreślić również należy, co przedstawiono poniżej, że to właśnie na dzieciach, a nie wnukach w pierwszej kolejności spoczywa obowiązek opieki nad powódką.

Brak pomocy udzielanej powódce i brak jej finansowego wsparcia.

Z treści aktu notarialnego nie wynika aby w związku z zawarciem umowy darowizny pozwane, wówczas małoletnie, przyjęły na siebie określone zobowiązania natury finansowej względem powódki. Podnoszony przez powódkę brak udzielania jej pomocy przez pozwanej i brak z ich strony pomocy wsparcia finansowego, nie jest przejawem rażącej niewdzięczności z ich strony. Pozwane przyjmując darowiznę nie przyjęły na siebie obowiązku ani zapewnienia powódce mieszkania, ani świadczeń o charakterze rentowym ani nie przyjęły na siebie obowiązku opieki nad powódką. Zauważyć także należy, że obdarowane są wnuczkami darczyńcy. W pierwszej kolejności, zgodnie z dyspozycją przepisu art. 129 § 1 k.r.o. obowiązek alimentacyjny obciąża zstępnych bliższych stopniem, a zatem dzieci powódki przed jej wnukami i to od nich w pierwszej kolejności powinna się ona domagać wsparcia i pomocy, zarówno w formie finansowej, jak i opieki w bieżących sprawach życia codziennego. Nadto wskazać należy, że w dacie złożenia oświadczenia o odwołaniu darowizny pozwana K. M. miała lat 19. Trudno zatem oczekiwać od studiującej osoby, będącej nadal na utrzymaniu rodziców, aby udzielała finansowej pomocy powódce. Z kolei pozwana M. M. (1) w 2014 r. była nadal małoletnia, miała 15 lat i również w stosunku do niej powódka nie miała podstaw do oczekiwania wsparcia finansowego. Pozwane nie mają swoich dochodów, nie można zatem przyjąć, że rażącą niewdzięcznością z ich strony był brak dostarczania powódce środków na jej utrzymanie. Co istotne, jak ustalono, w czasie po złożeniu oświadczenia o odwołaniu darowizny, to powódka nadal wspierała finansowo obdarowane, przesyłając im kieszonkowe w kwotach po 100-200 zł miesięcznie. Powódka, ma dochody z renty w wysokości ok. 1.500 zł i tym samym może się sama utrzymać.

Natomiast w zakresie pomocy pozafinansowej i opieki nad powódką, wskazać należy, że powódka nie wykazała, aby kiedykolwiek zwracała się do pozwanych z prośbą o pomoc i by tej pomocy jej nie udzielono. Zdaniem Sądu nie można wymagać od małoletniej pozwanej M. M. (1) i studiującej pozwanej K. M., by sprawowały stałą opiekę nad babcią, do której to opieki nota bene, nie są zobowiązane prawnie. Nadto jak wynikało z oświadczenia samej powódki, wnuczki nigdy nie odmówiły jej pomocy, jeżeli o taką pomoc się do nich zwracała. Powódka nie oczekiwała także aby pozwane sprawowały opiekę nad nią, nigdy też o taką opiekę do powódek się nie zwracała.

Podsumowując ten wątek rozważań należy podkreślić, że wbrew przekonaniom powódki samo dokonanie darowizny na rzecz wnuczek nie rodzi po stronie obdarowanych prawnego obowiązku opieki i ponoszenia kosztów utrzymania powódki, jeżeli obdarowany takich możliwości nie posiada. Wskazać również należy, że podstawą do odwołania darowizny mogą być jedynie zachowania własne obdarowanych. Tym samym ewentualne niewywiązywanie się przez rodziców pozwanych z obowiązku alimentacyjnego wobec powódki nie może być uznane za rażącą niewdzięczność pozwanych.

Konieczność ponoszenia przez powódkę i P. J. kosztów eksploatacji zajmowanej nieruchomości.

Za zasadnością odwołania darowizny nie przemawiają także podnoszone przez powódkę okoliczności dotyczące ponoszenia przez nią i P. J. kosztów eksploatacji nieruchomości. Pozwane nie mają bowiem obowiązku darmowego dostarczenia mediów ani powódce ani tym bardziej wujkowi i jego rodzinie. Jeżeli osoby te generują zużycie mediów (woda, prąd, gaz), to powinny ponosić koszty związane z zamieszkiwaniem. Nie można uznać za rażącą niewdzięczność nieponoszenie przez pozwane kosztów eksploatacji domu w sytuacji, gdy pozwane same nie mają dochodów i pozostają na utrzymaniu rodziców.

Odnosząc się do podnoszonego przed powódkę opłacenia przez nią podatku od nieruchomości, podkreślić należy, że powódka nie miała i nie ma obowiązku, ponoszenia podatku od nieruchomości. Pozwane ją o ponoszenie tych kosztów nie prosiły lecz czyniła to z własnej woli nie będąc do tego prawnie zobowiązaną. Zatem dobrowolne opłacenie przez powódkę podatku od nieruchomości nie może to być traktowane jako rażąca niewdzięczność pozwanych.

Inne naganne zachowania pozwanych.

Zgromadzony materiał dowodowy nie pozwolił również na ustalenie popełnienia przez pozwane innych nagannych zachowań pozwanych polegających na przejawach lekceważenia powódki stanowiących rażącą niewdzieczność. Zmniejszenie częstotliwości kontaktów stron sporu wynika bowiem, zdaniem Sądu, z postawy samej powódki oraz jej syna, który samowolnie bez tytułu prawnego zajmuje dom pozwanych, a panująca tam atmosfera nie sprzyja utrzymywaniu prawidłowych relacji rodzinnych w sytuacji nagannego i agresywnego zachowania wujka pozwanych, które to zachowanie prawomocnie stwierdził sąd karny, który prawomocnym wyrokiem z dnia 5 lutego 2013 r. warunkowo umorzył na okres próby 1 roku postępowanie karne wobec P. J., ustalając, że w okresie od 2008 r. do 30 września 2011 r. we W. znieważał w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru K. M. używając wobec niej słów uznanych powszechnie za obelżywe oraz w tym samym czasie i miejscu, w krótkich odstępach czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru groził jej pozbawieniem życia i pobiciem, przy czym groźby te wzbudziły w niej uzasadnioną obawę ich spełnienia, czym wyczerpał ustawowe znamiona czynów: odpowiednio z art. 216 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. oraz z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.

Reasumując, wobec niestwierdzenia zaistnienia po stronie pozwanych zachowań realizujących znamiona rażącej niewdzięczności wobec powódki, sąd uznał, że nie zachodziły przesłanki odwołania przez powódę darowizny, zatem jej oświadczenie w tym zakresie było bezskutecznie i nie mogło prowadzić do nakazania pozwanym złożenia oświadczenia woli o zwrotnym przeniesieniu na powódkę własności darowanej pozwanym nieruchomości. Zatem żądanie pozwu należało oddalić, o czym orzeczono w pkt I sentencji wyroku.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu, zawarte w pkt II wyroku, znajduje swe oparcie w art. 98 k.p.c. wyrażającym zasadę ponoszenia kosztów przez stronę przegrywającą spór. Na koszty procesu poniesione przez pozwane składają się koszty zastępstwa prawnego w wysokości 7.200 zł (§ 6 pkt 7 rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 r. poz. 461) oraz opłata sądowa od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł.