Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

K., dnia 04-12-2015 r.

Sąd Okręgowy w Koninie, I Wydział Cywilny

po rozpoznaniu w dniu 04-12-2015 r. w Koninie

na rozprawie

sprawy z wniosku W. K. (1)

przy udziale P. K., J. K., H. K. (1), K. K. (1), R. K., E. C., T. K., B. K. (1), A. K.

o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawczyni

od postanowienia Sądu Rejonowego w Koninie

z dnia 27 maja 2015 r sygn. akt INs 660/14.

postanawia:

1.  Oddalić apelację.

2.  Zasądzić od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki K. K. (1) kwotę 900 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa adwokackiego w instancji apelacyjnej.

Iwona Przyłębska-Grzybowska Ewa Kozłowska Iwona Złoty

Sygn. akt I 1 Ca 429/15

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni W. K. (1) złożyła wniosek
o stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości położonych w G. oznaczonych numerami ewidencyjnymi (...).

W uzasadnieniu wniosku podniosła, iż zamieszkuje w spornej nieruchomości od urodzenia. Wskazała, iż opłaca podatki oraz
wsposób nieograniczony korzysta z powyższych nieruchomości. (...) te były w posiadaniu W. i J. J. (1), przy czym J. zmarł 16.06.1937 r., natomiast W. zmarła 15.10.1957 r. Od tego czasu nieprzerwanie, jako posiadacz samoistny w dobrej wierze posiada ww. nieruchomości i nimi zarządza.

Uczestnicy R. K. oraz K. K. (1) wnieśli o oddalenie wniosku. Uczestnicy wskazali, iż spornymi nieruchomościami zawsze władał R. i S. S. (1). Po ich śmierci ww. nieruchomościami władała ich przybrana córka S. Ł.. W dniu 17.05.1976 r. S. Ł. otrzymała akt własności ziemi nieruchomości nr 157,183, 194/1. Uczestnicy wskazali, iż nadal władają ww. nieruchomościami
i opłacają podatki. Ich zdaniem wniosek o zasiedzenie winien zostać oddalony, z uwagi nie tylko na brak upływu terminu określonego w art. 172 k.c., ale również brak przesłanki samoistnego posiadania.

Również H. K. (1), córka S. Ł., wniosła o oddalenie wniosku.

Uczestnicy J. K., A. K., B. K. (1), E. C. (spadkobiercy B. K. (2)) przychylili się do wniosku W. K. (1).

Uczestnicy P. K. i T. K. nie zajęli stanowiska w sprawie.

Wobec niewskazania wszystkich spadkobierców S. Ł., Sąd dokonał wezwania osób zainteresowanych do udziału w sprawie na podstawie art. 609 k.p.c. W następstwie ogłoszenia do udziału w sprawie nikt się nie zgłosił.

Postanowieniem z dnia 27 maja 2015 roku wydanym w sprawie o sygnaturze akt I Ns 660/14 Sąd Rejonowy w Koninie oddalił wniosek (punkt 1. postanowienia), zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki K. K. (1) kwotę 1.817,00 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania (punkt 2. postanowienia) oraz nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa (punkt 3. postanowienia).

Postawę powyższego rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne:

Wnioskodawczyni W. K. (1) jest córką L. S. (1) oraz bratanicą R. S. (1) i W. J..

W dniu 15 maja 1925 r. w K. J. L.
z majątku B. sprzedał W. i J. J. (1) działkę o powierzchni 3 morgi (ok. 0,56 ha) położoną
w G., R. S. (2) działkę o powierzchni 3 morgi położoną w G. i L. S. (1) działkę o powierzchni 3 morgi położoną w G..

W 1926 r. W. J. i jej mąż J. J. (1) otrzymali pozwolenie na budowę domu na parceli położonej w G.. Dom wybudowany został na działce oznaczonej później numerem geodezyjnym (...). Do wybudowanego domu wprowadził się również R. S. (2) wraz z żoną S. S. (1). R. i S. S. (1) wzięli na wychowanie córkę zmarłej siostry S. S. (2) K. (po drugim mężu Ł.). R. i S. S. (1) nie mieli własnych dzieci. R. S. (2) wraz z rodziną zamieszkiwał w części domu położonej na obecnej działce o nr geodezyjnym (...)

J. J. (1) zmarł 16.06.1937 r., natomiast W. J. zmarła 15.10.1957 r. R. S. (2) zmarł
w 1951 r., a S. S. (1) zmarła w 1966 r.

Przed śmiercią W. J. opiekę nad nią sprawowała jej bratanica W. K. (1) – córka L. S. (2) wraz z mężem B. K. (2). W. K. (1) wraz z rodziną zamieszkiwała w części domu, w której zamieszkiwali J. i W. J., położonym na obecnej działce
o nr geod. (...). W. K. (1) i B. K. (2) mieli czwórkę dzieci: P. K., J. K., A. K. i W. K. (2). Mąż wnioskodawczyni B. K. (2) zmarł 16 kwietnia 2005 r.

Aktem własności ziemi z dnia 25 maja 1975 r. na podstawie art. 1, 5 i 12 ustawy z dnia 26 października 1971 r.
o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych stwierdzono, że W. K. (1) i B. K. (2) stali się z mocy samego prawa właścicielami nieruchomości oznaczonych
w ewidencji gruntów nr (...)o pow. 4,80 ha położonych w G..

Aktem własności ziemi z dnia 17 maja 1976 r. na podstawie art. 1, 5 i 12 ustawy z dnia 26 października 1971 r.
o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych stwierdzono, że S. Ł. stała się z mocy samego prawa właścicielem nieruchomości oznaczonych w ewidencji gruntów nr (...) o pow. 1,74 ha położonych w G..

Wyodrębnienie działek ewidencyjnych o numerach (...)
i 194/2 położonych w obrębie ewidencyjnym G., gmina K. nastąpiło w roku 1975 r. dla potrzeb tzw. uwłaszczenia, tj. ustalenia prawa własności w trybie ustawy
z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych.

(...) rolne położone w G. o nr geodezyjnych (...)były użytkowane rolniczo początkowo przez R.
i S. S. (1), a po ich śmierci przez S. Ł.. Następnie grunty były uprawiane przez R. K. – syna S. Ł.. Podatki od ww. nieruchomości płacone były przez R. i S. S. (1), S. Ł., a obecnie przez R. K..

W części domu znajdującej się na działce (...) zamieszkiwał R. S. (2) wraz ze S. S. (1). Po ich śmierci w domu zamieszkiwała S. Ł. – wychowanka R.
i S. S. (1) - wraz z rodziną. Po ponownym zamążpójściu S. Ł. wyprowadziła się do męża. Wówczas w domu położonym na działce (...) zamieszkiwał p. K., któremu S. Ł. wynajęła ww. część domu. Mieszkał on tam przez kilka lat. Następnie do ww. części domu wprowadził się ponownie R. K. – syn S. Ł. wraz z dziećmi. Ok. 6-7 lat temu R. K. i jego żona wyprowadzili się, przeprowadzając się do nowo wybudowanego domu. W. K. (1) ani jej dzieci nigdy nie zamieszkiwali w ww. części domu położonej na działce o nr geodezyjnym (...)

Aktem notarialnym z dnia 21 marca 2012 r. Rep. A nr 2462/2012 S. Ł. darowała R. i K. małż. Kuśnierek zabudowane gospodarstwo rolne, w tym w szczególności nieruchomości rolne o pow. 1,74 ha o nr geodezyjnych (...) wraz urządzeniami i całym inwentarzem żywym i martwym.

W toku postępowania sądowego, tj. w dniu 20 września 2013 r. zmarła S. Ł..

Odnośnie przedmiotowych nieruchomości objętych wnioskiem
o zasiedzenie nigdy nie toczyły się sprawy o wydanie.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu
o rzeczowy oraz osobowy materiał dowodowy.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego Sąd I instancji zważył, że roszczenie wnioskodawczyni jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Sąd orzekający wskazał, że podstawę oceny dochodzonego roszczenia stanowi art. 172 k.c. i następne. Zgodnie
z powołanym przepisem posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem, nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba, ze uzyskał posiadanie w złej wierze ( w takim przypadku nabywa własność jeżeli posiada nieruchomość lat 30 ). Z treści powołanego przepisu wynika, iż warunkiem zasiedzenia jest istnienie dwóch przesłanek tj. upływu czasu i posiadania samoistnego. Nie jest natomiast przesłanką zasiedzenia dobra (zła wiara), gdyż ma ona jedynie wpływ na bieg okresu zasiedzenia.

Warunkiem sine qua non nabycia prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie jest jej posiadanie samoistne.

W dalszej części Sąd orzekający podkreślił, że definicja posiadania samoistnego ma charakter legalnej definicji ustawowej, albowiem jest określona w art. 336 k.p.c. Zgodnie
z powołanym przepisem posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny). Definicja ustawowa została dopełniona w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz w doktrynie prawa cywilnego, gdzie in concreto wskazano przypadki posiadania samoistnego
i zależnego.

Posiadanie samoistne wymaga istnienia dwóch elementów: fizycznego elementu władania rzeczą ( corpus possessionis ), oraz psychicznego elementu ( animus rem sibi habendi ), rozumianego jako zamiar władania rzeczą dla siebie ( por. J. Ignatowicz Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. J. Ignatowicz, Warszawa 1972, s. 768-769; E. Skowrońska-Bocian Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Pietrzykowski, t. I, Warszawa 1999, s. 681 ).

Przyjmuje się – jak wskazał Sąd I instancji – iż chodzi
o taką sytuację, w której osoba, na skutek jakiegoś konkretnego zdarzenia, uzyskuje tytuł (podstawę) do posiadania rzeczy wyłącznie we własnym imieniu, niezależnie od tego czy działa w dobrej, czy w złej wierze. Najczęściej jest to nabycie rzeczy w drodze umowy przenoszącej własność, ale zawartej bez zachowania wymaganej formy, albo w drodze umowy wprawdzie zawartej w przepisanej formie, lecz nieważnej, np. z leżących po stronie zbywcy przyczyn przewidzianych w art. 82 k.c. W wyjątkowych sytuacjach uzasadnionym tytułem do posiadania "właścicielskiego" może stać się nawet samowolne, bezprawne przejęcie rzeczy (apprehensio possessionis). Poza tym, zważywszy, że w prawie polskim nie obowiązuje zasada nemo sibi ipse causam possesionis mutare potest (nikt sam nie może sobie zmienić podstawy posiadania), dopuszczalne jest również przekształcenie charakteru władztwa w wyniku zmiany woli posiadacza, zawsze jednak musi ono wynikać z uzasadniających tę zmianę okoliczności zewnętrznych (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29.10.1996 r., III CKU 8/96, OSNC 1997/4/38 ).

Mając na względzie powyższe Sąd Rejonowy wskazał, że nieruchomości rolne położone w G. o nr geodezyjnych (...)
i (...) były użytkowane rolniczo początkowo przez R. i S. S. (1), a po ich śmierci przez S. Ł.. Następnie grunty były uprawiane przez R. K. – syna S. Ł.. Przedmiotowe grunty nigdy nie były uprawiane przez wnioskodawczynię. Podatki od ww. nieruchomości płacone były przez R. i S. S. (1), S. Ł., a obecnie przez R. K..

Jeśli chodzi natomiast o część domu znajdującego się na działce (...) to Sąd orzekający wskazał, że zamieszkiwał
w niej R. S. (2) wraz ze S. S. (1). Po ich śmierci
w domu zamieszkiwała S. Ł. – wychowanka R.
i S. S. (1) - wraz z rodziną. Po ponownym zamążpójściu S. Ł. wyprowadziła się do męża. Wówczas w domu położonym na działce (...) zamieszkiwał p. K., któremu S. Ł. wynajęła ww. część domu. Mieszkał on tam przez kilka lat. Następnie do ww. części domu wprowadził się ponownie R. K. – syn S. Ł. wraz z rodziną. Ok. 6-7 lat temu R. K. i jego żona wyprowadzili się, przeprowadzając się do nowo wybudowanego domu. W. K. (1) ani jej dzieci nigdy nie zamieszkiwali w ww. części domu położonej na działce o nr geodezyjnym 194/1. Wnioskodawczyni nie udowodniła również tego, aby nabyła tytuł do władania nieruchomością oznaczoną nr(...)

Sama wnioskodawczyni przyznała, iż od zawsze mieszkała tylko w jednej części domu, nigdy nie mieszkała w części domu zajmowanej przez R. S. (2), a następnie S. Ł.
i R. K.. Wskazała, że nigdy nie płaciła podatków
z przedmiotowych nieruchomości, albowiem ziemie obrabiali K. (k. 306v).

Tym samym Sąd orzekający stwierdził, iż niespełniona została przesłanka samoistnego posiadania przez wnioskodawczynię przedmiotowych nieruchomości objętych wnioskiem. Jak wyżej wskazano posiadanie samoistne wymaga istnienia dwóch elementów: fizycznego elementu władania rzeczą ( corpus possessionis ), oraz psychicznego elementu ( animus rem sibi habendi ), rozumianego jako zamiar władania rzeczą dla siebie. W niniejszych okolicznościach sprawy należało uznać, iż nie wystąpił ani element fizycznego, jak
i psychicznego władania nieruchomościami objętymi wnioskiem.

Wobec powyższego Sąd I instancji uznał, że bezprzedmiotowym było rozpatrywanie dobrej czy złej wiary wnioskodawczyni czy też upływu okresu czasu, skoro brak podstawowej przesłanki koniecznej dla stwierdzenia nabycia własności przez zasiedzenie jaką jest samoistne posiadanie.

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy orzekł jak w pkt. 1 postanowienia.

Sąd I instancji w pkt. 2 postanowienia na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z § 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestniczki K. K. (1) kwotę 1.817 zł, na którą złożyły się koszty zastępstwa procesowego oraz koszty opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Zgodnie z ww. § 8 stawka minimalna w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości wynosi 50% stawki obliczonej na podstawie § 6 (powyżej 50.000 zł do 200.000 zł - 3.600 zł). W art. 520 k.p.c. unormowana została zasada ponoszenia kosztów postepowania przez uczestników.
W myśl § 1 ww. przepisu każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Jeżeli jednak uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników (§ 2). Sąd Rejonowy wziął pod uwagę, iż interesy uczestników w niniejszym postępowaniu były sprzeczne, co zmusiło K. K. (1) do ustanowienia pełnomocnika z wyboru, wobec czego zasadnym było zasądzenie zwrotu ww. kosztów.

Wobec zwolnienia od kosztów sądowych wnioskodawczyni, Sąd I instancji w pkt. 3 postanowienia nieuiszczonymi kosztami sądowymi obciążył Skarb Państwa.

Apelację od powyższego postanowienia złożyła wnioskodawczyni W. K. (1) zaskarżając je w całości
i zarzucała sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie, że nie spełnia ona przesłanek do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie.

W oparciu o ten zarzut apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprze uwzględnienie wniosku.

Uczestnicy postępowania: J. K. i A. K. poparli apelację.

Uczestniczka K. K. (1) wniosła o oddalenie apelacji oraz zasądzenie od wnioskodawczyni kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie apelacyjne wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni W. K. (1) okazała się nieuzasadniona.

Ustalenia faktyczne Sądu I instancji, istotne dla rozstrzygnięcia, nie budzą bowiem żadnych wątpliwości. Stąd te ustalenia, jak i poczynione przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wywody prawne Sąd odwoławczy
w pełni podziela i przyjmuje za podstawę własnego rozstrzygnięcia.

Wbrew bowiem stanowisku apelującej Sąd I instancji nie dopuścił się żadnych uchybień, które musiałyby skutkować koniecznością zmiany, bądź uchylenia zaskarżonego orzeczenia.

Jako nietrafioną ocenić zatem należy wszelką zmierzającą do negacji zaskarżonego rozstrzygnięcia argumentację zaprezentowaną w uzasadnieniu wywiedzionej apelacji.

Szczegółowa lektura dokumentów zgromadzonych w aktach przedmiotowego postępowania, a w szczególności lektura treści zeznań uczestnika postępowania J. K., który – pomimo popierania wniosku skarżącej – w sposób stanowczy
i konsekwentny zarazem z zeznaniami uczestników m.in.: R. K., K. K. (1) oraz H. K. (2) wskazywał, że jego „(…) mama zajmowała połowę domu, ale inną niż tą,
w której mieszkała S. Ł.. Moja mama nigdy nie mieszkała w tej części, którą zajmowała S. Ł. (…)”. Odnosząc się do gruntów ornych uczestnik wskazał natomiast, że „(…) R. S. (2) miał grunty orne o pow. 1,5 ha. Po jego śmierci grunty te objęła S. Ł. (…). O tym co się działo na tych gruntach decydowała S. S. (1), żona R.. Po śmierci S. S. (1) o tych gruntach decydowała S. Ł. (…)” dodając, że podatki za sporną nieruchomość płaciła S. Ł., a do śmierci S. S. (1) (vide: zeznania uczestnika J. K. złożone na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2015 roku, k. 307 – 307 v akt), potwierdza tezę Sądu orzekające w zakresie niespełnienia przez skarżąca W. K. (1) podstawowej przesłanki zasiedzenia, tj. samoistnego posiadania przedmiotowych nieruchomości, co wyklucza stwierdzenie zasiedzenia.

Analiza treści zeznań samej skarżącej ujawnia stwierdzoną przez Sąd I instancji, w oparciu o całokształt materiału dowodowego okoliczność braku posiadania samoistnego spornej części budynku mieszkalnego(...) oraz gruntów rolnych oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) W. K. (1) zeznając na rozprawie w dniu 8 kwietnia 2015 roku odnosząc się do faktu zamieszkiwania w sposób konsekwentny wskazywała, że zamieszkiwała jedynie w połowie domu opisując przy tym jaki osoby zamieszkiwały drugą połowę budynku. Skarżąca zeznała, że nigdy nie obrabiała gruntów po R. S. (2), nie płaciła za tę nieruchomość podatków.

Powyższe niweczy zatem wszelkie zarzuty zawarte
w uzasadnieniu wniesionego środka zaskarżenia, w których powołując się na swój wiek, apelująca przedstawia odmienny – od prezentowanego w toku postępowania pierwszoinstancyjnego – stan faktyczny, próbując tym samym przeforsować zasadność wywiedzionego wniosku, czego zaakceptować nie można.

Znamiennym jest bowiem, że posiadaniu samoistnemu nieruchomości prowadzącemu do nabycia jej własności przez zasiedzenie musi towarzyszyć – jak wskazywał Sąd I instancji –faktyczne władanie rzeczą ( corpus possesionis), a także zamiar władania nieruchomością dla siebie jak właściciel ( animus domini). Oba elementy, tak jak każda przesłanka subiektywna określona w przepisach prawa cywilnego, w praktyce wymaga obiektywizacji, czego – ważąc na całokształt okoliczności sprawy – stwierdzić nie można.

Tezy Sądu Rejonowego w zakresie braku spełnienia przesłanki samoistnego posiadania nie może przy tym niweczyć podnoszony przez skarżącą brak wiedzy o uwłaszczeniu spornych nieruchomości na rzecz S. Ł. mocą aktu własności ziemi z dnia 17 maja 1976 roku na podstawie art. 1, 5 i 12 ustawy z dnia 26 października 1971 roku o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, a także rzekomy fakt traktowania R. oraz S. S. (1) i ich następców prawnych jako gości.

Opisane okoliczności nie uniemożliwiały bowiem apelującej traktowania spornej nieruchomości jako własnej, czego – jak obrazuje całokształt materiału dowodowego – nie czyniła. Każda z rodzin zajmowała własną części domu i obrabiała własne grunty rolne, nie przeszkadzając sobie wzajemnie.

Konkludując stwierdzić należy, że wszelkie zarzuty apelacyjne sprowadzają się jedynie do polemiki z prawidłowymi ustaleniami i w konsekwencji z prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu I instancji, a zatem nie mogą odnieść zamierzonego skutku.

Wobec powyższych rozważań i z mocy art. 385 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c. apelację wnioskodawczyni jako bezzasadną należało oddalić (punkt 1. postanowienia).

O kosztach zastępstwa procesowego w instancji apelacyjnej orzeczono w oparciu o przepis art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z § 8 pkt 1, § 6 pkt 6 oraz § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku
w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 461 j.t.) – punkt 2. postanowienia.

Iwona Przyłębska – Grzybowska Ewa Kozłowska Iwona Złoty