Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 grudnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Anna Hajda

Sędzia SO Elżbieta Matyasik

SR (del.) Roman Troll (spr.)

Protokolant Agnieszka Wołoch

po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 2015 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. K. i W. W.

przeciwko R. K. i J. K.

o ustanowienie rozdzielności majątkowej

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 24 kwietnia 2015 r., sygn. akt III RC 528/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  ustanawia rozdzielność majątkową pomiędzy R. K. a J. K. z dniem 16 grudnia 2015 roku,

b.  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powodów solidarnych kwotę 616 zł (sześćset szesnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania;

2.  zasądza od pozwanych solidarnie na rzecz powodów solidarnych kwotę 380 zł (trzysta osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego.

SSR del. Roman Troll SSO Anna Hajda SSO Elżbieta Matyasik

Sygn. akt III Ca 1362/15

UZASADNIENIE

Do Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej wpłynął pozew Z. K. i W. W. przeciwko R. K. i J. K. o ustanowienie rozdzielności majątkowej między pozwanymi oraz zasądzenie od pozwanych na rzecz powodów kosztów procesu. W uzasadnieniu powodowie podali, że pozostawali z pozwaną J. K. w stałych stosunkach gospodarczych, ale nie uregulowała ona należności wynikającej z jednej z wystawionych faktur VAT, a egzekucja skierowana do majątku pozwanej okazała się całkowicie bezskuteczna, gdyż nie posiada ona majątku osobistego, ani wierzytelności, a nie można skierować egzekucji do majątku wspólnego pozwanych, albowiem R. K. nie wyraził zgody na przedmiotową transakcję.

Pozwani prawidłowo wezwani nie stawili się na terminach rozpraw i nie złożyli żadnych wyjaśnień w sprawie.

Wyrokiem zaocznym z 24 kwietnia 2015 roku Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej oddalił powództwo (pkt 1) oraz nie obciąża pozwanych kosztami postępowania (pkt 2).

Orzeczenie to zapadło przy następujących ustaleniach faktycznych: pozwani pozostają w związku małżeńskim od 19 stycznia 1985 roku, J. K. jest wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zarejestrowanej w 2007 roku pod firmą Grupa (...) z siedzibą w R.. R. K. wchodzi w skład zarządu tej spółki, pełniąc funkcję prezesa zarządu, a J. K. jest członkiem zarządu tej spółki. Przedmiotem działalności spółki jest między innymi sprzedaż hurtowa żywych zwierząt oraz chów i hodowla drobiu. W 2013 roku pozwany zarejestrował spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością pod firmą Ubojnia (...) z siedzibą w R., jest wiceprezesem zarządu tej spółki, a J. K. nie jest jej wspólnikiem. Przedmiotem działalności spółki jest przetwarzanie i konserwowanie mięsa z drobiu. Obydwie spółki prowadzone są pod tym samym adresem. Od kilku lat powodowie pozostawali z pozwanymi w stałych stosunkach gospodarczych. Pozwani wspólnie prowadzili działalność gospodarczą. Powodowie dostarczali pozwanym pisklęta. Faktury były wystawiane zarówno na pozwanego, jak i pozwaną. Powodowie 27 lutego 2012 roku wystawili J. K. fakturę o nr (...) za dostarczenie 18410 sztuk piskląt brojlerów na łączną kwotę 25648,80 zł, która nie została uregulowana w całości. R. K. wyraził zgodę na zawarcie tej umowy. Z reguły powodowie zawierali umowy z pozwanym. Powodowie wzywali J. K. do zapłaty nieuregulowanej części wierzytelności, a także osobiście ponaglali pozwanego.

Nakazem zapłaty z 26 lipca 2013 roku wydanym w postępowaniu upominawczym przez Sąd Rejonowy w Gliwicach w sprawie o sygn. akt VII GNc 2785/13 nakazano, aby J. K. zapłaciła powodom solidarnym Z. K. i W. W. 7353,30 zł z odsetkami ustawowymi od kwoty 5389,54 zł od 19 czerwca 2013 roku oraz od kwoty 1963,76 zł od 17 czerwca 2013 roku. Postanowieniem z 13 marca 2014 roku w sprawie o sygn. akt VI GNc 2785/13 nadano klauzulę wykonalności nakazowi zapłaty z 26 lipca 2013 roku. Na podstawie powyższego tytułu wykonawczego zostało wszczęte postępowanie egzekucyjne przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rudzie Śląskiej G. C. (sygn. akt KM 1295/14). W toku postępowania egzekucyjnego ustalono, że na 12 maja 2014 roku prowadzone są przez tego Komornika dwa postępowania egzekucyjne przeciwko pozwanej na łączną kwotę 47699,04 zł. Egzekucja pozostawała bezskuteczna.

J. K. 22 września 2014 roku przed Sądem Rejonowym w Rudzie Śląskiej w sprawie I Co 1129/14 złożyła wykaz majątku, z którego wynika, że od kwietnia 2014 roku pracuje w Ubojni (...) sp. z o.o. w R., jest zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy i otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 1680 zł brutto, nie pobiera renty, emerytury, ani innych świadczeń, w roku podatkowym 2013 nie osiągnęła żadnego dochodu, od października 2012 roku do kwietnia 2014 roku nie była nigdzie zatrudniona, mieszka w domu należącym do pozwanego, nie posiada żadnych nieruchomości, ruchomości, zasobów pieniężnych, ani wierzytelności, nie posiada udziałów w spółkach cywilnych ani handlowych, nie uzyskała żadnego majątku z tytułu dziedziczenia w ciągu ostatnich 5 lat.

Postanowieniem z 3 marca 2015 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Rudzie Śląskiej G. C. umorzył w całości postępowanie egzekucyjne prowadzone z wniosku powodów Z. K. i W. W. przeciwko J. K. wobec bezskutecznej egzekucji.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy przywołując art. 52 § 1a k.r.o. wskazał, że decydujące znaczenie dla ustalenia rozdzielności majątkowej mają dwie przesłanki: istnienie tytułu wykonawczego oraz konieczność dokonania podziału majątku, którą wystarczy uprawdopodobnić. Podniósł również, że wierzytelnością - mogącą uzasadniać żądanie wierzyciela ustanowienia rozdzielności majątkowej - jest każda wierzytelność w stosunku do jednego z małżonków, której zaspokojenie nie może według ustawy nastąpić z majątku wspólnego małżonków, tj. wierzytelność wynikająca ze zobowiązania jednego z małżonków zaciągniętego bez zgody drugiego z nich i zobowiązania jednego małżonka niewynikającego z czynności prawnej, jak i wierzytelność powstała przed powstaniem wspólności lub dotycząca majątku osobistego jednego z małżonków. Powództwo o ustanowienie rozdzielności majątkowej podlega oddaleniu w sytuacji, kiedy zobowiązanie zostało zaciągnięte za zgodą małżonka dłużnika, a tym samym wierzyciel bez ograniczeń może zaspokoić się z majątku wspólnego. Podobnie, jeżeli zobowiązanie zaciągnęli oboje małżonkowie. Zgodnie bowiem z art. 41 §1 k.r.o. jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków.

Zdaniem Sądu Rejonowego w sprawie brak podstaw do ustanowienia rozdzielności majątkowej między pozwanymi, gdyż pomimo wykazania przez powodów, że istnieje stwierdzona tytułem wykonawczym ich wierzytelność wobec pozwanej, to jej zobowiązanie zaciągnięte zostało za zgodą pozwanego. Małżonkowie wspólnie prowadzili działalność gospodarczą i obydwoje pozostawali z powodami w stałych stosunkach gospodarczych, w ramach których doszło do powstania wierzytelności. Pozwani posiadali wiedzę co do zaciąganych w ramach prowadzonej działalności zobowiązań i akceptowali te zobowiązania. Dlatego też wierzyciele mogą zaspokoić się z majątku wspólnego pozwanych i nie zachodzi konieczność dokonania podziału majątku wspólnego małżonków. O kosztach orzeczono na zasadzie art. 98§ 1 k.p.c.

Apelację od tego wyroku złożyli powodowie zarzucając mu naruszenie prawa materialnego, a to art. 52 § 1a k.r.o. poprzez niewłaściwe zastosowanie i w konsekwencji uznanie, że brak jest podstaw do ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy pozwanymi, jak również uznanie, że wystąpiły przesłanki uzasadniające uzyskanie klauzuli wykonalności na współmałżonka w oparciu o art. 41 § 1 k.r.o., co uzasadnia wyłączenie stosowania art. 52 § 1a k.r.o., podczas gdy przesłanki takiej nie występują; art. 41 § 1 k.r.o. w związku z art. 787 k.p.c. poprzez uznanie, że domniemanie zgody pozwanego R. K. wynika z jego wiedzy o zobowiązaniach zaciągniętych przez współmałżonkę J. K. oraz z faktu przekazania zapłaty za fakturę nr (...) powodom, co z kolei spełnia przesłanki uzasadniające nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, podczas gdy brak jest dokumentu urzędowego lub prywatnego uzasadniającego zastosowanie art. 41 § 1 k.r.o., zaś zgoda współmałżonka nie może być wyrażona w sposób dorozumiany, nie może też wynikać z zeznań stron bądź świadków. Zarzucili także naruszenie przepisów postępowania, a to art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów i uznanie, że z zeznań stron wynika domniemanie zgody R. K. na zaciągnięcie zobowiązania wobec powodów przez J. K., co stanowi podstawę uzyskania klauzuli wykonalności przeciwko, podczas gdy wyłączone jest korzystanie z takiego domniemania w przypadku postępowania z art. 41 § 1 k.r.o. w związku z art. 787 k.p.c.; art. 328 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku z pominięciem pełnego stanu faktycznego, z którego wynika odrębność prowadzonych przez pozwanych działalności gospodarczych, brak działalności gospodarczej prowadzonej wspólnie przez pozwanych i w wyniku uznania, że pozwani działalność, w ramach której zostały kupione od powodów towary prowadzili wspólnie, co doprowadziło do błędnych wniosków, że pozwany R. K. wyrażał zgodę na zaciągnięcie zobowiązania przez pozwaną J. K. wobec powodów, co w konsekwencji skutkowało oddaleniem powództwa.

Przy tak postawionych zarzutach wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i uwzględnienie powództwa poprzez ustanowienie rozdzielności majątkowej pomiędzy pozwanymi oraz zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powodów solidarnie kosztów procesu wraz z opłatą skarbową.

W odpowiedzi na apelację pozwani wnieśli o jej oddalenie jako bezzasadnej i zasądzenie kosztów postępowania od powodów na ich rzecz. Podnieśli, że w sprawie wystąpiły przesłanki uzasadniające uzyskanie ewentualnej klauzuli wykonalności na współmałżonka, a z zeznań złożonych przez stronę powodową wynika domniemanie zgody pozwanego za zaciągnięcie zobowiązania wobec powodów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe i jako takie Sąd Okręgowy uznaje za własne.

Trzeba jedynie podkreślić, że to, iż pozwani prowadzili wspólnie działalność gospodarczą, wynika z zeznań powodów, którzy wskazali, że obydwoje pozwani zamawiali pisklęta, a faktury były wystawiane na przemian, przy czym powodowie nie wiedzieli czy działalność gospodarcza była zarejestrowana na oboje pozwanych, ale W. W. podał, że małżonkowie wspólnie prowadzą taką działalność /k. 56 – 58/. Ponadto zgoda pozwanego na zawarcie umowy wynika z zeznań powodów W. W. /k. 57/ i Z. K. /k. 57/. Zarzuty apelacji w tym zakresie są więc zupełnie bezzasadne. Nie było żadnego powodu, aby zakwestionować ustalenia faktyczne w tej części.

Nie ustrzegł się jednak Sąd Rejonowy błędów związanych zastosowaniem do ustalonego stanu faktycznego prawidłowej oceny przepisów prawa. Należy bowiem zwrócić uwagę, że zgodnie z prawidłowo przywołanym przepisem art. 52 § 1a k.r.o. wierzyciel jednego z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału tego majątku. W rozpoznawanej sprawie wierzyciele dysponują tytułem wykonawczym przeciwko jednemu z małżonków, a prowadzona egzekucja na podstawie tego tytułu wykonawczego doprowadziła do umorzenia postępowania egzekucyjnego z uwagi na jej bezskuteczność.

Jednocześnie z przeprowadzonych w sprawie dowodów i ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Rejonowy wynika, że pomiędzy pozwanymi nadal istnieje ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej, są oni nadal małżeństwem, a jednocześnie pozwany - przeciwko któremu nie został wystawiony tytuł wykonawczy - jest wspólnikiem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jednocześnie pozwana także pozostaje wspólnikiem innej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - Grupy (...) w R. /pismo pozwanej datowane na 2 maja 2014 roku do komornika k. 43, informacja z KRS k. 64 – 67/. Z tych udziałów wspólników, będących obecnie pozwanymi, można będzie wszcząć postępowanie egzekucyjne w sytuacji dokonania podziału majątku wspólnego pozwanych.

Pozwani w żaden sposób nie uprawdopodobnili nawet, że powodowie dysponują pisemną zgodą pozwanego na zaciągnięcie zobowiązania, którego dotyczy tytuł wykonawczy stanowiący podstawę egzekucji przeciwko pozwanej.

Należy także podkreślić, że wskazanie przez pełnomocnika pozwanych, że taka zgoda miała miejsce w żaden sposób nie może doprowadzić do uznania, że została ona złożona na dokumencie prywatnym lub urzędowym jest to bowiem tylko procesowe oświadczenie nie rodzące skutków materialno-prawnych. Jednocześnie na podstawie art. 787 k.p.c. tytułowi egzekucyjnemu wydanemu przeciwko osobie pozostającej w związku małżeńskim sąd nada klauzulę wykonalności także przeciwko jej małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową, jeżeli wierzyciel wykaże dokumentem urzędowym lub prywatnym, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstałą z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika. Podobnie wskazuje art. 787 ¹ k.p.c. Takim dokumentem jednak powodowie nie dysponują i nie został on im przedstawiony, a co za tym idzie nie mają możliwości uzyskania tytułu wykonawczego przeciwko pozwanemu z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową i nie mogą wszcząć egzekucji z majątku wspólnego.

Tytuł wykonawczy wystawiony przeciwko dłużnikowi pozostającemu w związku małżeńskim jest podstawą egzekucji nie tylko z majątku osobistego tego dłużnika, lecz także z pobranego przez niego wynagrodzenia za pracę lub dochodów uzyskanych z prowadzenia przez niego innej działalności zarobkowej oraz korzyści uzyskanej z jego praw autorskich i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw twórcy (art. 776 ¹ § 1 k.p.c.). Nie ulega jednak żadnej wątpliwości, że w stosunku do pozwanej - co do której wystawiono tytuł wykonawczy - nie ma możliwości zaspokojenia się z pobranego przez nią wynagrodzenia za pracę, albowiem stoi temu na przeszkodzie art. 87 ¹ § 1 pkt 1 k.p., gdyż pobiera ona wynagrodzenie w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, a takie jest wolne od potrąceń. Ponadto nie wykazano, aby dysponowała ona wierzytelnościami z tytułu pozostałych praw wymienionych w art. 776 ¹ § 1 k.p.c., a złożony wykaz majątku wskazuje, że takich nie posiada /akta Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej o sygn. I Co 1129/14 k. 35 – 36/.

W takim stanie rzeczy wskazanie przez Sąd Rejonowy, że zobowiązanie zostało zaciągnięte za zgodą małżonka dłużnika i wierzyciele mogą bez ograniczeń zaspokoić się z majątku wspólnego pozostaje w sprzeczności z powołanymi przepisami prawa. Jednocześnie trzeba zauważyć, że rzeczywiście, zgodnie z art. 41 § 1 k.r.o., jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka to wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków. Jest to przepis umożliwiający dochodzenie wierzycielowi należności z majątku wspólnego, natomiast na podstawie tego przepisu nie jest możliwe nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu wystawionemu przeciwko małżonkowi, w tym wypadku przeciwko pozwanemu. Przepis ten statuuje tylko zasadę, która następnie została sprecyzowana w powyżej wskazanych przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Dlatego też, żeby ułatwić wierzycielowi dochodzenie należności wymagana jest zgoda drugiego małżonka i wówczas może zostać nadana klauzula wykonalności. Trzeba jednak pamiętać o tym, że zgoda ta musi być możliwa do wykazania dokumentem urzędowym lub prywatnym. Jak już wyżej wskazano takim dokumentem powodowie nie dysponują.

Z powyższych względów przesłanki zastosowania art. 52 § 1a k.r.o. należy uznać za wykazane. Strona powodowa wykazała istnienie tytułu wykonawczego przeciwko pozwanej i bezskuteczność egzekucji wobec jej majątku osobistego, a co za tym idzie konieczne jest dokonanie podziału majątku wspólnego małżonków. Tym bardziej, że na podstawie art. 42 k.r.o. wierzyciel małżonka nie może w czasie trwania wspólności ustawowej żądać zaspokojenia z udziału, który w razie ustania wspólności przypadnie temu małżonkowi w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku.

Należy także podkreślić, że art. 41 § 1 k.r.o. statuując zasadę dochodzenia należności z majątku wspólnego wskazuje, na obowiązek znoszenia egzekucji z majątku wspólnego przez małżonka, za którego zgodą zostało zaciągnięte zobowiązanie drugiego małżonka. Natomiast przepis ten nie wskazuje, aby była możliwość egzekucji w każdym przypadku bez posiadania tytułu wykonawczego przeciwko drugiemu małżonkowi z ograniczeniem jego odpowiedzialności do majątku objętego wspólnością majątkową (por. K. Pietrzykowski: Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. C.H. BECK 2015, nb 27 i 28 do art. 41). Powyżej wskazane przepisy Kodeksu postępowania cywilnego wyraźnie zaś wskazują na konieczność dysponowania w takim przypadku tytułem wykonawczym także przeciwko drugiemu małżonkowi, chyba że sprawa dotyczy ściśle określonych wierzytelności i praw, z których dokonywana jest egzekucja (por. art. 776 ¹ z § 1 k.p.c. i K. Pietrzykowski: op. cit., nb 14 i 26 do art. 41).

Nie było więc żadnych podstaw do oddalenia powództwa, a na podstawie art. 52 § 1a k.r.o. należało to powództwo w całości uwzględnić. Nie wystarczy bowiem tylko ogólne ustalenie, że doszło do zaciągnięcia zobowiązania za zgodą małżonka dłużnika, ale aby wierzyciel mógł się zaspokoić z majątku wspólnego małżonków musi dysponować tytułem wykonawczym w tym zakresie. W rozpoznawanej sprawie takim tytułem powodowie nie dysponują, a nie mogą go uzyskać z uwagi na treść przepisów dotyczących nadawania klauzuli wykonalności.

Dlatego też pozostałe zarzuty apelacji okazały się zasadne.

Mając powyższe na uwadze na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. należało w całości zmienić zaskarżone orzeczenie także w zakresie kosztów postępowania, co do których orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., art. 105 § 2 k.p.c. i § 6a ust. 1 pkt 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.), albowiem powodowie ostatecznie sprawę w całości wygrali.

Orzeczenie o kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., art. 105 § 2 k.p.c., § 6a ust. 1 pkt 9 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.) i § 12 ust. 1 pkt 1 tego rozporządzenia, albowiem powodowie sprawę w całości wygrali. Na koszty postępowania składają się opłata od apelacji – 200 zł i wynagrodzenie pełnomocnika – 180 zł.

SSR (del.) Roman Troll SSO Elżbieta Matyasik SSO Anna Hajda